Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL:

Şamil Ənvəroğlu " Anna Karenina "- ya nə söyləyərdi?

CAVAB:

"Anna Karenina” romanı Lev Tolstoyun ən çox sevdiyim əsəri və bir çox yazarlar üçün dünya roman sənətinin ən yüksək zirvəsi hesab olunur. Dostoyevski bu romanı oxuyandan sonra o qədər təsirlənib ki, romanın müəllifi Tolstoyu "Sənətin Tanrısı" adlandırıb.

Əsər ali bir zümrədən olan parlaq hərbçi gənc Knyaz Vronski ilə adlı-sanlı dövlət məmurunun həyat yoldaşı Anna Kareninanın qadağan olunmuş məhəbbəti haqqındadır. Knyaz Vronski ilk baxışdan Anna Kareninaya vurulur və sərhəd tanımayan heyvani kişi ehtirası ilə onun arxasınca düşməyə başlayır, ta ki, ona tamamilə sahib olana qədər. Ailəsi, dostları və cəmiyyət əvvəlcə Vronskinin ərköyün meyillərinə hətta rəğbətlə baxırlar, sonra məsələnin ciddi olduğunu görəndə isə hamı səfərbər olub onu bu qara sevdadan çəkindirməyə çalışır. Vronski isə sevir, nəyin bahasına olursa olsun qadını ələ keçirməyə çalışır, ələ keçirəndən sonra isə, gözlənildiyi kimi ehtirasları soyuyur.

Anna Karenina isə ən sonda özünü qatarın altına ataraq intihar edir.

Mənə görə sevgi yolunda ölmək də şəhidlik sayılır. Ancaq baxır insan kimi sevir. Etdiyi bütün fədakarlıqlara dəymirsə, bir qədirbilməzi sevərək boşuna əzab çəkməyə dəyməz. Düzdür, sevgi gələndə xəbər etmir ki, bu insanı sevməyə dəyər, ya dəyməz. İnsan sevəndə ürəyin ritmi artdıqca, beynin düşünmə funksiyası azalır.

Sevən insan üçün sadəcə O var. O isə çox vaxt dəymir böyük bir sevgiyə. Elə Annanın sevgisi kimi. Annaya sevə bildiyi üçün böyük təşəkkürlər, sevgisinə layiq olmayanı sevdiyinə görə isə böyük iradım var.

Ancaq bütün hallarda SEVGİYƏ və SEVƏ BİLƏN insanlara sonsuz sayğım var.

Yaşasın QARŞILIQLI SEVGİ!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)

Leyla Kərimova, Tbilisi şəhəri, “Cənubi Qafqaz və Şərqi Avropadakı azərbaycanlı jurnalistlərin cəmiyyəti" təşkilatının nümayəndəsi

“Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Fransa hökuməti Yeni Kaledoniyada nizamı bərpa etmək üçün arxipelaqa əlavə helikopterlər və zirehli personal daşıyıcısılar göndərdi. Bu barədə 23 may 2024 il tarixində Fransa prezidenti Emmanuel Makron Yeni Kaledoniya səfərindən sonra keçirilən mətbuat konfransında bildirib.

Xatırladaq ki, Yeni Kaledoniyadakı fransızlara qarşı etiraz aksiyaları 13 may 2024 il tarixindən etibarən davam edir. İqtişaşlar arxipelaqda 10 ildən artıq yaşayan şəxslərə regional seçkilərdə iştirak etmək hüququnu nəzərdə tutan qanunu layihəsi səbəb olub. Bu yolla Fransa hökuməti yerli əhalini – kanakları müstəqillik şansından məhrum etmək üçün seçicilərdə avropalıların xeyrinə üstünlük yaratmağa çalışır.

Qeyd etmək lazımdır ki, Yeni Kaledoniya Fransanın koloniyasına 1853 – cü ildə çevrildi. 170 ildən çoxdur ki, Paris, Fransanın aparteid rejimi altında ayrı-seçkiliyə məruz qalan kanak xalqına zülm edir və onun təbii sərvətlərdən istifadə edir. Fransızlar arxipelaqın zəngin olduğu nikel hasilatı ilə məşğuldurlar.

İndi, Fransa Yeni Kaledoniyanın müstəqillik istəyən vətəndaşlarının etiraz hərəkatı ilə üzləşdikdən sonra Paris Azərbaycana “nifrət və qəzəb oxlarını” atmağa çalışdı. Fransanın daxil işlər naziri Jerar Darmanin 16 may 2024 il tarixində Azərbaycanı əssasız olaraq Yeni Kaledoniyada fransızlara qarşı etirazların təşkilində iştirakda ittiham etdi. Eyni zamanda, Paris hələ də baş verən hadisələrdə “Azərbaycan izi” nə dair heç bir sübut təqdim edə bilməyib.

Son illərdə Parisin xarici siyasəti məğlubiyyətdən sonra məğlubiyyətə uğrayır və bu Azərbaycanın günahı deyil, yalnız prezident Makron və onun hökumətinin uzaqgörənliyidir. Fransa Afrika ölkələrindən Mali, Burkina Faso və Nigerdən qovulub. Yelisey sarayı Cənubi Qafqazdakı təsir etmək cəhdlərində sarsıdıcı məğlubiyyətə uğradı. İndi isə Paris Yeni Kaledoniyadan qovulur. Hər zaman, Fransa müstəmləkəçi bir güc idi, lakin zaman dəyişdi və Makron idarəçilik keyfiyyətlərinə görə, məsələn, Napoleon Bonapartdan xeyli aşağıdır. Təəccüblü deyil ki, fransızlar onu tarixdə Fransanın ən pis hökmdarlarından biri hesab edirlər.

