Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Güney Azərbaycan təmsilçisi

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilati  dəstəyi ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həyata keçirilən “Güney Azərbaycan Ədəbiyyatının təbliği” layihəsində bu gün sizlərə Mir Camal Hüseyni (İncik) öz şeirlərini təqdim edəcək.

Son bir ildə böyük oxucu auditoriyası toplayan və hər iki Azərbaycanda sevilərək izlənən layihəmiz davam edir. 

Mir Camal Hüseyni (İncik)

ÖZÜN VƏ ÖZÜN 

Bəzən həyatda özün olursan 

Bir də özün. 

Və özündən o yana bir uçurum 

Düşünəndə içindəki şah qaçılmaz mat durumunu 

Bir intiharlıq hərəkətə bağlamış

Oynamaq nəyə lazım? 

Arxada səhifənin sonu 

Yanlarda qarşısı bağlı fiqurlar! 

Və açmazın çarəsiz cəbri. 

Artıq bir özünsən 

Bir də özün

Və özündən o yana bir uçurum. 

RAKET

Dənizin yuxusun diskinir bir an, 

Su altı gəmidən sıçrayan raket. 

Göylərdə gecənin bağrında süzür, 

Hansısa talelər düşünür raket. 

Görəsən kimlərin ömür saatı, 

Aslanıb qorxulu partlayışından. 

Görəsən nə qədər talelər sabah, 

Çökəcək partlayış anlayışından. 

Bu gediş kimlərin bildirişidir? 

Hansı senatorun göstərişidir? 

Hər nəsə göylərdə bir ulduz axır,

Şerimin gözləri nigaram baxır. 

Sabah hansı qəzet satılacaqdır? 

Görən hansı vəzir qovulacaqdır? 

Hamı Facebookda təhlilə cumub

Bütün qruplarda təzkərə qurub 

Ala göz gözəllər səhifə arası 

Reklamlar vuracaq ürək yarası. 

Prezident xalqına təsliyyət verib

BMT bu işə təəssüf deyib, 

Sabah başlayacaq məscidlərdə yas, 

Sabah kilsələrdə “Fi südur əlnas”. 

Yeddi min insanı yad edəcəklər,

Zalımı təkbirlə ad edəcəklər. 

Kimsə də pərdənin arxa tayında 

Gülür qərq olduqca pulun sayında. 

Onun taleyinə bir təəmmül et, 

Talelər dəyişən, ay uçan raket!..

DUSTAQ ÖPÜŞ

Səni arzulardan ala bilmədim, 

Sən əl çatmaz duyğu, sən çətin şeir. 

Sən dilək göyündə yenilməz ulduz, 

Səni taleyimə sala bilmədim. 

Yoruldu mahnılar gəl-gəl deməkdən, 

Ağladı şerimə ümidsiz qələm. 

Dinlədim yalnızlıq döyüntüsündən

Ümidsiz ümidim aldanır hələm. 

Azdıqca o türlü xatirələrdə, 

Daha görünmədi sevginin üzü. 

Daldıqca illərdə zaman duyğusu, 

Neyləyim, özləmin yatmadı gözü. 

Azadlıq almadı dodaqlarından

Dustaq həyatını yaşayan öpüş. 

Ağardı saçımda intizar gözü, 

Gizləndi vədəndə yalançı görüş. 

PƏRDƏLİ PƏNCƏRƏMİZ

Gecədir, pərdəlidir pəncərəmiz, 

Və yağışdır ki, sükuta nəsə bir sözdüdeyir.

Bax yerin fırlanışından burada yoxduxəbər, 

Ah mənim sübhə qədər çatmayacaq sanki yaşım,

Odur çallaşdı başım. 

Gözümün təkcə önündə hava durmuşdu mənim 

O havadan deyil ancaq nəfəsim. 

O havanın zəhərindən qoxuyur günlərimiz, 

Bu qara bəxt bəsim. 

Daha mən arzularımdan nə qədər daldalanım?! 

Ürəyimdən utanım?! 

Bu qaranlıqda xəyaltək harasa uçmalıyam 

Diləyi tapmalıyam. 

Ona mən könlümü göstərməliyəm 

O da mən çəkdiyim ağır yükün ağır çəkisin bilməlidir

O da bilsin ki gərək könlümü az didməlidir. 

Harasa getməlidir 

Gecədir pərdəlidir pəncərəmiz 

Və yağışdır ki, sükuta nəsə bir sözdüdeyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının məşhur EVDƏ MƏSLƏHƏTÇİ rubrikası uzun susqunluqdan sonra yenidən dilə gəlir. Bu dəfə sizlərə güneyli soydaşımız, psixoloq və doktor Hüseyn Şərqidərəcə (Soytürk) “Şizofreniyanın əlamətləri və müaliçəsi hansılardır” mövzusunda mühazirə oxuyacaq.

1-Cİ SÖHBƏT

Şizofreniya hezeyanlar, eşitmə və vizual halüsinasiyalar, katatoniya və digər simptomlar kimi simptomlara səbəb olan psixi pozğunluqlardan biridir. Bu xəstəliyin dəqiq müalicəsi yoxdur, ancaq dərman vasitəsi ilə onu idarə etmək olar. Bu xəstəliyin müalicəsi üçün bir nevroloqa müraciət etməlisiniz.

Şizofreniyanın səbəbləri nələrdir?

Şizofreniya, insanların təbii olaraq reallığı anormal şəkildə şərh etdiyi ciddi bir psixi pozğunluqdur. Şizofreniya hallüsinasiyalara, hezeyanlara və gündəlik fəaliyyətə mane olan və zəiflədə bilən ağır psixi və davranış pozğunluqlarına səbəb ola bilər.

Şizofreniya insanın düşüncə, hiss və qavrayışına təsir edən beyin pozğunluğudur. Şizofreniyanın əsas simptomları eşitmə halüsinasiyalar və hezeyanlar (yalan və yalan inanclar) kimi dəlilik əlamətləridir.

