Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İnsan bəzən ayağını arxasıyca sürükləyə-sürükləyə, çıxıb getməli olar, qalmağı ən çox istədiyi yerdən...

Qəlbinin bir parçasını orda qoyub, çantasına xoş xatirələri yığar və bir də artıq ömrü boyu üzərində daşıyacağı iztirabı  atar çiyninə və çıxıb gedər...

İnsan bəzən qapısından qovmalı olar, qapısına gəlməsini ən çox istədiyi qonağı...

Sonra arxasıyca uzun-uzun göz yaşlarıyla su səpər, ayaqqabılarını qapımdan əksik etmə deyə hər gecə Allaha dua etdiyi insanın.

Hələ bir də küsər, inciyər ondan, gileylənər niyə getdin deyə.

İnsan bəzən sevgisini gizlətməli olar, bəlkə

də ən ülvi, ən təmiz hislərlə sevdiyi, özünə doğma, məhrəm bildiyi insandan.

Qəlbindəki yerinə cənnət köşəsi adı verdiyi ən qiymətlisinə, zahirdə buzdan divarlar hörüb o divarların arxasına sığınar.

İnsan bəzən  yox olmaq istəyər, var olmağı əslində ən çox istədiyi yerdə.

Reallıqda imtina edər, xəyalında dəfələrlə  pərvaz edib  uçmaq istədiyi məkanlardan...

İnsan belədir, bir istədiyi belə, bir istədiyi ilə tutmaz heç bir zaman.

İnsan suallar verər, bəzən bilmək istədiyi üçün bilmədiklərini soruşar, bəzənsə  eşitmək istədiyi üçün bir ümidlə eşitmək istədiklərini soruşar. 

Bəli, insan bəzən də suallar verər,  eşitmək istədiyi cavabları almaq diləyi ilə.

İnsan danışar, danışar da susmaz, sonra susar da bir də heç vaxt danışmaz.

İnsan bəzən acılayar, dünyanın ən şirin sözlərini, ən gözəl şeirlərini onun hüzurunda, məhz elə ona xitabən səsləndirmək istədiyi insanı.

İnsan bəzən unutmaq istəyər, heçvaxt unutmaq istəməyəcəyi, son nəfəsinədək sevmək istədiyi insanı.

İnsan bəzən cığallıq edər, oynamağı ən çox sevdiyi oyun yoldaşına qarşı.

İnsan bəzən gün gələr, utanar sevdiyi şeylərdən.

Küləyi sevməkdən utanar məsələn, ağacların budaqlarında özlərinə yuva qurmuş kiçik quşların, balaca uçuq-sökük komalarda yaşayan insanların var olduğunu xatırlayanda...

Qarı sevməkdən utanar məsələn, sobası yanmayan evlərin, üşüyən, xəstələnən uşaqların var olduğunu xatırlayanda.

Həyat sevdiyi şeyləri ən böyüyündən, ən kiçiyinə qədər bir-bir alar insanıın əlindən.

Gün keçdikcə həyat kimi, insanlar kimi, yavaş- yavaş, bircə-bircə, sevdiyi şeylərdə, istəmsizcə mənasızlaşar gözlərində.

İnsan bəzən oturub çarəsizcə izləyər, bəzən ovuclarından süzülüb gedən xoşbəxtliyini, bəzən boşa xərclənən gəncliyini.

İnsan səhvlər edər, günah işləyər, üzülər, peşman olar, əfv olunmaq istəyər, gec olar...

İnsan sevər, unutmaq istəyər, insan yaşayar, ölmək istəyər.

Amma nə unuda bilər, nə ölə...

Bəzən də yaşadığı hər gün ölmək istəyən bir insan bir gün gələr, yaşamaq istəyər, bax o gün ölər..

İnsan dəfələrlə hıçqıraraq ağlayar qəlbinin bir köşəsində, kimsə duymaz gözlərinin qızartısını.

Bəzən insanın içindəki uşaq şıltaqlıq edər, oysaki o heç vaxt uşaq olmamışdır.

İnsan hər zaman ümid edər bəlkə birgün deyə, çünki çarəsizliyi bütün ruhu və qəlbiylə dadıb, hiss etmişdir.

İnsan nə istəyər ki...

İnsan uzun bir yol istəyər, bir də yoldaş...

Fərq etməz enişli, yoxuşlu olsun, dağ, təpə, çıxmaz, lap sonu uçurum olsun.

İnsan bir ev istəyər iki sakin...

Koma olsun, daşdan, taxtadan, palçıqdan olsun, divarları soyuq, havasına qarışan nəfəs isti olsun.

İnsan bir diz, bir çiyin istər başını hüzurla yaslaya bilsin, insan rahat nəfəs ala biləcəyi, yarğılanmadan, heçnədən çəkinmədən, utanmadan rahatlıqla özü ola  biləcəyi  bir yer istər.

İnsan ən çoxda nə istəyər iki çay, amma dəmi çaynikdən deyil iki könüldən süzülmüş olsun.

İnsan bir kitab istəyər, kiitabın əlfəciini, yanı başında oturan digər kitabsevərin barmaqları olsun.

İnsan bir roman olmaq istər, ən sevdiyi yazarın qələmindən...

İnsan yol istəməz ki, yoldaşla çiyin-çiyinə, ələ-ələ yol getmək istər, insan çay istəməz ki, içini isidən söhbət, məhəbbət istər.

Və bir gündə gələr insan yorular, və heç nə  istəməz. 

Onun hər dəfəsində nəyəsə uzatdığı əlini boşluqda, havada saxlayan bu həyatdan heçnə istəməz daha...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2023)

Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Tarixlər, hadisələr və məsələlər təkrarlanır...

Sadiqliyin bariz rəmzi olaraq itlər də zaman-zaman təkrarlanır. 

Sizə Haçiko və Baffinin hekayələrini danışacam .

Yaponiyanıb sadiqlik rəmzi "Haçiko". 

1925-ci ildə Tokioda bir universitet müəllimi  olan Ueno Eizaburoya bir keçmiş tələbəsi krem rəngində it hədiyyə edir. Haçiko adındakı bu it hər səhər müəllimi “Şibuya stansiyası”ndan işə yola salıb, işdən qayıdana qədər satansiyada onun yolunu gözləyir. Günlərin birində müəllim işlədiyi universitetdə infakt keçirir və dünyasını dəyişir. Bu hadisə Haçikonun on il davam edəcək olan ümidsiz gözləntisinin başlanğıcı olur. Çünki Haçiko həmin gündən öldüyü günə qədər hər gün eyni saatda, eyni məkanda sahibini qarşılamağa gedir. Əfsus ki, onun sahibi artıq həyatda deyil. Haçiko sahibi gəlmədiyi üçün incimir, hətta stansiyada gecəliyirdi. Və bir gün Haçikonun cansız bədəni qatar relslərində tapılır. O gün Yaponiyada matəm elan olunur. 

İndi isə sizə Baffinin hekayəsini danışım . Baffi 2023-cü ildə Qarabağ şəhidi olmuş  Ramil Rzayevin itidir. O da Haçiko kimi sahibinin geri dönəcəyinə ümid edir. Məzarının üstündən ayrılmayan Baffi sadiqliyin ən gözəl nümunəsi sayıla bilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2023)

Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Müşahidələr və onun davamında düşünmələr nədənsə insanı yorur. Bəlkə də bu tək məndə belədi, bilmirəm. Bu ruhsal yorğunluğa səbəb problemlərdən qaçmaq, nəyin nə olduğunu ayırd etməyə zaman yetməzliyi, ya da tənbəllik və ya istəmsizlikdən irəli gəlir. Bəlkə hər qarşımıza çıxan problemlərdə onu anındaca həll etmək əvəzinə arxaya atıb qalaqlaşdırıb, sonra gözümüzdə böyüdüb həll edilməz kimi göstəririk...