Onda niyə Paris həmişə Azərbaycanı günahlandırmağa və onun uğursuzluqlarına görə məsuliyyəti Bakının üzərinə atmağa çalışır? Bunu bir neçə səbəbi var.

Beynəlxalq Münasibətlər Təhlil Mərkəzinin xarici siyasət şöbəsinin müdiri Cavid Vəliyevin sözlərinə görə Yeni Kaledoniyada son hadisələr Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatına (QH) sədrliyi ilə bağlıdır. 2019-cu ildə Bakıda keçirilən sammitdən sonra Azərbaycan hərəkata sədrliyi öz üzərinə götürdü və 2023-cü ilə qədər ona rəhbərlik etdi. Azərbaycan hərəkatın institutlaşmasına və beynəlxalq aləmdə effektivliyinin artırılmasına öz töhfəmi verdi. Hərəkatın çərçivəsində 6 iyul 2023 il tarixində Bakı Təşəbbüs Qrupu yaradıldı. Onun əsas məqsədi koloniyaların öz müqəddəratını təyinetmə prinsipini gündəmdə saxlamaq idi. O zaman Qoşulmama Hərəkatın iclasında iştirak edən Yeni Kaledoniya Konqresinin rəhbəri Rok Vamitan təşkilatın üzvlərinin ölkəsinin Fransadan müstəqilliyinə nail olmasına kömək edəcəyinə əminliyini ifadə etdi. Bütün bu müddət ərzində Paris 1955-ci ildə Qoşulmama Hərəkatının Bandun Konfransında qəbul edilmiş və BMT nizamnaməsində nəzərdə tutulmuş koloniyaların öz müqəddəratını təyinetmə hüququna məhəl qoymadı.

Diğər bir səbəb Azərbaycan və Fransanın Cənubi Qafqazda qarşıdurmasıdır. “Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezin” eksperti Halit Hamzaoğlunun fikirincə Cənubi Qafqaz indi Fransanın xarici siyasətinin əsas məqsədlərindən biridir. Ermənistana tarixi dəstək və güclü erməni diasporunun olması bu siyasətin əsas alətləridir. İkiüzlü və müstəmləkəçilik siyasəti nəticəsində Afrikada strateji məğlubiyyətə uğrayan Paris indi beynəlxalq aləmdə nüfuzunu bərpa etmək üçün Cənubi Qafqazda möhkəmlənməyə çalışır.

Lakin orada da Fransa məğlubiyyətə uğradı. 2020-ci ildə Azərbaycan Vətən müharibəsində ədalətli Qələbə qazanaraq Dağlıq Qarabağı uzun illər işğaldan azad edib. Paris bu zaman Qarabağdakı separatçılara gizli dəstək verərək Bakının daxili işlərinə qarışırdı. Azərbaycanın Qələbəsindən sonra Fransa Senatı qeyri-qanuni “Qarabağ Respublikası”nın tanınması barədə qərar qəbul edib. Sonra Fransa prezidenti Emmanuel Makron bu məsələni BMT Təhlükəsizlik Şurasının müzakirə çıxararaq Dağlıq Qarabağdakı işğal strukturunu qanuniləşdirməyə çalışıb. O da Qarabağdakı separatçıları dəstəkləyirdi. Onlara hümanitar yardım adı altında silah göndərirdi. Lakin Bakı beynəlxalq qurumlarda Azərbaycan ərazisinin ədalətliliyi və bütövlüyü hüququnu müdafiə etdi və sonra 2023-cü ildə uğurlu antiterror əməliyyatı həyata keçirib, torpaqları üzərində tam nəzarəti bərpa etdi və Ermənistan və Fransanın ekspansionist planlarını məhv etdi.

Buna baxmayaraq, Cənubi Qafqazda strateji məğlubiyyətindən sonra Paris sakitləşə bilmir. O bölgədəki yeganə təsir zonasını ələ keçirməyə çalışır. Ermənistana silahları verərək Fransa onu öz koloniyasına çevirməyə çalışır. Bundan əlavə, Paris Azərbaycanın Ermənistana hücum etməyi planlaşdırdığı barədə dezinformasiya yayır və bu, regionda yeni münaqişəyə səbəb ola bilər. Amma Azərbayacan qarşıdurmanı davam etdirir və bütün dünyanın diqqətini Fransanın həm regionda həm də bütün dünyada hiyləgər və ikiüzlü müstəmləkəçilik siyasətinə cəld edir.

Bir sıra strateji məğlubiyyətlərdən çılğınlaşan Fransa rasional düşünmək qabiliyyətini itirmiş və dərdlərinə görə hamını günahlandıran dəli qadına çevrilib.

Eyni zamanda aydın deyil ki, Azərbaycanın Yeni Kaledoniya ilə nə əlaqəsi var və bu, kanak xalqının zülmdən xilas olmaq təbii istəyi ilə necə bağlıdır? Azərbaycanlı politoloq Fikrət Sadıxov buna haqlı olaraq diqqət çəkdi. O dedi ki, Azərbaycan başqa dövlətlərin öz müstəqilliklərini bərpa etmək istəyini dəstəkləyir, amma bu demek deyil ki, Bakı başqa dövlətlərin işlərinə qarışır. Əskinə, bu Paris Yeni Kaledoniyanın yerli əhalisinin hüquqlarını pozur və onlara ana dilində danışmağa imkan vermir.