Özünüzdə və ya ətrafınızdakılarda şizofreniya əlamətlərini görürsünüzsə, nevroloq və ya psixoloqa müraciət etməyiniz daha yaxşıdır.

Psixiatr və ya psixoloq axtarırsınızsa, həkiminizin onlayn qəbulu saytına daxil olaraq psixiatr və psixoloqların siyahısına keçib ən yaxşı həkimdən qəbula yazılmaq üçün istədiyiniz şəhərdə nevrologiya və ya psixologiya ixtisasına daxil ola bilərsiniz.

Şizofreniya nədir?

Populyar inancın əksinə olaraq, şizofreniya xəstələri bölünmüş və ya çoxşaxəli şəxsiyyətə malik deyillər, lakin şizofreniya psixoz və dəlilikdir, insanın təsəvvür etdiyinin real olmadığı ən çox yayılmış psixi xəstəliklərdən biridir. Bəzi hallarda psixi pozğunluğu olan insanlar reallıqla əlaqəni itirirlər. Ətrafdakı dünya çaşqın düşüncələrin, təsvirlərin və səslərin anlaşılmazlığı kimi görünə bilər. Şizofreniya xəstələrinin davranışları çox qəribə və hətta şok edici ola bilər.

Şizofreniya insanların instinktiv olaraq reallığı anormal şəkildə şərh etdiyi ciddi psixi pozğunluqdur.

Şizofreniyanın şiddəti insandan insana dəyişir. Bəzi insanlar yalnız bir dəfə dəlilik dövrünü yaşayır, bəziləri isə həyatları boyu bir neçə dəlilik dövrünü yaşayır və bu dövrlər arasında nisbətən normal bir həyat yaşayırlar. Şizofreniya simptomları residivlər və irəliləmələr kimi tanınan dövrlərdə pisləşir və yenidən yaxşılaşır.

Əsasən xroniki və zəifləyən şizofreniya xəstələri cəmiyyətdə, işdə, məktəbdə və münasibətlərdə çox vaxt problemlər yaşayırlar. Şizofreniya uzun müddət davam edən, müalicəsi olmayan, lakin idarə oluna bilən bir xəstəlikdir. Şizofreniya xəstələrinin ömürlük müalicəyə ehtiyacı var. Erkən müalicə ciddi fəsadlar inkişaf etməzdən əvvəl simptomları idarə edə bilər və uzunmüddətli proqnozu yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.

Şizofreniya hər yaşda görünə bilsə də, adətən yeniyetməlik və ya yaşın 20-ci illərinin əvvəllərində müşahidə olunur. Xəstəlik kişilərə və qadınlara bərabər təsir göstərir, baxmayaraq ki, simptomlar adətən kişilərdə (10 və 20 yaşlarında) və qadınlara nisbətən daha tez (20 və ya 30 yaşlarında) görünür. Ancaq simptomların erkən başlaması xəstəliyin şiddəti ilə əlaqələndirilir.

Şizofreniyanın başlanğıc yaşı

Şizofreniya hər yaşda görünə bilsə də, adətən yeniyetməlik və ya 20-ci illərin əvvəllərində müşahidə olunur.

Şizofreniyanın əlamətləri hansılardır?

Şizofreniya simptomları fərqli ola bilər, lakin adətən halüsinasiyalar, hezeyanlar və ya nitq pozğunluğunu ehtiva edir və funksiyaların pozulmasını əks etdirir. Əslində, şizofreniya aşağıdakı simptomları ehtiva edir:

Performansda dəyişiklik

Düşünmək

Hiss

Qavrama və idrak

İnsanın davranışı və şəxsiyyəti.

Həmçinin, insan müxtəlif vaxtlarda müxtəlif davranış növləri göstərə bilər. Şizofreniyanın ən çox görülən simptomları aşağıda qeyd olunduğu kimi müsbət simptomlar, koqnitiv simptomlar və mənfi simptomlar daxil olmaqla bir neçə kateqoriyaya təsnif edilə bilər.

Şizofreniya hər yaşda görünə bilsə də, qeyd etdiyimiz kimi, adətən yeniyetməlik və ya 20 yaşlarda müşahidə olunur.

Şizofreniyanın ən vacib əlaməti hansıdır?

Şizofreniyanın müxtəlif simptomları var, bəziləri daha vacibdir, çünki onları görəndə dərhal şizofreniyadan şübhələnmək olar. Bu simptomlar daha çox insanın yaşadığı və xaricdə mövcud olmadığı hallarla bağlıdır. Məsələn, şizofreniya xəstəsi halüsinasiyalar və hezeyanlar yaşayır. Bir şəxs bu simptomları göstərdikdə, psixotik ruhi xəstəlikdən və şizofreniya kimi pozğunluqlardan şübhələnməlidir.

Xəstə başqalarının görə bilmədiyi, eşitmədiyi və hiss edə bilmədiyi səsləri, təsvirləri və problemləri qeyd edərsə, daha ətraflı araşdırmalar üçün nevroloq və ya psixoloqa müraciət edilməlidir.

Şizofreniyanın müsbət əlamətləri hansılardır?

Bu simptomlar reallığa əsaslanmır və bəzən psixozun simptomları arasındadır, məsələn:

1. delirium

Qəribə inanclar var ki, onların kökü reallığa söykənmir və insan faktlarla üzləşdikdən sonra da təslim olmaz. Məsələn, əzab çəkən insan öz fikirlərini başqalarının eşidə biləcəyi və ya onların Allah və ya şeytan olduqları, ya da insanların öz fikirlərini insanın beyninə qoyan və ya onlara qarşı sui-qəsdlər quranların olması kimi xəyallardan əziyyət çəkir. Şizofreniya xəstələrinin əksəriyyətində hezeyanlar müşahidə olunur.