Hansı ki, zamanında hər birinə sərf edilən qısa zamanda həll etmək mümkün idi. Bax elə buna görə də ortada "boş verlər", "əşilər","heçnə olmazlar", "inşallahlar" yaranıb qalır...

Bilirsiniz buna səbəb nədir, bütün bu ortada qalanlara, onların yaranmasına ?!

Beyində bir cavabın olmaması, konkretliyin, əminliyin, şübhənin, müəmmalığın olmasıdı...

Digər bir tərəfdənsə qolları çirmələyib bu işə əl bulamaq istəyinin olmamasıdı. Bax elə buna görədir ki, həyatımızın hər küncündə defektliklər özünü göstərməkdədir. 

Qarşıya çıxan problemlərdə, yaranan düyünlərdə    düyünü açmağa səy göstərmək əvəzinə, problemin həll yolunu tapmaq yerinə  yola verməyi üstün tuturuq...

Daim dünyada gedən proseslər inkişaf edərək təkmilləşir, qloballaşır, hər bir resurs özü özlüyündə yuvarlanaraq dağdan aşıb zamanla böyüyən qar topuna çevrilir....

Hər şeyin zaman keçdikcə daha yaxşı yan aldığı, insan, insanlıq daha da zirvələşir deyilir, insanlar problemdən uzaq, əmin amanlıqda yaşayırlar...

Amma, mən sizi əmin edirəm ki, hər ötən saatda, gündə insan qəlbində yaşam, narahatlıq xofu, güvən şübhəsi cücərməkdə olan bir toxum kimi boy atmağa davam edir. Bu gün keçmiş daha güvənli idi, nəinki indiki zaman və gələcək...

Düşünün insan zəkasının təkmilləşməsini hansı ki, bu təkmilləşmə artıq özü kimilər nəslinin əsasını qoya bilməyi bacarıb...

Amma, nədənsə bu təkmilləşmə qəliblərə çox təəssüf ki, təsir edə bilmir. İbtidai dövrdə olan qorunma mexanizmi, ərazi istilası hərisliyinə qədər bir narkomanın narkotik istəyi qədər genişlənib içdə yuva, məskən salaraq indiyə qədər gəlib çıxıb. Baxmayaraq ki, dil canın, insanın, sülhün daha qiymətli olmasını söyləsə də, lakin əməl bunun yalnız dilin yuxuya getmək üçün söylədiyi nağıldan başqa bir şey olmadığına inanmağa vadar edir...

Ölkələrdəki qırğınlar, hər gün insan qanına susamış yeni silahların istehsalı içdəki hərislikdən, beynin bir tərəfinin barbarlıq və quduzluqdan ibarət olduğuna inamı daha da gücləndirir...

İçdəki hakimiyyətə hərislik istəyi, eynən fantastik filmlərdəki kimi dünyaya hökmranlıq yolunda ətrafda xoşbəxt yaşam arzusu ilə olanların da istəyinin üzərindən tədricən və ya məcburən xətt çəkilməsinə şərait yaradır...

Rəngarəng yaşam istəyində olanların həyatından rənglər oğurlanır, onların yerinə isə məcburi öhdəliklər palitrasının rəngləri meydana çıxmağa başlayırlar, yalnız qırmızı və onun digər çalarları...

Hər bir işdə ilklər və ya uyğunlaşma çox böyük önəm daşıyır. İlk sevgilidən tutmuş, ilk iş yerinə, ilk problemə qədər. Zaman keçdikcə bu konsepsiya dəyişilməyə, təkmilləşməyə  və ondan sonra mutasiyaya uğrayaraq istifadə edilməyə, idarəçilik və asılılığa qədər gəlib çıxmağa başlayır. Məs; sevginin qədim dövrlərində sevən tərəf üçün saniyələr saatlara bərabər bir zaman sayılır, göyərçinlər, çaparlar, məktublar, qəlbdən süzülən xoş niyyətli sözlər və ən əsas məsələ isə saflığı ilə seçilirdisə, ən müasir formada bu məsələ artıq təkmilləşmədən keçib iyrəncləşməyə doğru addım atıb və atmaqdadır. İndi klaviatura da hazır, standart mesajlar, qız tutma texnikalarına qədər inkişaf yolları, şantaj metodları artıq ürək bulandırıcı vəziyyətə qədər gəlib çıxıb. Qədim dövrün Məcnunu müasir dövrün "Qaqa"sına çevrilib...

Bir tərəfdən də mənəvi boşluqların, psixoloji travmaların çoxluğu və bunlarla vəhdət təşkil edən reallıq rinqdə küncə sıxılmış boksçunun aldığı zərbələri xatırladır....

Məktəb vaxtı və ya uşaqlıq dönəmində yetərincə diqqət yetirməzliyi, düzgün qayğının, emosional sevginin olmaması və daim kütlə içərisində qeyri asılı səbəblərdən dolayı pərt olmaq gələcək fərd yetişməsində çox mühüm rol oynayır. Zaman keçdikcə də pilləli boşluqların olması daxili aləmdə daim bir fırtınanın olmasına şərait yaradır. Düşünün yad bir ölkədə və ya evdən çox uzaqlarda tələbəsiniz və məzun olduğunuz anda ətrafda valideynlər, qohumlar əlində gül çiçək dəstəsi ilə öz övladlarını, yaxınlarını təbrik edir. Sizinsə təbrik edəcək şəxsiniz yoxdu və sadəcə ətrafı seyr etməklə keçinirsiniz. 

Yaxud hərbi and içmə zamanı yüzlərlə valideyn, qohum əhatəsində gözlərin tanış bir sima axtarışına çıxıb amma heç kəsi tapmaması içdəki hisslərin bir vulkan lavası ilə yanıb külə dönməsi qədər amansız təsir bağışlayır. Sonrada küləyin təsirilə küllər sovrulur və beləliklə növbəti hadisələrdə məcburi soyuqqanlılıq və yaxud hissiyatsızlıq yaranır, beləliklə də ətraf səni kobud, odun kimi qələmə verməyə başlayır. Amma, içindəki lavadan qətiyyən xəbəri belə olmur, yalnız qınamaq işi ilə məşğul olur. Həm axı biz qınamağı yaxşı bacarırıq. 

Bax elə buna görə mən klassikaya, retroya  daha çox vurğun oluram.  

İnsanlar olaraq hər küncdə xaos yaşayırıq. İşimiz, həyatımız xaos və xaos. Övlad dünyaya gələrkən hər kəs onun Vətənə, ailəyə layiqli olmasını istəyir, amma heç kəs valideyinin xeyirli olmasını istəmir və anlamırlar ki, əgər valideyn xeyirli olsa övladın xeyirli olması qaçılmazdır. Ümumiyyətlə, əgər dünyaya uşaq gətirəcəksinizsə bunu şüurlu şəkildə, hər şeyi düşünüb edin. Faydalı bir şəxs, həqiqətən yetişdirə biləcəyiniz bir fərd kimi gətirin. Həyat bəxş etmək adına gətirin, daha məhkum kimi yox...

Artıq problemlər o qədərdi ki, 8 saatlıq iş prosesi heçnə halına gəlib, əsas iş sanki ondan sonra başlayır...

Düşüncələr, fikirlər bitmir ki, bitmir. Amma, mən bu dəfəlik bitirirəm...

İnsanlar adi olduqlarını unutmasınlar, heç kəs qeyri-adi deyil. Amma, qeyri-adi görünməyə çalışırlar. Bunun üçün qolbağı, boyunbağı, talisman, döymələr, tatularla elə bir görünüş yaratmaq istəyirlər. Hər kəsin bir şeyə ümid bəsləməsi kimi...

