Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi 

 

Azərbaycan maddi-mədəniyyət abidələri ilə yanaşı, flora və faunasının zənginliyinə görə də fərqlənir. Bu baxımdan ölkəmizin diqqəti cəlb edən bölgələrindən biri də Zəngilan yurdudur.

 

XIV əsrdə yaşamış məşhur coğrafiyaşünas və tarixçi Həmdullah Qəzvininin yazdığına görə, Zəngilan bölgəsi hələ qədim zamanlardan sıx meşələri, münbit vadiləri, yaşıl bitki örtüyü, gur sulu çayları ilə diqqəti cəlb edib. Çinar meşəsi təkcə Zəngilan rayonunun deyil, bütün Azərbaycanın flora-faunasının zənginliyində mühüm yer tutur. Mənbələr sübut edir ki, Azərbaycan Respublikasının Zəngilan rayonunda, Bəsitçay hövzəsində yerləşən təbii çinar meşəsi sahəsinə, ağacların fiziki sağlamlığına, görünüşünə görə dünyada ikinci, bəlkə də birinci meşədir. Coğrafiyaşünas tədqiqatçı Oqtay Ələkbərov qeyd edir ki, çinar (Platanus) - çinar fəsiləsinin bitki cinsindən olmaqla tarixi çox qədim olan Kaynazoy erasının üçüncü dövr florasının yadigarı sayılır. Digər müəlliflər və coğrafiyaşünaslar qeyd edirlər ki, Zəngilan çinarı görkəminə, fiziki vəziyyətinə, nadir bioekoloji əlamətinə görə bənzərsizdir və onu Şərqin florasının mirvarisi, möhtəşəm gövdəsi və füsunkarlığına görə isə Cənubun nəhəng ağacı adlandırırlar.

 

Bu fikirləri isə Bakı Dövlət Universitetinin professoru, tarixçi alim İbrahim Zeynalov söyləyib: çinar meşəsi çox nadir yaşıllıq, füsunkarlıq mənbəyidir və Zəngilan bölgəsi üçün xüsusi, əvəzolunmaz gözəllik verirdi. Zəngilan çinarları dünyada bitən 8 çinar növündən biri idi. Çinar ağacının Azərbaycanda iki növünün mədəni mənşəli və yabanılaşmış növlərinin bitdiyi məlumdur. Azərbaycanda yayılan çinar növünün əsasını Zəngilan çinarları təşkil edir. Bu çinar növü Şərq çinarı və ya barmaqyarpaqlı çinar adlanır. Şərq çinarı dünyanın bir sıra bölgələrində, o cümlədən Yunanıstanda dağ ətəklərində, Aralıq və Egey dənizləri sahillərində, Kipr, Krit və Rodos adalarında, kiçik və orta Asiyada, Cənubi Qafqazda geniş yayılıb. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti zamanında sahəsi 120 hektara yaxın olan Zəngilanda Çinar meşəsi bütünlüklə Azərbaycana məxsus idi. Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin elə ilk illərində Zəngəzur torpaqlarının Ermənistana verilməsi ilə Bəsitçay vadisindəki çinar meşəsinin bir hissəsi - Xaçın çay və Şixavuz çay vadiləri boyunca yayılan ağacları indiki Ermənistanın Qafan rayonunun Nerkin-Hand, Sav və Şixavuz kəndləri ərazisində qalıb. Beləliklə, ermənilər keçmiş sovet himayədarlarının əli ilə çinar meşəsinin də bir hissəsi işğal etdilər.

Görkəmli təbiətşünas alim, akademik Həsən Əliyevin təşəbbüsü ilə nadir təbiət abidəsi olan çinar meşəsini qorumaq məqsədilə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 1974-cü il 4 iyul tarixli qərarına əsasən, Zəngilan rayonunun ərazisində 117 hektar sahəni əhatə edən Bəsitçay Dövlət Təbiət Qoruğu yaradılıb. Çox təəssüf ki, 1980-ci ildə çinar meşəsinin ümumi sahəsi 10 hektar azalaraq, 107 hektar təşkil edib. Hesablamalara görə, Azərbaycanda çinar meşəsinin ümumi sahəsi 120 hektara yaxındır. Zəngilanın çinar meşəsi Avropada ən böyük, dünyada isə Kanadadan sonra ikinci yeri tutur. Hazırda Kanada dövlətinin bayrağının üzərindəki Şərq çinarı yarpağının təsviri uzun müddətdir ki, Kanadanın rəmzinə çevrilib. Bununla yanaşı, bir çox müəlliflər öz tədqiqatlarında hətta belə qənaətə gəlirlər ki, Zəngilanın çinar meşəsi - Şərq çinarı meşəsi dünyanın ən böyük meşə zolağıdır.

