Gülnarə Cəmaləddin, AYB Sumqayıt bölməsinin sədri – “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr edilmiş “Sumqayıtın tanınmış qələm adamları” layihəsində növbəti görüşdə sizləri xoş gördük. 

Müsahibimiz şair Zirəddin Qafarlıdır. 

-Necəsiz, Zirəddin müəllim?

-Yaxşıyam, çox sağ olun!

-Siz səmimi insansınız. Səmimiyyət yaşamağınıza mane olubmu? Dünyada səmimi olmağa dəyər?

-Qətiyyən yox! Dəyər!

 -Sumqayıtın taleyinizdə rolu.

-Sumqayıt mənim taleyimdə böyük rol oynayıb. Sadalasam xeyli vaxt aparar.

-Sizi çoxmu incidib bu dünya?

-Dünyaynan kim baş edib ki? İnsan həyatında belə  anlar olur da, olmur da!

-Ruh adamısınız.Könülləri gözlərdən oxumağı bacaran insansınız. Oxuduqlarınız sizə çoxmu əzab verib?

-Mən ətrafı tanımağa çalışmışam. Çox vaxt mənə əzab verə biləcək şeyləri görmək istəməmişəm.

-Siz gözəl şairsiniz. Bunu hamı bilir və deyir. Amma indiyə qədər nə fəxri adınız,nə də mükafatınız olub. Niyə?

-Prezidentin birillik mükafatçılarındanam. Əsl insan sadə olmalıdır. Göz önündə olmağı sevmirəm. Xalqın sevgisi mənim ən böyük mükafatımdır.

-Şəhər rəhbərliyinin ədəbiyyata diqqətindən razısınızmı?

-Bəli!

-Sizin şeirlərinizdə ağrının rəngi, ağrının ahəngi və ağrının fəlsəfəsi daha qabarıqdı. Könülə girməyən könüldəkindən hali ola bilərmi?

-Mənim yazdıqlarım yaşadıqlarımdı. Şair yanmasa yandıra bilməz. Könülə girə bilməyənin könüldəkindən xəbəri ola bilməz.

-AYB Sumqayıt bölməsinin işi sizi qane edirmi?

-Çox razıyam! Bizi dəyərləndirirsiniz!

-Dünyaya aldanmısız? Şairləri tez aldatmaq olur,- deyirlər. Doğrudanmı belədir?

-Hamı bizi duyğusal olaraq tanıyır. Amma bu bizim tez aldanmağımız anlamına gəlməz. Çünki biz hər kəsin ruhuna nüfuz edərək tanıya bilirik, ruhundakıları görürük. Çox vaxt bilə-bilə aldanırıq. Çünki özümüz də poetik şəkildə aldadırıq.(gülümsünür). Füzulinin təbirincə desək: "Aldanma ki, şair sözü əlbəttə yalandır.” Bizim poetik, məsum yalanlarımız olmasaydı dünya çox mənasız görünər, yaşamaq işgəncə olardı. Deyilmi?

-Sevdiyiniz və oxuduğunuz imzalar?

-Rəhmətlik Məmməd Aslan, rəhmətlik Nüsrət Kəsəmənli, xətrini əziz tutduğum Sabir Rüstəmxanlı, eloğlum Məmməd İsmayıl, dostum Əşrəf Veysəlli...

-Dünya pəncərədi və ya o biri dünyaya fokslanmış güzgü. Niyə insan dünyadan köçəndə sinəsinə güzgü qoyulur?

-Mənim fikrimcə, bu dünyada kimin qəlbi necədirsə, necə yaşayırsa elə o biri dünyada da elə davam edəcək. Çünki güzgü hər şeyi əks etdirir və güzgü hər şeyi yaddaşında saxlayır.

-Şairlər yarı insan, yarı mələkdi,- deyirlər, amma hərdən şeytanlarına da rast gəlmək olur. Sizcə?

-Şairlər (əsl şairlər) elə mələkdirlər! Əgər şeytanlaşırsa, demək ruhunu satmışdır. Ruhunu satan isə şair ola bilməz.

-Ayağınıza çox daş dəyib?

-Daş insan ayağına dəyər də! Təki başımıza dəyməsin!

-İstedad gizli düşməndi. Düşmənləriniz çox olub?

-Mən özümü heç kəsə düşmən bilmirəm. İstedad Allah vergisidi. Buna görə kimsə kimə düşmənçilik edirsə  o düşmənçiliyi özünə qarşı etmiş olur.

-Sumqayıt sizə nə verdi və nəyi sizdən aldı?

-Sumqayıt mənə sadə, səmimi bir həyat verib.

-75 yaşlı gənc şəhərimizə sözünüz?

Şəhərimizin 75 illiyi ərəfəsində arzu və təklifləriniz?

-Sumqayıtımızın 75 illiyini təbrik edirəm. İllər ötsə də həmişə gənc qalsın!