2. Aldanma

Bu, real olmayan hissləri dərk etməyi əhatə edir. Şizofreniya xəstələrində ən çox rast gəlinən halüsinasiyalar səsləri eşitməkdir. Bu səslər insanın davranışı, onu təhqir və hörmətsizlik və ya əmr verməklə bağlı ola bilər. Nadir görülən digər hallüsinasiya növlərinə orada olmayan şeyləri görmək, qəribə qoxular, ağzınızda qəribə dad və heç bir şey bədəninizə toxunmasa da, dərinizdə bir şey varmış kimi hiss etmək daxildir.

Şizofreniyanın əlamətlərindən biri katatoniyadır.

Katatoniya, bir insanın fiziki olaraq uzun müddət müəyyən bir vəziyyətdə sabitləndiyi və heykəl kimi sözdə olduğu bir vəziyyətdir.

Şizofreniyanın pozulmuş simptomları, insanın aydın düşünə bilmədiyini və lazımi cavab verə bilmədiyini göstərən bir növ müsbət simptomdur. Bu narahat simptomlara misallar daxildir:

Mənasız cümlələrlə danışmaq və ya bir insanın ünsiyyətini və ya söhbətdə iştirakını çətinləşdirən uyğun olmayan terminlərdən istifadə etmək.

Aralarında aşkar və ya məntiqi əlaqə olmadan bir düşüncədən digərinə sürətli keçid

yavaş hərəkət

Qərar qəbul edə bilməmək

Çox yazıram, amma mənası yoxdur

Bir şeyi unutmaq və ya itirmək

Gəzinti və ya kimi bir sıra hərəkət və ya davranışların təkrarlanması. Bir dairədə gəzmək

Şizofreniyanın mənfi əlamətləri hansılardır?

Darıxmayın. Söhbətimiz çox uzun çəkdi deyə bunu da gələn səfərə saxlayıram. Görüşərik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.01.2025)

Rubrikanı təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yaxın müddətdə rubrikamızda bir ad çəkiləcək – Davud Nəsib adı.

Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndələrindən olan Davud Nəsib (Davud Məcid oğlu Nəsibov (1942-2003)) SSRİ dönəmində gəncliyin ən sevilən şairlərindən biri olub. Eləcə də gənclik çağında ümumittifaq miqyasında ən böyük uğurlara imza atmış şairimiz olub. 

Davud Nəsib 1978-cü ildə Azərbaycan gənclərinin ən böyük təşkilatı olan Azərbaycan komsomolunun ən ali mükafatının – Azərbaycan komsomolu mükafatının laureatı olub. Cəmi 2 ildən sonra bu dəfə artıq SSRİ-nin ən ali gənclik mükafatına – Ümumittifaq Komsomolu mükafatına layiq görülüb. O, həm də hər iki qurumun Fəxri Fərmanları ilə təltif edilib, Ümumittifaq komsomolunun qurultayında Azərbaycanı təmsil edib.

Vətənə, valideyinlərə ülvi məhəbbət, saf sevgi hissləri, nəcibliyin, xeyirxah əməllərin tərənnümü Davud Nəsib poeziyasının leytmotivini təşkil edib. Müstəqillik dönəmində isə şair qələmini süngüyə çevirərək erməni millətçiliyi ilə mübarizəyə qalxıb, bir-birindən sanballı əsərlər ortaya qoymaqla gənc nəslin vətənpərvərlik, qəhrəmalıqn ruhunda yetişməsinə öz töhfələrini verib.

Bu gün sizlərə “Mənmim andım” şeirini təqdim edəcəyik.

MƏNİM ANDIM

Hamıdan mənalı danışar dilim

Əgər ürək dinsə, danışa bilsə.

Mən elə yanaram,

Bir ovuc külüm

Doğma torpağıma qarışa bilsə.

Qorxum yox zərrəcə məğrur ölümdən,

Verərəm yolunda ömrümü bütün.

Əgər lazım gəlsə, daş olaram mən

Bir düşmən başına çaxılmaq üçün.

Bəzən Kür olaram, Araz olaram

Doğma Xəzərimə qovuşmaq üçün.

Sərt külək olaram,

Ayaz olaram,

Savalan dağını mən aşmaq üçün.

Özünü nə desən sanmaq asandır,

İçərəm, badəyə töküb qəmi mən.

Yanaram...

Bəlkə də yanmaq asandır,

Bilmirəm, yanmağa layiqəmmi mən?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.01.2025) 

Nəvai Metin, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Asif Azərelli Azərbaycanın tanınmış rəssamlarından biridir və onun yaradıcılığında millilik və vətəndaş mövqeyi xüsusi yer tutur. O, milli dəyərləri, tarixi və mədəni irsi öz əsərlərində ustalıqla əks etdirən sənətkar kimi tanınır. Azərellinin əsərlərində Azərbaycan xalqının keçmişi, mübarizə tarixi və ənənələri vizual obrazlarla ifadə olunur.

Azərellinin əsərlərində milli kimlik onun rəng palitrasından tutmuş mövzulara qədər hər sahədə hiss olunur. O, milli ornamentlərdən, Azərbaycan xalça sənətinin elementlərindən və təbii landşaftlardan istifadə edərək, xalqın ruhunu sənət əsərlərinə daxil edir.

• Tarixi mövzular: Rəssam Azərbaycanın tarixi qəhrəmanlarını, mübarizə ruhunu və milli qürurunu simvolizə edən obrazlar yaradıb. Məsələn, tarixi şəxsiyyətlər onun əsərlərində tez-tez təsvir edilir.

Azərbaycan toyları, xalq oyunları və Novruz bayramı ilə bağlı səhnələr Asif Azərellinin yaradıcılığında qırmızı xətlə keçməkdədir. Bu, onun milli dəyərlərə bağlılığını nümayiş etdirir.

Azərelli yaradıcılığında yalnız milli mədəniyyəti deyil, həm də ictimai-siyasi mövzuları əks etdirib. O, Azərbaycan xalqının üzləşdiyi çətinliklərə, Qarabağ müharibəsi və müstəqillik uğrunda mübarizəyə həsr olunmuş əsərlərlə diqqət çəkir.