Fransızların öz xarici siyasət istiqamətlərinə yenidən baxmağın vaxtı çatıb. Onlar Afrikada strateji üstünlüyünü itiriblər. Bu faktdır və onlar bununla barışmalıdırlar. Cənubi Qafqazda Fransa çox güclü rəqib – Azərbaycanla qarşılaşdı. Və Azərbaycan tezliklə Fransanın başqalarının işinə qarışmaq arzusunu tamamilə aradan qaldıracaq. Eyni zamanda, Fransa Avropa qitəsində probləmlər var. Əsas odur ki, Fransa və Almaniya arasında Avropa İttifaqında üstünlük uğrunda rəqabətdir. Britaniya qəzətinin “The Guardian” eksperti Pol Teylor 2024-cü il iyunun 6-dan 9-dək keçiriləcək Avropa Parlamentinə qarşıdan gələn seçkilərdə Emmanuel Makronun “Renaissance” partiyasının uduzacağından qorxur. Bundan əlavə, o , qeyd edir ki, bir çox avropalıların gözündə Parisin nüfuzu yüksək büdcə kəsiri və artan borc ucbatından aşağı düşür.

Beləliklə, açıq-aydın görünür ki, Fransa zəifləyib. O xaricdə bütün təsir sahələrini itirdi və qlobal gücdən regional gücə çevrildi. Amma bu titul üçün də mübarizə aparmaq gərək. Buna görə Paris Afrika və Şərq ölkələrindəki faydasız və təhlükəli avantüralara sərf etmək əvəzinə öz diqqətini Avropadakı mövqelərini möhkəmləndirməyə yönəltməlidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)

Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Necə zəngin olmaq olar? Təbii ki, bu sual hamını maraqlandırır. Kasıb varlanmaq, varlı daha varlı olmaq istəyir. Biri də var, milyoner, milyarder olasan. Əslində, birdən-birə kapitalını xeyli yüksəltmək sırf təsadüflərdən asılı olur.

Mən sizə bir hadisə barədə danışmaq istəyirəm. 2015-ci il. 1 dollar 0,78 manatdır. Dubayda yaşayan bir şəxs Bakıdakı tanışına 1 milyon dollar yollayır ki, onun 780 min manatlıq borcunu ödəsin. Tanışının başı ailə işlərinə qarışır, iki gün bu işi icra edə bilmir. Üçüncü gün isə yuxudan duranda eşidir ki, dollar bahalaşıb, artıq 1 dollar 1,5 manat olub. Dərhal beynində necə hərəkət edəcəyinin sxemini qurur. Dubaydakı zəng edib pulu ödəyib ödəmədiyinini soruşunca “hələ ödəməmişəm, rəhmətə gedəniz oldu, başım qarışdı” deyir. Təbii ki. Yalandan “ödəmişəm” desə qarşı tərəf bunu yoxlaya bilər. Amma ardınca da deyir ki, elə həmin gün pulu manata çevirmişəm, 780 mini sabah ödəyəsiyəm.

O, 520 min dollar 780 min manatı alıb borc yiyəsinə verir, 480 min manatı isə qoyur başının altına. Nə yuğurdum, nə yapdım, hazırca kökə tapdım bax budur.

Pandemiya dövrü də çox sayda insana hazır kökə bəxş etdi. 2020-ci il gözlənilməzliklərlə dolu oldu. Dünyanın varlılar siyahısı yetərincə zənginləşdi. 573 yeni milyarder peyda oldu, bu, hər 30 saatda yeni milyarderin peyda olması deməkdir. Elə həmin il isə dünyada eyni sürətlə 263 milyon insan həddindən artıq yoxsulluğa qərq oldu. Bu barədə Oxfam International şirkətinin icraçı direktoru Gabriela Bucher Davos Forumunda bildirmişdi. Beynəlxalq Xeyriyyə Təşkilatının rəhbəri hesab edir ki, cəmiyyətin aşağı təbəqələrini dəstəkləmək üçün zənginləri vergiyə cəlb etmək vaxtıdır.

Gabriela Bucher Davosda söyləyirdi:

-Biz bütün bu problemləri, müxtəlif səviyyələrdə baş verən bu böhranları görürük, bu, qarşısıalınmaz görünə bilər, amma ümid də var, çünki pul var. Yalnız o, ədalətsiz paylanıbdır. Deməli, bu bərabərsizliyi azalda biləcək tədbirlər var. Məsələn, aşağı faizlə vergitutma, biz 2% - ə çatan milyonerlər üçün vergini 5%-ə qaldıra bilərik. Bunun sayəsində bu dərin sosial problemləri həll etmək üçün kifayət qədər pul toplaya bilərik.

Daha əvvəl, dünyanın müxtəlif yerindən 150 milyonçu zənginlərə vergilərin artırılması yolu ilə həyat dəyərini böhrandan qurtarmaq çağırışı ilə İqtisadi Forum nümayəndələrinə açıq məktub göndərmişdi, onlar kasıbı varlının hesabına xilas etməyi məqsədyönlü saymışdı.

Onların bəziləri Davosa gəlmişdilər və orada sol fəallarla birlikdə etiraz aksiyasında da iştirak etmişdilər. Amma çi fayda. Zənginlər daha da zənginləşməkdə ikən yoxsullar da daha da yoxsullaşmaqdadırlar. Belə olduqda ümid orta təbəqənin yuxarıdakılaramı, aşağıdakılaramı doğru meyillənməsinədir.

