Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi

Canım Azərbaycanım! Səni sevən hər könülə  mütəşəkkirəm! 

            ...İllər əvəlliydi. Bir gün gözəl şair, “çay, arkadaşım, çay” deyərək insanın ən səmimi halını misrasına əmanət edən Orhan Bahçıvan mənə Fatma Arasdan danışdı. “Azərbaycanı çox sevər o...”-dedi. Zaman keçdi, bir gün mənə mesaj gəldi: “Canım, səndən mənə Orhan Bahçıvan danışmış...” Mesajı yazanın Fatma Aras olduğunu görəndə sevindim. Sədnik Paşanın mənə bu dünyada qoyub getdiyi  dəyər idi Orhan Bahçıvan. Onun başqa bir şairə məndən danışması  mənim də haradasa bir iz qoymağım demək idi... Və gözəl idi!

            Belə başladı Fatma Arasla qiyabi dostluğumuz. Onun şeirlərində Arazın həsrətini yeddiqat yaşadım,  onunla birgə Araz sahilindəki çöllərdə ayaqyalın yüyürdüm, onunla birgə heç görmədiyim Araza yenidən və yenidən aşiq oldum. Ədəbi təxəllüsünü Aras-Araz seçməyinin səbəbini heç soruşmadım Fatma xanımdan. “Türkülər qan damlası” kitabını oxumaq istədiyimi deyəndə düşünmədən elektron şəkildə mənə göndərdi. Kitabı oxudum... Oxuduqca həm qürurlandım, həm kədərləndim. Fatma xanım Azərbaycanı elə dumanlı həsrət ilə sevir ki!

            ...Həsrətin özünü duman sanırdım nə vaxtsa... Ortaq xatirələrin belə, iki ayrı insan tərəfindən fərqli anladıldığının şahidi olmusunuz, yəqin.  Hadisə eyni, məkan eyni, zaman eyni, amma yaşananlar nə qədər fərqliymiş! Bizi bu fərq yaşadır bəzən ... Ya da bizi özümüzüinakara sürükləyir o fərqlər. “Aç mənə ürəyini, zaman!” –deyə biləcək ərkimiz yoxdur. Yoxdurmu? Bəlkə, var? Varsa, onun mövcudiyyətini niyə inkar edirik?  Hə, inkar etməyək ki, bu inkara haqqımız çatdığını düşünməkdən çox,  ona daldalanırıq.  Məbəd bildiyimiz eşqlərin  arx qurutduğu vaxtını görərkən yaşayırıq ən böyük xəyal qırıqlığını. Qeyri-adi bildiyimiz, ilahiləşdirdiyimiz sevdalımız “o” olmayanda uçulur başımıza ümid qəsrlərimiz. Altında əzilən  təkcə özümüz oluruq, təkcə özümüz... Şükrümüz oradadır ki, biz də kiminsə sevdalısıymışıq!

            “Qütb adamı”nı bitirməliyəm... “Qütb adamı”nı üzə çıxarmalıyam...  Özümü qatmalıyam roman müəlliflərinin sırasına... Amma yolkəsənim qoymur. Şeirdir adı o yolkəsənin-bir romana sığacaq hissləri üç bənddəcə elə anladır,  olursan “doymuş”!  O bir neçə anın verdiyi doymuşluq hissi  bəs edir ki,  əlin sözdən soyusun... Ta ki,  ruhumuzun sözün əsiri olduğunu anlayanadək...

            Söz əsirlərindəndir Fatma Aras... 1954-cü ildə Qardaş Türkiyənin İğdır Aralık ilçəsində Yukarı Aratan köyündə dünyaya gəlib. Bir müddət Almaniyada yaşayan Fatma Arasın imzası da ilk dəfə burada duyulub -1975-ci ildə “Hürriyyet” qəzetinin Avropa bürosunda ilk mətbu şeiri dərc olunub. O zamandan bəri, dövri mətbuatda şeirləri, yazıları ilə yer alan  Araz həsrətli şairin heca şeirləri  ədəbiyyatşünasların daha çox marağını çəkir. Qazi Universitetinin əməkdaşı olan Dr. Fatma Ahsen Turan hazırladığı “Sazın və sözün sultanları” toplusuna da Fatma Arasın məhz heca şeirlərini  salıb. Manisa Celal Bayar Universitetindən Fahriye Merve Türker isə  2009-cu ildə  onun  şeir kitabları üzərinə elmi iş hazırlayıb.

Şeirlərindən bir qismi  ingilis və katalan dillərinə tərcümə edilib. Öz şeirinə bəstələnən musiqiləri dinləyərkən belə, Arazın səsini eşitdiyini deyir Fatma xanım...  10 şeir kitabının, bir neçə nəsr, araşdırma kitabının müəllifi, 5 kitabın isə həmmüəllifidir. “Türkülər qan damlası” ən sevdiyim kitabıdır. Və bir gün qərara gəldim ki, Fatma  Arasla söhbətləşim...

-Azərbaycan sevginiz məni sevindirir, Fatma xanım....

-Baba tarafından atalarımız Karabağ’ın dağlık bir köyünden gelip İrevan’ın Mensimli kasabasına yerleşmiş. İrevan’a komşu olan Yukarı Aratan köyüne Yusuf adında dedemiz beş oğluyla gelip yerleşmiş. O zamanlar orası SSCB (SSRİ) yönetiminde. O beş oğlanın soyundan tek babam olmuş.1920 sınır antlaşmasıyla Türkiye’de kalmışlar. Babam Çarlık Rusya’sını, 1917 Rus ihtilalini anlatırdı. Annem de İrevan’ın  Karahamza kasabasındandır. 1936-da kaçıp Türkiye’ye gelmişler. O sıralar annem 12 yaşındaymış, ama bize oradaki anılarını hep anlatırdı. Bir ağacın bir çok dalı olur ama kök birdir. Bizim de köklerimiz Azerbaycan’a dayanıyor.

-Araz çayı həyatınızda, dünyagörüşünüzdə xüsusi  yer tutur. Bu da bir başqa duyğular yaradır.