• Qarabağ mövzusu: Rəssamın Qarabağla bağlı əsərləri milli birlik və azadlıq uğrunda mübarizəni simvolizə edir. Onun çəkdiyi əsərlərdə qaçqın və məcburi köçkünlərin taleyi, şəhidlərin xatirəsi və qələbə ruhu təsirli şəkildə təsvir olunur.

Azərelli həmçinin əsərlərində cəmiyyətin problemlərinə, sosial ədalət və humanizmə diqqət çəkir. O, sənəti vasitəsilə xalqa çağırış etməyi və ictimai şüuru oyatmağı hədəfləyir.

Asif Azərellinin yaradıcılığı realizm üslubuna yaxın olsa da, onun əsərlərində ekspressiv yanaşmalar və simvolizm də müşahidə olunur. O, rənglərin və işıq-kölgə oyunlarının vasitəsilə emosiyaları vurğulamağı bacarır. Bu, onun əsərlərinə həm estetik, həm də mənəvi dərinlik gətirir.

Asif Azərelli milli kimliyi və vətəndaş məsuliyyətini sənətə gətirən görkəmli bir rəssamdır. Onun əsərləri Azərbaycan xalqının keçmişinə, bu gününə və gələcəyinə həsr olunmuş bir vəfa manifestidir. Rəssamın yaradıcılığı həm milli irsi qorumaq, həm də vətəndaş mövqeyini ifadə etmək baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Asif Azərellinin  Azərbaycan rəssamlığında milli irsin və qədim türklərin mədəniyyətinin tərənnümü baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyan “Dədə Qorqud” əsərindən söz açmaq istəyirəm. 

Əsərin mərkəzində oturan Dədə Qorqud obrazı yerləşir. Bu, rəssamın obrazın əhəmiyyətini vurğulamaq üçün yaratdığı xüsusi bir kompozisiyadır. Dədə Qorqud milli kimlik və mənəvi irsin daşıyıcısı olaraq təqdim edilir. O, yalnız fiziki bir şəxsiyyət deyil, həm də mədəniyyətin və tariximizin simvoludur.

Asif Azərelli rəng seçimində təbii və parlaq tonlardan istifadə edib. Dədə Qorqudun ağ geyimi onun müqəddəsliyini və müdrikliyini simvollaşdırır. Ağ rəng həm də təmizliyi, həqiqəti və pak vicdanı ifadə edir. Arxa plandakı gün batımı səması isə emosional və poetik atmosfer yaradır, qədim zamanların nostaljisini ifadə edir.

Dağ mənzərəsi ilə harmoniya yaradan rənglər təbiətlə insanın vəhdətini simvollaşdırır. Buradakı təbiət həm də əsərin zamanını, qədimliyini vurğulayır. Dağ, adətən əzəmət, sabitlik və xalqın köklərinin möhkəmliyini ifadə edən simvol kimi işlənir.

Saz: Rəssamın diqqətlə vurğuladığı saz, türk xalqlarının musiqi ənənəsinin simvoludur. Bu, yalnız bir musiqi aləti deyil, həm də epik dastanların nəql edildiyi mədəniyyətin vacib atributudur.

Dədə Qorqudun duruşu:  O, düşüncəli və əzəmətli şəkildə oturur. Bu duruş onun müdrikliyini və liderliyini göstərir. Yerdə oturması, qədim türk ənənəsində yerin müqəddəsliyini və təbiətlə harmoniyanı ifadə edir. Arxa plan , dağlar və səma.Dağlar xalqın əzəmətini və gücünü ifadə edir. Gün batımı isə keçmişə nostalji və milli irsə hörməti simvollaşdırır.

Əsər realizm üslubunda işlənmişdir. Rəssam detallara diqqət yetirib: geyim toxuması, saqqalın incə təsviri, sazdakı oymalar hər biri incə ustalıqla işlənib. Həmçinin rəssamın işığında dramatik elementlər istifadə etməsi Dədə Qorqudu əfsanəvi bir şəxsiyyət kimi göstərir.

Dədə Qorqud obrazı, sadəcə bir insanın deyil, türklərin ortaq keçmişinin və mədəniyyətinin əksidir. O, təkcə keçmişi deyil, həm də gələcəyi simvolizə edir. Rəssam bu əsərində bir millətin irsini qorumağın və ona yenidən həyat verməyin vacibliyini göstərir.

Asif Azərelli bu əsərlə yalnız bir sənət əsəri yaratmayıb, eyni zamanda, türklərin mədəniyyətinin mahiyyətini təsvir etmişdir. “Dədə Qorqud” əsəri mədəniyyətimizi unutmamağa çağıran bir mesajdır. Rəssam milli irsi vizual şəkildə canlandıraraq, həm keçmişə ehtiram göstərmiş, həm də gələcək nəsillərə bu irsi çatdırmağın əhəmiyyətini vurğulamışdır.

Əsər, həm bədii, həm də fəlsəfi məzmunu ilə Azərbaycan rəngkarlığında xüsusi yer tutur. 

Asif Azərellinin hər bir əsəri haqda saatlarla danışmaq mümkündür. Mən sadəcə bir əsər haqqında fikirlərimi bölüşdüm. 

Ruhuna sevgi ilə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

 Mənə «İkinci bir idealın varmı» sualını versələr, təbii ki, düşünmədən bir ad çəkərəm: Uorren Edvard Baffet. Birinci idealım – Heydər Əliyev dünya şöhrətli siyasətçidir, ikinci idealım - Uorren Edvard Baffet isə dünya şöhrətli investordur.