Tədqiqatçı, coğrafiyaşünas Oktay Ələkbərov da öz araşdırmalarına əsaslanaraq belə bir nəticəyə gəlir ki, Zəngilanın çinar meşəsi Yer kürəsinin ən böyük çinar meşəsidir və bu meşə massivi sahəsinin böyüklüyünə görə dünyada birincidir. Alimlərimizin qeydlərinə görə, Şərq çinarları tez böyüyən, susuzluğa davamlı və uzunömürlü ağaclar sırasına daxildir. Çinarlar 200-300 ilə qədər yaşaya bilir. Çinar ağacı müxtəlif məqsədlər üçün istifadə baxımından da olduqca dəyərli hesab edilir. Onun materiallarından tikinti materialı kimi, parket, mebel istehsalında, gəmiqayırmada və həmçinin dekorativ ağac kimi yaşıllaşdırmada istifadə edilir.

“Zəngilanın çinar meşəsi təkcə yerli mütəxəssislərin, coğrafiyaşünas alimlərin deyil, həm də dünya elminin görkəmli tədqiqatçılarının diqqətini cəlb edib. Tədqiqatçı, coğrafiyaşünas Oqtay Ələkbərov “Zəngilanın çinar meşəsi” yazısında bir sıra yerli və xarici alimlərin Zəngilan çinarları ilə yerində tanış olmaq üçün meşəyə gəldiklərini qeyd edir. Ekspedisiya nümayəndələri Zəngilan çinarları ilə yerində tanış olaraq, onların hündürlüyü, diametri, xüsusiyyətləri, görkəmi haqqında ətraflı məlumat toplayıb və öz yazılarında bunlardan bəhs ediblər. Alimlərin fikrincə, çinarlar çay boyunca yayılmağa meyillidirlər. Görünür, Azərbaycanın flora-faunasından asılı olaraq ölkəmizin ərazisində çinar ağacları daha çox təbii yolla cücərib, bitir, böyüyür. Bu baxımdan Zəngilan rayonunda formalaşan, nəhəng bir görkəm alan və gözəlliyə çevrilən çinar meşəsi Zəngəzur silsiləsinin şərq yamaclarından başlayır və axan Bəsitçay boyunca 12-15 kilometr ərazidə yayılıb.

“Ermənistanın təcavüzü nəticəsində digər tarixi və mədəni abidələrimiz kimi, Zəngilan çinar meşəsi də mənfur qonşularımız tərəfindən vəhşicəsinə talan edilib.

Sentyabrın 27-dən Ermənistanın Azərbaycana qarşı növbəti hərbi təcavüzündən sonra ordumuz əks-hücum əməliyyatlarına başlayaraq Dağlıq Qarabağ bölgəsində bir sıra əraziləri, o cümlədən Zəngilan şəhərini, rayonun bir sıra kəndlərini, Mincivan və Ağbənd qəsəbələrini, o cümlədən çinar meşəsini erməni işğalından azad etdi. Əminik ki, işğaldan azad olunmuş ərazilərimiz dövlətimiz tərəfindən abad və dilbər guşələrə çevriləcək. Həmçinin çinar meşəsinin əvvəlki vəziyyəti, görkəmi, gözəlliyi, füsunkarlığı özünə qaytarılacaq və yenə də dünyanın diqqət mərkəzində olacaq”, - deyə professor İbrahim Zeynalov fikrini yekunlaşdırıb.

 

Biz də buna inanırıq!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.11.2024)

 

Bildiyiniz kimi, dünən Bakıda BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) işə başlayıb. 