-Aras çayı bolluğun, bereketin simgesi olduğu gibi,  bir ağıtın da simgesidir. 1920 Sınır antlaşmasıyla O TAY, BU TAY olarak ikiye bölünən bir halkın göz yaşı gibi… Sınır ötesinde akrabalarını bırakanların hüznüyle büyüdüm. Çocukluğumda Aras nehri kenarında annem dolu gözlerle o taya bakarken bu maniyi mırıldanmıştı:

Buradan gemi geçti,

Yükü dolu fermeşti.

Aras, seni görünce

İçimden neler geçti...

Bu sözlerin büyüsüne daha o yaşta kapılmıştım. Kalemi elime almamda, şiir dünyasına girmemde bu sözün etkisi çok. Aras deyince ben halen çay olarak değil, kan damarımdan akan bir nehir gibi hissederim. Bir nevi,  annemin ve halamın etkisinde ilk olarak mani yazdım. Sonra 6+5=11 hece şiirleri yazdım. İlk kitabım hece vezinli şiirlerden ibarettir: “Saklıyım” adında...  Sonra İzmir’de şair, yazar, eleştirmen  Veysel Çolak şiir atölyesiyle tanıştım. Orada modern (kafiyesiz) şiire yöneldim. 2012 yılında “GÖĞÜ AZALAN KUŞLAR” modern şiir dosyamla Homeros şiir yarışmasında 3. oldum. Bu benim şiire karşı yükümü daha çok ağırlaştırdı. Daha çok çalıştım. Alışılmamış bağdaştırmalara akıl yordum. Bu çabamın içinde hayatın acılarını topladım diyebilirim.

- Şeirlər şairin üsyanıdır, yoxsa özünüifadəsi?

-Şiir şairin isyanıdır. Hayata, insanlara, doğaya ve tüm evrene yapılan haksızlığa karşı bir haykırıştır, isyandır.  Şiirde “ben” kavramı dünyayı içine alır. Her haksızlığa karşı çıkar. 2020-de Karabağ savaşında  “Sınır Arası’ın solu” adlı bir şiir yazmıştım:

İşte kan, serseri, karanlık

toprak ölü

ama bir halkın kökleri halen diri!

            “Yüreğim ata yurdu” adlı şirimde de isyankarım...

Görünmeyen yarımı içimde taşıyorum

göğsüm yaralı tarih

unutulmuş bende kalan çocukluk

kanımdan isyan ediyor bebe görmeyen karnım

boşluğunu sorguluyor, üzgünüm

Uzaklığın talanı ürpertidir her zaman

yarı sarhoş, yarı ayık kederli sınırdayım

kurtuluşsa bu gitmeler, ben kendimden gideyim

yüreğim ata yurdu

Karabağ’da kurşun yemiş yerdeyim.

- Azərbaycana gəlmək arzunuz var, bilirəm. Azərbaycanda ən çox haranı görmək istəyərdiniz?

-Nahçivan’dan başlayarak Azerbaycan topraklarında olan her taşın, her ağacın kokusunu almak isterim. Ata yurdumda-dedelerimin, annemin, babamın dünyaya geldiği topraklarda bir sabaha “merhaba” demek isterim, ama imkanlar el vermedi. En çok da HAR-I Bülbül vatanı ŞUŞA’YI görmek isterim. Bir hüznümü de paylaşmak isterim. Azerbaycan türkü hikayelerini uzun zaman araştırdım, “Türküler kan damlası” adlı kitap oldu. Ama Azerbaycan’dan bir dost eli bu kitabın tanıtımı için  uzanmadı. Sevgili şair, söz Aras olunca, bir  Aras şiiri okuyum...

ARAS

Dört mevsim Hazar’da çağladı sesin

Hem nazın güzeldi, hem öfken Aras

Azaldı kuşların, dağladı göğün

Her bahar sevinçle coşardın Aras.

Taşlarda nal sesi, o taylar elin

Dilucu köprüsü incinmiş belin

Ne çabuk rüzgâra kaptırdın telin

Bir zaman çağlayıp taşardın Aras.

Ayaz vurdu yaprak daldan döküldü

Burkulan çiçeğin boynu büküldü

Sunanın yüzdüğü çaylar çekildi

Sen böyle kurak mı yaşardın Aras?

Tozlanmış anılar silinmiş izler

Unutmuş toprağı gelmiyor yazlar

Kanadı mendiller ağıtız bizler

Düştüğün dile mi ağlarsın Aras?

Oğulsuz kovanın küsmüş arısı

Boy vermiş acılar kaş göz arası

Bir yağmur, bir dolu iç kanaması

Üşüyor suların, kış mısın, Aras?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Ərdəbildə yaşayan Həkimə Babakişizadədir.

Həkimə Babakişizadə

Ərdəbil

Boylananda

Boyasın boyumu

Xəyalın duvaqlı boyasına;

Mavini sevirəm

Sonra da yaşılı...

Şaxıyan işığa allergiyası var

Astiqmatizm ruhumun,

Abajurlu xəyallığımda

Dans edir pərdəli günəşə

Alışqanlığım,

İki sətir əllərini oxut

Gözlərimin şüşəsinə

Doldurum qoxunu,

Dincəlsin ətrin

Beynimin hüceyrələrində.

Şirin görüşündən ayılsam

Bu gecə bağa stansiyasından

Cet olub uçaram

Yuxuna ölərəm.

Projektorsa işığına

Yığışar

Əl-ayağı yığışmayan bör-böcək fikirlərin,

Durular zehnim

Sayaram kırıxmasam günləri;...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2024)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

1850-ci ildə yazılmış “Hekayəti Molla İbrahimxəlil kimyagər” əsəri yazıcı-dramaturq, filosof, içtimai xadim Mirzə Fətəli Axundzadənin ilk komediyasıdır. Həm də ədəbiyyat tariximizdə bir ilkdir. Məhz bu komediya ilə Azərbaycan dramaturgiyasının  əsası qoyulmuşdur. 

 M.F.Axundzadə komediyada o zaman baş verən, cəmiyyətdə hökm sürən çatışmazlıqları, tamahkarlıq, hiyləgərlik, şeirə, sənətə qiymət verilməməsi, xalqa, vətənə laqeyd münasibətlərdən söhbət acır, cəhaləti tənqid edir. Əsərdə həmçinin “misi gümüşə çevirən”, saxta yolla varlanmaq, pul qazanmaq üçün hiyləyə əl atan yalancı kimyagərlərin fırıldaqları da ifşa olunur.

