Super User
“Şuşanın romanı- "CIĞIR" - Azər Turan yazır
Tarixi romanlar müəllifi Yunus Oğuzun “Cığır” romanı siyasi-hərbi romanlar içində xüsisi çəkiyə malikdir. Axı o, 44 günlük müharibədəki zəfərimizdən, Şuşamızdan bəhs edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ədəbiyyatşünas Azər Turanın roman barədə qeydlərini diqqətinizə çatdırır.
Yunus Oğuz Şuşanın romanını yazdı. Daha doğrusu, Şuşanın işğaldan azad edilməsinin ikinci ili ərəfəsində Şuşanın qurulmasının 270 illiyinə ithaf etdiyi "Cığır" romanını... 2021-ci ilin avqustunda Şuşada ilk publisistik yazını qələmə alan Yunus Oğuz indi də Böyük zəfərimizə həsr olunmuş ilk romanı yaratdı...
"Cığır" həqiqətlərin şüuraltı mətnidir. Azərbaycan əsgərinin bu romandakı obrazı ədəbiyyatımızda yenidir...
Müharibə, təbii ki, təkcə xaos və dağıntıdan ibarət deyil. Ədəbiyyat müharibənin estetikasını da yarada bilir... 1943-cü ildə yazdığı "Müharibə və ədəbiyyat" məqaləsində tənqidçi Cəfər Cəfərov: "Müharibə elə güclü bir təkandır ki, yeni keyfiyyətlər doğurmaya bilməz", - deyirdi. Haqlıydı.. Hətta indi də haqlıdır... Müharibə ədəbiyyata yeni tiplər və obrazlar gətirir. "Bunlar isə özləri ilə bərabər yeni süjet, mühit, dil xüsusiyyətləri və nəhayət, mədəniyyət də gətirir".
"Cığır" romanında yazıçı təxəyyülünün yaratdığı üç obraz var. Biri Nəsrəddin Murad, digəri Şuşaya aparan sirli cığır və bir də Azərbaycan əsgərinin fövqəlqəhrəmanlığını simvolizə edən kölgə əsgərlər...
Şuşadan Xudafərinə qədər uzanan tarixi "Nəsrəddin yolu"nu ədəbiyyatda Yunus Oğuz simvollaşdırır. Yunus Oğuz romanda politoloji və bədii təfəkkürün uğurlu sintezini yaradıb. Bir zamanlar Pənahəli xana gizli cığırın yerini göstərən Nəsrəddin indi də generala həmin cığırı nişan verir. Nəsrəddinin təqdim etdiyi Şuşanın sirli xəritəsi romana mistik bir ruh aşılayır və o sirli xəritə Şuşa uğrunda savaşa atılan 400 əsgərə də metafizik bir səciyyə verir... Nəsrəddin Muradın mistika ilə reallığın sintezindən yaradılmış obrazı İsmayıl bəy Qaspıralının "Darürrahat müsəlmanları" romanındakı Seydi Musanı xatırladır. Seydi Musa da millətin nicat yolu yazılmış vəsiyyətnaməni qövmünün 40 dərvişinə vermişdi. Və 40 dərviş bu vəsiyyətnaməni 2075-ci ildə açıb oxumalıydı... 270 il əvvəl, Şuşanın inşa olunduğu günlərdə Nəsrəddin tərəfindən Pənahəli xana söylənmiş sirr isə 2020-ci ilin noyabrında, eyni adın, eyni nəslin və qanın daşıyıcısı tərəfindən Azərbaycan hərbçilərinə strateji təlimat kimi ötürülür. Şuşanın sirrini yalnız biz bilirik, yaxud Şuşanın sirri Azərbaycanın sirridir. Bu mənada, Yunus Oğuzun romanını sirlərin yeni oxunuşu kimi də dəyərləndirmək mümkündür. Başqası bu sirri bilməz. Elə ona görə də bir vaxt Nəsrəddin cığırın sirrini Pənahəli xana təklikdə söyləmişdi və Nəsrəddin Murad Şuşanın qurtuluş yolunu - Cığırın sirrini Pənahəli xandan üzü bu yana 270 il qoruyub saxlamışdı. İndi isə o xilas yolunu 400 əsgər gedirdi...
Ordunu çətin yollarla irəli aparan təkcə düşünülmüş hərbi taktika deyil, həm də Şuşanın fitri cazibəsidir: "Elə bil Şuşanın sehri, tilsimi onların belinə kəmənd salıb yuxarı dartırdı. Onlar özlərindən asılı olmayaraq qayalara dırmaşır, heç kimin edə bilmədiklərini edirdilər. Hərdən adama elə gəlirdi ki, onlar dağlardan, göylərdən asılı vəziyyətdə qalıblar... Bəs onları belə çəkib aparan nə idi? Bəlkə də Şuşanın tək bir adı bəs idi ki, belə şövqlə yuxarı qalxsınlar".
"Cığır" romanında Azərbaycan əsgəri Şuşaya kölgə kimi daxil olur və bu kölgələr ədəbiyyatdakı ənənəvi kölgələrdən fərqlənir. Bizim romantik ədəbiyyatımızda "Olurmu kölgəsi nurun?" sualı yüz il bundan qabaq Hüseyn Cavid tərəfindən cavablandırılıb: əvət, nurun kölgəsi olur. Ana nurdursa, övlad da o nurun yer üzündəki kölgəsidir.
Digər tərəfdən, Azərbaycan əsgərinin kölgəsi yüz ildir ki, təsəvvürümüzdə kök salıb dərinlərə işləmiş erməni mifini darmadağın edir.
Nəsrəddin Murad da, Kölgə ordu da Yunus Oğuzun yazıçı kəşfidir.
"Cığır"ın ilk hissəsini yanvarın sonunda "Ədəbiyyat qəzeti"ndə dərc etmişdik. İndi isə roman bitib və biz onun son səhifələrini təqdim edirik. "Şuşanın işğaldan azad edilməsi" 270 illik bir zamanı ehtiva edən tarixin bir parçası olduğu kimi, eyni zamanda Şuşa tarixinin başlanğıcdan bu günə qədərki bədii salnaməsi olan "Cığır" romanının da bir hissəsidir...