-Bir bənd şeir, mümkünsə.

-Sumqayıta həsr etdiyim bir şeirim var, “Səni deyib gəldim, səni, Sumqayıt!". Bu şeir burada  yerinə düşər elə bilirəm:

Səni deyib gəldim, səni, Sumqayıt!

Əlini əlimə yetirdin o gün.

Qorxdum gecikərəm- mənim gözümdə

Elə bil harasa gedirdin o gün.

Çəkinə-çəkinə deyib adımı,

İsti nəfəsinə qızındım sənin.

Yetim oğlan idim, yadındadırmı?

Gəlib qoynunaca qısıldım sənin.

Bu hünər yolunda ulduz kimi yan,

Almasın üstünü bir qüssə, bir qəm.

Gör məni nə qədər əziz tutursan,

Bircə ay kəndimdə qala bilmirəm.

Üstünə qaçaram nə vaxt çağırsan,

Fikrim, demə səndən gendədir mənim.

Elə bir ayağım Tovuzdadırsa,

Axı, arzularım səndədir mənim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Esvira Babayevanın hekayəsi təqdim edilir. 

Elə hey qaçıram. Bu qədər böyük sürətlə hara belə tələsirəm - heç özüm də bilmirəm. Gördüyüm gözəlliyə bir andan çox baxa bilmirəm. Hər keçən günüm məndən əks istiqamətdə eyni sürətlə qaçır. Qaçmaqdan yoruluram, bəlkə də, əslində, qorxuram?! Dayanmaq istəyirəm. Dərin bir ah çəkib, sakitcə dayanmaq istəyirəm. Onda bəlkə əks istiqamətdə gördüklərim də dayanar. Onda bəlkə onları daha çox seyr edə bilərəm. Bəlkə o istiqamətə keçə də bilərəm. Onları seyr etmək kifayət etmir axı?! Orada qalanlar mənimlə gəlmir axı?! Orada mən də başqayam, daha gözələm axı?! Nə üzümdə bir qırış, nə də saçımda ağ tel. Həmin istiqamətdə ən axıra gedərdim. Orada qalanları bir də görərdim. Sürətim məni öz istiqamətimə çəkmək istəsə də, mən onlardan möhkəm tutub buraxmazdım. Sürükləyib özümlə gətirərdim. Ehh, xəyallar, xəyallar. İnsan həqiqətin düz gözünə baxa bilmir. Çünki o, sanki gur gün işığı kimi adamı çox yandırır. Bura bax, əks istiqamətdəki mən; dayanıb mənə baxır. O niyə belə görünür? Axı orada mən həmişə gözəl idim. Yox, bu mən deyiləm. Ya da o, həqiqətin düz gözünə baxır. Yoxsa, niyə üzünü belə yığıb? İlahi, mənim üzümdə bu qədər qırış var idi, yəni?! Budur, indi həmin o gur işıq məni özünə doğru çəkir. Bir saniyə, əzizlərimə baxım... O isə durmur. Mən, sadəcə, zaman istəyirəm. Çox şey istəmirəm ki, dünya malını demirəm, pulu heç demirəm, sadəcə, zaman, zaman, bir saniyəlik zaman... Qulağıma bir səs pıçıldadı: "Sən sənə verilən ən qiymətlini seçib istəyirsən. Bəs bura qədər nə ilə gəlmişdin?" Artıq sözüm qalmadı. Deməyə bir kəlmə belə sözüm qalmadı. Heç nə deyə bilmədim. Bir qaranlıq çökdü və gözlərimi yumdum. Açanda isə çox qəribə bir yer gördüm. Burada hamı ağ geyimdədi. Və əks istiqamətdə gördüklərim indi mənim yanımda, yaxınlığımda dayanıb, amma nə əks istiqamət, nə də düz getdiyim istiqamət qalıb. Kimsə məni ucadan, möhkəm hıçqırıqlı bir səslə çağırdı. Arxaya dönəndə həmişə gəldiyim (qaçdığım), istiqaməti gördüm. Deməli, mən bura gəlirdim. İndi onlar oradan məni səsləyir. Mən də onları çağırıram, amma onlar nə məni görür, nə də eşidirlər. Bu çox ağırdır. Ağır olduğu qədər də ağrıdır. Deməli, bu imiş baxa bilmədiyimiz həqiqətin gözü. Budur həyatın mənası. Günəş işığıtək ağ və gur işıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2024)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İlham Zəkiyev Sumqayıtda böyüyən və burada həyatının mühüm illərini keçirən bir qəhrəmandır. Hələ kiçik yaşlarından cüdo idmanına maraq göstərən İlham, Sumqayıtda idman sahəsində özünü təsdiqləyərək gələcəkdə böyük uğurlara imza atmağa hazırlaşırdı. Lakin onun həyatı bir gün tamamilə dəyişdi.