Uorren Baffet hazırda dünyanın ən nüfuzlu və məşhur investorlarından, eləcə də ən varlı şəxslərindən biridir. O «Forbes» jurnalının siyahısına görə 46 milyard dollarlıq sərvəti ilə planetin 3-cü ən varlı adamıdır. 1930-cu ildə amerikalı sahibkar Hovard Beffetin ailəsində dünyaya göz açan, anası yəhudi əsilli Leyla Ştal olan Uorrenin olduqca maraqlı həyat hekayəsi var. O,  artıq 11 yaşında özünü birjada sınayıb, atasından Cities Service Preferred kompaniyasının aksiyalarını almağı xahiş edib. Atası da hər biri 38 dollardan ona 3 aksiya alıb. Baffet aksiyalar azacıq ucuzlaşanda bərk məyus olub, yenidən bahalaşıb 40 dolara yaxınlaşanda isə dərhal onları sataraq 5 dollar qazanıb. Amma bir müddət sonra kompaniyanın aksiyaları 200 dollardan da baha olanda böyük peşmançılıq hissi keçirib. Və məhz həmin anda Baffet qərar qəbul edib ki, daha heç vaxt «atları qovmayacaq», yəni tələsməyəcək.

İlk böyük kapitalı – 10 min dolları o uğurlu bir ideyası sayəsində qazanıb: bərbərxanalarda əyləncəli pinbol oyun avtomatları yerləşdirib. 35 yaşında isə onun hazırkı investisiya kompaniyasının əsasını təşkil edən «Berkshire Hathaway» toxuculuq kompaniyasının səhmlərinin nəzarət paketinə sahib olub.

Bu kitab boyunca mən insanın uğur karyerasında kumirlərlə yanaşı müəllimlərin, valideynlərin də böyük rolundan danışmaqdayam. Elə Baffetin də uğur karyerasında əsas rolu atası ilə yanaşı, tədris aldığı Kolumbiya Universitetindəki müəllimi Bencamin Qrem oynayıb. Baffet özü deyir:

- Mənim həyatımda atamdan sonra ən böyük təsiri olan şəxs Benjamin Qrem olub. Məhz o, məndə fundamental analizin köməyi ilə ağıllı investisiya qoyuluşunun əsaslarını formalaşdırıb.

Baffetin həyatı və karyerasında məni cəlb edən bəzi epizodları oxucularımla böluşmək istəyirəm:

- O, dəbdəbə və təmtəraqdan tam uzaq olan birisidir. Planetin ən varlı adamlarından biri olsa da hələ də ABŞ-ın Nebraska ştatının kiçik Omaxa şəhərində, doğulduğu ikimərtəbəli köhnə bir binada yaşayır. Naharını sadə insanların arasında, fəst-fud yeməkxanalarında edir.

- O, planetin ən xeyirxah adamıdır həm də. 2010-cu ilin iyununda Baffet öz  varidatının təqribən yarısını – 37 milyard dollarını xeyriyyə fondlarına verərək tarixə düşüb.

- Omaxalı «sehirkar» adlanan bu şəxsin digər insanlardan hər bir cəhəti kimi uzunömürlülük sirri (hazırda 88 yaşı var) də tam fərqlidir, burada daim eşitdiyimiz «sağlam həyat tərzi» atributlarından heç birini görə bilməzsiniz. Təsəvvürünüzə gətirin ki, o, gün ərzində 5 banka Coca-cola içir və əminliklə deyir ki, Coca-cola ona gümrah olmağa, özünü yaxşı hiss etməyə kömək edir.

- O, misilsiz gücə və iradəyə malikdir. 2012-ci ildə Baffetdə ikinci dərəcəli prostat vəzi xərçəngi aşkarlanmışdı. Bu, aprel ayında baş vermişdi. Xərçəngi çarəsiz xəstəlik sayırıq. Xüsusən orqanizminin bərpası qeyri-mümkün hesab edilən yaşlı insanlar üçün (həmin vaxt Baffetin 82 (!!!) yaşı var idi) xərçəng xəstəliyindən qurtulmaq ağlasığmazdır. Amma həmin ilin 15 sentyabrında Baffet elan etdi ki, 100 günlük radioterapiya kursunu tam olaraq keçib və artıq tamamilə sağlamdır.

Mən uğur düsturunu açıqladığım kitabımda öz kumirimin məsləhətlərinə də yer ayırmağa borcluyam. Odur ki, növbəti hissədə planetin ən varlı insanının məsləhətlərini mütləq təqdim edəcəyəm.

Sonda onu deyim  ki, mənimçün uğur qazanmağın ən qızıl qaydaları sırasında «fərqlənmək üçün fərqlilərdən nümunə götür» postulatı əvəzsiz yer tutur.

Əziz oxucularım, həyatda uğur qazanmış bütün məşhurların, tanınmışların həyatlarını öyrənin, onlardan bəhrələnin. Mütləq bunun xeyrini görəcəksiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.01.2025)

İlqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İlqar İsmayılzadə fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktorudur, "Həməşəra" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, "Zəfər" Media Mükafatı laureatı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. “Məzarda yatan sevgi” janr etibarı ilə povest adlandırıla bilər, biz bir neçə gün dalbadal hissə-hissə povesti sizlərə təqdim edəcəyik ki, sizlər Fidan və Fatehin nakam sevgi hekayəsindən xəbərdar olasınız.

10-cu paylaşım

(Həyatda nakam sevgiyə mübtəla olanlara ithaf olunur!)

      Oradan bir-başa Fidanın yaxın qohumlarından birinin müşayiəti ilə dəfn olunduğu məzarlığa üz tutdu. Payız fəslində günün son saatları və günəşin batdığı anlar idi. Bu gün sözün əsil mənasında sıxıcı və üzücü sayılırdı. Fateh bir vaxtlar günəşli və ürəkaçan bir gündə görüb bəyəndiyi və sevdiyi xanımla indi günəşin batdığı sıxıcı bir anda vidalaşmağa gəlmişdi. İlk öncə onun dəfn olunduğu məzarın yaxınlığındakı ağaclardan birinə söykənib Fidanın məzarına acı həsrət və göz yaşları ilə baxdı. Sonra nə qədər acı olsa da, onun məzarının qarşısında diz çöküb hönkürtü ilə ağlamağa başladı. Amma bu göz yaşları, bu fəryad və bu acılıq Fidanı bir daha bu dünyaya qaytara bilməzdi.