Bu isə ayrıca söhbət mövzusudur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əyləclər avtomobilin sürətini azaltmaq və tam dayandırmaq üçündür. Heç fərqinə varmısınız ki, insanın beyninin də əyləcləri var? Bəzi frazalar var ki, insan beynini əsilcə tormozlayır. Bunları mən gündəlik həyatda həmişə hiss eləyirdim. Müvəffəqiyyətə, uğura köklənmiş fəaliyyətimizi bədbin hisslərin, düşüncələrin necə tormozladığının həmişə şahidi olmuşdum.

Bədbinlik və qətiyyətsizlik adlı nəsnələrin gətirdikləri fəsad çox böyükdür.

Devid Şvartsın «Masştablı düşünmək sənəti» kitabını oxudum və müəllifin «Beynin işini bloklayan 4 təhlükəli fraza» ümumiləşməsi ilə tanış oldum.

Beyni bloklayan bir neçə fraza var. Onlar, necə deyərlər, insanın əlini-qolunu yanına salır, beyni fəaliyyətsizliyə kodlaşdırırlar, deyirlər, daha düşünməyinə, həllər axtarmağına ehtiyac yoxdur. Qəribədir ki, insan tez-tez belə frazalardan istifadə edir, amma heç düşünmür də ki, bu necə təhlükəlidir.

Bəli, neyropsixoloqlar həyəcan təbili çalaraq insanları bu adətdən kənarlaşmağa çağırırlar.

1.

Devid Şvartsın diqqət yönəltdiyi belə məhvedici frazalardan biri budur: «Mənim heç vaxt bəxtim gətirmir». İş ondadır ki, bəxti gətirmək, əslində təsadüfi bir şey deyil. Hər hansı bəxtigətirməyə diqqətlə baxsaq, görərik ki, onun içində hazırlıq, planlaşdırma, düşüncənin müəyyən obrazı vardır ki, insanı uğura məhz bunlar gətirir. Ona görə də, özünüzdə qələbə üçün lazım olan xüsusiyyətlər formalaşdırın, özünüzü qalib kimi aparın, tezliklə mütləq sizin də bəxtiniz gətirəcək.

2.

Başqa bir fraza budur: «Mənim sağlamlığım zəifdir». Yadda saxlayın ki, mütləq sağlam adam yoxdur. Devid Şvartsa görə, iş onda deyil ki, insanın nə qədər gücü var. İş ondadır ki, insan gücündən necə istifadə edir. Və müəllif maraqlı bir nümunə gətirir: Qolf oyununda böyük uğurlar qazanan tək əlli insandan bəhs edir, deyir, bir əl üstəgəl düzgün münasibət iki əl üstəgəl yanlış münasibətdən daha üstündür.

Əgər sizdə sağlamlığınızın olduqca zəif olması anlamı varsa, əvvəlcə öz emosiyalarınızı idarə etməyi öyrənin. Doktor Şindler özünün «İlin 365 gününü necə yaşayaq» adlı kitabında boş yerə yazmır ki: «Bu gün xəstəxana yataqlarının dördündən üçündəkilər emosiyalardan doğan xəstəliklərin qurbanlarıdır».

Söhbəti burda saxlayıb digər frazalara keçmirik ki, siz bir-bir hamısını yadda saxlayasınız.

Beləliklə, bu gün qərar qəbul edəcəksiniz ki, bir də heç zaman «Mənim sağlamlığım zəifdir» frazasını təkrarlamayacaqsınız.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)

Təqdim edir: Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xiffətlər yolumu yarıda qoydu, 

Ümidlər qəlbimi taladı, soydu, 

Ürəyim özündən bezikdi, qoydu, 

Mənə ürəyini yetirsin anam! 

Çalınsın fəryadım neydə, təbildə, 

Sümüyüm çürüməz yoxsa qəbirdə. 

Mən gedə bilmədim Təbrizə bir də - 

Təbrizi yanıma gətirsin anam! 

Çəkin üzərimə qara yapıncı, 

Qoyun qapıları taybatay açıq, 

Vətənə son şerim qaldı yarımçıq, 

Şerimin sonunu bitirsin anam! 

O tayın, bu tayın qulağı səsdə, 

Qulağım tutulub bu son nəfəsdə. 

Qoyun tüfəngimi sinəmin üstə, 

Ölsəm, tüfəngimi götürsün anam! 

Ey dünya, bu dərdim səni də yordu, 

Gözümə tökdüyün güllədir, qordur. 

Ana hər ölümdən güclüdür, zordur, 

Məni son evimə ötürsün anam! 

Ay zalım, atdığın dəydi hədəfə, 

Gənclik arzularım döndü kələfə. 

Mən körpə deyiləm, ancaq son dəfə 

Məni qucağında yatırsın anam!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə UŞAQ ƏDƏBİYYATINI TANIDAQ layihəsində Britaniya və Amerika uşaq şeirindən seçmələr təqdim edilir.  Şeirləri ingilis dilindən tərcümə edən Şahin Xəlillidir.

Bu gün tanış olacağınız şeir Henri Uodsvort Lonqfelloya aiddir. O, Amerika şairidir.

Henri Uodsvort Lonqfello

(1807-1882)

ABŞ

Var cıqqılı bir bacı

Var cıqqılı bir bacı,

Alnının yarısına

Düşmüşdü qıvrım saçı.

Bax, kefi kök olanda

Dönürdü bal-pətəyə.