Düzü bilmirəm kimi qınayım, öz oxu ətrafında fırlanan planetimi yoxsa həmin planetdə öz oxundan çıxıb biri birini fırladan insanlarımı ?!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının DEBÜT rubrikasında tələbə Fatimə Sadıqovanın özü haqda təqdim etdiyi qısa məlumatı və “Melanxoliya” hekayəsini təqdim edirik. 

Günümüzdə haqsızlıqlar az olmur. Bəs onlarla üzləşəndə nə etməli? Hekayənin qəhrəmanı məhz belə bir dilemma ilə qarşı-qarşıyadır. 

MƏLUMAT

Mən Fatimə Sadıqova Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Tarix müəllimliyi ixtisası, dördüncü kurs tələbəsiyəm. Yaradıcılığa uşaq vaxtlarından şeir yazmaqla başlamışam, sonradan esse , hekayə, povestlə davam etdirirəm. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən “Meh” Ədəbi Dərnəyinin Nasirlər bölməsinin sədri olaraq çalışır, eyni zamanda bədii qiraətlə məşğul oluram .

MELANXOLİYA

Qapı bərkdən döyülən zaman Samirə təlaşla qapıya tərəf gedib açdı.

- Hansı cəhənnəmdəsən? Səhərdən döyürəm qapını gəl aç da.

- Açdım.

- Yumruğu qoyacam başına, çay süz.

- Hazırdı.

- Hardan bilirsən mən bu vaxt gələcəm? Güdürsən məni? 

- Ramal, həmişə deyirsən axı hər şeyi hazır qoyum, çay həmişə də hazır olur, dəmə qoyuram 

- Gətir day, az danış, qızılları da qoyarsan.

- Nə qızıl?

- Dedim gətir, deməli gətir, əsəblərimlə oynama !

- Bəsdir, mən sənin pisliklərin üçün heç nəyimi verməyəcəm, yetər müflis etdin hamımızı, bəsdir 

- Azz sən mənə səsini qaldırırsan ? Əlimdə qalarsan, sən nə vaxtdan mənim bir sözünü iki etmisən? Mənə gələndə heç belə dil çıxarmırdın, indi biraz əlim aşağıdı, budur sənin yoldaşlığın?

- Evdə körpə vare, sən necə insafsızsan , guya mən bilmirəm o "patı”dı nədi, ondan alıb satırsan? 

- Qışqırma, boğaram səni.

- Canımı boğazıma yığmısan, bəsdi, bəsdi.

- Gedib özüm götürərəm.

Ramal Samirənin otağından qızıl qolbaq və boyunbağısını götürüb evdən çıxdı . 

2 yaşlı körpənin və Samirənin ağlamaq səsi bütün otağı bürümüşdü. Körpə ana qucağı istərkən, Samirə də ata ocağını istəyirdi. Bura onun üçün cəhənnəmdən betər idi . Daha bacarmırdı. Ailə qurduğu 3 il onun ömründən nə qədər vaxtı almışdı. Ramal Samirənin qardaşı Elşənin dostu idi, evlərinə gedib gəlir, evin içindəki ailə üzvünə çevrilmişdi. Samirənin anası Mədinə xanım Ramalı öz oğlundan ayırmaz, hörmət  , etibar edərdi. Qızı peşə liseyindən məzun olandan sonra Ramalın da qıza olan münasibətini gördükdən sonra " tanıdıqları" Ramalla evləndirmək istəyirdilər.

Samirə isə ailəsi necə məsləhət görürsə elə fikirlə onlarla razılaşdı. Ramalın təkcə nənəsi vardı, onu o böyüdüb boya-başa çatdırmışdı. Anası xəstəlikdən ölmüş, atası isə tikintidə işləyərkən başına beton daş düşdüyündən altında qalıb dünyasını dəyişmişdi. Valideynlərlərinin olmaması , nənənin ona çox nəzarət etməməsi, onu "küçə uşağına" , "avaraya" çevirmişdi.  Nənəsini və özünü dolandırmaq üçün birtəhər işə düzələn Ramal Elşənlə də maşınqayırma zavodunda işləyərkən tanış olmuşdular. Vaxt keçdikcə "adam" olan Ramalın yavaş - yavaş əlinə gəlir gəlməyə başladı. Nənəsi Samirəni nəvəsi Ramala nişanlayandan sonra onda bir az "məsuliyyət" , bir az da "mədəniyyət" formalaşdı. Özünü məsum kürəkən kimi aparan Ramal içindəki şeytanla hesablaşmalı olurdu.  Evləndikdən sonra bəzən iş adı ilə evə gəlmir, ya da gec gəlir , Samirəyə diqqət ayırmaz, bir sözünü təkrar ikinci dəfə dedirdərdi . Gəlin isə ağzını açıb bir kəlmə belə etməzdi. 

Samirə hamilə ikən Ramalın nənəsi Samirənin qolları üstə can verdi, səbəb olaraq Ramal bunu gəlində görürdü, lakin yaşına və xəstəliyinə görə nənə dünyasını dəyişmişdi. Samirənin qara günləri sonradan başladı. Ramal həftələrlə evə gəlməz, evə heç nə almaz, gələndə də qızın nəyinisə götürüb aparardı. Samirə isə hər şeyin nə olduğunu anlamışdı. Bir dəfə evə gələndə Ramalın telefonuna "Fexi" adlı adamdan mesaj gəldi, telefon kilidli olduğundan mesajı telefonun üstündən oxuyandan "brat , mal almaq üçün pul lazımdır, pul tap,  sabaha çatdır" yazılmışdı . Əvvəlcə anasına demək istəsə də , fikrindən daşınıb, bəlkə başqa şey üçün pul lazımdır deyib heç nə demədi.  

Vaxt keçdikcə evdən bahalı əşyalar yoxa çıxırdı, Samirənin cehizlərindən əsər qalmamışdı. Evi Elşən dolandırır, uşağın yeməyini hər şeyini dayısı edirdi. Günlərdən yenə də Elşən bazarlıq edib bacısının evinə gələndə Samirənin üzündəki ləkəni görüb ondan nə olduğunu soruşdu. Başından etməyə çalışsa da qardaşının təkidindən sonra Samirə deməyə məcbur oldu .

- Qaqaş, mən daha dözə bilmirəm, sənin dostundu, sirdaşındı deyib evdəkilər ona etibar etdilər, məni ona verdilər, hayqırmamaq üçün özümü güclə tutmuşam. Uşağın da yeməyini sən aldıqdan sonra, öz övladına atalıq etmədikdən sonra mən nə edirəm onu ?

- Narahat olma, bacı, hər şey yaxşı olacaq. 

- Başıma o qədər yumruq vurub ki az qalır huşumu itirəm, mənim körpə balam var, o da atasız, anasız böyüməsin, bizim səhvimizi o çəkməsin

- Dedim də bacı, narahat olma, danışaram onunla.

- Artıq dözə bilmirəm, hər əşyamı satıb "patı”dı nədi, ondan alıb satır, yetər, yetər 

- ... sən hardan bilirsən ?

- Bilirəm də bilirəm , bir dəfə mesaj gəldi , bir dəfə də dostu Asim bizə gəldi, ağ toz kimi vasitə verdi ona, qapının arasından gördüm, vallah mən qorxuram (ağlayır)

- Asimin burda nə işi var ?

- Tanıyırsan?

- Yox...hə ... Bizdə işləyib əvvəl.

- Bilmirəm, qaqaş, mən evə gəlmək istəyirəm.

- Bir az da döz, qardaşın həll edəcək.

- Yeganə məsələsi nə yerdə qaldı ?

- Atagil gələn həftə elçi gedəcəklər

- İnşəallah, xeyirli olar, xoşbəxt ol, qaqaş (qucaqlayır).