Yuxarıda xatırlatdım. Şuşa zəfərimizə həsr olunmuş ilk romanı Yunus Oğuz yazdığı kimi, 2021-ci ilin avqustunda Şuşada ilk publisistik yazını da o, qələmə almışdı. Söhbət Şuşa barədə deyil, böyük zəfərdən sonra Şuşada yazılmış ilk publisistik yazıdan - Yunus Oğuzun "Mən Şuşada yazıram" məqaləsindən gedir. 2021-ci ilin 28 avqustunda Şuşada "Xarıbülbül" otelində gecədən keçmiş o mənə cığırdan danışırdı: "Roman yazacam və romanımın baş qəhrəmanı cığır olacaq" - deyirdi. Yunus o gün Şuşada olan hər birimiz kimi, Şuşa cazibəsinin eyforiyasındaydı. Amma ertəsi gün ən səmimi şəkildə və hamıdan fərqli olaraq, sevincini Ali Baş Komandanla da bölüşdü. Vaqifin məqbərəsinin yanında Prezidentə üz tutub, "Cənab Prezident, mən Şuşada yazıram" - dedi.
Yunus bu romanı Şuşada yazdı...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Sevimli kitabxanamızda bu dəfə Ramiz Mirişli sərgisi
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycanın musiqi tarixində adlı-sanlı bəstəkarlar az olmaylbdır. Onlardan biri - mahnı janrında olduqca populyar bəstələrə malik olan Xalq artisti, Azərbaycan SSR və Naxçıvan MSSR Əməkdar incəsənət xadimi, professor, Azərbaycanın sevilən bəstəkarı Ramiz Mirişlinin bu gün yubileyidir, anadan olmasının 90 illiyi tamam olur.
Təbii ki, ölkənin mədəni həyatının hər bir əlamətdar hadisəsinə reaksiya verən bir ocaq - gənclərin, kitabsevərlərin sevimli guşəsi olan Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası bu yubiley gününə də biganə qala bilməzdi.
Kitabxanadan aldığımız məlumata görə, burada bəstəkarın həyat və yaradıcılığına həsr edilən virtual kitab sərgisi hazırlanıb.
Materialda R.Mirişlinin simli kvartet, xalq çalğı alətləri, tar və simfonik orkestr üçün bəstələdiyi musiqi əsərləri, müxtəlif illərdə qələmə aldığı nəğmələr haqqında məlumat verilib.
Eyni zamanda, virtual kitab sərgisində Ulu Öndər Heydər Əliyevin, Xalq şairi Fikrət Qocanın bəstəkarın yaradıcılığı haqqında söylədikləri dəyərli fikirlər, onun bəstələri ilə şöhrət qazanmış ifaçılar haqqında məlumatlar da yer alıb. Kitabxana əməkdaşlarının hazırladığı materialda görkəmli bəstəkarın layiq görüldüyü mükafatlardan, fotolarından ibarət qalereya da təqdim edilib.
Sərgidə “Azərbaycan və xarici ölkə bəstəkarlarının kamança ilə fortopiano üçün işlənmiş əsərləri”, “Vətən düşüncələri”, “Kamança məktəbi”, “Analar və laylalar”, “Oxu tar”, “Azərbaycan dünyam mənim” kimi bir çox not əsərlərinin biblioqrafik təsviri göstərilib.
Bir sözlə, çox maraqlıdır, mütləq ziyarət edin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
“İmtahan idilliyası” - DİLİMİZƏ MÜNASİBƏTİMİZ NECƏDİR?
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK! layihəsində bu gün biz doğma dilimiz barədə danışacağıq. Axı ədəbiyyatın da mayasında dil dayanır.
Söz Hicran Hüseynovanındır.
Rusların tez-tez işlətdiyi bir frazeoloji birləşmə var: "belka v kolese". Müasir dünyamızın tempi elədi ki, doğrudan da, hamı elə təkərin içindəki dələ kimi o tempin arxasınca düşüb fırlanır. Və nə qədər fırlansa da, bir tərəfə çıxa bilmir. Ətrafımızda baş verənlər o qədər sürətlə bir-birini əvəz edir ki, gördüklərimizin mənasını, mahiyyətini anlamağa belə vaxt qalmır. Və bəzən "daha əhəmiyyətli" sahələrin fonunda başqa sahələrə, məsələn, təhsilə diqqət arxa plana keçir.
Elə bu haqda danışacam, dostlar, təhsil haqqında, konkret olaraq 9-ların imtahanından. Nədən bu imtahandan bir danışan olmadı? Özgə vaxt küləyin istiqaməti belə dəyişəndə sosial şəbəkələr bir-birinə dəyir: "Külək hayandan əsdi?"
Bu boyda kardinal dəyişikliklər heç kimin diqqətini çəkmədiyindən özüm imtahan suallarını saf-çürük etməyi qərara aldım. Onu da deyim ki, 9-ların imtahanı deyəndə yalnız bir fənndən - mənə yaxın, doğma olan Azərbaycan dilindən bəhs edəcəm. Mənim Azərbaycan dili sevgimi ətrafımda olan hər kəs bilir, indi oxucularımız da biləcək. Bu sevgimin və şagirdlərə, abituriyentlərə olan dostyana münasibətimin təzahürü kimi illərdi tanış gənclərə imtahana hazırlaşmaqda kömək edirəm (repetitor yox, dost və köməkçi kimi). Ana dilimiz o qədər zəngindir ki, dilimizin gözəlliklərini, bənzərsizliyini, şəhd-şirəsini uşaqlara anlatmaq özü böyük bir zövq verir mənə. Və dilimiz məhz dilçilik elminin qaydaları, qanunları fonunda mükəmməldir!
Bəs hanı o qaydalar?