 Qeyd edək ki, kimyagərlik, o cümlədən yalancı kimyagərlərin iksirdən istifadə etməklə misi gümüşə çevirmək motivi həm xalq yaradıcılığında, həm də şərq və dünya ədəbiyyatında işlənən mövzulardan biridir. Məsələn, XII əsrdə kimyəvi elementlərin, o cümlədən misin, gümüşün xassələrinə aid məlumatlardan istifadə etməklə misilsiz poetik bənzətmələr yaradan dahi N.Gəncəvi özünün “İskəndərnamə” poemasındakı bir  epizodda, XVIII əsr fransız maarifçilərindən olan Alen Rene Lesaj “Çolaq şeytan” əsərində   misi gümüşə çevirmək üçün iksir axtaran kimyagərlərin dələduzluğunu və saxtakarlığını ifşa etmişdilər. XVII əsr ingilis yazıcısı Ben Conson və XX əsr Braziliya yazıcı  Paulo Koelyonun “Kimyagər” əsərləri də oxuculara yaxşı məlumdur. Bu arada “həyat daşı” (fəlsəfə daşı) haqqında məlum əfsanəni də xatırlatmaq istərdik. Həmin əfsanəyə görə, guya elə bir daş (maddə) var ki, onu başqa metallara vuranda qızıla, gümüşə çevrilir. Bu, əlkimyagərlərin – fırıldaqçı və dələduzların meydana çıxmasına səbəb olmuşdu.

Tədqiqtçılar həmin motiv və mövzunun bədii ənənələr vasitəsilə yaşarlıq qazandığını söyləyirlər. “Hekayəti Molla İbrahimxəlil kimyagər” də bunun bariz nümunələrindən sayıla bilər.

Bəs “Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil kimyagər”in meydana çıxmasında konkret olaraq hansı yazıcının hansı əsəri, hansı rəvayət və ya hadisə tutarqa, vəsilə olub? Bu barədə bir-birindən maraqlı müxtəlif fikirlər vardır.  

Bəzi tədqiqatçılar ilk komediyamızın yazılmasında Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı klassiklərinin həmin mövzudakı əsərlərini “dayaq nöqtəsi” hesab edirlər.  

Mərhum şair Q.Qasımzadə vaxtıyla qələmə aldığı “Zirək Xorasanlı”nın bədii səyahəti” adlı yazısında komediyanın mövzusunun dahi N.Gəncəvinin  “İskəndərnamə” (“İqbalnamə”də)  poemasındakı  bir epizoddan (“Qibtli Mariyənin hekayəsi və onun kimyagərliyi”) götürüldüyünü iddia edir.

 Hər iki əsərdəki hadisələrin oxşarlığı, bəzi obrazların paralelliyi (Qitbli Mariyə və Hacı Nuru) göz önündədir. Üstəlik N.Gəncəvini çox yüksək qiymətləndirən, “Həm məzmun gözəlliyinə, həm də ifadə gözəlliyinə malik olan nəzm... Nizaminin “Xəmsəsi”…kimi nəşə artırıcı və həyəcanlandırıcı olub hər kəs tərəfindən bəyənilir”, – deyən M.F.Axundzadə, əlbəttə, “Xəmsə”yə dərindən bələd olub. Çox böyük ehtimalla “İskəndərnamə” poemasındakı həmin epizoddan da xəbərdar idi. Yəni mövzu ona məlum olub.

Q.Qasımzadədən fərqli olaraq bəzi tədqiqatçılar isə komediyanın Qoqolun məşhur “Müfəttiş” əsərinin təsiri ilə meydana çıxdığını söyləyirlər. Akademik M.Kazımoğlu qeyd edir ki, “Danmaq olmaz ki, “Ölülər”dən xeyli qabaq “Molla İbrahimxəlil kimyagər” komediyasının ortaya çıxmasında “Müfəttiş” öz müsbət və işıqlı rolunu oynayıb”. Tədqiqatçı L.Məmmədova da “Mirzə Fətəli Axundzadə və müasirlik” adlı avtoreferantında bu barədə yazır ki, “Hekayəti-Molla İbrahimxəlil kimyagər” komediyasının süjeti, orada qoyulan ictimai-siyasi məsələlər Qoqolun “Müfəttiş” komediyasındakı hadisələrlə yaxından səsləşir”. Yazar T.Vahid  “Mədəniyyət” qəzetində çap etdirdiyi “Azad düşünsənin ilk mehi və ya uzun yolun başlanğıcı” adlı məqaləsində dolayısı ilə bu fikri təsdiq edərək qeyd edir ki, “XIX əsrin birinci yarısında Rusiyada tənqidi realizmin əsasını qoymuş Qoqolun yaradıcılığı bir çox yazıçılar kimi Axundzadənin də diqqətini çəkmişdi. O, rus realizm ənənələrini Azərbaycanın yerli şəraitinə uyğun şəkildə ədəbiyyata tətbiq etmişdi”.

Görkəmli yazıcımız Ə.Haqverdiyev isə “Hekayəti-Molla İbrahimxəlil kimyagər” komediyasının Molyerin “Tartüf” əsərinin təsiri altında yazıldığını vurğulamışdır. (Bəzi araşdırıcılar “Mizantrop” pyesinin də adını çəkirlər.)

 Tədqiqatçıların bir başqa qrupu “Hekayəti-Molla İbrahimxəlil kimyagər” komediyasında hadisələrin real həyatdan götürüldüyünü, tiplərin uydurma olmadığını söyləyirlər. Ə.Haqverdiyev, R.Əfəndiyev və Axundzadəşünas N.Məmmədovun qeydlərində Molla İbrahimxəlildən real şəxs kimi bəhs olunur.