İlham Zəkiyev Azərbaycanın Milli Ordusunda xidmət edərkən, 1999-cu ilin fevralında Füzuli rayonu Aşağı Əbdürrəhmanlı kəndi istiqamətində döyüş tapşırığını yerinə yetirən zaman Ermənistan tərəfdən atılan snayper gülləsinə tuş gəldi və görmə qabiliyyətini tamamilə itirdi. Bu, hər kəs üçün böyük bir zərbə olardı, amma İlham ruhdan düşmədi. Bu gənc öz daxilindəki gücü taparaq həyatına yeni bir istiqamət vermək qərarına gəldi. İrəlidə onu böyük uğurlar gözləyirdi.

O, görmə qabiliyyətini itirməsinə baxmayaraq, idmanı tərk etmədi və paralimpiya cüdosu üzrə məşqlərə başladı. İlhamın iradəsi və inadı nəticəsində dünya səviyyəsində parlayan bir ulduza çevrildi. 2004-cü ildə Yunanıstanda keçirilən Afina Paralimpiya Oyunlarında qızıl medal qazandı, ardınca isə 2008-ci ildə Pekin Paralimpiya Oyunlarında da bu uğuru təkrarladı. İlham Zəkiyev zaman keçdikcə daha çox dünyada Azərbaycanın qürur simvolu kimi tanınmağa davam edirdi.

İlham Zəkiyev Azərbaycanın idman sahəsində ən yüksək mükafatlarından biri olan "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunub.O, həmçinin müxtəlif beynəlxalq tədbirlərdə Azərbaycanın fəxri adlarını qazanıb və dünya miqyasında idmançı kimi tanınır.

Bu cəsur idmançı hər zaman çətinliklərə qarşı qalxan olmağı bacarıb, idmandan kənarda da motivasiya mənbəyi kimi çıxış edir. İrəli gedən yolu sadəcə qələbələr və mükafatlarla dolu deyil, həm də həyatın gətirdiyi ən böyük sınaqlarla mübarizənin və iradənin hekayəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Atası bayram üçün Nazım Hikmətə bir cüt ayaqqabı almağı qərar verir. O vaxt indiki kimi hazır ayaqqabı satan mağazalar yox idi. Yalnız ayaqqabı tikən çəkməçilər var idi.

 Çəkməçi Nazimin ayağını kartonun üstünə qoyur və ona möhkəm addım atmasını deyir. Sonra ayağının ətrafına qələmi qoyub cızır…

Onun ayaqqabıları bayramdan bir gün əvvəl hazır olur. Atası ayaqqabıları götürüb evə gətirir. Nazim həmin gün onları geyinmir. Ayaqqabılarını çarpayısının altına qoyur və vaxtaşırı yoxlamaq üçün onları çıxarır. Həmin gecə yata bilmir. Evdəkilər səhər yuxudan duranda Nazimi ayaqqabı qutusu qucağında stulda oturmuş görürlər…

Bundan sonra baş verənləri Nazım Hikmətin ağzından eşitmək sizi daha da təsirləndirəcək. Elə isə gəlin Nazimin bunu necə izah etdiyinə nəzər salaq:

- “Atam ayaqqabılarımı geyindirdi. Ayaqlarıma uyğun deyildi, sıxırdı. Amma bunu atama demədim. O, “ayaqlarını sıxmır ki?” deyə soruşanda, “yox” cavabını verdim. Əgər “dardırlar, ayağımı incidirlər” desəydim, ayaqqabılarım geri gedəcəkdi və o bayram səhəri ayaqqabı ustasının dərhal yeni ayaqqabı tikməsi mümkün deyildi. Bir müddət sonra ağrı dözülməz oldu. Dişlərimi sıxıb bir təhər yeriyirdim. Axsamağa başlamışdım. Soruşanlara da “yıxılmışam” deyirdim. Amma heç kimə demirdim ki, ayaqqabılarım ayağıma dardır. 

Düzünü desəm, həyat elə dar ayaqqabıda gəzmək kimi bir şeydir. Bəzən maaşın az olması, bəzən də xoşagəlməz iş, bəzən düşdüyümüz yer bizim üçün dar ayaqqabıya çevrilir.

Bəzən bir küçə və ya şəhər, bəzən dostlar, ətrafımızdakı insanlar dar ayaqqabılara çevrilir…

Çox acıdır- deyilmi? 

Bəli, yaşamaq dar ayaqqabılarda gəzmək kimi bir şeydir..."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2024)

Güldərən Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Hər şeyin ayrılığını yaşadı insan. Hər şeyin köhnəldiyini gördü... Hətta özünün də... Güzgülər gözəlliyimizi görməkçün deyil, hər gün  köhnəldiyimizi görməyimiz üçündür, bəlkə də... 

Bu köhnələnlər arasında özümüzü təzə saydığımız da çox oldu. Və təzələr köhnələrdən uzaq qaldılar... 

Həmin uzaqlıqda  dönüb olduq payız. 