Qlobal iqlim dəyişikliyi ilə bağlı müzakirələrin ən yüksək platforması olan bu mötəbər tədbirə ev sahibliyinin Azərbaycana həvalə edilməsi ölkəmizə yüksək etimadın və inamın göstəricisi, Prezident İlham Əliyevin liderliyində beynəlxalq təşkilatlarla formalaşdırılmış uğurlu əməkdaşlığın nəticəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, sessiya çərçivəsində noyabrın 15-də saat 13:00-da mədəniyyətə əsaslanan iqlim fəaliyyəti üzrə Mədəniyyət Nazirlərinin 2-ci Yüksək Səviyyəli Görüşü keçiriləcək.

Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Braziliya və Azərbaycanın Mədəniyyət nazirliklərinin təşkilatçılığı ilə gerçəkləşən görüşdə rəsmilər, ekspert və qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri – ümumilikdə 120-yə yaxın qonağın iştirakı gözlənilir. Tədbirdə yüksəksəviyyəli dialoq mədəniyyəti, o cümlədən incəsənət və mədəni irsin iqlim fəaliyyəti gündəliyinə daxil edilməsi üçün beynəlxalq konsensusa nail olunması məqsədilə səylər göstəriləcək.

Noyabrın 16-da saat 11:00-da COP29 çərçivəsində BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası (UNFCCC) çərçivəsində Mədəniyyətə Əsaslanan İqlim Fəaliyyəti üzrə Dostlar Qrupu və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə ölkəmizin irəli sürdüyü “İqlim üçün mədəniyyət” (C4C) təşəbbüsünə həsr olunan sessiya keçiriləcək. Yüksəksəviyyəli nümayəndələrin və aparıcı mütəxəssislərin iştirakı ilə reallaşacaq sessiyada mədəni yanaşmaların iqlimlə bağlı məsələləri təşviq etməsi, inklüzivliyin artırılması kimi mövzular müzakirə olunacaq.

Eyni gündə saat 15:30-da Azərbaycanın “İqlim üçün mədəniyyət” (C4C) təşəbbüsünün təqdimatı keçiriləcək. C4C təşəbbüsü mədəniyyəti iqlim müzakirələrinin mərkəzinə çəkərək qlobal səviyyədə mənalı davranış dəyişikliklərinə ilham verməyi və mədəniyyətin davamlı gələcək üçün güclü bir vasitə olduğunu göstərməyi hədəfləyir.

Qeyd edək ki, Mədəniyyət Nazirliyi COP29-a hazırlıq çərçivəsində bu il ərzində bir çox tədbir təşkil edib. Parisdə, UNESCO qərargahında Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən COP29 çərçivəsində həyata keçiriləcək mədəniyyət məzmunlu tədbirlərə dair təqdimat, “COP29 və mədəniyyət: iqlim dəyişikliyinin mədəni ölçüləri” adlı konfransı, VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda ətraf mühitin mühafizəsi və iqlim dəyişmələrinin mədəni irsə təsirinə dair panel və plenar sessiyalar, Ağdam şəhərində “Minaların və partlamamış hərbi sursatların mədəni mülkiyyətə təsiri” adlı xüsusi konfrans, “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili”nə həsr olunmuş “Azərbaycan ekologiyası” adlı biblioqrafiya kitabının təqdimatı və digər tədbirlər təşkil olunub.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu öz növbəti kitab təqdimatını edib. Bu dəfə Qırğızıstanın paytaxtı Bişkek şəhərində. 

Görkəmli qırğız şairi Alıkul Osmonovun Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu tərəfindən nəşr edilmiş "Zamandan zamana" kitabının təqdimat mərasimi keçirilib, bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan məlumat verilib. 

Alıkul Osmonov adına Milli Kitabxanada keçirilən təqdimat mərasimində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova rəhbərlik etdiyi qurumun fəaliyyəti haqqında məlumat verərək söyləyib: “Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun missiyası Türk dünyasının zəngin irsini və mədəniyyətini qorumaq, öyrənmək və beynəlxalq aləmdə təbliğ etməkdir. Təşkilatın prioritet istiqamətlərindən biri də türk xalqlarının görkəmli şəxsiyyətlərinin zəngin irsinin gələcək nəsillərə ötürülməsidir. Fond bu yöndə "Türk dünyasının görkəmli şəxsiyyətləri", "Türk dünyasının ədəbi inciləri", "Türk dünyasının elmi inciləri" adlı 3 kitab seriyası təsis edib”. 