Gəldim mətləb üstünə. Məsələ ondadır ki, 9-ların budəfəki imtahanında qrammatikadan bir sual belə yox idi (!). Məntiqi sual çıxır ortaya: bəs niyə uşaqlara 2-ci, 3-cü sinifdən bu yana qrammatik qaydalar öyrədilir? İl ərzində getdikləri sınaq imtahanlarında da şagirdlərə morfologiyadan, sintaksisdən müxtəlif suallar düşmüşdü. Bəs sabah imtahana düşməyən mövzuları şagird özü də öyrənməkdə maraqlı olacaqmı? Bu yerdə fəlsəfədəki səbəb-nəticə rabitəsi düşür yada. Onu da deyim ki, dilçilikdə də səbəb-nəticə əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlələr var (daha "var idi" deyəcəyik).
Bəli! Həyatda da hər hansı bir səbəb hansısa nəticəni doğurur. Və əksinə. Bəs qrammatikanın çıxdaş edilməsinin səbəbi nədir, görən? Maraqlıdı. Və bu, səbəb olaraq hansı nəticəni doğuracaq? Bax, budur məsələ, Hamlet demiş... O nəticəni elə indidən görürəm, dostlar, heç əlimi qaşımın üstünə qoyub uzaqlara baxmağa da ehtiyac yoxdu. "Da", "də" bağlayıcılarını, ədatlarını bitişik yazanlar, "istəyirəm"i "isdiyirəm" yazan ali təhsillilər gəlir göz önünə. Bugünkü şagirdlər sabah necə yazacaq, görən?..
Yazımın əvvəlinə qayıdım. Nə əcəb heç kim bu dəyişiklikdən narazı qalmadı, düşünürəm. İmtahan suallarındakı bu boyda yeniliyin nə əcəb heç kim fərqinə varmadı? Bu hamıya sərf edir - səbəb budur!
Dostlar, yazını buracan oxuyub yorulmamısınızsa, fikirlərimi nümunələrlə əsaslandırım:
"Mətn əsasında hansı sualların cavabını müəyyən etmək olar?"
"Mətnin məzmununa uyğun olan fikri müəyyən edin".
"Mətnin yalnız giriş hissəsinə aid olan bəndləri müəyyən edin".
"Mətnin sonuncu abzasına əsasən, belə nəticəyə gəlmək olar:".
"Mətnə əsasən, Bülbülün doğulub böyüdüyü Şuşa mühiti ilə bağlı yanlış fikri müəyyən edin".
"Mətndə nöqtələrin yerinə yazıla bilər:"
"Bülbülün xarakterik cəhətləri əsasında cədvəli doldurun".
"Mətndə tünd-qara hərflərlə verilmiş söz hansı nümunədə eyni mənada işlənib?"
"Mətnin plan bəndlərinin düzgün ardıcıllığını müəyyən edin".
Uzunçuluq etmədən xatırlatmaq istəyirəm ki, imtahan tapşırıqları 2 mətndən ibarətdir. Düzdü, mətnlərin tərbiyəvi əhəmiyyəti, didaktik təsir gücü danılmazdır. Amma yazının əvvəlində qeyd etdiyim kimi, bu imtahanda dilçilik elmiylə bağlı şagirdin bilikləri soruşulmur, tək-tük test suallarında hansısa sözün yerində işlənib-işlənməməsindən, ilkin, yaxud məcazi məna daşımasından söz açılır ki, bu da yalnız leksika ilə bağlıdır. Uşaqlar, yəqin ki, çox sevinib bu sualları görəndə, çünki necə deyərlər, elə uşaq-uşaq suallar verilib ki, dərindən düşünməyə ehtiyac yoxdu. Bəzən elə göz yaddaşı da kifayət edər ki, mətni yadda saxlayıb verilən sualı cavablandırasan. Məsələn:
Mətnə əsasən, yanlış fikirləri müəyyən edin.
1. Əlişir susuz torpaqda bağ salmaq fikrindədir.
2. Sultan Əlişirin şairliklə məşğul olmadığını eşidib onun evinə yollanır.
3. Sultan Hüseyn səxavətlidir.
4. Hökmdar Əlişirin bağ salmasını heç vaxt təqdir etmir.
5. Hökmdarın sarayda ünsiyyət quracağı heç kim yox idi.
Çox düşündüm, görəsən, belə suallar şagirdlərin intellekt əmsalının, başqa sözlə, İQ səviyyəsinin artmasına necə təsir göstərir? - Məncə, əks təsir.
Hələ bunları bir yana qoyub, ikinci sualdakı ifadəyə diqqət edək: "şairliklə məşğul olmadığını eşidib". Şairliklə məşğul olmurlar, əziz test tərtibçiləri, şairlik ruh məsələsidi, təb məsələsidi, duyğu, hiss məsələsidi, könül işidi, qısası.
Amma dilçiliklə, beynəlxalq dildə desək, linqvistikayla məşğul olmaq lazımdı, çünki bu, bir intellekt məsələsidi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Motsart və Salyeri
Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”
1.
İşəgötürən sehirkar axtarışında olur, amma adətən qarşısına həmişə nağılçı çıxır.
2.
Məndən “işlərin necədir” deyə soruşanda o qədər sevinirəm ki. Demək, kənardakılar hələ də elə bilirlər ki, mənim nəsə bir işim-zadım var.
3.
Həqiqət hamı üçün eyni olsa da, yalan hamı üçün müxtəlif cürdür. Birində işinin xətrinə, birində dolanışığının xətrinə, birində aldatmaq üçün, birində xilas etmək üçün…
4.
ETİRAF: Bu gün mən yerə yıxılmış bir qoca, kasıb qadına kömək edib onu qaldırdım.
Hardan bildim kasıblığını: sonradan pulqabından cəmi 1 manat taparkən.
5.
Gəncliyimdə mən yuxularımda uçurdum. İndi o qədər ehtiyatkaram ki, yuxularda yalnız sürünürəm.
6.
Zamanımızda musiqi müsabiqəsi. Bir gənc çıxış edir.
Aparıcı:
-İfa edən olduqca istedadlı gəncimizdir, adı Motsartdır.
Bədxah köks ötürür:
-Deyəsən Salyeri işinin öhtəsindən gəlməyib.