- Özündən muğayat ol, nəsə olsa zəng elə. 

- Sən də, sağ ol, oldu edərəm. 

Elşən qapıdan çıxanda dünya başına fırlandı, ola bilməzdi, Asim necə Ramalın evinə gələ bilərdi? Asim ən şərəfsiz, ən murdar adam idi, hər şeydən maddiyat güdər, gənclərin həyatını məhv etmək və bundan gəlir əldə etmək üçün əlindən gələni edər, heç kəsə aman verməz, əksinə bundan ləzzət alardı. Ailə dağıtmaq, başqalarının namusu ilə oynamaq sevimli işi idi. 4 il əvvəl Elşənlə Ramal onun qurduğu tələyə düşmüş, işin içində pul var deyib oğlanları yolundan etmişdi. Asim Ramalı uşaq vaxtından avara kimi tanıyırdı, Elşəni də o yanında gətirmişdi. Gənclərin ən çox toplandığı yerdə təbliğat aparır, mallarını satıb pullarını qazanırdılar. Elşən borca " patı " satdıqca borcları çoxalır, Ramaldan borca pul alırdı, Ramal da bunun əvəzində ailəsinin "doğma adamı" olmasını , "yeznə” olacağını demişdi. Planlaşdırılan kimi də oldu, Ramal Mədinə xalanın və Eldar əminin sevimli "kürəkəni" oldu. Ramalı daxilən tanıyan Elşən idi, göz görə-görə bacısını bədbəxt eləmişdi.

Asimin işçiləri polis tərəfindən tutulmuş, Ramal  isə onun izlərindən yaxa qurtara bilməmiş, ondan asılı qalmışdı. 

Ramal Elşən gedəndən iki gün sonra evə gəldi . Nədənsə bu dəfə çox səmimi və şən görünürdü. Uşağı ilə oynayır, Samirəyə mehriban davranırdı. Gəlin də qardaşının ona qulaqburması verdiyini zənn edib istehza ilə ərinə baxırdı. 

Səhər Ramal heç yerə getmədi, evdə oğlu ilə vaxtını keçirirdi. Oğlu Ruslanın 3 yaşının olmasına az qalmışdı. Bəlkə ilk dəfə idi ki , uşaq atası ilə bu qədər belə yaxın olurdu . Amma bu da sonuncu yaxınlıq, bağlılıq oldu . 

Evin içində başlı-başına qalan  Ruslan atasının yerdə olan ayaqqabısı ilə oynayırdı, anası mətbəxtdə yemək bişirməklə məşğul idi, atası televizora baxırdı. Samirə yeməyi hazır edib ərinin qabağına qoydu, Ruslanın yanına getdi. Birdən evin giriş qapınsının  yanında uşağı uzanmış, ağzı köpüklü halda görüncə ananın halı özündən getdi . Ramal " patı " nı ayaqqabısının içində gizlətmişdi. Ruslan da ayaqqabının içindən onu çıxararaq ağzına aparıbmış. Neçə dəqiqə sonra təsirini göstərib uşağı bu günə qoydu patı. Tez təcili yardıma zəng edib körpəni xəstəxanaya apardılar. Xəstəxanaya Mədinə xala və Elşən də gəldi. Həkim  otaqdan çıxarkən " Allah rəhmət eləsin , xilas edə bilmədik " deyib soyuqqanlı şəkildə ordan uzaqlaşdıqda  Samirə aldığı xəbərdən huşunu itirdi. Və qızın  anası var gücü ilə qışqırıb haray- həşir salmağa başlayanda Elşən onu  sakitləşdirmək istəsə də günahsız körpənin bu yaşda zir-zibil ucbatından ölməsi onu incidirdi. Ani olaraq " biz nə elədik?”, "Balaca körpə" , "Bacımın oğlu”, "patı" - beynində bu sözlər səs-səsə verirdi. Elşən xəstəxananın həyətində fikirli halda dayanıb ordan keçən uşaqlara baxırdı, həyətdən çıxıb polis idarəsinin həyətinə daxil oldu.  Özü polisə təslim oldu , vaxtilə Asimin işçisi olduğu, Ramalın evdə narkotik vasitə saxlaması , körpə uşağın ölümü - hər şeyi anlatdı. Beyni donmuş , gözləri dolmuş və bərələ qalmış şəkildə , sifəti qıpqırmızı olmuşdu. Vicdanı onu incidirdi. Ramalın, özünün etdiyi səhvin əvəzini Ruslanın ölümü ödədi. 

Ramal qaçmağın bir mənası olmadığını görüb həbsxanaya düşməmək üçün özünü həyətdəki tut ağacından asıb intihar etdi . Asim polisin aylarla, çətinliklə axtarış əməliyyatı sayəsində ölkədən qaçmağa cəhd edərkən, Elşən gənclər arasında narkotik vasitələrin yayılması və satışı ilə məşğul  olduğu üçün həbs olundu, təəsüf ki , Asimin əlatılarının bəzilərini tapmaq mümkün olmadı, bəd xassəli şiş hüceyrələri kimi ətrafda yayıldıqlarından, hər küncdə - bucaqda göbələk kimi yetişdiklərindən,  yaramazların hamısını tapmaq olmadı , Samirə isə bədbəxtliyə tuş oldu , gənclik həyatını qardaşının səhvinə, hərisinə, nəfsinə acı çəkərək qurban verməli oldu . Övladını göz önündə basdıraraq hüznü , kədəri, qəmi qəlbinin ən dərin yerlərinə basdırıb orda dəfn etdi . Samirənin ömrünün bahar açan vaxtlarında hər şey boz , solmuş , hüznlü - melanxoniyaya çevrilib vaxtından tez açan həyat çiçəyini soldurdu.

      Bu günümüzün ən aktual məsələlərindən biri də narkomaniyaya qarşı mübarizədir. Narkomaniya fərdin, ailənin, cəmiyyətin, dünyanın mənəvi fəlakətidir. 

Narkomaniyanı "xoşbəxtlik" bilənlər, təbliğ edənlər, onu satanlar, istifadə edənlər cəmiyyət tərəfindən "murdar" , "yaramaz" , " iyrənc "  hesab edilir və onların öz "cəmiyyətlərində” yeri olsa da,  insani keyfiyyətlərə sahib olan şəxsiyyət cəmiyyəti tərəfindən rədd edilir və qəbul edilmirlər . Cəmiyyətdə şəxsiyyətin formalaşmasında əsas nüanslardan:  valideynlər öz övladlarına nəzarət etməli , düzgün tərbiyə verməli, ( mənəvi , əxlaqi , əqli, əmək ) dostluq, tanışlıq etdiyi ətrafa diqqət etməlidir. Narkomaniya "insanın" insana etdiyi "topsuz" "tüfəngsiz" mənəvi müharibədir!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2023)

Yunus Oğuz yazır

Millət vəkili Qənirə Paşayeva Tovuzun kitabsevərlərilə görüşə dəvət edəndə tərəddüd etmədən razılaşdım. Yayın istisi məni və xanımımı qorxutmadı. Getməyə bilməzdik, çünki yazıçının oxucularla görüşü hər dəfə yeni bir stimuldur. Özü də bu stimulu Tovuz rayonunun cəfakeşi, əhalinin hər dərdinə-sərinə, sevincinə və kədərinə şərik olan Qənirə xanımla bir yerdə alacaqdıq. 