Ana təbiət deyirik ha, o ananın balalarına zülm edəndə utanırıqmı? Hə, güllər, çiçəklər, ağaclar, bir koma kəklikotu da təbiətin balasıdır. Hər baharda ana təbiət balalarını dünyaya bəxş edir. Güllər olur rəngbərəng, ağaclar çiçəkləyir, kəklikotuların ətri bürüyür dörd yanı. Sonra yay gəlir, ana təbiət övladlarının pardaqlandığının, meyvəsini verməyə tələsdiyinin şahidi olur. Ürəyi açılır, fərəhlənir! 

Və sonra...  Otbiçənlər gülləri eyninə almır, tapdayıb keçirlər yanından... Ağacların məhsullarını yığmağa tələsənlər əl atır, bir meyvə dərir, dişləyir, hələ tam yetişmədiyini görür,  yerə tullayır... Odunçular meşədən quru  ağaclarla yanaşı, ən hamar şüvülləri də kəsirlər ki, dülgərlərə satsınlar. Təbiət ana bunları seyr edir... Kədərlə... Ağrıyla... Və küsür. 

Payız bir ananın küsməsidir, hə... 

Payız balaların analarını anlamamasıdır, hə... 

Yazda - rəngbərəngliyin təzə-tərliyində ana nə desə onu edən övladlar payızda can hövlünə təslim olur, ananı da unudurlar, özlərini də... Hə, özlərini də... Kim olduqlarını, analarının onları dünyaya niyə bəxş etdiyini, onları hansı yüksək missiyanın gözlədiyini görmürlər, təpərini itirməkdən qorxduqları canlarının dərdindən.  Beləcə, sarı-qırmızı yarpaqlar can dərdi atılır budaqlardan. 

Ana təbiət isə “mən deyən olmadı” təəssüfündən, xəyal qırıqlığından çox, “mən bunu bilməliydim” peşmanlığını yaşayır bir daha... Hərçənd, o son ümidlə də sarılır, üzünü tutur balalarına: 

-Mən sizin “inqə” səsinizin ahəngindən anlayırdım nəyə ehtiyacınız olduğunu. Amma siz indi mənim dilimi - öz ana dilinizi anlamırsınız.

Bu da şikayət deyil... Bu da ana təbiətin peşmanlığıdır... 

Hə, payız ana təbiətin peşmanlığıdır. Ondan o yana da deyil, ondan bəri də. “O yana”sı olsaydı, növbəti dəfə çiçək bəxş etməzdi bizə ana təbiət. “Bəri”si isə daha betər olardı! Elə qalardıq payızın ortasındaca-quru yurdda... Hə, şeirlər yazılardı, romantika yaşanardı, mahnılar bəstələnər, rəsmlər çəkilərdi, amma bir yerdə bunlar da tükənər, ümidlər ölərdi. 

Peşmanlıq yaşanmasa, edilənlərin bir mənası qalmazdı. Mənasızlıq isə gözəllikdən uzaqdır. Gözəldir payız! 

Küskünlük olmasa, umulanların bir mənası qalmazdı. Umulmazlıq insanı ətalətə sürükləyərdi. Hərəkətdir, davam etməkdir payız! 

“Son” olmasa, “başlanğıc” olmazdı. Başlamamaq isə diriykən ölü olmaqdır. Yaşamaqdır payız! 

Nəhayət, payızın kövrəkliyi olmasa, yaradıcı insanlar susardı. Şeiriyyətdir payız! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2024)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Güney Azərbaycan təmsilçisi

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilati  dəstəyi ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həyata keçirilən “Güney Azərbaycan Ədəbiyyatının təbliği” layihəsində bu gün sizlərə Rza Qəffarinin  şeirləri təqdim ediləcək. 

Son bir ildə böyük oxucu auditoriyası toplayan və hər iki Azərbaycanda sevilərək izlənən layihəmiz davam edir. 

Rza Qəffari

BÜTXANƏDƏN BÜTXANƏYƏ

Saldım bu sərxoş könlümü meyxanədən meyxanəyə, 

Atdım bu dünyanın qəmin peymanədən peymanəyə. 

Öz özlüyün tapmış hamı, varlıqlara etmiş əməl, 

Mən ortalıqda qalmışam biganədən biganəyə. 

Məndən soruşsaz sizlərə mən eşqi təklif eylərəm, 

Axir nə təklif olmalı divanədən divanəyə. 

Baş əymərəm hər kəs gəlib bir din ilə, ayin ilə - 

Çəksin məni bunda sora bütxanədən bütxanəyə. 

Gizlin qalan gəncinəyəm, məndən xəbərsizdir elim, 

Salmış məni azğın fələk viranədən viranəyə. 

FƏLƏK

Ta sənin qəddini bir sərvi çəman etdi fələk, 

Tir tək qamətini, bükdü kaman etdi fələk. 