Yanında oturan:
-Qənaətə gəlməyə tələsmə. Salyeri jüridədir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Mövlud Mövludun yaradıcılığı Türkiyə portalında
“Detayhaberler.com”, “Dibace.net”, “Haber.232.com” - Türkiyənin 3 portalı Dövlət Tərcümə Mərkəzinin “Ən yeni Azərbaycan ədəbiyyatı” layihəsi çərçivəsində həyatdan vaxtsız getmiş istedadlı yazıçı Mövlud Mövludun türk dilinə uyğunlaşdırılmış “Biz artıq böyümüşük” hekayəsinin yayımına başlayıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədə Tərcümə Mərkəzi məlumat yayıb.
Hekayə türk dilinə Mərkəzin türk dili mütəxəssisi Sənan Nağı tərəfindən uyğunlaşdırılıb.
Qeyd edək ki, geniş oxucu auditoriyası tərəfindən izlənilən portallar mütəmadi olaraq səhifələrində Nizami Gəncəvi, Yunis Əmrə, Mixail Lermontov, Edqar Allan Po, Frans Kafka, Alber Kamyu kimi dünyaşöhrətli yazıçı və şairlərin yaradıcılığına yer ayırır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Praqada azərbaycanlı müəllifin əsərinin premyerası keçirilib
Praqanın mərkəzində yerləşən “Divadlo D21“ teatrında “Sevginin iştahası böyükdür” (“U lyubvi appretit piranyi”) tamaşasının premyerası keçirilib.
AzərTAC xəbər verir ki, tamaşanın müəllifləri – Çexiyada yaşayan həmvətənimiz, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, yazıçı Leyla Begim və ssenarist-dramaturq Yefim Abramovdur. Tamaşanın rejissoru Praqada yerləşən “Bir Şairin Teatrı”nın direktoru Oleq Ovçarovdur.
Azərbaycanın Çexiyadakı səfirliyinin, diaspor üzvlərinin və ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən premyera teatrsevərlərin böyük marağına səbəb olub.
Qeyd edək ki, Leyla Begimin ssenari müəllifi və rejissor qismində daha bir layihəsi “Olmaq, yoxsa olmaq?” qısametrajlı filmi Nyu-York – İstanbul Qısametrajlı Filmlər Beynəlxalq Festivalının qalibi olub. Praqa və Bakı şəhərlərində lentə alınmış film, həmçinin “Prague International Film Awards” və “Roma Prisma Film Awards” festivallarının final mərhələlərinə nominasiya alıb. “Prague International Film Awards” festivalının final mərhələsi aprelin 26-da keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
YAZIÇI VƏ CƏMİYYƏT: İntiharlar niyə baş verir?
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Yazıçı və Cəmiyyət rubrikasında bu gün yazıçı Əhməd Qəşəmoğludur. Mövzu - intiharlar.
Son günlər ard-arda intihar xəbərlərinin, dəhşətli kriminal hadisələrin artdığının şahidi oluruq. İntihar etmək yolları elə bil yoluxucu xəstəlik kimi sürətlə yayılır. Hər gün bu və ya digər xəbər saytlarında, telekanallarda, radio dalğalarında eşidirik: “İnsan özünə qəsd etmişdir “. Bu zaman belə bir sual yaranır : “Nə üçün?”
Bu sual hamımızı düşündürməli, bir daha belə hadisənin baş verməməsi üçün bütün imkanlarımızdan istifadə etməliyik.
Yazıçı, sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu bildirir ki, hər bir özünə qəsd hadisəsi müəyyən gərginlik yarananda baş verir. Onun sözlərinə görə, biz diqqət yetirməliyik ki, bu gərginliyin səbəbləri nələrdir.
İntihar hallarını artıran səbəblər nələrdir.
“Bəziləri tələsik deyir ki, bu iqtisadi çətinlikdir. Bu səhv fikirdir, çünki, yalnız tək iqtisadi çətinliklə insan özünə qəsd etmir.
İkinci dünya müharibəsindən öncə və sonra əhalinin vəziyyəti olduqca ağır olub. Lakin o vaxt bu qədər intihar hadisəsi yox idi. Ona görə bu məsələyə kompleks yanaşmaq lazımdır. Burada ən mühüm, qorxulu, çətin rol oynayan sabah barədə düşüncələrdir. İnsan onun sabaha ümidi çox olanda özünü öldürmür. O zaman özünü öldürür ki, sabaha ümidi çox azalır. Sanki həyat tükənir. Bilmir ki, sabah nə olacaq, bir ildən sonra nə olacaq. Elə fikirləşir ki, bundan sonra daha da qorxulu, pis olacaq. Bu ən güclü amillərdən biridir.
Eyni zamanda, fikir vermək lazımdır ki, insanın davranışına təsir edən 4 mühüm amil var. Biri insanın öz psixoloji durumudur. Hər bir adam intihar etmək və ya başqasını öldürmək psixologiyasına malik deyil. İkincisi isə güclü təsir edən mühitdir. Mühitdə baş verənlər, gərginliklər, siyasi məsələlər, qanunvericiliklə bağlı nüanslar - hamısı bu mühitdə şərait yaradır. Üçüncü mühüm məsələ insanların üstünlük verdiyi dəyərlərdir. Hansı insanlar ki, mənəvi dəyərlərə çox üstünlk verir, onların həyatında bir ahəng yaranır. Onlar özünə qəsdə meyilli olmur. Həqiqi mənada dindar insanlarda, xeyli bədii ədəbiyyat oxuyan, mənəvi amillə üstünlük verən insanlarda bu hallar az olur. Maddi dəyərlərə fikir verən insanlarda isə çox olur. Dördüncüsü isə informasiyadır. Televiziyanı açırıq, ancaq kriminal vəziyyətdən danışılır. O biri tərəfdən isə seriallara baxırıq, kimlərsə çox firavan yaşayır, əhli-keflik edir, pulu sağa-sola xərcləyir. Bunlara baxıb insan fikiləşir ki, bəs mən niyə bu gündəyəm?”
Yazıçının sözlərinə görə, son zamanlar koronavirusun yaratdığı vəziyyət bu məsələni daha da gərginləşdirdi.