Əlimdə yazılar  olmasına baxmayaraq, hamısını bir kənara qoyub avqustun 3-də xanımımla Tovuza yola düşdük. Qənirə xanım  bizdən bir qədər gec Bakıdan yola düşdü, amma hər saat zəngləşirdik. Hər dəfə də:  "Hardasız, aç deyilsiz ki?"- deyə ana kimi qayğımıza qalırdı. Hərdən mənə elə gəlirdi ki, sözün əsl mənasında böyük hərflə yazılmağa layiq olan bu XANIM ƏFƏNDİ hər bir azərbaycanlının, hər bir türkün qayğısına qalmağa tələsir, düşünür ki, nə isə etməsə, kiməsə yardım (mənəvi və maddi) əlini uzatmasa fikirləri qarmaqarışıq olacaq, ürəyi təskinlik tapmayacaq, onsuz da az olan yuxusu   lap ərşə çəkiləcək. Onu  çoxdan tanımağıma baxmayaraq səfər yoldaşlığı insanın yeni keyfiyyətlərini aşkarlayır.

Növbəti zəngində cavab verdim ki, Gəncədə Şeyx Nizaminin məqbərəsini ziyarət edəcəm. Dedi ki, əhsən sizlərə! Gərəkdir ki, hər kəs Gəncəyə gələndə bu müqəddəs yeri ziyarət etsin. Məqbərədə  gəzinti insanın aurasını dəyişir, düşüncələrə vadar edir, böyük ustadın əbədiliyini, bizimsə faniliyimizi bir daha düşüncələrimizdə bərqərar edir. Amma bizimlə birgə ziyarətə yetişə bilmədi...

Tovuza maşınla getdiyimizdən   yol boyu müşahidə etdiklərimi yazmaya bilmərəm. Yollarımız çox abadlaşıb, ətraf  torpaqlar becərilib, ilan mələyən çöllərə su kanalları çəkilib. Bir sözlə bəlkə on illərlə boş qalan torpaqlar canlandırılıb, vacib kənd təsərrüfatı obyektinə çevrilib. Bu vacibliyi ona görə vurğulayıram ki, qeyri-neft sektoru olan kənd təsərrüfatı dirçəlir. Bunu nazirə xoş gəlməsi üçün yazmıram, cənab nazirin hələ görəcək işləri var, axsaq işlərimiz düzələn işlərimizdən çoxdur, amma buz yerindən tərpənib və bu dirçəliş (görəsən köhnə nazir hardadır?) gözgörəsi hiss olunur.

Yolda polisə rast gəlməzsən. Bircə Kürdəmir-Ucar arası məsafədən başqa. Zalım uşaqları iyirmi beş il öncəsi kimi elə yerdə gizlənirlər ki, bir də görürsən ki, Ələddinin cini kimi qarşında zühur etdilər. Ümumilikdə isə gözəldir. Hər dörd-beş kilometrdən bir radar və sürət nişanları qoyublar. Qaydanı pozdun, cərimə evinə gələcək, yaxud telefonunda SMS görünəcək. Hə, arada nömrəsiz maşınlar 150-160-la şütüyürlər. Deyilənlərə görə belə maşınlarla razılaşıblar. Düzünü mən bilmirəm. İstənilən halda yollarımız şüşə kimidir. Amma bu nə qədər çəkəcək bilmirəm. Çünki yükçəkən maşınların məntəqələrində bir dənə də olsun maşın görmədik, baxmayaraq ki, Şağman və KAMazlar yollarda kifayət qədər idi.

Ucardan sonra Yevlaxda "Kür" qəzetinin baş redaktoru Əminə xanımla danışmaq istəsəm də   telefonu bağlı idi. Ona kitab söz vermişdim. Yaydı, görünür, məzuniyyətdə olduğundan dağlara çəkilib.

Gəncəyə çatanda maşını birbaşa məqbərəyə sürdük. Məqbərəni və muzeyi ziyarət etdik. Oranın işçiləri bizi tanıdılar. Hələ bir gileylərini də etdilər ki, bəs ziyalılarımız rəsmi tədbirlər olmasa sizin kimi fərdi qaydada ziyarətə gəlmirlər. Gileyi qəbul etdim. "Keşmişi gələcəyə öturməyin bir yolu da budur. İnsanlarımız qaloş pirinə gedirlər, amma Şeyxin - dahi söz ustasının ziyarətinə gəlmirlər. Sözü anlamayan əşyanı özünə büt edəcək. Bu da nəticədə milləti ruhundan uzaqlaşıb bizi meşşana (əşyalara aludə) çevirəcək. Ondan sonra bizi qapazaltı etmək heç də çətin olmayacaq". Bu fikirləri də özlüyümdə Şeyxin qəbri üstə söylədim.

"Şeyxin ərəblərlə qohumluğu varmı, uzaqdan-yaxından olan bir bilgi varmı?" Bələdçi bu sualıma gülümsündü və söylədi ki, yox. Söhbətin davamını mən etdim. Dedim: "Ona görə Şeyx Nizami deyirlər ki, o sözün və qəlblərin Şeyxidir". Bu fikirdən özümün də xoşum gəldi. Onlara da kitablar (əsasən də "Atabəy Eldəniz və "Nadir şah" romanlarımı - çünki birincidə Şeyx Nizami obrazı, hər ikisində isə Gəncə təsviri vardı) hədiyyə edib yolumuza davam etdik.

Qoşa yol bitdi. Gəncədən sonra, amma iş gedirdi və deyirdilər ki, ta Qırmızı Körpüyə qədər qoşa yol çəkiləcək və bunun da əyani şahidi olduq.

Şəmkirdə bizi başqa aləm gözləyirdi. Yol boyu istixanalar göz oxşayırdı, özü də sayı-hesabı yox idi. Şəmkirlilərə halal olsun! Çalışqandırlar. Nə deyirsən yetişdirib Rusiyaya göndərirlər. Burdakıları da, ordakıları da işlə təmin edirlər, dolandırırlar.

Gəlib Tovuza çatdıq. Şəhər təmizdi, insanları mehriban və səmimidirlər. Şəhərdə hamı bir-birini tanıyır deyə nabələd adam dərhal tanınır, xoş rəftarları ilə qonağı bir az da utandırırlar.

Qənirə xanım öncədən söyləmişdi ki, Tovuzda "Ayan" palasda qalacaqsınız. Gözəl, beş ulduzlu oteldir. Qədim arxitektura ilə tikilib.  Möhtəşəmdir. Qiymətləri də Göy-Göl turist marşrutları üstündə olan otellərdən iki dəfə ucuzdur, xidmət keyfiyyəti də iki dəfə artıq. Burda hiss edirsən ki, sənə qonaq kimi yanaşırlar, cibi dolu olan pullu adam kimi yox. Hətta xanımım İstanbul və Tovuz otellərini müqayisə etdi. İkisi də eynidir. Biri dünyanın böyük meqapolisi, o birisi isə Azərbaycanda əyalət şəhəri, amma fərq yoxdur. Ölkəmiz beləcə göz görə-görə dəyişir. Otelin qarşısındakı  Heydər Əliyev parkı göz oxşayır. Təmiz və səliqəli bir park. Axşam olan kimi bura adamla dolu olur. Parkın içində göl və  süni bir ada salınıb. Bura tovuzluların istirahət etmək üçün sevimli yeridir. İnsanların üzlərinə tez-tez baxıram. Aqressivlik hiss etmirəm. Gündəlik qayğılarının biri də, bəlkə bura gəlməkdir ki, qayğı istirahətə çevrilsin.

Heç otelə yerləşməmiş Qənirə xanımdan zəng gəldi. Dabanbasma özünü yetirmişdi...

...Tovuzlu dostlarım bilirdilər ki, buralara gələcəm. Zəng zəng dalınca ki, bəs bu gün qonağımsan. Yumşaq şəkildə təşəkkürümü bildirib, Qənirə xanımın "sərəncamında" olduğumuzu dedim. Ta neyləyə bilərik? Başqa cürə mümkün deyildi axı, oxucularla görüşə gəlmişik, özü də Qənirə xanımın təşəbbüsü ilə.