Qeyd olunub ki, Alıkul Osmonovun qırğız və Azərbaycan dillərində çapdan çıxan "Zamandan zamana" kitabı "Türk dünyasının ədəbi inciləri" seriyasından işıq üzü görən ilk nəşrdir. Kitabı tanınmış Azərbaycan şairi Adil Cəmil tərcümə edib.

Aktotı Raimkulova qonaqlara Bişkekdə yerləşən Alıkul Osmonovun ev-muzeyinin yenidən qurulması və muzeyləşdirilməsindən də danışıb: "Bildiyiniz kimi, Türk Dövlətləri Təşkilatının Dövlət Başçılarının Astana Sammitinin Bəyannaməsinin direktivlərinə əməl edərək, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu tərəfindən Alıkul Osmonovun ev-muzeyinin yenidən qurulması və muzeyləşdirilməsi başa çatdırılıb. Ev-muzeyin bərpası və müasir avadanlıqlarla təchiz edilməsi nəticəsində ziyarətçilər görkəmli qırğız şairi Alıkul Osmonovun yaşadığı dövrün ab-havasını özündə əks etdirən mədəni mühitlə tanış ola biləcəklər".

Tədbirdə Qırğızıstanın mədəniyyət, informasiya, idman və gənclər siyasəti nazirinin müavini Gülbara Abdıkalıkova, Azərbaycanın bu ölkədəki səfiri Lətif Qəndilov, TÜRKSOY-un Baş katibi Sultan Rayev, həmçinin görkəmli yazıçılar, mədəniyyət xadimləri və beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri iştirak ediblər.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazar Norveçdə yaşayan soydaşımız Hadi Qaraçaydır.

 

 

Hadi Qaraçay

Norveç

 MƏNƏ DÖN

 

Yollar, mənə dön deməz

Dağlar söyləməz,

Bunu yalnız qalan bir yalnız söyləyər.

 

Dağlarca, yollarca üzgünəm mənə dön!

 

Mənə dön,

Göydəki ulduzlarca üzgünəm

Ormandakı yarpaqlarca

Dənizdə dalğalarca,

Dalğalar mənə dön deməz.

 

Sahildəki qumlarca üzgünəm

Mənə dön!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

 

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Elə şeirlər var, həqiqətən dillər əzbəridir. Sizə təqdim etdiyim bu şeir kimi. Şaiq Vəli şair kimi bəlkə də çox məşhurlaşa bilmədi, az yazdı, amma gözəl yazdı. Onun poeziyası sərrast poeziyaydı, quşu sanki gözündən vururdu Şaiq Vəli. 

Haqqında da çox az bilgi var. 1950-ci ildə

Qazaxın Əskipara kəndində doğulub, 2013-cü ildə Sumqayıtda vəfat edib. 7 övladı olub, oğulları bir-birinin ardınca faciəvi şəkildə vəfat edib, ailəsi dağılıb. 

İlk şeirlər kitabını görmədən dünyadan köçüb.

Vəssalam! 

Hə, bir də, ona çoxları dərviş deyərdilər…

 

Sərxoş gəlmişəm qapına,

Aç, aç, meyxanəçi!

Aşiqlər sənə tapınar…

Keç, keç, meyxanəçi!

 

Olubmu öldüyün sənin?

Dərddən güldüyün sənin?…

Elə hey xaç bildiyin sənin

Hac, Hac, meyxanəçi!

 

Aranı dağa daşımısanmı?

Solunu sağa daşımısanmı?

Özünü uzağa daşımısanmı? – 

Köç, köç, meyxanəçi!

 

Baxma naşı-naşı mənə,

Mey gətir – söz daşı mənə.

Könlün varsa qoşul mənə,

Uç, uç, meyxanəçi!