“İnsanların cəmiyyətlə ünsiyyəti azaldı. İnsanın hava, suya ehtiyacı olduğu kimi, ünsiyyətə də ehtiyacı var. Bu bir psixoloji təlabatdır. İnsanlar evə qapanıb və ünsiyyət azalıb. Bu insanlara çox pis təsir edir”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
“Turan” (2-ci paylaşım) – ORXAN FİKRƏTOĞLUNUN KİNOSSENARİSİ
Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.
Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.
Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kino Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü görəcək. Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.
Bu gündən etibarən oxucularımızı “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlıq gözləyir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalı olacaq.
“TURAN” bədii film ssenarisini təqdim edirik.
Titr yazı. 1921-ci il. Yevlax. Sentyabr...
Qızıl ordunun əsgərləri Nuru paşanın zirehli qatarını iskələdə partladırlar...
Qatar alışıb yanır...
Qatarın atlar daşınan yük vaqonları da yanıb külə dönür.
Onbaşı İzzət Nuru paşanın atını mahmızlaya-mahmızlaya qərargaha doğru çapır.
Nuru paşa qazma qərargahdadır...
Masa arxasında oturub.
Onbaşı İzzət ayaq üstədir.
Onbaşı İzzət: – Paşam, geri çəkilməliyik. Qızıl ordu Şuşaya hücuma keçib. Bu gecə gizli yollarla Naxçıvana keçməlisiniz. Üç gündən sonra Azərbaycanın bütün sınırları bağlanacaq.
Nuru paşa: – Atımı hərbi maşınlara yükləyə bilmərəm.
Onbaşı İzzət: – Güllələyə bilərsiniz.
Nuru paşa ayağa qalxıb onbaşı İzzətə yaxınlaşır...
Nuru paşa: – O at mənim dostumdur, İzzət. Onu İstanbula çatdırmalısan. Bu, əmrdir.
Onbaşı İzzət: – Baş üstə, paşam.
Nuru paşa: – Böyük savaşları sənin kimi onbaşılar qazanır, mənim kimi feriklər deyil, İzzət. İstanbulda alnından öpəcəyəm.
Onbaşı İzzət çevrilib qərargahdan çıxır...
***
Titr yazı. 1921-ci il. Bərdə... Ağ-qara kadrlar...
At ayaqlarının tappıltısından bozumtul göy üzü də silkələnir...
Çəkilən tozun arxasından yorğun, yaralı atlar görünür.
Pərən-pərən düşmüş atları uçuruma doğru qovan kefli bolşeviklər göyə güllə atırlar...
Güllələr atlara göydən qayıdaraq dəyir...
Güllə dəyən atlar torpaq üstə yıxılıb çabalayırlar.
Öldürülən atlar görüntüdə qalsalar da, nal tappıltıları, kişnərti və güllə səsləri yavaş-yavaş avazıyır.
Sonra səslər tamamilə itir.
Atların səssizcə torpaq üstə çabalamaları, səssiz atılan güllələr, bozumtul tüstü, səssiz təqib və qışqırıq imitasiyası cansıxıcı ovqat yaradır.
Kadrlar dəyişsə də, görüntü səssiz olaraq qalır...
Atların quyruğunu qayçı ilə kəsən bolşeviklər...
Kəsilmiş at quyruqlarından kiçik təpəcik əmələ gəlib.
Quyruğu kəsik atları bolşeviklər çəpərə bağlayıb döyürlər.
Qırmızı komissar Nuru paşanın atını yüyənindən tutub qamçı ilə döyür.
At şahə qalxıb komissara təpik atır. Atın ağayana təpərindən hirslənən komissar tapançasını çıxarıb onu güllə ilə vurur. Kadrdakı bütün atlardan ölçüsünə və şahanəliyinə görə seçilən at aldığı güllə yarasından kökdən qoparılan iri tut ağacı kimi yerə yıxılır...
Onun yıxılması ilə kadra səs və rəng qayıdır.
Səs ilğım görüntünün altından onbaşı İzzəti də yuxudan oyadır...
Güllə səsinə gözünü açmış onbaşı yuxu ilə gerçəyi səhv salır.
Gözləri açıq olsa da, gördüklərini anlaya bilmir.
Çevrilib başını aşağı sallamış Nuru paşanın atına baxır.
At burdadır... Güllələnməyib. Dırnaqları ilə yeri eşir.
Onbaşının üzündən yüngül sevinc işartısı keçir.
Yuxu gördüyünü anlayıb toxtayır...
Onbaşı İzzət Karvansaray xarabalığındakı taxta dirəyə söykənib oturur.
Karvansaray xarabalığı kənddən o qədər də uzaqda olmayan yolun üstündədir.
Güllə səsləri ilə bərabər yaxınlıqdakı kənddən vaxtsız banlayan xoruz səsi də eşidilir.
Xoruz banı onbaşının kefini açır.
Onbaşı İzzət ayağa qalxıb sınıq qapı çərçivəsindən kənd yoluna boylanır...
Artıq gecə düşüb. Yola çıxmaq olar...
Onbaşı İzzət ata yaxınlaşıb boynunu qucaqlayır.
At onu burnu ilə geri itələyir.
Onbaşı yatdığı zaman başının altına qoyduğu quru samanı atın qabağına atır ki, yesin.
At samana tərəf heç baxmır da.
Ayaqlarını aralayıb samanı murdarlayır...
Boş, küləkli aran yolu ilə onbaşı İzzət atı sürətlə kəndə doğru çapır...
On-on beş evli kəndə səyyar “Agit teatr” gəlib...
Açıq səma altında bolşeviklərin “təbliğat teatrı” zorla evlərindən çıxarılan kəndlilərə “Agit tamaşa” göstərir.