Bir bucaqda dedim öz gizli qəmim var çəkərəm, 

El içində onu da açdı əyan etdi fələk. 

O qocaldıb hamını bir-bir ayaqdan saldı, 

Döndərib gör birini bir də cavan etdi fələk? 

Səni bizdən ayırıb özgələrə yar elədi, 

Bizi də bircə görüşçün əl-aman etdi fələk. 

Darü-dünyada mənim vəsləti-yar arzum idi, 

Yandırıb hicr oduna bağrımı qan etdi fələk. 

Bir kəsik ney kimi səhralar içində buraxıb, 

Gecə-gündüz işimi ahü-fəğan etdi fələk. 

Abiru ilə dedik qoy keçinək biz də gülüm, 

Abiru yox məni rüsvayi-cahan etdi fələk. 

Quzunun arzusuna dağda yel əsdirdi müdam, 

Qurd üçün hər çölü bir çənli duman etdi fələk. 

Sən cahan mülkünə cana deyərəm can kimisən, 

Məni bir cism kimi həsrəti-can etdi fələk. 

Eşq sultanıyam ancaq ki, Rza zərrəliyə - 

Gör ki, dərvişi nədəndir Savalan etdi fələk. 

KÖNÜLSÜZ

Vurdum özümü mən dəli tufanə könülsüz, 

Neylər dəli tufan daha insanə könülsüz? 

Eşqinlə alışmaqlar alovlanmaq üçündür, 

Şəmin oduna yanmadı pərvanə könülsüz. 

Könlüm sənə iman gətirib vurğun olubmuş, 

Ondandır olub din ilə imanə könülsüz. 

Sən dərdi könüllərdə oyatmaqda könüllü, 

Mən dərd arayan can kimi dərmanə könülsüz.

Hər həlqəsinə bağldı mən aqil ürəkli, 

Zənciri çəkir ardıca divanə könülsüz. 

Yox meydə əsər, burda ayıqlar gəzir indi, 

Baxdıqca qalır bunlara meyxanə könülsüz. 

Zövq əhli durub məclisi-meydən gedər olsa, 

Aydındı gəzər məclisi peymanə könülsüz. 

Olsun ki, göyərməkdədir ancaq nəyə lazım – 

Torpaqlara quylansa da bir danə könülsüz. 

Sufi məni təzvir ilə aldatmağa gəlmiş, 

Mən də bu yalan, hiyləli ürfanə könülsüz. 

Könlüm qəminə yanmalı olsan da özün yan, 

Yansa, yanacaqdır sənə biganə könülsüz. 

Bundan sora məndən də Rzalıq nə umursan, 

Düşdük hamılıqca belə dövranə könülsüz. 

VƏTƏN TORPAĞI 

Təbibim mübtəlayi dərdi eşqəm, xəstədir canım, 

Sızıldar cismi nalanım, çıxar əflakə əfğanım. 

Ala gözlər salıbdır bir baxışla canımı dərdə, 

Bu dərdi saxlayar könlüm mənim dərdimdi dərmanım. 

Əgər rüsvay olam xəlq içrə, bakım yoxdu danlaqdan, 

Mənə qəlbim verib fətva, əlimdə vardı fərmanım. 

Dəlibdir tiri-müjqanın bu dağlı qəlbi min yerdən, 

Amandır tez əlac eylə nahaq yerdə gedir qanım. 

Yayın tirlətmə əl saxla günəş sinəmdə gizlənmiş, 

Çəkər dünyanı odlara sökülsə gər giribanım. 

Su axdıqca ayağından ucaldar qamətin sərvin, 

Odur kim ağladqca mən gülər sərvi-xuramanım. 

Sənə hədsiz gözəlliklər vətən torpağı bəxş etmiş, 

Bu aslanlar elindəndir mənim də şöhrətim-şanım. 

Çalış ey cani cananım, sevindir xəstələr canın, 

Bacardıqca fərəhləndir vurulmuşları ceyranım. 

CANAN TÖRƏDİR 

Nəfəsin eyni məsiha dəmidir can törədir, 

Baxışın dildə gəzirkən yenə dəstan törədir. 

Ayrılıq dərdi mənim qəlbimə dağlar qalayıb, 

Vəslin amma yenə də özgəyə dərman törədir. 

Gizlicə süzmədədir könlümüzə qüssə-kədər, 

Yer salandan sora bu dəryada tufan törədir. 

Zülfü küfr ordusu tək qarət edirsə inanım, 

Baxışıyla yenə yol göstərir, iman törədir. 

Mərd oğullar vətəni Azərbaycan elidir, 

Cövhərindəndir bu torpaq belə insan törədir. 

Baxma orman kimi bu torpağa çökmüşdü sükut, 

Düşmənin qarşısını almağa aslan törədir. 