...XANIM ƏFƏNDİnin diqqəti bir an üzərimizdən əskik olmur. Otelin foyesinə düşən kimi marşrutumuz bilindi: Tovuzun füsunkar gözəlliyi ilə seçilən Əsrik meşəsinə yollanırıq. Yolda Qənirə xanım Tovuz və insanları haqqında şövqlə və fəxrlə danışır, hiss edirəm ki, buralı olmağı ilə qürurlanır. Amma telefon hər üç dəqiqədən bir "qışqırır". Arada öz-özümə deyirəm ki, Allah eləməsin,telefon bu qızın qulağında partlasın. Rayona xəbər düşmüşdü ki, Qənirə xanım Tovuzdadır. 

Bəhanə ilə yeməyə gəlib onunla  görüşənlərin də şahidi olduq. Əvvəl şəkil çəkdirib, sonra da problemlərindən danışırlar. Onu gözaltı izləyirdim. İnsanları  səbrlə, aramla dinləyir, hər kəsin  dərdinə əlac etməyə calışırdı. Əsəbləşən görmədim, hirslənməyini hiss etmədim. Bir sözlə, Allah bu qıza səbr verib. Yemək də yeməyə qoymurdular. İki məsələdə onun qəti barışmazlığını gördüm: biri övladının ön cəbhədən başqa yerə köçürülməsi xahiş ediləndə onun qəti cavabı sərt şillə kimi xahiş edənin üzünə çırpılırdı: "Nədi, sənin uşağın olmazsa, o biri ananın uşağı olmazsa, bəs bu sərhədləri kim qoruyacaq?" Düz də deyirdi. Halal olsun! İkincisi, təhsil, ali məktəbə qəbulla bağlı edilən xahişlərə qəti rədd cavabı verirdi... "Oxuyaydı, yüksək bal toplayaydı. Milləti  cahillikdən yalnız oxumaq qurtara bilər!" Bu da onun sözləridir.

...Əsrik meşəsinin şırıltılı çay suyunun səsi altında özümüzü təbiətin içində əritmək, bir anlığa buranın gözəlliyinin bir parçasına çevrilmək istəyirik. Bura həm də sayı-hesabı bilinməyən istirahət yerləridir. Tovuzdan və ətraf yerlərdən gələn qonaq-qara əskik olmur, baxmayaraq ki, dağın o biri tərəfi Ermənistan əraziləridir. Sevindirici haldir ki, tovuzlular bir qarış torpaq da  ermənilərə verməyiblər. Eşq olsun tovuzlulara!

...Qənirə xanımla xalqın millətə çevrilməsindəki əngəllərdən, tarixdən, etnososial psixologiyadan, keçmişimizin və bunun gələcəyə daşıyacağı problemlərdən danışırıq. Çox hazırlıqlıdır. Hansı əngəldən söhbət edirsə, əvvəlcə onun skeletini qurur, sonra ətə-qana dolduraraq tezis şəklində fikirlərini bildirir. Hiss edirəm ki, mənim və xanımımın belə söhbətlərə ehtiyacı olduğu kimi, onun da belə mənəvi mükamiləyə ehtiyacı var. Biz bir növ yorğunluğumuzu belə çıxardırıq.

Söhbəti yaslarımız və toylarımızın üzərinə gətirəndə bizi düşüncələrimizdən və söhbətimizdən dağlara səs salan qara zurnanın və davulun səsi ayırdı. Daha danışmayıb diqqətimizi qara zurnaya kəsdik. Allah, burada nələr yoxmuş?! Qara zurnanın səsi şəhərdə və tarixdə itmiş ruhunu özünə qaytarır. Sən musiqiyə qoşulub itmiş, çox zaman parçalanmış ruhunu dağda, bağda axtarmağa başlayırsan. Bu səs səni qəhrəmanlıq, müdriklik, səmimiyyət, bəzəksiz-düzəksiz dünyaya aparır. Burada saflığının beşiyindəsən, törələr sənin başının üstündədir, heç kimin bu törələri pozmağa, ayaqlayıb keçməyə ixtiyarı yoxdur. Yazılmamış qanunların pozulmasına heç kim izn verməz. Zurna səsi törə qaydalarını sənə səslə başa salır, davul da guruldamaqla sənə xəbərdarlıq edir ki, yolunu azmayasan, yatmayasan.

Zurna-davul səsi kəsildi. Ruhum o sehrli səsdən ayrılaraq xanımların yanına qayıtdı. Zarafatla dedim ki, burada şeir yazmağa nə var? Sözlər öz-özünə gəlir. Qənirə xanım zarafatıma tovuzluların bir məsəli ilə cavab verdi. ...Xeyli güldük.

Yenə qara zurnanın, davulun səsi diqqətimizi kəsdi. Arada gəlib XANIM ƏFƏNDİ ilə şəkil çəkdirənlər də öz yerində. Öz-özümə sual verdim: "Niyə toylarımızı gəlib bu dağlarda etmirik? Şadlıq saraylarının musiqi səsləri az qalıb qulağımızı kar, gözlərimizi kor etsin. Niyə hamımız şadlıq saraylarına qaçırıq?" Özüm də cavabını verdim: "Rahatlıq axtarırıq. Özümüzün əlavə yüklənməyimizi istəmirik. Axı bunun   üçün qonum-qonşu tökülürdü toy sahibinin evinə, bir ay öncədən hazırlıq gedirdi. İndi hər şeyi  özün təkbaşına  edirsən. Əvəzində isə  doğmalıq, təmas, səmimiyyət, saflıq əlimizdən alınır". Heç bunu düşünmürük...

Musiqi sədası altında Tovuza otelə dönürük. Parkda gəzməyə imkan vermirlər. Yenə də fotosessiya.

...Yolda millət vəkili yenə öz ampluasındadır. Telefona cavab verir, kimlərəsə zəng edir, çox zaman da kimlərinsə problemini həll edir.

Gecə yarıdan keçib, başımız söhbətə necə qarışıbsa artıq zamanla vaxtın yerini səhv salırıq. İntellektual söhbətə çay süfrəsinin arxasında polis rəisi, səhəri gün isə tədbirdən sonra icra başçısı da qatılır...

Gecə yarısı bizdən sonra hara getdiyini səhər tezdən bizim arxamızca gələndə bildik. Hansısa kəndə dərd ovutmağa getmişdi. Bax belə. 

Onu da deyim ki, tədbir möhtəşəm idi, həm insan axını, həm də Azərbaycanın ən qədim təhsil ocaqlarından olan 110 yaşlı Puşkin adına orta məktəbdə keçirilməsi məclisə xüsusi rəng qatırdı. Hiss edirsən ki, Tovuzda kitab aclığı var, bilmək, öyrənmək həvəsi var, oxumaq onlar üçün gələcək deməkdir. Kaş bütün Azərbaycanda belə olaydı. Oxumaq və savadlanmaq, bilik yiyəsi olmaq millətimizin qurtuluşudur. Çıxışlarımız da möhtəşəm oldu. Xalqın başa düşdüyü dildə "Tarix nədir?" , "Tarixi bilmək niyə lazımdır?" kimi mövzularda danışdıq. Düşünürəm akademik dildən, pafosdan kənar danışmaq xalqla ziyalılar arasında körpü və doğmalıq yaradır və hamını dövlətə, vətənə, millətə daha sıx bağlayır. Çıxışımda dediyim kimi: "Tarix sevgi ölçüsüdür!"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2023)

​​​​​​

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Salam, hər vaxtınız xeyir, dəyərli oxucular. Bugün Qonaq otağında Azərbaycan xalqı üçün müxtəlif sahələrdə olduqca böyük işlər görmüş biri ilə həmsöhbət olacağıq. Qonağımız Müqamət Əliyevdir.
 