Heç kefi olmayanda

Dönürdü ifritəyə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu hün növbə nəsrindir, sizlərə Nemət Mətinin “Ulduz” hekayəsi təqdim edilir.                                                                 

– Böyük ulduz tez sönür. 

– Yəni ulduz ölür?

– Belə də demək olar. 

Nazlı ulduzları seyr edərkən ona baxdım. Suya düşmüş pişik kimi titrədim. "İlahi, o, ulduzdan da gözəldir", – acizanə düşündüm.

– Bəs ulduz niyə axır?

– Əslində, bizə elə gəlir ki, ulduz axır. Meteoritlər atmosferə girmək istəyəndə yanır. 

– Uşaqlıqda axan ulduz görəndə arzu tutardım. Deməli, cəfəngiyyat imiş.

– Arzular bizi məqsədlərə yönəldir.

– Razıyam.

Nazlı mənimlə razılaşanda sanki ürəyimdə od qalandı. Qeyri-ixtiyari onu öpdüm. O utandığından nə edəcəyini bilmədi. Üzünü çevirib getdi.

***

Artıq evlənmişəm. Bir qızım var. Adını Ulduz qoymuşam. Həmin günün şərəfinə. Nazlı ilə heç nə alınmadı. Atası Nazlını və onun anasını Rusiyaya apardı. Bir daha sevdiyim insanı görmədim. Arabir xəbəri gəlirdi. Qonşularımız qəzet müxbirlərindən daha operativdirlər. Hər şeydən xəbərləri var. Son məlumatlara görə, Nazlı ərə gedib. Varlı bir iş adamına...

İyirmi bir noyabr... Bu əlamətdar günü heç vaxt unutmaram. Gözlənilmədən Nazlını gördüm. Həyat yoldaşı və oğlu ilə baba evinə gəlmişdi. "Bircə onunla danışa bilsəm...", – deyə düşündüm.

O da oldu. İnsan bir şeyi çox istəyəndə olur. Həmişə olur. Nazlıdan başqa hamı harasa qonaq getmişdi. Fürsəti əldən vermədim. Tələm-tələsik qapılarına sarı addımladım. Qapını döyəndə səs çıxmadı. Əllərim sözümə baxmırdı. Birtəhər yerdən xırda daş götürdüm. Var gücümlə qapını döydüm. Nazlı qapını açanda dilim yumalanıb qarnıma düşdü. Dodaqlarım kilidləndi. O dedi:

– Xoş gəlmisən. Necəsən?

Uzun-uzadı susdum.

– Səni görəndə sevindim. – nəhayət, bu sözləri güc-bəla ilə ağızdan çölə atdım. – Yaxşıyam, Ulduz.

Nazlını gülmək tutdu. Güləndə daha da gözəlləşdi. Mənsə çaşdığım üçün dilxor oldum. Utandım. Yer yarılsaydı, düşünmədən içinə girərdim. 

– Keç içəri, utanma.

Heç nə düşünmədən dərbeçədən içəri keçdim.

Sonra nə oldusa, yadıma gəlmir. Sanki sərxoş oldum. Bədənim keyidi. Baş verənlər hər gözümü yumub açanda kadrlar şəklində görünməyə başlayır. Evə keçirəm. Çay içirik. Gülümsəmələr... Nazlı yanağımdan öpür. Soyunuruq. Tərləyirəm. Ürəyimdə sanki od qalanır. Rahatlaşıram...

***

Nazlıgilin Rusiyaya qayıtmağından bir ay keçib. Qızım Ulduza rəsm dərsindən evə tapşırıq veriblər. Tapşırıq dəftərinə nəzər yetirdim. Müəllim yazmışdı:

"Ulduz çəkin və rəngləyin". 

Rəsm albomunda yer qalmadığı üçün yenisini almağa getdik. Üstündə gəlincik olan albomu aldıq. Qaranlıq düşüb.

Yolda heç nə danışmadıq. Fikirli idim. Qızım sükutu pozdu:

– Ata, ulduzlar da bizimlə evə gedir. 

Başımı qaldırıb ulduzlara baxa-baxa düşündüm: "Sonuncu dəfə Nazlını öpəndə ulduzlara baxmışam..."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü.  Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.

AYRIC

5.             

– Yalan deyirsən! Sən məni unudasan deyə evlənirdin! –  Mədinənin gözləri doldu.

– Oralara girmə!

– Onda sonuncu sualıma cavab ver. İstəyərsənmi dünya qapının o tayında qalsın? Otaqda ancaq sən və mən olaq. Bu sevgiyə gücün çatacaq?

– Çatacaq! – söylədi və Mədinəni qucaqladı.

Onlar həmin gecə taleyin acığına toy etdilər. Hər ikisi bu rəmzi toya əməlli-başlı sevinirdi. Bir qədər əyləndikdən sonra Mədinə yaxınlaşıb dizlərinin üstündə oturdu.

– Bu, sınaqdır da, bilirsən? – dedi.

– Bilirəm! – cavab verdi.

– Sən birinci sınaqdan çıxa bilməmişdin!

– Bundan çıxaram!

– Məni daha tək qoyma! – Mədinə kövrəldi.

Sonra birlikdə konyak içdilər. Mədinə içdikdə ayılırdı. O isə əksinə, əməlli-başlı keflənirdi. Ancaq səhərə yaxın Mədinə onu ayağa qaldırıb çarpayıya doğru apara bildi. Pencəyini əynindən çıxarıb yatağa uzatdı. Sonra özü də səhər gözünə işıq düşməsin deyə pərdələrin ipini çəkib yatağa uzandı.