Can fəda eylə Rza, kəsmə gözəl yardan ümid, 

Sevgini, eşqi könüllərdə o canan törədir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2024)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Bəzi adamlar özləri dərk edirlər ki, yazıqdırlar - bu faciədir. Bəzi adamlar isə özləri dərk eləmirlər ki, yazıqdırlar - bu artıq komediyadır.

2.

Ədəbiyyat həmişə nəyinsə qırıldığı yerdən başlayır. Düz yerdən ədəbiyyat başlaya bilməz.

3.

Mirzə Səfər: “Darvazamızı fələk vurubdu...”

 Ölməz Haqverdiyevin ölməz qəhrəmanı!..

4.

Əsl poeziya o poeziyadır ki, onun misralarını nəsrə çevirib cümlə şəklində vermək mümkün olmasın. Yəni, şeir qafiyələnmiş məqaləyə çevrilməsin.

5.

Vaqif Bayatlı: “Dənizin ortasında bir xəyal...

Ya o sənin gözlərinə görükür, ya sən onun.”

Obraz budur! Bədii-fəlsəfi düşüncə budur!

6.

Bundan daha dərin olmazlıq - müşkül işdir.

7.

Molyerin pyesinin qəhrəmanı Jurden günlərin bir günü xəbər tutur ki, o, bütün ömrü boyu, sən demə, nəsrlə danışırmış. Jurden səmimi-qəlbdən təəccüblənir və yanındakılardan “Nəsr? Bu nədir?” deyə soruşur.

İndi də yavaş-yavaş bəlli olur ki, biz başdan-başa qeyri-səlis düşüncə torunun içində imişik. Dilimizə, təfəkkürümüzə qeyri-səlis məntiq elə daxil olub ki, onsuz artıq mümkün deyil. O zaman riyazi uzlaşmaya görə belə çıxır ki, biz də müasir Jurdenlərik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

NƏSR                                                           

ELÇİN HÜSEYNBƏYLİ

QATARDA

(“Sevgi oyunları”  silsiləsindən hekayə)

...Qatarla səyahət etməyi sevirəm.

Ən sevdiyim fəsil payız olduğuna görə bu dəfə də payızda yola çıxmışdım. Çiskinləyirdi. Axşamüstü dağlardan qopan külək payız yarpaqlarını perronun yanına,  relslərin arasına gətirib yığmışdı...

SV, yəni iki nəfərlik kupeyə bilet götürmüşdüm. Yanımda adam olmasın deyə  ikisinin də pulunu ödəmişdim. Yanımda adam olanda yata bilmirəm. Bəlkə elə ona görə də evlənmirdim.

Vaqon bələdçisinə də öncədən demişdim ki, məni narahat eləməsin, nəsə lazım olsa, özüm çağıracam.

Vaqon bələdçilərini tanımırsınız? Bir az mənə oxşayırlar, danışdırmasalar da özüm danışıram, çağırmasalar da özüm haya gedirəm, başqası üçün narahat oluram. Bu dəfə də belə oldu. Kupem bələdçinin otağına yaxın olduğundan birinci onun haray-həşirini eşitdim. Kiminsə üstünə qaşqırır, vaqondan düşməsini tələb edirdi. Məcbur olub çölə çıxdım.

Bələdçi küncdə dayanmış miniatür qamətli,  gözəl  bir xanımdan vaqonu tərk etməyi tələb edirdi.

-Bu saat tərk edin vaqonu!

Qadın ovçudan (vəhşidən) qorxub küncə qısılan dovşan kimi dayanmışdı, amma əsib eləmirdi. Bu anda mən onu zərif göyərçinə də bənzədə bilərdim.

-Nə olub? - deyə bələdçidən soruşdum.

-Nə olacaq? Vaqona bezbilet (biletsiz) minib, öz yerimi təklif edirəm, razılaşmır, deyir ki, mən elə burda, ya da tamburda duracam. Elə bil bunu yeyəcəm. Hayasızlığa bax da.

Qadın ürkək-ürkək və nəzakətlə: -Danışığınıza fikir verin! - dedi.

-Nəyə fikir verim, necə fikir verim!? Düş vaqondan! Qatarın rəisi gəlsə, ona nə cavab verəcəm!? İndi vəziyyət əvvəlki kimi deyil e! Hər şey kantroldadır!

Yadımda deyil, qadına yazığım gəldi, yoxsa gözəlliyinə heyranlıqdan idi, ya nəydi, bəlkə də ilğım idi, yuxuydu, taleyin oyunu idi. Anidən: -Onun bileti var, - dedim.

Bələdçi nə dediyimi anladı, çünki məsələdən hali idi, biletləri ona vermişdim, qadın isə çaşdı.

-O, mənim kupemdə qalacaq, - dedim.

Qadın: -Sizin? - deyə təəccüblə üzümə baxdı.

-Narahat olmayın, - dedim, - mən öncədən iki bilet almışam. Biri sizin olsun!