-Xoş gördük, Müqamət bəy. Qısa bir söhbətdən öncə sizi tanıya bilərik?

-Salam, xoş gördük. Mən Müqamət Əliyev. 2018-ci ildən günümüzə kimi Azərbaycan Ciu-Citsu karate Fedrasiyasında Departament rəhbəriyəm. 2019-cu ildən hal hazıra kimi Azərbaycan Döyüş Fedrasiyaları Assosiyasında  Mədəniyyət komitəsinin sədri, 2020-ci ildən hal hazıra kimi
Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasında, Narkomaniyaya qarşı mübarizə üzrə QHT Koalisiyasında  qrup üzvüyəm. Eyni zamanda 1999-cu ildən günümüzə kimi də Gənc Vətənpərvərlər İctimai Birliyinin yaradıcısı və sədriyəm.
 
-Gənc Vətənpərvərlər İctimai Birliyinin  əsas məqsədi nədir? Burada siz necə layihələr həyata keçirirsiniz və gənclərin marağı hansı dərəcədədir?
 
-Azərbaycan gəncliyi yüksək vətənpərvərlik ruhuna malikdir. Ölkə gəncliyinin Ermənistan  tərəfindən işğal etdiyi torpaqların azad olması və Dağlıq Qarabağ istiqamətində düşmən təxribatının qarşısını rəşadətlə alan ordumuza qətiyyətli dəstək göstərməsi onların milli ruhda tərbiyə aldıqlarını bir daha təsdiq etdi. Bizim əsgərlərimiz, zabitlərimiz Vətən uğrunda, torpaq uğrunda ölümə getməyə hazırdırlar. Vətənə sevgi olmadan onun parlaq gələcəyi haqqında düşünmək mümkünsüzdür.
Gənclərimizdə hərbi vətənpərvərlik hissinin yüksək olması ordunun gücünə birbaşa təsir edir. Gənc nəslin vətəpərvərlik ruhunda tərbiyə olunması gənclər siyasətinin təməl prinsiplərindən biridir. Dövlətimizin bu istiqamətdə indiyə qədər gördüyü işlər olduqca müsbət nəticələr verib. Bu gün gənclərimizin vətənpərvəlik hissi arzuolunan səviyyədədir. İstər Aprel döyüşlərində, istərsə də vətən müharibəsində düşmənin bütün mövqelərini darmadağın edən biz cəmiyyətimizin, xüsusilə də gənclərimizin və hərbçilərimizin vətənpərvərlik hissinin nə qədər yüksək olduğunun bir daha şahidi olduq. Biz də müxtəlif tədbirlər, fəaliyyətlər, məlumat xarakterli görüşlər keçirərək bu sahədə gəncləri maarifləndiririk. Bu məsələdə rəsmi qurumlar da olduqca dəstək göstərir.
 
-Eyni zamanda Narkomaniyanın qarşısının alınması ilə bağlı da müxtəlif işlər gördüyünüzü qeyd etdiniz. Bu haqda məlumat ala bilərik?

-Dünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, bu gün dünya əhalisinin 250 milyonu planetimizin ən qlobal problemlərindən birinə çevrilən narkotik vasitələrin əzabını yaşamaqdadır. Hər bir dövlət öz əhalisi arasında narkotiklərdən istifadənin qarşısını almaq üçün müəyyən tədbirlər görür. Gənc nəsil arasında narkotiklərdən istifadə əsasən ölümlə nəticələnir. Bu isə cəmiyyətin bu gününə və gələcəyinə ağır təsir göstərən faciədir. BMT iyun ayının 26-nı “Narkomaniyaya və Narkobiznesə Qarşı Beynəlxalq Mübarizə Günü” elan edib. Azərbaycanda da narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi və narkotiklərdən istifadə mövcuddur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 iyul 2019-cu il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2019-2024-cü illər üçün Dövlət Proqramı” çərçivəsində tədbirlərin icrasına dövlət qurumları ilə yanaşı geniş vətəndaş cəmiyyəti, o cümlədən Gənc Vətənpərvərlər İctimai Birliyi də qoşulub və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair  QHT Dövlət Dəstəyi Agentliyin maliyyə dəstəyi ilə uğurla layihələr icra edir.
 
-Bəhs etdiyiniz layihələrə nələr daxildir?

-Ölkənin müxtəlif bölgələrində, təhsil müəssisələrində: universitet və məktəblərdə və sair məlumatlandırıcı layihələr həyata keçiririk. Azərbaycan dövlət Neft və Sənaye, Azərbaycan Dövlət İqtisadiyyat, Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universitetləri və başqa bir çox universitetlər bu mövzuda bizə olduqca böyük dəstək verirlər. 
Bu tədbirlər sadəcə Narkomaniyanı mövzu götürmür. Eyni zamanda milli dəyərlərimiz, narkomaniyanın gətirdiyi nəticələrin fəsadları, ailə daxili problemlərə də toxunulur.
 
-Ümumiyyətlə daha sağlam bir həyat tərzi üçün gənclər nə ilə məşğul olmalıdır?

-Ən birincisi mütaliə ilə. Sağlam ruh sağlam bədənin təməlidir. İkincisi, mütləq şəkildə hər hansı bir idman növü ilə. İdman sağlamlıqla yanaşı özünümüdafiə sənətidir və hər bir şəxsiyyət üçün gərəklidir.
 
-Gənclər sizcə öz sağlamlıqlarına, eyni zamanda bəhs etdiyiniz layihələrə yetərincə maraq, dəstək göstərirmi?

-Əlbəttə! Hətta deyərdim ki, gənclər özləri də yaşıdlarına yardım etmək, bu məlumatları daha böyük kütlələrə çatdırmağa çalışır, can atır. Birliyimizin olduqca geniş gənc dəstəkçisi, kütləsi vardır.
 
-Bu olduqca sevindirici haldır. Məlumatlar üçün təşəkkür edirik, Müqamət bəy. Sizinlə həmsöhbət olmaq xoş oldu.

-Mən təşəkkür edirəm. Azərbaycan gəncliyinə və bütün gənclərimizə tərtəmiz bir gələcək arzu edirəm. Onlar bizim gələcəyimizdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.09.2023)

(“Hərbidən Qeydlər” kitabından)

Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Görəsən, harda səhv etdim, nəyi səhv elədim, bu sualları hər zaman özümə verirəm. Bizə mane olan hansı problemlərdir? Bu problemlər bizi qabağa getməyə qoymur. Bəs bu probləmlər bizdən asılıdırmı?

Hər şey bizdən asılı olmalıdır. Yoxsa qabağa gedə bilmərik. Biz heç kimdən və heç nədən asılı olmamalıyıq. Əgər kimdənsə asılı olacağıqsa qabağa getməyə yox, onun tapşırdığı yerlərə addımlamağa məcbur qalacağıq.

Hər zaman irəli addımlamalı deyilik. Bəzən lazım gəldikdə addımı geriyə, bəzən sağa, bəzən də sola atmalıyıq. Bildiyim bir şey var ki, nə olursa olsun, heç vaxt yerimizdə dayanmamalıyıq. Yenilik üçün dağa-daşa çırpılmalı, özümüzü hər vəziyyət üçün hazır saxlamalıyıq.

Düz deyiblər ki, həyat bizə limon verirsə, ondan limonad düzəltməyi bacarmalıyıq.