Günortaya yaxın qapının döyülməsinə oyandılar.

Mədinə ayağa qalxıb qapını açdı. Hoteldə yaradılmış səyyar sanitar tibbi qərargahdan onlar üçün göndərilmiş kiçik dərman qutusunu yaşlı sanitardan alıb döşəmənin üstünə qoydu. Qutunun üstündə dərmanlardan istifadə olunma qaydaları da yazılmışdı. Həkim yaxmanın cavabının doğru olduğunu təsdiqləyən sənədi də onlara göndərmişdi. Yazıya görə onun ikinci testi verməsinə ehtiyac duyulmurdu. Mədinə isə sağlam idi. Ürəyi istədiyi zaman otağını dəyişib başqa bir hotel nömrəsinə köçə də bilərdi.

Mədinə yazılanları ucadan oxuduqdan sonra qutunu döşəmədən qaldırıb çarpayının böyründəki jurnal masasının üstünə qoydu.

– Mən istəsəm, başqa nömrəyə də keçə bilərəm ha, kocacığım! – Mədinə qəsdən onu sancırdı.

Çarpayıda dikəlib qorxudan iri açılmış gözləri ilə Mədinəyə baxdı. Həyəcanla: – Mən tək qalacam? – soruşdu.

Mədinə: – Səni atıb hara gedirəm, ay dəli? Gücnən əlimə düşmüsən. Qorxma, pis adama heç nə olmur. Mən bu mərətə heç zaman yoluxmayacam! – söylədi.

Yuxudan qalxandan başı ağrıyırdı. Ayaqlarını çarpayıdan aşağı sallayıb parça çəkələklərin üstünə qoydu. Elə köynəyini əyninə geyinmək istəyirdi ki, sinəsində bəlğəmli öskürək qasırğası başladı. Bir qədər ögüyə-ögüyə öskürdükdən sonra içində elə bil nəsə qırıldı. Həmin bu nəsə ürəyinin altında daş kimi yumurlanıb nəfəs almasını çətinləşdirdi. Sonra həmin bu daş kimi topadan qırılmış bir tikə xışıltılı bəlğəm nəfəs borusuna düşüb onu boğmağa başladı. Bircə anda nəfəsi kəsildi, rəngi gömgöy oldu. Nə qədər istəsə də, nəfəs ala bilmədi. Nəhayət, Mədinə onu sinəsi üstə döşəməyə yıxıb ciyərlərini yumruqlamağa başladı. Handan-hana bir ovuc daş kimi möhkəm bəlğəm topası nəfəs borusundan çıxıb tappıltıyla döşəmənin üstünə düşdü. Qara qətran rəngində olan bəlğəm topasının üstündə qan ləkələri də vardı.

Mədinə ancaq onun ölmədiyinə əmin olduqdan sonra hönkürtüylə ağlamağa başladı.

Bir xeyli döşəmədə uzanıqlı şəkildə qaldılar. Nəhayət, ayağa durmağa dizində taqət tapdı. Özü qalxdıqdan sonra Mədinəni də əlindən tutub ayağa qaldırdı.

– Bu da sənə bəy! Dalımdan daha toz tökülür! Neynirsən məni? – səsi əməlli-başlı batmışdı.

Mədinə boynuna sarıldı.

– Sənə bu gecə yaman toy tutmuşam ha, deyəsən, – Mədinə onu zarafatıyla ovudurdu.

– Sən maska tax e... zarafat eləmə. Heç olmasa birimiz ayaqda olaq da! – deyib əlləri əsə-əsə dərman qutusunu açdı. Səhər içməli olduğu dərmanları bir-bir qutudan çıxarıb mizin üstünə düzdü. Qızdırmasını ölçdü. Otuz doqquz altı idi.

Mədinə soyuducudan yemək çıxarıb mikrodalğalı sobada qızdırdı. Yeməyi boşqaba çəkib mizin üstünə qoydu.

– Yaxşı yeməlisən ki, xəstəliyə güc gələsən. İmmun sistemin güclü olmalıdır. Gəl daha, dərmanlarla oynama!

Mizin arxasına oturub dinməzcə səhər yeməyi yedilər. İştahı olmasa da, zorla yeyirdi. Özünü məcbur edirdi ki, zəifləyib yatağa düşməsin. Qəribəydi, Mədinə onu bir qadın kimi bütün hallarda özünə cəlb edirdi. Xəstəlik də bu istəyi içində soyuda bilməmişdi. Bununla belə, hər dəfə Mədinə ilə yaxınlıq etdikdən sonra sanki bədəninin gücü tükənirdi. Tərpənməyə belə taqəti qalmırdı. Bu nə demək idi? KOVİD sevgi əleyhinə xəstəlikdir? Xəstəliklə sevginin nə mübahisəsi ola bilər axı?! Amma, deyəsən, vardı. KOVİD qısqanc kişi kimiydi. Güclü kişiləri sevmirdi.

Səhər yeməyindən sonra Mədinə ilə divanda oturub bir az televizora baxdılar. Mədinənin də rəngi avazımışdı. Səsində bir boğuqluq vardı. Cibində gəzdirdiyi qızdırmaölçəni Mədinəyə uzadıb: – Bax gör qızdırman yoxdur? – soruşdu.