Vaqon bələdçisi: -Məllim, birdən yoxlama olsa, nə cavab verəcəm, -soruşdu.

-Sən yox, mən cavab verəcəm, - ötkəmliklə dedim, - buyurun kupeyə, - qadına işarə elədim.

O, yerindən tərpənmədi. Bir mənə, bir də vaqon bələdçisinə baxdı. Sanki bizdən yox, özü-özündən şübhələnirdi:

-Qorxmayın, gəlin, - dedim.

O, çantasını sallaya-sallaya kupeyə tərəf gəldi, yenə də duruxdu. Mən kənara çəkildim və o, içəri keçdi, əl çantasını stolun üstünə qoydu, yağmurluğunu soyunmadan ətrafı seyr elədi. Mələfəni, yastığı əllədi, iylədi, sanki zifaf gecəsinə hazırlaşırdı. Mən də sakitcə tamaşa edirdim. 

Sonra yatacağa oturdu. Onun yumşaqlığını, bərkliyini yoxlamaq üçün yerində yırğalandı.

O, yerini rahatlayandan sonra: -Mənim borcum nə qədərdir? - deyə üzümə baxıb soruşdu.

Gözlərinin dərinliyində itmək olardı. Qara bəbəkləri gözlərinin ağında çalxalanırdı.

-Sizin mənə borcunuz yoxdur, - dedim.

-Mən biletin pulunu nəzərdə tuturam.

-Onun pulu ödənilib.

-Yəqin yoldaşınızın yeridir hə. Bəs o özü hanı?

-Mən evli deyiləm, - dedim.

-Amma...

-Narahat olmayın, - deyə onun sözünü yarımçıq kəsdim.

Qadın oturduğu yerdə şıltaq qızlar kimi ayaqlarını yelləməyə başladı.

Mən yerimə uzanıb kitab oxumağa davam elədim, amma fikrim  qadının yanındaydı, daha doğrusu toppuş ayaqlarındaydı və oğrun-oğrun onlara baxırdım. Üzünə baxmağa cəsarət eləmirdim. Bəlkə çox gözəl idi ona görə, bəlkə vurulmaqdan qorxurdum. O, sanki nağıllardan düşüb gəlmişdi, bəlkə su pərisiydi, sudan  indicə çıxmışdı? Gözlərimi yumdum. Sanki yuxu görürdüm...

Mənə görə onun 28-30 yaşı ancaq olardı. Çünki gözlərinin altı  və əlləri mərmər kimi sığallıydı. Boyu 155-160 sm olardı, çəkisi də ona uyğun.

Qadın çantasından güzgü çıxarıb baxdı, dodaqlarını yaladı, üzünü o tərəf-bu tərəfə çevirdi və güzgünü qaytarıb yerinə qoydu. 

-Deyəsən, siz də mənim kimi kitab oxumağı xoşlayırsınız? - üzümə baxmadan, etinasız halda soruşdu və pəncərədən çölə baxdı.

-Hə, - qısaca cavab verdim.

-Heyf ki, mən kitab götürməmişəm. Çünki çemodanımı evdə unutmuşam və düzünü bilmək istəyirsinizsə, mən qatara da təsadüfən minmişəm.

-Növbə ilə oxuyarıq, - gülümsünərək dedim.

-Bilmək olar, oxuduğunuz nədir?

-Öz kitabımdır, -dedim.

-Deməli, yazıçısınız?

-Belə də.

-Birinci dəfədir, öz kitabını oxuyan yazıçı görürəm.

-Çox yazıçı tanıyırsınız ki? - dedim və güldüm. O da mənə baxıb güldü.

-Yox, sözgəlişi dedim, elə bilə. Yəni yazıçılar da öz kitablarını oxuyur?

-Kitablarımı ona görə oxuyuram ki, necə pis yazmamağı öyrənim.

O, daha heç bir sual vermədi. Amma mən ondan gözümü çəkmədim. O da hərdən mənə baxır, nəsə fikirləşirdi. Yəqin məni təftiş edirdi.

-38 yaşım var, - dedim.

-Mən sizdən yaşınızı soruşmadım axı.

-Əzəl-axır soruşacaqdınız, - dedim və yenə də gülümsündüm. -İstəyirsiniz sizin yaşınızı da, peşənizi də deyim.

-Yaşımı çətin tapasınız.

-Əslində onu tapmışam, amma məlum səbəbdən demirəm...

-Yox, mənim elə bir kompleksim yoxdur. Özüm də deyə bilərəm.

-Vacib deyil. Həkimsiniz.

-Tapmadınız, - deyə güldü.

Fikir verdim ki, gözlərindən gülür, ovurdları da çalalanır.

-Müəlliməyəm, - dedi, - ədəbiyyat müəlliməsi. Sizi də tanıdım. Mən sizi tədris edirəm.

Onun bu etirafı xoşuma gəldi. Ona görə də dikəlib oturdum.