Kəndin torpağı üstünə qırmızı kəlağayılar sərilib. Zoğal çubuğuna bağlanmış qırmızı əsgi parçası yeni sovet bayrağını əvəz edib. Kəndlilər tamaşadan çox onları evlərindən zorla çıxarmış əsgərlərin kefli üzlərinə və sinələrinə tuşlanmış tüfənglərinə baxırlar. Qırmızı mahud parça üzərində “Rədd olsun türk millətçiliyi” şüarı yazılıb. Şərti səhnənin ortasında dayanmış Ravi-aşıq geyimli aktyor kəndlilərə yeni dəyərləri təbliğ edir...
Ravi-aşıq:
– Siz daha türk deyilsiz. Müsəlman da deyilsiz. Dünyada millət deyilən, hümmət deyilən nə vardısa, keçdi getdi. Bu gündən erməni də yoxdur, rus da. Dünyada bircə millət var, sovet milləti. Bu millətin də bir Allahı var, yoldaş Lenin. Nuru paşadı, Nağı bəydi, Məmməd Əmindi... bu adları birdəfəlik unudun getsin. Onlar sizin düşmənləriniz imiş. Allahı da unudun, peyğəmbəri də. Yeni Allahınız yoldaş Lenin sizə torpaq və kotan verəcək. Hamınızın həm atı, həm də öküzü olacaq. Artıq yoldaş Kosanın da öz kotanı var. Gəl görək, yoldaş Kosa... Yubanma daha... Hara getmişdin?
Şərti səhnəyə dombalaq aşa-aşa Kosa geyimində olan aktyor daxil olur.
Kəndlilər onu görən kimi gülüşürlər...
Bir kəndli onu yanında oturmuş həmkəndlisinə barmağıyla göstərib ucadan qışqırır:
– Yoldaşın Keçəl hanı, ay Kosa? İrana qaçıb?
Kosanın arxasınca səhnəyə taxta oyuncaq at üstündə oturmuş, qolları kəndirlə bağlı Nuru paşanın karikatur obrazını canlandıran aktyor daxil olur.
Kəndlilər bu karikatur qrimli aktyoru görən kimi susurlar...
Ravi-aşıq üzünü Kosaya tutub soruşur: – Kosa, hardan gəlirsən?
Kosa: – Bazardan.
Ravi-aşıq: – Bazardan nə aldın?
Kosa: – Bazarda nə desən vardı. Şura gələndən, maşallah, bolluqdu. Özümə hər şey aldım. Ət aldım, bal aldım, arvad aldım... Bir də bunu aldım. General Tomson satırdı.
Ravi-aşıq üzünü Kosaya tutub soruşur: – Bu kimdir belə, ay Kosa, cücədir?
Kosa: – Cücə deyil, Nurudur. Qardaşlarımız ermənilərə güllə atan paşadır. Bir zamanlar ordu yaradıb Azərbaycanı işğal etmişdi. Turandan dəm vururdu. Birliyimizdən qorxub əkildi. Bazardan aldığım da onun müqəvvasıdır, özü deyil. Sizin üçün almışam ki, daşlayasınız.
Ravi-aşıq üzünü kəndlilərə tutur:
– Nuru paşa millətçi və başkəsən idi. Elədirmi, yoldaşlar? O, bizi yoldaş ermənilərlə, yoldaş ruslarla düşmən etmişdi. Təzə Şura hökumətini sevən varsa, ayağa qalxıb bu məluna bir daş atsın. Bir daş altdan, bir daş üstdən. Daş götürüb vurun bunun təpəsinə. Nə durmusuz? Tərpənin görüm.
Kəndlilər tərpənmir...
Bəzi kəndlilər hirslənir...
Heç bir kəndli yerindən tərpənmir...
Tamaşanı təşkil etmiş əlisilahlı bolşeviklər kəndlilərin Nuru paşa qrimində olan aktyora daş atmamasından sinirlənirlər...
Taxta kətil üstə oturmuş bolşevik komandir ayağa qalxıb kəndlilərə barmaq silkələiyr...
Kəndlilərin də içinə vəlvələ düşüb...
Kəndlilərdən biri:
– Bu, lap ağ oldu ha, aşıq. O boyda kişini ələ salmaq olar? O olmasaydı, tayqulaqlar hamımızı qırıb qurtarmışdılar.
Ravi-aşıq:
– Özünüzə də, mənə də yazığınız gəlsin, yoldaş kəndlilər. Heç olmasa mənə daş atın... Burda nə var ki? Daşdır, başdır... Vəssalam.
Bir kəndlinin gözündən yaş axır...
Olanları həssaslıqla izləyən bolşevik komandir tapançasından göyə atəş açır...
Komandir:
– Paşanıza daş atın... Oğraş köpəyoğlanları... Yoxsa hamınızı qıraram...
Kəndlilərdən yenə səs çıxmır...
Kosa əlindəki daşı Nuru paşa qrimində olan aktyorun başına vurur...
Daş aktyorun başına dəyir..
Aktyorun başı qanayır...
Bolşeviklər başı qanamış aktyora baxıb ürəkdən gülürlər...
Kəndlilərdən biri əyilib yerdən götürdüyü daşı bolşevik komandirə tərəf atır...
Komandir əlindəki tapançanı həmin kəndliyə tuşlayıb:
– Səni burda güllələyəcəm, – deyir.
Kəndlilər ayağa qalxıb yallı oynayırlarmış kimi səf tuturlar...
Komandir əlindəki tapançadan atəş açaraq ona daş atmış kəndlini öldürür...
Bunu görən əlləri yalın kəndlilər bolşeviklərin üstünə cumurlar...
Komandir bolşevik əsgərlərinə “Atəş aç” əmrini verir.
Bolşeviklər açdıqları atəşlə bir-bir kəndliləri öldürürlər...
Aldıqları güllələrdən ölən kəndlilər...
Bolşeviklər kəndliləri öldürüb atların belinə qalxırlar...
Komandir üzünü Ravi-aşığa tutub:
– Gecə düşməmiş şələ-şüləni yığıb Arana en, səninlə orda danışacam, – deyir.
Bolşeviklər atlarını çapıb kənddən çıxırlar...
Güllə səsinə teatr göstərilən açıqlığa kənddən çarşablı arvadlar qaçıb gəlirlər...
Arvadlar öldürülmüş ərlərini, qardaşlarını, atalarını görüb qışqırışırlar...