Nə vaxtsa varlı olmaq istəyirik. Ancaq bunun üçün şəraitimizin olmamasını bəhanə edirik. Günahlandırırıq ki, pulumuz yoxdu, mən həmin şəraitə uyğun deyiləm. Əslində, geriyə dönüb baxdıqda varlanmış bütün insanların əksəriyyətinin belə şəraitsizlikdən çıxdığına şahid olarıq. Bu insanların heç birinin başlamaq üçün maddi vəsaitləri olmamışdı. Çox şeydən məhrum qalmışdılar. Lakin yaranmış şəraiti dərk edərək həyatın onlara vermiş olduğu bütün fürsətləri düzgün qiymətləndirmişlər. İşə başlamaq üçün heç vaxt əllərində böyük pul olmasını gözləməmişlər. Boş oturmayıb, gedib o pulu qazanmaq üçün çalışmışlar.

Çalışmışlar...

İşləmək və çalışmaq arasında fərq var. Pul üçün işləmək və öz işini düzəltməkçün pul qazanmaq arasında da fərq var. Pul üçün işləmək dəyərsizdir. Bu sadə dolanışıq üçün aylıq maaş deməkdir. Hansı ki, bütün ayı işlədikdən sonra quru maaşa baxırsan. Əslində isə bu maaşa görə axmaq kimi ora-bura qaçdığının fərqinə belə varmırsan. Sənin üçün önəmli olan sadəcə həmin maaşı əlində tutmaqdır.

Öz işini düzəltmək üçün pul qazanmaq ətrafda baş verən hər bir şeyi düzgün qiymətləndirə bilmək deməkdir. Puldan baha və vacib şeylərin var olduğunu bilmək deməkdir. Zamanın puldan daha qiymətli olduğunu anlamaqdır. Və ən əsası o pulu əldə etmək üçün axmaq kimi ora-bura qaçıb işləmək yox, ağlını işlədərək o pulu qazanacağını bilməkdir.

Varlılar nəyə görə varlıdır? Çünki, onlar kasıblar kimi düşünmür. Onları varlı edən pulları yox, ağıllarıdır. Özləri də yaxşı bilir ki, bu pulu itirsələr belə yenidən daha da artığını qazana bilərlər.

Varlı insanlar pula yox, ağıla, zamana və yerə qiymət verirlər. Siz yatmış olduğunuz vaxtlarda onlar özlərini təkminləşdirmək üçün çalışırlar, öz istirahət vaxtlarında belə durmadan düşünüb, öz üzərlərində işləyirlər.

1- ci tip insanların əlinə pul düşən kimi o pulu kefə istirahətə xərcləməyi düşünürlər. Bu tip insanlar cahil və kasıb təbəqə adlanır.

2- ci tip isə varlı və ağıllı təbəqə adlanır. Onlar öz istirahətlərini gördükləri işə görə təyin edirlər, özlərinin işi onların istirahətinə çevrilir. Gördükləri hər bir işi istirahət və əyləncə kimi qiymətləndirə bilirlər. Bax bütün bunlara görə onlar varlanır və varlanmağa da davam edirlər.

Stiv Cobsun belə bir sözü var: bu dünyanı dəyişəcəyinə inanacaq qədər çılğın olanlar onu dəyişənlərdir. Onları söyə bilərsiniz, onları qəbul etməyib bir qırağa ata bilərsiniz, amma qəbul etməli olduğumuz bir şey də var ki, bu insanlar əsl dahilərdir. Çünki, onlar oluna biləcək bütün çılğınlıqları gözə ala bilənlərdir.

Bütün bunları düşünərək gəlib çatırıq başqa bir məsələyə.

Qınaqlar.

Bu çılğınları ilk başlarda heç kim qəbul edə bilmir. Onları əzir, başlarından vurmağa, sözlərini kəsməyə çalışırlar. Ancaq onlar nə edirlər? Xeyr, sözlərini dəyişmir, olduqları yeri dəyişməyə çalışırlar. Beləcə öz dünyalarını qurmağa başlayırlar. Onlar nə edirlər? Bu daşlardan özlərinə zirvəyə gedən yol üçün pilləkən düzəldirlər. Atılan daşları birləşdirib öz heykəllərini yaratmış olurlar. Sonra nə olur? İnsanlar bu zirvəyə baxıb onlara həsəd aparırlar. Yaratmış olduqları heykələ yəni şəxsiyyətə baxıb onlara oxşamağa çalışırlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2023)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə sizlərə adı qəliz səslənən Xuastuanift abidəsi barədə danışacağam. Söhbət türk xalqlarından olan uyğurlara aid çox zəngin bir nümunədən gedəcək. Yaxın oturun! 

S.Y.Malov bu abidəni «Manixeylәrin peşmanlıq duası» adı ilə nəşr etmişdir. Əsərin yazılma, daha doğrusu qədim uyğur dilinə tərcümə edilmə tarixi mübahisəlidir. Abidənin ilk tədqiqatçısı V.V.Radlovun fikrincə, bu abidə V əsrdə tərtib edilmiş və ya qədim uyğur dilinə tərcümə edilmişdir. 

O belə bir faktdan çıxış edir ki, «Xuastuanift» abidəsinin dili həm lüğət tərkibinə, həm də qrammatik quruluşuna görə göytürk abidələrini xatırladır. L.V.Dmitriyevanm fikrincə, bu abidə VII və ya VIII yüzillikdə fars dilindən uyğur dilinə tərcümə edilmişdir. Ə.Şükürlü V.V.Radlov və S.Y.Malovla razılaşaraq yazır ki, «Xuastuanift» abidəsinin doğrudan da tərcümə əsəri olduğunu təsdiq etmək olur, çünki abidənin dilində əski uyğur ədəbi dilinə yad olan cümlə növləri və eləcə də İran sözləri mövcuddur. Lakin bu əsərin islam dini yayılmayıncaya qədər meydana çıxması haqda yürüdülən fikir və mülahizələr daha çox ağlabatandır. «Xuastuanift» əsərinin üç nüsxəsi bizə qədər gəlib çatmışdır. Bunlardan ikisi mani əlifbası ilə yazılmışdır: biri Londonda, digəri Berlində saxlanılır. Qədim uyğur əlifbası ilə yazılmış nüsxə isə Sankt-Peterburqda Şərqşünaslıq İnstitutunun kitabxanasında mühafizə edilir. Hər üç nüsxə kəsirlidir. Mani əlifbası ilə yazılmış Berlin nüsxəsində söz sonunda qapalı saitlər (ı, i, u, ü) qoşa yazılır. Məsələn: terjrii, karaluu.kәnçüü, simpii. Saitlərin belə qoşa yazılması, görünür, onların uzun tələffüz olunduğunu göstərmək üçündür. saitlərin qoşa yazılması hadisəsinə «Irk bitig» («Falnamә») əsərində də (əsər göytürk əlifbası ilə yazılmışdır) rast gəlinir. Berlin nüsxəsində bir sıra hallarda a, e, i saitlərindən sonra söz sonunda h hərfi əlavə edilir: haçah, teıjriih, yekliişh və s. «Xuastuanift» abidəsinin dili bir sıra xüsusiyyətlərinə görə qədim uyğur abidələrinə bənzəyirsə, bir sıra xüsusiyyətlərinə görə hələ də göytürk yazısı abidələri ilə eynilik təşkil edir. «Xuastuanift» əsərində say sistemi də göytürk abidələri dilinin say sisteminə bənzəyir. «Xuastuanift» əsərində fars dilindən almma sözlәr (mәsәlәn: fәrzәnd, «oğul», dintar «dindar», monastr «monastr» vә s.) çox işlənir. Sadalanan xüsusiyyətlər aydın surətdə göstərir ki,  

1)«Xuastuanift» əsərinin tərcüməçisi nümunə kimi göytürk əlifbası ilə yazılmış abidələrdən istifadə etmişdir;  

2)abidə Göytürk xaqanlığı süquta uğradıqdan, yəni 745-ci ildən sonra meydana gəlmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2023)