 

Cahil əllərində aşiq başları – 

Minarə kərpici, qüllə daşları…

İçib ayılır eşq sərxoşları…

İç, iç, meyxanəçi!

 

Mən bu çağın nəyiylə yaraşım?

Mən bu torpağın nəyiylə qarışım?!

Mən bu dünyanın nəyiylə barışım? – 

Puç, puç, meyxanəçi!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

POEZİYA

 

RAMİZ QUSARÇAYLI

 

AZƏRBAYCAN BAYRAĞI

 

Şənini vəsf etməyə yetər, qüdrətim yetər,

Ulduzunu, ayını göydə mələklər ötər,

Hər rəngində "ya qazi, ya şəhid" bir mən bitər,

Sən ey İstiqlalımın əbədiyyət sancağı,-

Azərbaycan bayrağı!

 

Yağının min hiyləsi küydən, kələkdən keçər,

Sən sancılan ucalıq min-min ürəkdən keçər,

Dağlar yerindən oynar, daşlar ələkdən keçər,

Göylərin nur yağmuru, yerlərin göy qurşağı,-

Azərbaycan bayrağı!

 

Sən Arazın, Samurun umuduna bələndin,

Çəni ağlar Göyçənin buluduna bələndin,

Dərbəndin dərd hıçqıran sükutuna bələndin

O tayımda Savalan, bu tayımda Şah dağı,

Azərbaycan bayrağı!

 

Cəngidə cövlan yerim, cövlanda can yerimsən,

Barışda gül çələngim, savaşda qan yerimsən,

Sən mənim and yerimsən, mənim iman yerimsən,

Dalğalı ləngərlərin yelpiklənən yarpağı,-

Azərbaycan bayrağı!

 

Sənsən Azadlıq eşqim, sənsən Hürr,- deyəcəyəm,

Ən son nəfəsimdə də sənə şeir deyəcəyəm,

Şuşada sən qonduğun daşa pir deyəcəyəm,

Çəkəcəyəm gözümə kölgən düşən torpağı

Azərbaycan bayrağı!

Azərbaycan bayrağı!

 

 

BU ÇİÇƏK AXŞAMI, BU GÜL AXŞAMI

 

Gəzirəm şeirimin gül ləklərini,

Heyrətim könlümü qana çevirir.

Gül elə soyunur ləçəklərini,-

Arılar üzünü yana çevirir,

Bu çiçək axşamı,

bu gül axşamı.

 

Qızılı tellərə yaşıl şeh düşür,

Ay quzey qarında bəyaz gül açır.

Çiçəklər zoğalın sarı gülüşü

Göyəm ağacları göm-göy dil açır,

Bu çiçək axşamı,

bu gül axşamı.

 

Söz şimşək qılıncı,

şeir daş qanı

Dərinlik görmədim bu lallıq kimi.

Ürəyim böyüyür bir qarışqanın

Dənindən boylanan halallıq kimi,

Bu çiçək axşamı,

bu gül axşamı.

 

Gül gülə ötürər, sünbül sünbülə,

Yaşıl heydən salar, al vurar məni.

Elə durulmuşam, elə yüngüləm,

Bir quş dimdiyində qaldırar məni,

Bu çiçək axşamı,

bu gül axşamı.

 

Bənövşə gözündə nazlı bir giley,

Sıxdım bir laləni,

gördüm qan çıxır.

Şairlik adında nə varsa hər şey

Süzülüb bu axşam canımdan çıxır...

Bu çiçək axşamı,

bu gül axşamı.

 

Daddım bu axşamın şirinliyini,

Bu balı bə arı, nə şan gətirər.

Yaşıl su çiçəyim yaşıl şam kimi,

Mənə də bir yaşıl axşam gətirər,

Bu çiçək axşamı,

bu gül axşamı...

 

 

A BƏNÖVŞƏM MƏNİM

 

O nə boylanışdı, dolmusan yenə,

A bənövşəm mənim, süsənim mənim.

Özü bu dünyanı sevdirib mənə

Özü bu dünyadan küsənim mənim.