Yazıçı Ə.Haqverdiyev M.F.Axundzadənin komediyalarındakı surətlərin həqiqətən də real həyatda yaşamış insanlar olduğu barədə yazır: “Mən deməliyəm ki, Axundzadə komediyalarındakı tiplər uydurulmamışdır, bilavasitə həyatdan götürülmüşdür. Komediyalarda verilən şəxslər, həqiqətən həyatda yaşamışdır. Hacı Qaranın nəvələri indi də Ağdam qəzasının Ağcabədi kəndində yaşayırlar. Molla İbrahimxəlil kimyagərin nəvəsi ilə mən özüm Tiflisdə tanış olmuşam. O, orada həvəskar artist idi. Hələ Axundov anadan olmamışdan əvvəl vəfat edən Vaqifin şeirlərində, Müsyö Jordan və Hatəmxanağa haqqında işarələr vardır. Lakin onlardan həqiqi, ölməz surətlər yaratmaq üçün Axundov istedadı lazım idi”. (Haqverdiyev Ə. Seçilmiş əsərləri. 2 cilddə, II cild. Bakı: Azərbaycan Dövlət nəşriyyatı, 1971, s. 396.)  

Görkəmli maarifçi, 1890-1892-ci illərdə Vartaşen (indiki Oğuz) rayonundakı Xaçmaz   kənd məktəbində müəllim işləmiş R.Əfəndiyev 1928-ci ildə yazdığı və Mirzə Fətəli Axundzadəyə həsr etdiyi "Mirzə Fətəli haqqında bildiklərim və eşitdiklərim" adlı xatirəsində göstərir ki, Molla İbrahimxəlil tarixi şəxsiyyətdir. Həmin xatirədə  oxuyuruq: “Çar höküməti Zaqafqaziyanı istila etdiyi zaman Nuxa qəzasında Molla Ibrahimxəlil adlı bir aferist zərgər kimya xülyasına qapılaraq yalnız avam xalqı deyil, çar hökümətinin yerli işçilərini də aldatmağa müvəffəq olmuşdur. Molla Ibrahimxəlil bir qədər gümüşü qumlu torpağa qatıb sərdar dəftərxanasına gətirir. Bir ərizə ilə Sərdara müraciət edərək, Xaçmaz dağlarında gümüş mədəni tapdığını bildirib, haman mədəni işlətməyə icazə istəyir və hökümətdən maddi yardım tələb edir. Sərdar Molla Ibrahimxəlilin gətirdiyi qarışıq torpağı müayinə üçün Peterburqa göndərir. Müayinə nəticəsində torpağın içərisində əlli faiz gümüş olduğunu aydınlaşdırdıqdan sonra haman mədəni işlətmək üçün hökümət Molla Ibrahimxəlilə icazə və dörd min manat da para verir. Molla Ibrahimxəlil icazə aldıqdan sonra gedib bir müddət Xaçmaz dağlarında çadır qurub oturur. Hər tərəfdən pullu tacirlər, bəylər çoxlu pullar ilə bunun yanına gəlirdilər. Molla Ibrahim isə yanına saçlı-paçaqlı bir dərviş alıb, iksir ilə torpağı gümüşə döndərmək haqqında mövhumatlar yayıb xalqın başını qarışdırırdı. Beləliklə, az bir zaman içərisində Molla Ibrahimxəlil çox para yığdı. Mirzə Fətəli “Kimyagər” komediyasında Molla Ibrahimxəlilin xalqı və hökümət adamlarını aldatmasını çox gözəl bir surətdə göstərmişdir. Senzor hökümət qulluqçularının aldadılması qismini nəşr etməyə icazə verməyərək əsərin içərisindən silmiş olduğundan əsər bir qədər cansız çıxmışdır. Yoxsa Mirzə Fətəlinin bu əsərdə yazıçılıq qüdrəti daha artıq görünə bilərdi.”

Digər bir mənbədə - 1850-ci  ildə “Kafkaz” qəzetinin 39,41,42,43 saylarında həmin faktın dəqiqliyi – Molla Ibrahimxəlilin real şəxsiyyət olması haqqında məqalə dərc olunmuşdur. Qəzetdə yazılmışdı: “Gəldək və Daşazılı kəndləri keçmiş Şamaxı əyalətində, indiki Nuxa qəzasındadır. Bu qəzanın Artyanit kəndinin sakini Ibrahimxəlil Abdulla Rəhim oğlu Gürcüstan Ali Baş Komandanlığına xəbər verir ki, o adları çəkilən kəndlərin yaxınlığındakı dağlarda gümüş mədəni tapmışdır. Bu barədə dağ ekspedisiyasına məlumat verilmiş, lakin işdən görünür ki, həmin mədənin tədqiqi sahəsində ekspedisiya o zaman heç bir tədbir görməmişdir, mədənin sonralar da bir kəs tərəfindən tədqiq olunması barədə burada heç bir məlumat yoxdur.” (Ə.Mikayılova: “Onomastik vahidlərin üslubi imkanları”, «Mеmar Nəşriyyat–Poliqrafiya» MMC, Bakı, 2008. Səh: 86-87)

 Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, Axundzadəşünas N.Məmmədov da Molla İbrahimxəlilin sırf bədii tip deyil, real şəxs olduğunu Gürcüstan arxivindən əldə etdiyi məlumatlar əsasında təsdiqləmişdir.

Tədqiqatçı L.Məmmədova isə “M.F.Axunzadənin “Hekayəti-Molla İbrahimxəlil kimyagər” komediyasında xarakterlərin konflikti” adlı məqaləsində yazır ki, “Molla İbrahimxəlil surəti real həyatdan götürülmüş, həqiqətən olmuş hadisələr əsasında qələmə alınaraq komediyanın ruhuna uyğun şəklə salınmış, tipikləşdirilmişdir. Komediyadakı hadisələr Şəki şəhəri yaxınlığında, Xaçmaz dağlarında cərəyan edir. L.Məmmədova “Mirzə Fətəli Axundzadə və müasirlik” adlı avtoreferantında həmçinin qeyd edir ki, Molla İbrahimxəlilin adına real həyatda, mətbuat səhifələrində, elmi monoqrafiyalarda, rəylərdə də rast gəlinir. O da göstərilir ki, Molla İbrahimxəlil savadlı və kimya elmindən (əlkimyadan) müəyyən qədər məlumatı olan biri olub, zərgərlik və qazıntı işləri ilə də məşğul olmuşdur. Axundzadəşünas N.Məmmədov da özünün “M.F.Axundzadənin realizmi” əsərində dolayısı ilə bunu təsdiq edir”.

 Hətta Molla İbrahimxəlilin canişinlikdən fırıldaq yolu ilə pul alıb Xaçmaz dağlarında qazıntı aparması, adamları aldatması ilə bağlı məlumatlar da dillərdə dolaşmaqdadır. R.Əfəndiyevin xatirəsində göstərilənlər və “Kafqaz” qəzetində çap olunanlar da bunu təsdiq edir.