İllər öncə onun uzun illik saf sevgisinə xəyanət etmiş Fidanı həyatından silsə də, əslində onu tam unuda bilmir və ürəyinin bir guşəsində saxlayırdı. Çünki həqiqi, həm də ilk sevgi daş üzərinə həkk olunan yazı kimi qalır. Heç bir olay, heç bir hadisə və heç bir qərar onu poza bilmir, silib-aradan aparmır. Buna görə Fateh indi məzarda yatan sevgisi üçün göz yaşı tökür, ah-nalə çəkirdi.

O, Fidanın məzarı üzərində onunla danışıb ürək sözlərini, qəlbindən keçən kədərlərini göz yaşları ilə söyləməyə başladı:

"Fidan! Mən səni məzarında ziyarət etmək üçün sevmədim. Mən səni vidalaşıb-getdiyin bu dünya həyatında həqiqətən sevmişdim, mən sənə həqiqətən bağlanmışdım. Düşünürdüm ki, gec də olsa qovuşub xoşbəxt olarıq. Amma sən özünə tam başqa yol seçdin, məni və sevgimi görməzdən gəlib ayrı yolları, başqalarını seçdin.

Fidan! Mən hər şeyə rəğmən səni əfv etmişdim. Kaş sənsizliyin və təmiz sevginin nakam qalmasının nə olduğunu anlaya bilərdin. İndi isə rahat uyu məzarda yatan nakam sevgim! Rahat uyu! Mən də nə vaxtsa bu dünyadan köçüb o tərəflərə gələcəm. Amma o vaxta qədər bu fani həyatda nələr çəkəcəyimi və necə yaşayacağımı heç özüm də bilmirəm..."

Bu zaman acizanə halda üzünü göyə tutdu. Göydə cənuba doğru hərəkətdə olan durna qatarı və onların səsini izlədikcə qəm-qüssəsi, kədəri neçə bərabər oldu. Durnalar köç etdiyi kimi ilk eşqinin də, artıq bu dünyadan köçüb əbədiyyətə qovuşduğunu düşündü və ağlamağa davam etdi. Sonra dünyanın fani və vəfasız olduğunu bir daha xatırlayıb kədərli və gözüyaşlı halda ayağa qalxdı, məzarlıqdan çıxıb evə tərəf dönməyə qərar verdi.

Məzarlıqda bir neçə addım atandan sonra birdən gözləri bir məzar daşı və onun üzərindəki fotoşəkil və yazılara sataşdı. Bu, onu 2016-cı ildə Fidanın vəfasızlığına görə intihar etmək istəyərkən öz müdrik sözləri və dəyərli məsləhətləri ilə fikirindən daşındırmış Qorduq əminin məzarı idi. Fateh dərhal məzara yaxınlaşıb onun məzar daşı üzərindəki şəkilinə və yazılara baxdı. Məzarı üzərində kədərlə dua oxuyan zaman daş üzərinə həkk olunmuş yazıları nəzərdən keçirirdi. Bu zaman isə sanki şoka düşən halda gözlərini açıb yenidən yazıları təəccüblə oxudu:

Qayıdış yalnız Ulu Tanrıyadır!

Qorqud Elturan

(31.05.1916 - 15.01.2001)

Əslində Fatehi təəccübləndirən məsələ Qorqud əminin hələ 20 il bundan öncə vəfat etməsi idi. Halbuki o, Fidanın ona sayğısızlığı və xəyanətinə görə həyatdan bezib 2016-cı ildə intihara qərar verərkən o aylı gecədə öz müdrik sözləri ilə onu bu yanlış işdən saxlayan müdrik şəxs hələ o zaman 15 il öncə dünyasını dəyişmiş və əbədiyyətə qovuşmuşdu...

SON

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.01.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəzən bir insanın adı millətin taleyinə çevrilir. O ad çəkildikdə yalnız bir şəxs yox, bütöv bir ideya canlanır. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə — adı gələndə göz önünə yalnız bir insan yox, bir xalqın azadlıq mübarizəsi, istiqlal uğrunda döyüşü, müstəqillik düşüncəsi gəlir.

Bu gün azad Azərbaycan var. Lakin bu azadlığın bünövrəsi harada qoyuldu?

1884cü ilin 31 yanvarında Bakı quberniyasının Novxanı kəndində dünyaya göz açmışdır.Azərbaycanın ictimai-siyasi xadimi eyni zamanda cümhuriyyətin qurucularından biri,Azərbaycanın Rəyasət Heyətinin sədri olmuşdur.

Vəfatı 1955.6mart 

Bir çoxları onu sadəcə wikipediyanın ilk abzasında qeyd olunan məlumatlar qədər tanıyır.

1884-cü ilin 31 yanvarında Bakının Novxanı kəndində dünyaya gələn Məhəmməd Əmin, hələ gənc yaşlarında milli mübarizə yoluna qədəm qoydu. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 71illik ömürünün 40ilini mühacirətdə, dəfələrlə həbsdə və sürgünlərdə keçirməsinə baxmayaraq daim azadlıq şüarları səsləyən, ilk dəfə milliyət və türkçülük anlayışını bir araya gətirmiş, basdığımız torpağı bizə Vətən deyə ərməğan etmiş və bu gün torpaq uğrunda can verən şəhidlərimizin daim mavi səmada dalğalandırdığı Azərbaycan bayrağını xanımı ilə birgə ilmək-ilmək işləmiş və müstəqilliyimizi əfəndilərə xitab edərək "Əfəndilər yarın cümhuriyyəti elan edirik" deyib elan etmişdir.