 

Gör bulaq dərəyə nə dil açdırıb,

Tənha daşlara da könül açdırıb,

Həsrəti gözümdə gül-gül açdırıb

Qönçə dodağını büzənim mənim.

 

Gecələr rənd alır qara telindən,

Qara mənsizliyi dara telindən.

Düşüb ürəyimə yara telindən

Tel-tel ürəyimi üzənim mənim.

 

Dərdə də tək dözür canım, can keçib,

Qüruba enirsən danımdan keçib,

Üz-üzə gələndə yanımdan keçib,

Məni yuxularda gəzənim mənim.

 

Eh…bu da bir eşqin ayrı dağları,

Üşüyür kölgəsi aylı çağların.

Düzüb zülüm-zülüm ayrılıqları

Üstündə meh kimi əsənim mənim,

A bənövşəm mənim, süsənim mənim…

 

 

SAXALAR-YAKUTLAR

 

Cığalı təcnis

 

Mənə gəl-gəl deyir Turan elləri,

Səsləyir Saxalar, Yakutlar məni.

Şair deyər tur anı,

Səfər anı, tur anı,

Yer Turandı, göy Turan

Ötür Turan Turanı.

Bir az gecikmişəm, bir az üzgünəm,

Gəlincə ya qınar, ya kutlar məni.

 

Hər yan qar dənizi, şam, ayı üzür,

Ağ göldə ağ balıq, şamayı üzür,

Şair deyər, şam, ayı,

Cəngəl meşə, şam, ayı,

Ağ işıqdı, bəyaz qar

Seçə bilmir şam ayı.

Üzür, öləziyən şam Ayı üzür,

Üzməz işığında yakutlar məni.

 

Sibir iki məkan, iki Sibirdi,

Edamdı, sürgündü, iki sibirdi,

Şair deyər al taya,

Göy talada al taya,

Düzsəm, sığmaz dağlarım

Alp dağından Altaya

Nargindi, Sibirdi, ikisi birdi,

Tanıyır Saxalar-Yakutlar məni.

 

Ramiz, arzu ağ çay, yol qara çaydı,

Dirənib yol qışa, yol qara, çaydı,

Şair deyər qara çay,

Qara məcra, qara çay,

Qovrulur dərd içində

Uyğur, Çuvaş, Qaraçay.

Yol Tuva, yol Hakas, yol Qaraçaydı

Hifz edər Şamanlar, ya Kutlar məni.

 

 

ATAMIN XATİRƏSİNƏ

 

Gözündən ölməyə başladı atam,

Gözündən düşməyə başladı dünya.

Saraldı gözünün ağ çiçəkləri

Gəlib gözlərində qışladı dünya…

 

Ölümü nar kimi sıxdı gözünə,

Gözünün içində nar çiçəklədi.

Öpdü gözlərindən ölüm mələyi

Gözünün odunda qar çiçəklədi.

 

Gördüm ki soyuyur həyət-baca da,

Gördüm buz sallanır gül tağlarından.

Bağın başındakı qoz ağacı da

Asılıb qarğanın ayaqlarından…

 

Pəncərə önündə gilas ağacı

Hamıdan gizlicə

tək ağlayırdı.

Quru budaqları qara əl kimi

Divarın üzünü cırmaqlayırdı…

 

Gözləri çıxmışdı hədəqəsindən,

Sanki kirpiyində dağ dolaşırdı.

Həyat gözlərində özgələşirdi,

Gözləri ölümlə doğmalaşırdı.

 

Göz-göz oxşayırdı ölümü atam,

Oxşaya-oxşaya nələr danışdı…

Gözləri ölümə sığmadığından

Öləndən sonra da yumulmamışdı.

 

Dünyanın şəklindən qaçıb gözləri,

Ölümün şəklini çəkirdi o gün.

Ölümün şəklini olduğu kimi

İlk dəfə atamın gözündə gördüm…

 

Gözüylə dünyanın arasındakı

İşıqlı nə varsa uçuracaqdı.

Elə yapışmışdı gözü ölümdən

Elə bil əlindən qaçıracaqdı…

 

Ölməyə heç nəyi yox idi o gün,

Nəfəsi yox idi, dili yox idi.