Şərti səhnədə “canlı dram” oynanılır...
Arvadlar ərlərinin üstündə ağı deyib ağlayırlar...
“Agit teatr”ın aktyorları da onlara qoşulur...
Aktyorlar da ağı deyib diz vururlar...
Ravi-aşıq heykəl kimi donub...
Kənd arvadları güllələnmiş kəndlilərin içindən sağ qalanları axtarırlar.
Bir-iki kəndli sağ aşkar olunur...
Ravi-aşıq pıçıltıya keçir: “Badi-badi giriftar... Hartdan-Hurtdan, saqqalı qarpız qabığı, düyməsi turpdan... Hadıydı, Bıdıydı, Şahmərdan oğlu Şədiydi, bir də mən idim, ova getmişdik... Qarşımıza bir qırmızı quş çıxdı. Hadı dedi: Vur, Bıdı dedi: Vur. Şahmərdan oğlu Şədi dedi: Vur. Mən vurmadım. Necə vuraydım? Topum yox... Tüfəngim yox. Qırmızıya daşmı atım!? Qırmızının arxası var axı... Daş başıma qayıdar...”
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Abituriyentin uğur formulu - MARAQLI
Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Qeyd etdik ki, gənc yaşlarında insanların rastlaşdıqları ilk uğursuzluqlar sırasında uğursuz sevgi və ali təhsil ala bilməmək dominantlıq təşkil edir.
Əksər xalqlar kimi bizim azərbaycanlılar da mental xüsusiyyətlərdən irəli gələrək oxumağa, təhsilə həmişə önəm veriblər. Tarix boyu təhsillilərin, savadlıların statistikası bizim ölkədə yüksək olub. Məktəbə getməyən, təhsil almayan insanlardan hər eldə-obada birini taparsan, ya tapmazsan. Bizdə hətta belə bir adət də var: valideynlər gəlin köçürdükləri qızlarının cehizləri arasında ali məktəb diplomunun olmasının da qeydinə qalırlar. Düzdür, Azərbaycan BMT-nin təhsil səviyyəsinin indeksi reytinqinə (education index) görə ilk onluğa düşmür (1. Avstraliya; 2. Danimarka; 3. Yeni Zelandiya; 4. İrlandiya; 5. Norveç; 6. Niderland; 7. Almaniya; 8. ABŞ; 9. Böyük Britaniya; 10. Kanada), amma YUNESKO-nun nisbi savadlılıq statistikası cədvəlində bizim ölkəmiz SSRİ dönəmində təməli qoyulan məcburi təhsil qaydaları hesabına 99.5% savadlılıq göstəricisi ilə dünya üzrə 13-cü pillədə qərarlaşıb (Maraqlıdır ki, ilk pillələrdə yalnız postsovet və postsosialist ölkələri qərarlaşan bu siyahıda education index onluğunu təşkil edən Avstraliya yalnız 23-cü, Kanada 26-cı, Danimarka 29-cu, Almaniya 32-ci, ABŞ isə hətta 44-cü yerdədir).
Orta məktəbi bitirib ali məktəbə daxil ola bilməmək bizim ölkədə bir gənc üçün böyük faciə, onun valideynləri üçünsə böyük bədbəxtçilik hesab olunur. Əgər biz uğurdan danışırıqsa, statistik insan üçün ilk böyük həyat uğuru, təbii ki, orta məktəbi müvəffəqiyyətlə bitirib ali məktəbə daxil ola bilmək sayıla bilər. Və minlərlə gənc də bu uğura qovuşa bilməyəndə həyatdan küsür, depressiyaya uğrayır.
Gəlin çox sadə olan «abituriyent müvəffəqiyyətləri» şərtlərinə diqqət yetirək. Bu şərtlərin düzgünlüyünə mən zaman-zaman iki ali məktəbə daxil olub onları müvəffəqiyyətlə bitirərək öz üzərimdə apardığım çalışmalar hesabına əmin olmuşam.
Ali məktəbə qəbul olmaq istəyirsən? Gecə və gündüz oxumalısan, hazırlaşmalısan, repetitor yanına getməlisən, sınaq imtahanları verib gücünü sınamalısan. Bu hazırlıq müddətində gündəlik həyat rejimini dəyişib fərqli rejim qurmalısan. Hətta ən xırda detal belə sənin özünü yolunda fəda etdiyin uğuruna xidmət etməlidir. Hafizəni və şüuru gücləndirən qidalardan, təbii otlardan, vitamin və preparatlardan istifadə etməlisən, oxuduğun materialı daha yaxşı qavramaq üçün məlum üsullardan, sınaqlardan çıxmış psixoloji testlərdən, təmrinlərdən bəhrələnmisən.
Gəlin, çox sadədən başlayaq. Zaman az, oxunacaq, mənimsəniləcək biliklər çox. Dərslikləri öz axarı ilə, bədii ədəbiyyat oxuyurmuş kimi oxusanız imtahanlaradək tam hazırlıqlı olmağa zamanınız təbii ki, yetməyəcək. Bəs onda nə etməli? Əlbəttə ki, sürətli-effektiv oxu qaydalarına riayət etməli. Bu barədə o qədər çox metodika, kurslar, treninqlər var, saymaqla qurtarmaz. Tam dərinə getmədən gəlin bir neçə çox vacib qaydalara nəzər yetirək.
Davamı sabah!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Cavanşir Yusifli, “EQZÜPERİNİN DUASI“
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Uşaq ədəbiyyatı həftəsindəyik. Bu gün sizlərə tanınmış tənqidçı Cavanşir Yusiflinin görkəmli fransız yazıçısı, uşaq ədəbiyyatı xəzinəsinə “Balaca şahzadə” əsərini bəxş etmiş Antuan dö Sənt Eqzüperi barədə qeydlərini təqdim edirik. Sabahdan isə “Balaca şahzadə” ilə tanışlığınız başlanacaq.