Mədinə əlini alnına qoyub: – Bumbuzam! – dedi və sonra da özüylə fəxr edirmiş kimi gülümsünüb: – Arvad olmaq asan iş deyilmiş. Bu qədər dərman adını yadda saxlamaq lazımdır. Kişinin hər yerinin hərarətini ölçmək lazımdır. Yerə yıxıb tüpürcəyini boğazından çıxarmaq lazımdır. Kefli olanda pencəyini soyundurmaq lazımdır. Hələ bunun gecəsi də var. Orda da diri olmalısan! Və ən əsası, xəstələnmək və düşmək qəti olmaz. Düşdün, kişi gedib sənin əvəzinə bir başqasını tapacaq! Elədir, kişi, ya elə deyil? – soruşdu.

Əlini Mədinənin əlinin üstünə qoyub: – Elə deyil! – dedi.

– Sənə qalsa, bu qapalı otaqda da məni əvəz edəni taparsan! –Mədinənin onu sancmasına cavab vermədi.

Bir qədər eyvanda birlikdə hava aldıqdan sonra yenə çarpayıya qayıtdılar. Mədinəni bu gecə tamam başqa ehtirasla sevdi. Sevgidən yorulub nəfəsini dərəndə Mədinə: – Adə, naxoşluq sənə düşüb ha, deyəsən, daha diri olmusan! – dedi.

– Məni sən diriltdin!

Səhərisi gün gözlərini açanda Mədinəni başının üstündə ağlayan gördü.

– Adə, xəbərin var? Bütün gecəni boğulurdun e. Nə qədər də oyadıram, oyanmırsan. Bilirsən necə qorxmuşam?! İstiliyin də qırxı keçmişdi. Dörd dəfə paltarlarını dəyişmişəm. Axırı, sənə öz xalatımı geyindirdim. Bir dənə alt paltarıyla bu on dörd günü necə keçirmək olar? Bəlkə oğluna deyəsən, sənə tuman-köynək gətirsin?! – dedi.

Ayağa qalxıb acqarına iki qədəh konyak içdi. Başı hərlənirdi. Saat on ikidə həkim gələcəkdi. Oturub dinməzcə yemək yedilər. İştahı yenə yox idi. Qayğanağa əlini də vurmadı, eləcə tavada qaldı. Birtəhər şirin çayı içdi. Bir tikə çörəyi ağzının içində ora-bura hərlədikdən sonra zibil qutusuna tüpürdü. Sonra yenə bir qədəh konyak içdi. Bir neçə saat konyakın xumar dumanı altında oturub susdu. Daha düşünə də bilmirdi. Nəhayət, oğluna zəng vurub hotelin qarşısına çağırdı. Mədinə düz deyirdi. Dəyişəcəyi yox idi.

Oğlu tez gəldi. Eyvana çıxıb dinməzcə onun boynubükük duruşuna baxdı. Otuz yaşı keçsə də, mayor rütbəsi daşısa da, oğlu hələ böyüməmişdi. Mədinəyə qəti şəkildə gözə görünməməyi tapşırsa da, oğlu məsələnin nə yerdə olduğunu, deyəsən, öyrənmişdi. Üzündəki utancaq təbəssüm onu satırdı. Atasının yerinə utanmaq oğlunun uşaqlıq şakəriydi. Başında qalmışdı. Arvadı da ona zəng etmirdi. Tezliklə bu xəbər işinə də çatacaqdı. Onda şəriki istehzalı baxışlarıyla üzünə baxıb mümkün qədər kinayəli tərzdə söyləyəcəkdi: “Həəə, Balakişiyev, indi məni başa sal görüm sən boyda kişi aeroport yolunun üstündə tikilmiş “Sirat” adlı əyləncə məkanında “dürat” kimi bir qadınla hansı hoqqalardan çıxmısan?”

Gəncliyində dəlicəsinə sevdiyi, ona görə qatil olduğu, illərlə həsrətiylə yandığı qadınla bu gün bir otaqdaydı. Haçansa bu günü o qədər arzulamışdı ki... İndi isə özünün də bir hissəsi olduğu qəddar gerçəklik bu yaxınlığın əleyhinə idi. Haçansa itirdiyi sevgisinin üstünə bu illər ərzində o qədər yük yüklənmişdi ki, barxanası ərşə yüksəlmişdi. Biri elə hotelin həyətində dayanıb bic-bic qımışan oğlu. İndi aşağıda dayanıb məzlum-məzlum üzünə baxır. Elə bilirsən bu yumşaq uşaq onu düşünür? A tövbə, əgər onu düşünürsə. Ancaq özünü, karyerasını, rütbəsini, ailəsini və şəxsi rahatlığını düşünür. Atası ona ancaq təmiz adla lazımdır. Onun nəyinə gərəkdir ki, atasının ürəyində kim var? Haçansa nə olub? Atası haçansa nə yaşayıb? Kimi sevib və ya sevə bilərmiş. İndi o, ancaq öz uğuru üçün çalışır. Ancaq özünü düşünür. Çərxi-fələk belə dönüb. Bütə çevrilmiş əxlaq nizamını on dörd günlük azad davranışıyla qırdığına görə ətrafının onu qınayacağını bilirdi. Tərəzinin bir gözündə Mədinəydi, digər gözündə isə bütə çevrilmiş sevgisiz həyatı. Bir dəfə Mədinəni ətrafına qurban vermişdi. İkinci dəfə ölü bütlərindən qurtula biləcəkdimi?

Oğlunun sınmış duruşunu görüb daha ona heç nə demədi. Nə tuman-köynək? Onu nə üçün çağırdığını belə unutdu. Oğluyla əliylə sağollaşıb tələsik içəri keçdi.