Elə nazlanırdı gözündə ölüm,

O gün ondan gözəl ölü yox idi…

 

Gözünə dikilən gözlərdən qaçıb,

gözünə tökülən səslərdən qaçıb,

gözünə çəkilən bizlərdən qaçıb

gözüylə öpüşdü yetimliyiylə,

gözüylə öpüşdü yavanlığıyla,

gözüylə öpüşdü uşaqlığıyla
gözüylə örüşdü cavanlığıyla,

öpmək istəmədi qocalığını

gözləri üzünü yana çevirdi…

 

Yolu iman yolu,

yolu can yolu,

getdi öz yoluyla, iziylə getdi.

gözündən qəbrinə uzanan yolu

Atam bizdən qabaq gözüylə getdi…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Şəmil Sadiqin yol qeydlərini təqdim edir

 

 

Payız tətilinin uzunmüdətli olmasından istifadə edib, uşaqlara yaydan qalan borucumu qaytarım, deim. Qısası seçimim bu dəfə Özbəkistan: Daşkənd, Səmərqənd, Buxara oldu. 

 

Adətən, biz gəzmək və istirahət anlayışlarını qarışıq salırıq. Deyim ki, məhz gəzmək, tarixi hiss etmək, uzaq düşmüş qardaşlaırmızla yenidən isnişmək üçün Özbəkistan çox uğurlu ölkədir. Həm keçmiş əzəmətli tarixlə tanış olursan, həm də bu səyahət sənə çox uyğun bir məbləğə başa gəlir.

Özbəklər Azərbaycanı doğma qardaş kimi görür. Bizə qarşı çox səmimi və doğma münasibətləri var. Ölkənin hər addımında, hər kəsində bunu görmək olur. Bu həm rəsmi, həm də xalq münasibətlərində belədir. Sözsüz ki, bunun tarixi kökləri var və bu gün rəsmi səviyyədə də qorunur və inkişaf etdirilir.

Daşkənddən Səmərqəndə gəldik və səhəri və axşamı çox maraqlı hadisə ilə rastlaşdıq. Səmərqənd dəmir yol vağzalında yaxnılaşan taksilərlə bazarlıq edirdim. Biri dedi ki, 100000 suma gedərik, mən də 50000 dedim. Halbuki bu yolu yandexgo ilə 20-30 min suma getmək olardı. Amma Azərbaycan dilini daha yaxşı bilən biri qoluma girib, gəl gedək 10 dollar verərsən. 100000-nin yanında 10 dollar nə idi ki. Amma bir də Azərbaycan dilini babat bildiyi üçün razılaşdıq, səfərimizin mühasibi İnci tez hesab-kitab edib dedi, ata 10 dollar 125 min sum edir. Amma artıq gec idi. Yolda söhbətimiz oldu, sırtıqlığından və bicliyindən ermənidir, deyəsən, düşündüm. Dilimizi hardan bilirsən dedim, iranlıyam dedi. Farssan, ya türk, bir az düşünüb, fars dedi. Nəsə bir az şübhəli qaldım…  Oturan kimi də Zeynəb Xanlarovanı soruşdu, dedi yaşayır,  dedim, narahat olma. Bəxtimizdən Bukingdə sifariş verdiyimiz hotel də işləmirmiş, bağlı idi. Başqa bir hotelə gətirdi, 20-30 minlik yola 150000 sum aldı.

Axşam da evə gələndə bir taksiyə mindik, Azərbaycan deyən kimi, Nahidə Babaşlını soruşdu, dedim, yaxşıdır, sən demə, ikimiz də onu dinləməyi sevirmişik. Enəndə nə qədər elədim qardaş pul götürmədi və dedi ki, olmaz. Güləşdik, bildiyiniz, amma olmadı. Cavan bir oğlan idi, sonda dedi ki, sən də özbək qardaşlara yaxşılıq edərsən, mənim pulum var. Bu cavan oğlanın səmimiyyəti və qarışıq açılan səhəri, xoş təbəssümlə bitirdi.

Beləcə bu gün iki sənətkarımızı müxtəlif formada xatırlamalı olduq: Zeynəb Xanlarova və Nahidə Babaşlı…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)