Komediyanın özündə də İbrahimxəlilin tarixi şəxsiyyət olmasına işarə olunur. Müəllif əsərin müsbət qəhrəmanı Hacı Nurunun dili ilə deyir: “…Molla İbrahimxəlili mən görməmişəm…Hərçənd bir neçə vaxt bundan irəli, belə ki, deyirlər o, Tiflisə getmişdi, amma ona kimya qayırmağa kim icazə verdi və kim gördü?” Və yaxud  zərgər Hacı Kərim deyir: “Sizə qəribə xəbərim var. Kərdəkli Molla İbrahimxəlil, deyirlər ki, Tiflisə gedib, rüsxət alıb, gəlib Xaçmaz dağlarında çadır qurub, kimya qayırır. Məsələn, bir zad dürüst edibdir ki, adına iksir deyirlər. Bir misqal ondan bir batman misə vurur, xalis gümüş olur”. Bunlar M.F.Axundzadənin özünün də həmin əhvalatdan xəbərdar olması anlamına gəlmirmi?!

Gördüyümüz kimi, bir neçə mənbədə Molla İbrahimxəlilin tarixi şəxsiyyət olduğu qeyd edilir. Amma professor M. Rəfili bunlara inanmadığını söyləmiş,  belə bir rəvayətin “komediyanın bilavasitə təsiri altında yarandığını” güman etmişdir. Onun iddiasının tənqidə dözümü yoxdur. Bizcə, Ə.Haqverdiyev və R.Əfəndiyevin qeydləri və N.Məmmədovun aşkara çıxardığı arxiv materialları onun fikrini təkzib etmək üçün kifayətdir.

 Əsərdəki hadisələrin təsvir olunduğu coğrafi mövqe də yuxarıda qeyd olunan ehtimallara haqq qazandırır. Belə ki, remarkası aydın və maraqlı bir hekayəni xatırladan əsərin ikinci məclisinin əvvəlində oxyuyruq: “Çəmənin üst tərəfi getdikcə uca, qarlı dağlara müttəsil olur və qabağında bir dərə var, içindən bir balaca çay axır. Dərənin hər iki tərəfində bitmiş yüz illik palıd və fısdıq ağaçlarının budaqları ahəstə əsən nəsimdən hərəkətdədir. Ənva və əqsam quşlar ağaçların bir budağından o biri budağına qalxıb, qonub mövzun nəgəmat ilə dərəyə qülqülə salırlar. Çəmənin müqabilində bir bulaq suyu qayadan ahəstə və həzin səs ilə axıb dərəyə tökülür və axdıqca qətəratı ətrafa səpələnir. Çəmənin Gündoğan tərəfi göz işləməyən səhradır”. Pyesdə bəhs edilən məkanın dəqiq adı Balaşumdur. Xaçmaz kəndindən 3 – 4 km içəridə dağın ətəyində, meşənin içində qədim yaşayış yeridir. Şahidlər həmin yerlərin ötən əsrin ortalarına kimi remarkada göstərilən vəziyyətdə qalmaqda olduğunu söyləyirlər.

Bu yerlərdə doğulub böyümüş şair Cəlil Cavanşır “İbrahimxəlil Kimyagərin kəndindən reportaj” adlı yazısında deyilənləri təsdiq edərək yazır ki,

 “…Axundzadəni Xaçmaz dağlarında xatırlamaq, onun ilk əsərində adı çəkilən yerləri gəzmək izaholunmaz dərəcədə maraqlı və həyəcanlıdır. “Çəmənin üst tərəfi getdikcə uca, qarlı dağlara müttəsil olur və qabağında bir dərə var, içindən bir balaca çay axır”. Həmin dərəni də, qarlı dağları da görmüşəm. “Balaca çay”da əl-üzümü yuyub, həmin çayın suyundan çay qaynadıb içmişəm…” 

            Bizcə, coğrafi mövqeyin belə yerli-yataqlı təsviri M.F.Axundzadənin buralarda olması və bu yerləri tanıması ehtimalını da yaradır. Həmin vaxtlar Vartaşen (Oğuz) və onun qədim Xaçmaz kəndi Nuxa qəzasının tərkibində olmuşdur. Məntəqələr arasındaki məsafə də çox qısadır. Nuxada (Şəkidə) yetişən böyük mütəffəkirlər, o cümlədən, Mirzə Fətəli Axundzadə üçün də bu yerlər doğmadır, onun buralara gəlməsi və burada baş verən hadisələrdən xəbərdar olması, əsərləri üçün mövzu seçməsi də təbiidir. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru İ.Şəmsizadə haqlı olaraq yazır ki, “…dramaturq hadisələri elə təqdim edir ki, sanki onun real şahidi olduğu hadisələrdir”. 

 Şübhəsiz ki, “Hekayəti-Molla İbrahimxəlil kimyagər” komediyasının meydana çıxmasında N.Gəncəvinin “İskəndərnamə” poemasındakı məlum epizodun da, N.V.Qoqolun “Müfəttiş”inin də, Molyerin “Tartüf” əsərinin də və bir sıra digər amillərin də rolu olub. Amma, fikrimizcə, müəllif həmin əsərlərdən təsirlənsə də, movzu və ideya ortaqlığı, hadisələrin oxşarlığı olsa da, adı çəkilən əsərlərin heç biri komdediyanın yazılması üçün “dayaq nöqtəsi” deyil.

Yuxarıda qeyd etdiklərimizdən belə qənaətə gəlirik ki, “Hekayəti-Molla İbrahimxəlil kimyagər” komediyasının yazılması üçün əsas vəsilə (vasitə, səbəb, bəhanə, fürsət) Molla İbrahimxəlil əhvalatı olmuşdur. Bu mənada əsərdəki hadisələrlə əhvalatdakı hadisələrin uyğunluğu, baş qəhrəmanın real şəxs olması, əhvalatın baş verdiyi tarixlə əsərin yazılma tarixinin, demək olar ki, üst-üstə düşməsi təsadüfi sayılmamalıdır. 