Hələ erkən yaşlarda təhsilini yarım qoyub siyasi fəaliyyətə keçmiş Rəsulzadə Fizuyat jurnalında, İrşad və Tərəqqi qəzetlərində siyasi azadlıqla bağlı məqalələr və elmi əsərlər nəşr etdirmişdir.Mövcud fəaliyyətindən dolayı dəfələrlə həbs edilən Rəsulzadə yaşadığı çətinliklərə baxmayaraq öz ideologiyasını irəli sürməkdən və yaymaqdan əsla boyun qaçırmamışdır. 1902-ci ildə **"Müsəlman Gənclik Təşkilatı"**nı yaratdı. O vaxt Azərbaycan hələ Çar Rusiyasının tərkibində idi və milli kimliyi açıq şəkildə müdafiə etmək təhlükəli idi. Amma o, susmadı. 1905-ci il inqilabından sonra Bakıda siyasi fəaliyyətini gücləndirdi və "Hümmət" təşkilatında sosialist ideyalarına yaxın dayansa da, tezliklə fərqli bir yol seçdi.

1911-ci ildə Osmanlıya gedərək İstanbulda "Müsavat" partiyasını qurdu. Bu partiya təkcə bir siyasi hərəkat deyildi. Bu, Azərbaycan xalqının ilk sistemli milli-azadlıq ideologiyasını formalaşdıran təşkilat idi. O vaxtadək Azərbaycan türkləri Çarın tabeliyində sadəcə bir etnik qrup kimi görülürdü. Lakin Rəsulzadənin ideyası bunu dəyişdirdi: Azərbaycanlılar yalnız bir xalq deyil, azad yaşamağa layiq olan bir millətdir.

1918: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Bayraq

1918-ci il 27 may tarixində Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin rəhbərliyi və Fətəli xan Xoyskinin, Nəsib bəy Yusifbəylinin, Xəlil bəy Xasməmmədovun böyük təşəbbüsü ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan edilmiş, tarixi müstəqilliyimiz yolunda ilk addım atılmışdır. 1918-ci ilin 28 mayında Rəsulzadənin ideaları gerçəyə çevrildi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) elan olundu.

Bu, təkcə Azərbaycanın deyil, bütün Şərqin ilk demokratik respublikası idi. O dövr üçün bu, inanılmaz bir hadisə idi: bir müsəlman ölkəsi demokratik əsaslarla idarə ediləcək, xalqın seçdiyi parlament fəaliyyət göstərəcək, kişilərlə yanaşı qadınlara da seçki hüququ veriləcəkdi. Avropa ölkələrindən belə əvvəl!

Azərbaycan Demokratik Respublikasının elan edilməsinin 35ci ilini qeyd edən zaman Rəsulzadənin çıxışından:

İstiqlal elanı üzərinə qurulan milli Azərbaycan Hökuməti, az zamanda məmləkətdə çox böyük işlər gördü. 100 ildən bəri əsgərlikdən mən edilən Azərbaycanda bir ordu yaratdı. Çarlıq zamanında dövlət idarəsinə yaxın buraxılmayan Azərbaycanlılardan zabit və əmniyyət qüvvələri vücuda gətirdi. Sosial sahədə əsaslı islahata girişdi. Kəndlilərə torpaq vermək üçün qanunlar hazırladı. Fəhlələrin haqlarını qorumaq üçün tədbirlər aldı.

Xalqı öz ana dilində oxutmağa başladı. Türkcəni dövlətin rəsmi dili elan etdi. Orta və ali məktəblər açdı. Qərbi Avropa demokrasiyaları tipində, xalq nümayəndələrinə cavabdeh bir hökumət üsuli-idarəsi yaratdı. 

Hakimiyyət milli məclisin əlində idi. Parlamentdən etimad almadıqca heç bir hökumət iş başında qala bilməzdi. Məmləkətdə tam bir azadlıq vardı. 

""Vətəndaşlar! Üç rəngli İstiqlal bayrağını döşlərində gəzdirən buradakı Vətən ayrısı bizlərdən, orada hər türlü (formada) qorxu və təhdid altında qəlbləri istiqlal eşqi ilə çırpınan azadlıq ayrısı sizlərə candan salamlar göndərir, 28 Mayıs istiqlal qurbanlarının əziz ruhları hüzurunda hörmətlə əyilir və hər iki tərəfi birləşdirən milli böyük həsrəti şairin deyişi ilə dilə gətirirəm:

Sən bizimsən, bizimsən durduqca bədəndə can, Yaşa, yaşa, çox yaşa, ey şanlı Azərbaycan!"

Bu sözləri ilə qəlbləri fəth edən ulu öndər fəailyyətini ilk olaraq təhsil sahəsinə yönəltmiş,ilk dəfə müstəqil əlifbadan istifadə edilməsinə icazə verilmişdir.

O gün Azərbaycan bayrağı ilk dəfə Bakıda dalğalandı. Üç rəngli bayraq — türklük, islamçılıq və çağdaşlıq ideyalarının birləşməsi idi.

Rəsulzadə o məşhur sözlərini məhz həmin günlərdə dedi:

"Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha enməz!"

Rəsulzadə üçün bayraq təkcə bir rəmz deyildi. Bayraq bir xalqın öz varlığını tanıması, onun ideoloji gücünün ifadəsi idi. Üçrəngli bayrağın mənası dərin idi:

• Mavi rəng — Türklük

• Yaşıl rəng — İslam

• Qırmızı rəng — Müasirlik, inkişaf və azadlıq

O, öz gündəliyində bayraq haqqında  yazırdı ki, öz milliyyətini və dinini bilməyən xalq ayaqda qala bilməz, şəhidini unudanın torpağı Vətən olmaz. Tarix boyu hələ Göytürk dövlətindən bu yana mavi rəng türkçülüyü simvolizə etmişdir.Mavi rəngin ardından gələn qırmızı şəhid qanına işarə olmuş və ən sondakı yaşıl rəng islamı dayaq tutan ölkə olmağımızı simvolizə etmişdir.Hətta, o zaman yaxınlarından bir kəsin (adı qeyd olunmur) yaşıl rəngin ən sonda gəlməsinin səbəbini soruşmasına Rəsulzadə öz qeydlərində yazır ki:

"Qoy, bizim türkçülüyümüz və türk qanından olan şəhadətimiz islamı özünə dayaq bilsin.Lakin, biz dini yox dünyəvi dövlətik".