2020-ci ilin iyirmi doqquz iyun tarixində Antuan dö Sənt Eqzüperinin 120 illiyi tamam oldu. Məqsədim bu gecikmiş yubileyi qeyd etmək, bu qəribə taleli yazıçı haqqında avtobioqrafik mətn yazmaq deyil. İnsan həyatda çox səhvlər edir, bəzən istinadgah kimi bir şey tapır, ona sarılır, bəzən də tapmır, sol əlinin ovuc içi qapanır. Həm də ümidsizliyə qapanır. Başqa bir təsadüf də vardı. Onun “Balaca şahzadə” əsərini fransızcadan dilimizə çevirmişdim. Ön söz yazmalıydım. Elə bir şey ki, həyatı ilə yaradıcılığının kəsişdiyi nöqtələri göstərə bilsin. Bilmirdim nədən başlayım.
Birdən onun haqqında yazılanları axtararkən iki şey çıxdı qarşıma. Həyat yoldaşı Konsuello haqqında xatirələr, bir də başqa bir şey, yəni ən vacib bir şey. Dua. O, məlum olduğu kimi, pilot olub, təyyarə sürüb ömrü boyu, Konsuello ilə də hava limanında tanış olub, Argentinada. Onu təyyarəsinə dəvət edib, havadaca deyib: siz məni öpmək istəmirsiniz? Eqzüperi insanlara təsir etməyi bacarırdı, o bu sahədə az qala maq kimi güclü idi. Ordan qayıdanda Andre Jid, o dövrün böyük fransız yazıçısı belə demişdi: Eqzüperi Argentinadan iki şeylə qayıtdı: həyat yoldaşı və bir romanı. Həyat yoldaşı ilə tanış olduq. Romanını oxuyub sevdik. Ancaq hər bir yazıçının ömründə onun taleyi ilə yaradıcılığının kəsişdiyi nöqtəni göstərən bir əsəri olur. Ya əlinə qələm alan kimi doğulur bu əsər, ya da çox sonralar. Bəzən heç gəlmir, yolunu nə qədər gözləsən də. “Balaca şahzadə” belə bir əsərdir. Bütün dünya oxuyub və öz dilinə tərcümə edib. Bu həm də janrı, janr xüsusiyyətləri etibarı ilə çox qəribə əsərdir. Nəsrdirmi? Əlbəttə, poeziyanın aşıb-daşdığı nəsr. Fəlsəfədirmi? Bəli, bütün fəlsəfi təlimləri gözdən salan bir əsər.
“Balaca şahzadə” insanlara nəyi təlqin edir? Çox şeyi. Həyatın mənasını. Mənalarını. Onlar arasında baş verən faciə və bədbəxtlikləri. Həyatda sevinc ilğım kimidir. Xoşbəxtlik də. Qiyamətə qədər həyat belə olur. Ancaq bir şey də var. Sən bir gül əkirsən. Səhralıqda. Onu göz yaşlarınla sulayırsan. Səhrada tək-tənha bitən bu çiçəyin həyat eşqi işığa dönüb ulduzların qəlbində cücərir və əslində, dərk edirsən ki, o gül elə o ulduzun içində cücəribmiş. Və harda olsan, o ulduzun altındasan. O gülün necə nəfəs alıb-verdiyini hiss edəcəksən. Bu mənada Eqzüperinin bədahətən sevgilisinə baxıb yazdığı o dua yerinə düşür. İnsan yaşamaq üçün dua etməlidir. Geri qayıtmayan, təmənnasız dua...
DUA
Allahım, səndən nə möcüzə, nə də ilğım istəyirəm, səndən hər günüm üçün güc verməyini diləyirəm. Mənə kiçik addımların sirrini öyrət. Ötüb keçən günlərin rəng qatışığında məni həyəcanlandıran kəşf və təcrübələri vaxtında görə bilməyim üçün elə elə ki, heç nə gözümdən qaçmasın və bacardıqlarımı edə bilim. Ömrümə düşən vaxt payı ilə düzgün davranmağı öyrət mənə. Mənə elə bir fəhm ver ki, birinci dərəcəli olanı sonrakılardan dəqiq seçə bilim, ayıra bilim, İlahi! Həyatda büdrəməmək, addım atdığım yerdə ayağımın sürüşməməsi, əksinə günlərin axışını ağıllı şəkildə qurmaq, zirvəni və üfüqləri eyni anda görə bilmək və incəsənətdən lazımi ləzzəti ürəyimə çəkə bilmək üçün səndən mənə lazım olan yerdə dayana bilməyi, ən əsası ölçü hissini qorumağı öyrətməni istəyirəm. Arzuların, xəyalların yardım olmaması hissini anlamaqda mənə kömək elə. Nə keçmişin, nə də gələcəyin xiffətini çəkim. İndi və burda olmağıma və bu anı ən vacib şey olaraq anlamağıma yardım et. Bütün həyatın hamar olmasına sadəlövh inamdan məni xilas elə. Mənə elə iti ağıl ver ki, həyatdakı zədələrin, enişlərin və uğursuzluqların həyatın təbii tərkib hissəsi olmasını adi qəbul edim. Yadıma sal ki, ürək tez-tez ağılla mübahisə edir. Lazım olan məqamda yanıma elə bir adam göndər ki, mənə həqiqəti bütün çılpaqlığı ilə, ancaq məni sevərək deyə bilsin. Bilirəm ki, heç nə eləməyəndə belə, bir çox problemlər həllini tapır zamanla, ona görə mənə səbirli olmağı öyrət. Dostluğa nə qədər möhtac olduğumuzu sən bilirsən. Taleyin belə bir ən gözəl, ən füsunkar payına layiq olmağıma şərait yarat. Mənə elə zəngın bir fantaziya bəxş elə kı, lazım olan məqamda, lazım olan yerdə da nışaraq və ya susaraq kiməsə həsrətində olduğu istiliyi verə bilim. Elə elə ki, lap həyatın dibində olan in sanlara əlim çata bilsin. Həyatda nəyinsə gözümdən qaçmağına ma ne ol. Mənə Səndən istədiyimi yox, mənə doğrudan lazım olan şeyi ver. Mənə kiçik addımların sirrini öyrət, İlahi!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