Belə bir hadisədən, Ə.Haqverdiyevin dediyi kimi, “…həqiqi, ölməz surətlər yaratmaq üçün Axundzadə istedadı lazım idi”. Elə də oldu. Amma Mirzə Fətəli əhvalatın təsvirçisi olmadı, bədii ənənələr vasitəsilə müasir dövrümüzə və ədəbiyyatimiza qədər gəlib çıxmış “misi gümüşə çevirmək motivini” öz dövrünün və zamanının tələbinə məharətlə uyğunlaşdırdı, komediya janrının ruhuna uyğun şəklə salmaqla müasirləşdirdi və tipikləşdirdi. N.V.Qoqolun da dediyi kimi,  o, kopya şəklində portret çəkmədi, portretin özünü yaratdı.

M.F.Axundzadə həmin hadisədən  istifadə edərək özünün mütərəqqi ideyalarını  bədii dillə bizə çatdırdı. Həm də bu mövzunu ictimai düşüncəyə daha dərindən nüfuz  edə biləcək bir səviyyədə təqdim etməklə. Və həm də hər kəsin anlayacağı dildə, üslubda və tərzdə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün görkəmli mütəfəkkir, jurnalist, pedaqoq, alim, milli teatr və milli mətbuatımızın banisi, böyük maarifçi, xeyriyyəçi, ictimai xadim Həsən bəy Zərdabinin anım günüdür. 

Həsən bəy Məlikov bəzi mənbələrə görə 28 iyun 1842-ci, bəzi mənbələrə görə isə 1837-ci ildə Göyçay qəzasının Zərdab kəndində anadan olmuşdur.  İlk təhsilini doğulduğu kənddə mədrəsədə alan Həsən bəy təhsilini Şamaxı və Tiflisdə məktəbdə davam etdirir.  Daha sonra təqaüdlə Moskva Dövlət üniverisitetinin fizika-riyaziyyat fakultəsində təbiət elmləri üzrə təhsil alır.  O, 1869-cu il noyabr ayının 18-də Bakı Realnı gimnaziyasına təbiət tarixi müəllimi vəzifəsinə təyin edilir. Burada işlədiyi müddət ərzində Həsən bəy Zərdabi kasıb və kimsəsiz uşaqlara kömək etmək onları məktəbə düzəltmək, məktəbdə oxuyanların isə acınacaqlı vəziyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə xeyriyyə cəmiyyəti təşkil edir. Təlim-tərbiyədə təhsillə yanaşı incəsənətin, mədəni mühitin də fomalaşmasının əhəmiyyətini anlayan görkəmli mütəfəkkir 1873-cü ildə öz şagirdləri ilə birlikdə, Nəcəf bəy Vəzirov və Əsgər bəy Adgözəlovun da yaxından iştirakı ilə Bakı Realnı gimnaziyasının otaqlarından birində  dramaturgiyamızın banisi Mirzə Fətəli Axundzadənin "Hacı Qara" komediyasını tamaşaya qoyur və bununla da Azərbaycan milli teatrının əsası qoyulur.

"Hər bir Vilayətin qəzeti gərək o vilayətin aynası olsun. Maarifdən, elmdən məhrum bir xalq işıqdan məhrumdur" söyləyən Həsən bəy qəzet yaratmaq üçün Bakı Qubernatoruna müraciət edir və qubernatorun məsləhəti ilə qəzetin adı əkinçi qoyulur. Adına uyğun olaraq qəzetdə əkin və ziraət xəbərlərinin yer almasına icazə verilir. Yalnız bu halda türkcə qəzetin çıxması mümkün ola bilərdi. Bununla əlaqədar Həsən bəy İstanbuldan hürufat gətizdirir və uzun zəhmətdən sonra nəhayət 1875-ci il 22 iyul tarixində Bakıda Qubernator məətbəsində Azərbaycan dilində “Əkinçi” qəzetinim nəşrinə müvəffəq olur. Və beləliklə milli mətbuatımızın əsası qoyulur.

“Əkinçi” Azərbaycan və həmçinin bütün Rusiyada nəşr olunan ilk türk dilli qəzet idi. Maarifçilik funksiyası yerinə yetirən əkinçi qəzeti sadəcə əkindən yazmır o həmdə dövrün problemlərini işıqlandırır.  Üstüörtülü şəkildə çar idarə üsulunu tənqid edir, dini xurafatı pisliyir və təhsilin önəmini anlatmağa çalışır. Lakin ХIХ əsrin ikinci yаrısındа Аzərbаycаndа cəhаlətə, аvаmlığа, nаdаnlığа qаrşı mübаrizədə, хаlqın mааrifə, mədəniyyətə çаtmаsındа, mааrifçilik idеyаlаrının yаyılmаsı və mütərəqqi ziyаlılаrın yеtişməsində mühüm rоl оynаmış “Əkinçi” qəzeti uzun müddət fəаliyyət göstərə bilməmiş, 1877-ci ilin sеntyаbrındа çаr sеnzurаsı tərəfindən bаğlаnmışdı.

“Əkinçi” ayda iki dəfə 300-400 tirajla nəşr olunurdu. Bu illər ərzində qəzetin 56 nömrəsi nəşr olunmuşdu. Zərdаbinin fəаliyyətindən qоrхuyа düşən pоlis idаrəsi оnu Bаkıdаn uzаqlаşdırmаq məqsədilə ona dəfələrlə təzyiqlər göstərmiş və 1878-ci ildə Zərdаbi öz rаzılığı ilə məktəbdən аzаd оlunmuşdu. Bu dövrdə həmdə o, mollaların “ateist, Osmanlı agenti, şapqalı urus” kimi təhqirlərinə də məruz qalmışdı.

Zərdаbi 1879-cu ilin sonlarındа аiləsi ilə birlikdə dоğmа kəndləri оlаn Zərdаbа köçmüş və 1896-cı ilə qədər оrаdа yаşаmаlı оlmuşdu. Hər zaman öz xalqının inkişafı üçun çalışan ziyalı burda da məktəb açmaq üçün çalışır və hətta öz evini məktəb kimi istifadə edir. 

1906-cı ildə Bakıda keçirilən Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayının təşkilatçısı və sədri olmuşdur. 