Rəsulzadə bilirdi ki, azadlıq yalnız qılıncla qazanılmır. Azad olmaq üçün, ilk növbədə, insanların içindəki köləlik hissi yox olmalıdır. Əgər insanlar özlərini əsir kimi hiss edirsə, onların başında kim olursa olsun, yenə də azad olmayacaqlar.

Ona görə də müstəqillik qazanmaq yetərli deyil. Müstəqilliyi yaşatmaq lazımdır.

Lakin tarix amansız idi.

AXC-nin Süqutu və Rəsulzadənin Mücadiləsi

1920-ci ilin aprelində Qızıl Ordu Bakıya daxil oldu. Azərbaycan Sovet İttifaqına qatıldı və müstəqillik arzusuna son qoyuldu. Rəsulzadə isə bu dövrdə də mübarizədən əl çəkmədi. O, həbs edildi, lakin Leninin göstərişi ilə azadlığa buraxıldı və Moskvaya aparıldı.

SSRİ bilirdi ki, Rəsulzadə güclü bir siyasi fiqurdur və ondan Sovet Azərbaycanı üçün istifadə edə bilər. Amma Rəsulzadə heç vaxt bolşevik rejiminə xidmət etmədi. 1922-ci ildə gizlicə Moskvadan qaçaraq Avropaya yollandı. Ömrünün qalan hissəsini mühacirətdə keçirdi, lakin Azərbaycan davasını bir an da unutmadı.

Türkiyədə, Almaniyada, Polşada, İranda, Fransada Azərbaycan mühacirət hökumətinin əsas siması oldu. 1949-cu ildə Ankarada Azərbaycan Kültür Dərnəyini təsis etdi və ömrünün sonuna qədər Azərbaycanın müstəqilliyi üçün çalışdı.

1955-ci ilin martında Rəsulzadə Ankarada vəfat etdi. Azərbaycan torpağına qayıda bilmədi. Lakin onun fikirləri 1991-ci ildə gerçək oldu – Azərbaycan yenidən müstəqilliyini elan etdi və üçrəngli bayraq yenidən yüksəldi.

Bu gün ondan bizə xatirə olaraq Novxanıda hal-hazırda baxça kimi fəaliyyət göstərən evi, heykəli, xatirələrini qeyd etdiyi gündəliyi və əsərləri qalmışdır.

Bu gün artıq Rəsulzadənin anadan olmasından 141 il ötür. Rəsulzadənin adını çəkmək bəziləri üçün çətin olsa da, tarix onu unutmadı. Çünki o, təkcə bir lider deyildi. O, bir millətin düşüncəsi, bir xalqın azadlıq ruhu idi.

Ey ulu öndər, bizlərə ərmağan etdiyin Vətənə sahib çıxacağımıza və əmanətinə gözümüz kimi baxıb səni əsla peşman etməyəcəyimizə ümidlərim hələ də, yaşayır.Biz səni və sənin ruhunun əziz xatirələrini qanımızın hər damlasında, sonuncu nəfəsimizə qədər yaşadacağıq.

Nurlar içində yat!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.01.2025)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Günəş qüruba yol almışdı. Dağlar bənövşəyiyəboyanmışdı. Kəpənək üfüqə baxır,  sevinirdi. Elə bilirdi ki, bu bircə gündə dağlar, dərələr, çəmən-hər yer ona aşiqolub, ona görə onun qanadlarının rənginə-bənövşəyiyəbürünüblər.

Zəncirotu isə ayrı havadaydı... Bütün günü arılarbaşının üstündən o yan-bu yana uçurdu, qarışqalar torpağayayxanan yarpaqlarının üstündən yol salmışdı. Hələ səhərmehi... Elə bil, qəsdinə durmuşdu. Hər hovurda bir çəngəqopurdu saçından. Çəməndəki bütün çiçəklər kəpənəköpüşündən məst olurkən o, bilmirdi saçlarına yas saxlasın, yoxsa qarışqa tapdağında olan yarpağının göynərtisinədözsün. 

Hələ o günü qaymaqçiçəyi bir ağ kəpənəyin onuöpməyindən elə ürəkdolusu danışmışdı ki, zəncirotununsaplağı sulanmışdı...

İndi üzünü günəşin sarı donunun ətəyindəki saçaqlarasürtən kəpənəyə baxdıqca zəncirotunun qanı daha daqaralırdı. Axı, o, bilirdi ki, çox yox, elə günü sabah heç birçiçək  nə bu kəpənəyi, nə də onun öpüşünü xatırlayacaq... Başını qaldırıb astaca kəpənəyi çağırdı:

-Ay bənövşəyi kəpənək...

Kəpənək sevinc dolu səslə cavab verdi:

-Hə, zəncirotu bacı...

-İstəyirəm bir sirrdən agah olum. 

-Nə sirri?

-İstəyirəm biləm ki, kəpənək öpüşü nədir...

Kəpənək gülümsədi: 

-Bacı, özün deyirsən ki, bu, sirrdir. Mən bu sirri sənəaçsam, sabah bütün çiçəklər məndən küsər...

-Sabah olmayacaq, əzizim...

Kəpənək susdu... İndi o, gördüyü yuxuların mənasınıanlayırdı... Günəşin donunun saçaqları çəməndənçəkildikcə, qanadlarındakı ağrı artırdı... Deməli, gün boyubir dəfə də olsun xatırlamaq istəmədiyi o yuxu gerçəyədönürdü; onun ömrü bitirdi... 

Zəncirotu onun baxışlarındakı kədərin də bənövşəyiolduğunu gördü və gücü bircə nəfəs "ah"a çatdı... Bir "ah" da kəpənəyin sinəsindən qopdu... 

...Günəşin donunun son saçağı yerini ayın gözlərininaydınlığına verirdi. Ayla Günəşin bu dadardoymazvüsalında çəməndə işıldaböcəkləri heyrətə salan birmənzərə vardı: kəpənək zəncirotunu öpürdü...

                                                                          (2020)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.01.2025)