Həkim otaqdaydı, Mədinəylə danışırdı.

Müayinədən sonra həkim onlara spirtli içki içməyi qəti qadağan etdi. Səhərlər açıq eyvanda idman etməyi və yaxşı-yaxşı yeməyi məsləhət bildi. Mədinəyə ağzına mütləq maska taxmağı, xəstədən mümkün qədər uzaq durmağı tövsiyə etdi. Ona isə yazdığı dərmanları vaxtlı-vaxtında içməyi tapşırıb getdi.

Həkim qapıdan çıxan kimi Mədinə: – Burda da məni sənə yaxın qoymurlar, fikir verirsən? Uzaqdan-uzağa səninlə necə öpüşə bilərik? – soruşdu.

Gülə-gülə: – Hava damcı yoluyla! – cavab verdi.

Mədinə əl çəkmədi: – Mən səninçün KOVİD-əm? Sevgi mənim üçün toxunmaqdır, təmasdır! – pıçıldadı və xısın-xısın güldü.

Demək olar ki, hər gün Mədinənin rəfiqələri onlara yemək gətirirdilər. Onlar bu işi saat mexanizmi kimi dəqiq qurmuşdular. Hər gün biri bişirib gətirirdi. Mədinə yenə də mizin üstünə həmin o ev yeməklərindən düzmüşdü. Nahar etmək üçün birlikdə mizin arxasına keçmişdilər. Dad bilməsə də, ev yeməklərinin görüntüsü iştahını açıb ovqatını dadlandırırdı. Həm də dad daha çox Mədinənin dilindəydi.

Hər iki dadlı dadı bir dəfə də daddıqdan sonra pencəyini çiyninə atıb eyvana çıxdı. Çox keçmədi Mədinə də arxasınca gəldi. Bir müddət eyvanda sakitcə dayanıb hava aldılar. Mədinə ona evi xatırladırdı. Qəribəydi, onlar heç zaman bir evdə yaşamamışdılar. Bununla belə, Mədinə get-gedə onun damsız-daşsız evinə çevrilirdi. Qadını qucaqlayıb: – Allah qoysa, burdan çıxaq, məni rəfiqələrinlə də tanış edərsən. Sağ olsunlar, çox vəfalıdırlar! – dedi.

Mədinənin gözləri doldu. Səsi titrəyə-titrəyə: – Onlardan başqa heç kəsim yoxdur. Təkcə atam sağdı, onu da iflic vurub, yataq xəstəsidir. Mən baxıram. Daha doğrusu, baxırdım. Burdayam deyə indi qonşum baxır. Amma ürəyim yenə yanındadır. Dedim axı, mənimki gətirmədi. Təkəm də. Quqquluqu... tək-tənha. Sənə Zibanın əhvalatını axıra qədər danışmadım axı. Zibanın qızları vardı ha, aylarla, illərlə Dubaya gedib qəhbəliklə pul qazanan qızları. Onların biri indi məktəb direktorudur. Biri nazir müavininin arvadıdır, üçüncüsü də milyonçu ərəbə ərə gedib. Mən onların pullarını saymıram ha. Allah başlarından töksün. Necə ki, tökür. Bu, onların ruzusudur. Hamının ruzusunu da, bəxtini də, deyilənə görə, O verir. Mən öz taleyimi, bəxtimi deyirəm. Bu necə olur, görəsən?

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)

Poetik Qiraətdə bu dəfə sevilən şairimiz, ustad şairimiz Musa Ələkbərlidir. Şair “Bu otağa bir qapı da açaq biz“ deyir.

Şairin məramı isə bu cür ifadə edilir:

Bu otağa bir qapı da açaq biz,

O qapıdan pis adamlar girməsin.

Xoş mütaliələr!

BU OTAĞA BİR QAPI DA AÇAQ BİZ...

Bu otağa bir qapı da açaq biz,

Mat qalmayaq itirəndə açarı.

Şəhid olar bu baharın əlində

Mənim kimi ömrün-günün naçarı.

Çiçəklərin hönkürməyi yamandı,

Yatağına sığışmayır Kür indi.

Bahar üstə kökləmişəm könlümü,

Allah, məni nə gözləyir gör indi...

Ürək dinir duyğularla ləbələb,

Göz durulur, istəyini azdırır. 

Mən o gülə nəfəsi tək yaxınam,

Osa mənə həsrət şeiri yazdırır.

Bu otağa bir qapı da açaq biz,

O qapıdan pis adamlar girməsin.

Başdan-başa bizim olan bu yazı,

Paxıl gözü, xain gözü görməsin.

Belə yaxın olmamışdıq günəşə,

O şəfəqlər qanımızdan keçirmiş.

Yuxumuza girməyən o doğmalıq

Ruhumuzdan, qanımızdan keçirmiş.

Yəqin bir də bəndə düşməz dilindən

Ürəyində açan gülün dustağı.

Möhlət üçün an istəyər ömürdən

Mənim kimi ayın-ilin dustağı,

Bir istəyin, bir könülün dustağı.

Yaman yerdə qanı coşdu bu yazın,

Nə düşmüşük qəlbimizdən qaçaq biz.

Heç olmasa indən belə susmayaq,

Könlümüzün havasına uçaq biz

Zaman keçir, sözün varmı bu haqda?-

Ömür yoxdu duyğulardan qıraqda

Bu otağa bir qapı da açaq biz...

Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2024)