Həsən bəy Zərdabi Hənifə xanım Məlikova ilə ailə həyatı qurmuş və onların bu izdivacdan iki oğlu və iki qızı dünyaya gəlmişdir.  Hənifə xanım Azərbaycanın ilk maarifçi qadınlarından biri olmuşdur. 

Zərdabi 1907-ci ildə noyabr ayının 28-də iflic olur və dünyasını dəyişir.

“Qiymət, öz işin üçün mükafat, tərif və s. axtarma. Xalq üçün çalış, o arxanca gedəcək və səni qiymətləndirəcək. Bunun üçün əvvəlcə onun inamını qazan."  deyirdi böyük ziyalı. Və bu sözləri onun vəfatı zamanı öz təsdiqini tapdı.  "Mənim üçün təntənəli dəfn mərasimi düzəltməyin" deyə vəsiyyət etməsinə baxmayaraq həmin gün Bakıda böyuk bir izdiham müşahidə olunur. “Tаzə həyаt” qəzеtinin Zərdаbinin ölümünə həsr еdilmiş nömrəsində оnun dəfn mərаsiminin hələ Bаkının tаriхində görünməmiş bir hüznlə, kədərlə kеçirildiyi qеyd еdilir. Həsən bəy Zərdabi köhnə Bibiheybət məscidinin yanında dəfn edilir. 1937-ci ildə həmin ərazilər dağıdılır və Zərdabinin sümükləri bir müddət qızının evində saxlanılır.  Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, bütün ömrünü bu yurdun insanının inkişafı üçün çalışan böyük maarifçinin sümükləri üçün tam 20 il bir qarış torpaq tapılmır. Nəhayət 1957-ci ildə vəfatının 50 illiyi qeyd edilərkən onun sümükləri Fəxri Xiyabanda dəfn olunur. 

Həsən bəy Zərdabi Moskva Universitetini namizədlik diplomu ilə bitirən ilk müsəlman məzun, Azərbaycanın ilk universitet təhsilli alim və müəllimi, islam dünyasının ilk təbiətşünas alimi, Bakı Gimnaziyasının ilk müsəlman müəllimi, təkcə Azərbaycanda deyil, bütün müsəlman Şərqində islam xeyriyyəçilik hərəkatının  “Cəmiyyəti-Xeyriyyə” nin banisi, 1873-cü ildə şagirdləri ilə birlikdə Bakıda Azərbaycan dilində ilk teatr tamaşası göstərən mədəniyyət xadimi, Azərbaycanın milli teatrının və  mətbuatının banisi, Azərbaycanda ilk qızlar gimnaziyasının açılmasının təşəbbüskarı, Azərbaycan müəllimlərinin birinci qurultayının təşkilatçısı və qurultayın sədri olmuşdur.

Onun xalqı qarşısındakı əvəzsiz xidmətləri danılmaz və unudulmazdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2024)

Aşıq Alının təbirincə desək, payızı aşırdıq, qışa nə qaldı.

Payız öz son günlərini yaşayır. Cəmi iki gündən sonra qış gələcək. İlin sonu daha aşkar hiss edilir, ömrün daha bir ilini sona vurmaq üzrəyik.

Bu gün 28 noyabrdır — Qriqorian təqvimi ilə ilin 332-ci günü (uzun illərdə 333-cü). İlin sonuna 33 gün qalır.

Bu günə təsadüf edən əhəmiyyətli hadisələrlə “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalı olaraq sizləri tanış edirik.

1627 — İsveç İmperiyası və Reç Pospolita arasında Oliva donanma müharibəsi baş vermişdir.

1943 — İkinci Dünya Müharibəsinin məşhur Tehran konfransı keçirilmişdir: ABŞ prezidenti Franklin Ruzvelt, Böyük Britaniyanın baş naziri Uinston Çörçill və Sovet İttifaqının rəhbəri İosif Stalin müharibə strategiyasını müzakirə etmək üçün Tehranda görüşmüşlər.

1964 — Mariner proqramı: NASA Marsa doğru Mariner 4 zondunu buraxaraq Marsın tədqiqində bir ilkə imza atmışdır.

1967 — Kiçik Tülkü bürcündə ilk pulsar astronomlar Coselin Bell Bernell və Antoni Hyuiş tərəfindən kəşf edilmişdir.

1975 — Şərqi Timor azadlığına qovuşaraq Portuqaliyadan müstəqilliyini elan etmişdir.

1991 — Cənubi Osetiya Rusiyanın müdaxiləsi ilə Gürcüstandan qoparılaraq müstəqilliyini elan etmişdir.

Bu gün dünyaya gəlmişlər:

1489 — Marqarita Tüdor, Şotlandiya kraliçası

1592 — Abaxay xan, Mancuriya hökmdarı

1632 — Jan-Batist Lülli, Fransa bəstəkarı

1757 — Vilyam Bleyk, İngiltərə şairi

1772 — Lük Hovard, Böyük Britaniya kimyagəri

1820 — Fridrix Engels, Almaniya filosofu

1857 — XII Alfonso, İspaniya kralı

1863 — Şarl Filije, Fransa boyakarı

1880 — Aleksandr Blok, Rusiya şairi

1881 — Stefan Sveyq, Avstriya yazıçısı

1887 — Ernst Röm, Almaniya hərbi zabiti

1892 — Tərlan Əliyarbəyov, Azərbaycan general-mayoru

1907 — Alberto Moravia, İtaliya yazıçısı

1908 — Klod Levi-Stross, Fransa antropoloqu

1915 — Konstantin Simonov, Rusiya yazıçısı

1940 — Alqayıt, Azərbaycan aşığı

1943 — Rəfael Abbasov, Azərbaycan boyakarı

1960 — İlqar Cəfərov, Azərbaycan fotoqrafı

1982 — Yuliya Əhmədova, Rusiya aktrisası

Bu gün vəfat etmişlər:

1859 — Vaşinqton İrvinq, ABŞ yazıçısı

1870 — Frederik Bazil, Fransa boyakarı

1907 — Həsən bəy Zərdabi, Azərbaycan jurnalisti və maarifçisi

1949 — Vladimir Obraztsov, Rusiya alimi

1954 — Enriko Fermi, ABŞ və İtaliya fiziki

1962 — Vilhelmina, Niderland kraliçası

1993 — Yevgeni Ptiçkin, Rusiya bəstəkarı

1994 — Cefri Damer, ABŞ seriyalı qatili

 2010 -  Lesli Nilsen, ABŞ və Kanada aktyoru

2010 - Samuel Koen, ABŞ fiziki

2010 - Vladimir Maslaçenko, Sovet futbolçusu və idman şərhçisi

2011 — Sevil Xəlilova, Azərbaycan aktrisası

2016 — Mark Taymanov, Rusiya şahmatçısı

Çadda — Respublika Günü

Mavritaniyada — Müstəqillik Günü

Panamada — Müstəqillik Günü

Rumıniyada — Bukovina Günü

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

“Malihulya dönemeçleri”

Yusuf Alper Oyar

-Ölmeden Önce Ölünüz!-

Yer-yer bulanıklaşan parametreler hesabıyla,

Küf-küf toplanan kalabalıklardan ve

Veri kirletişimlerinden mustarip bir hal içinde

Kanayan parmağımı şehrin koyu veçhesine bastırdım,

Değişen tonlarda sıkışan her katrede

Titreyen ve kırılan bir ses dokundu bana:

“İnsan insanın ihanetidir”,

Geriye dönüp-dönüp baktığında...

Kesik ve keskin dumanların esaretinden kurtulmak için

Saklanmaya yer aradığında gece,

Pencere perdesi sakinliğinde dudak kanatan söylencelere

Tesirli sözleri ikame etmek istedim,

Dile pelesenk olan bir şarkının hazzını unutmadan

Şehrin katledilen suretlerinin serpiştirildiği

Enkazların üstüne çıkarak.

Dönemeç sonsuzluğuna tutukluydu hayat...

Ahdimizin masumiyet karinesini aradım,

Pençe-pençe tutunduğum sırtımda,

Bir sınanmanın daha ertesinde

Kalender bir sılanın işaretiydi belki de...

Ter-ter biriken neyse alnımızda,

Yapıldığı gün köhneyen mabetlerden kaçarak

Bir kez daha umdum, umulmadık şeyleri;

Mezkur bir hissiyatın hengamesinde,

Alarmla uyanılan vehimlerin ötesine

Simerenya yenilgisinin tebessümüyle kavuşmak istedim...

Kavuşmak istedim

Ölümün kusursuz ölümüne...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2024)

Azərbaycanın UNESCO yanında daimi nümayəndəliyinin təşkilatçılığı ilə qurumun Parisdəki mənzil-qərargahında azərbaycanlı rəssamların sənət əsərlərinin nümayiş etdirildiyi “Dayanıqlı baxış: Daha yaşıl gələcək üçün incəsənət” adlı sərginin açılışı olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə ölkəmizdə elan edilmiş “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində təşkil olunmuş sərgidə Azərbaycanın Xalq rəssamı Sakit Məmmədovun, eləcə də rəssamlar Xanlar Əsədullayev, Aqşin Kazımov, Nihad Ağazadə, Çinarə Baxşıyev-Qafarova, Mahir Qafarov, Aynur Məmmədovanın, həmçinin gənc rəssamlar Nazilə Fərzullayeva, Məryəm Abdulla və Nərmin Nəsibovanın əsərləri nümayiş olunub.

UNESCO Baş Konfransının 42-ci sessiyasının sədri Simona Mirela Mikulesku, UNESCO Baş direktorunun mədəniyyət işləri üzrə müavini Ernesto Ottone, Afrika prioriteti və xarici əlaqələr üzrə müavini Firmin Eduard Matoko, təbiət elmləri üzrə müavini Lidia Brito, habelə təşkilat yanında akkreditə olunmuş ölkələrin səfirləri, daimi nümayəndələri və yerli incəsənət nümayəndələri sərginin açılış mərasimində iştirak ediblər.

Azərbaycanın UNESCO yanında daimi nümayəndəsi səfir Elman Abdullayev tədbirdə çıxış edərək, sərginin iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizədə ölkəmizin sarsılmaz öhdəliyinin təcəssümü olduğunu bildirib. Qeyd edib ki, Azərbaycanın uğurla ev sahibliyi etdiyi COP29 və onun yekununda əldə olunmuş razılaşmalar beynəlxalq iqlim diplomatiyasında dönüş nöqtəsidir.

Prezident İlham Əliyevin liderliyi ilə ölkəmizin qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə beynəlxalq həmrəyliyin gücləndirilməsinə əhəmiyyətli töhfələr verdiyini qeyd edən E.Abdullayev “Yaşıl dünya naminə həmrəylik” şüarını rəhbər tutan Azərbaycanın iqlim danışıqlarında tarixi nəticələrə imza atdığını diqqətə çatdırıb.

UNESCO-nun rəhbər nümayəndələri də mərasimdə çıxış edərək, mədəniyyətin dayanıqlı inkişafda oynadığı mühüm rolu, habelə UNESCO-nun qlobal problemlərin həlli üçün mədəniyyətdən və yaradıcılıqdan dinamik qüvvə kimi istifadə etmək baxışını vurğulayıblar. Həmçinin COP29-a uğurla ev sahibliyi etdiyinə görə ölkəmizə təbriklər ünvanlanıb, bu uğurun Azərbaycanın iqlim məsələlərinə verdiyi əhəmiyyətin təzahürü olduğu diqqətə çatdırılıb.

Sərgidə nümayiş olunan əsərlər Azərbaycanın zəngin mədəni irsini və bənzərsiz təbiət gözəlliklərini əks etdirir. Xəzər dənizinin rəngarəng mənzərələrindən Qafqaz dağlarının əzəmətinə qədər müxtəlif motivləri canlandıran əsərlər yalnız təbiət təsvirlərini təqdim etməklə kifayətlənmir, eyni zamanda, onun qorunması üçün çağırış edir. Bu baxımdan, tədbir incəsənətin təbliği ilə yanaşı, dayanıqlı gələcək naminə qlobal həmrəyliyin vurğulanması nöqteyi-nəzərdən böyük əhəmiyyət daşıyır.

Açılış mərasimdən sonra qonaqlar sərgini ziyarət edib, əsərlərlə yaxından tanış olublar. “Dayanıqlı baxış: Daha yaşıl gələcək üçün incəsənət” sərgisi UNESCO-nun mənzil-qərargahında üç gün müddətində ziyarətçilərə açıq olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2024)