-Hə, mənə də dedlər ki, orta məktəbdə tədris olunuram, - bir az yekəxanalandım.

Susduq. Handan-hana o: -Bəlkə bir qədər hündürdən oxuyasınız, - dedi.

-Hündürdən oxumağı sevmirəm. Özü də öz mətnimi başqasına oxuya bilmərəm.

-Onda verin, mən də bir az oxuyum.

Təəccüblə ona baxdım.

-Özünüz demişdiniz axı, növbə ilə oxuyarıq, - dedi və güldü.

Gülüşü cingiltili və əfsunediciydi. Düzü, hələ indiyə kimi məni cəlb edən belə bir qadın olmamışdı. Bəlkə bu yuxuydu, ilğım idi, ya taleyin oyunuydu... Bəlkə vurduğu ətrin rayihəsiydi...

Kitabı ona uzatdım. O, zərif, göyərçin əlləriylə kitabı ehtiyatla məndən aldı, sanki güzgü götürürdü və yerə salmaqdan ehtiyat edirdi.

Mən yenidən yerimə uzandım.

O, kitabı oxuyur və haldan-hala düşürdü. Gah, gülümsünür, gah da qəmlənirdi.

Başını qaldırıb mənə baxdı və: -Yaxşı yazırsınız, - dedi. - Xüsusən də bir fikriniz xoşuma gəldi.

-Nə fikirdi elə? - yenə də dikəldim.

O, cavab vermədi. Yəni cavab verməyə imkanı olmadı. Qapı  döyüldü. Durub açdım. Bələdçiydi, yanında da paqonlu, kepkalı biri vardı. Qatar rəisi olduğunu dərhal anladım.

Qatar rəisi: -Mənə dedilər ki, sizin kupedə biletsiz sərnişin var, -dedi.

-Bizim kupedə biletsiz sərnişin yoxdur, - dedim, - biletlər bələdçidədir.

-Amma biletlərin hər ikisində sizin adınız yazılıb.

-Düzdür, biletləri mən almışam.

-Amma onun adı olmalıdır, - deyə qadını göstərdi.

-O, mənim arvadımdır, - anidən dedim.

-Kəbin kağızınız var?

-Yox, biz kəbini qatardan düşəndə kəsdirəcəyik.

Qatar rəsi ağzını açıb nəsə demək istəyirdi ki, özümü təqdim eləməyə məcbur oldum. O, qınayıcı nəzərlə bələdçiyə baxdı və sağollaşıb-eləmədən getdi. Mən də qapını bağladım. Onların, yəni qatar rəisinin səsi aydınca eşidilirdi:

-Axmağın biri axmaq, əvvəlcə öyrən, sonra mənə de də!

Bələdçi də özünə bəraət qzandırırdı:

-Rəis, mən hardan bilim e.

-Canına azardan!

Onların səsi kəsiləndən sonra qadın: -Siz niyə elə dediniz? - deyə təəccüblə üzümə baxdı. Mənə elə gəldi ki, onun  gözləri yaşarıb.

-Nə bilim. Nəsə özümdən uydurmalıydım da.

-Amma mənim xoşuma gəldi, - dedi və gülümsündü.

-Doğrudan?! - deyə qəhqəhə çəkdim, - zarafat edirdim də.

Deyəsən kədərləndi. Çiynini çəkdi. Kitabı qatlayıb özümə qaytardı və yenidən pəncərədən çölə baxdı.

-Bilrisiniz, mən belə zarafatları xoşlayıram. Bəlkə də bu, heç zarafat deyil...

O, üzünü mənə tərəf çevirdi və güldü...

Kefim durulmuşdu. Özümdən asılı olmayaraq dil qəfəsə qoymadan danışırdım. Heç o da məndən geri qalmırdı...

Yatmaq vaxtı gələndə çölə çıxdım. O, yerini rahatlayandan sona qapını döyüb içəri girdim.

Gənc xanım mənm də yerimi açmış və öz yerinə girmişdi.

-Nə əziyyət çəkirdiniz? - dedim.

Gülümsündü. Bəlkə də bayaqkı ər-arvad sözümə işarə vururdu...

Səhər yuxudan oyandıq, daha doğrusu o oyandı. Mən yatmamışdım ki. Səhərə kimi ona baxmışdım. O da səksəkəliydi. O tərəf-bu tərəfə çevrilir, hərdən ədyal üstündən sürüşür, bədəninin bir hissəsi açıq qalır və çöldən düşən işıqların haləsində cəzbedici görünürdü. Düzü, bunu qəsdən edirdi, ya yox, bilmədim...

Birinci o çölə çıxdı, əl-üzünü yuyub qayıtdı. Makiyajsız da gözəl idi. Mən də ayaqyoluna gedib qayıtdım. Mən gələnə qədər özünə sığal vermişdi və qapıya tərəf baxırdı, sanki məni gözləyirdi, üzü gülür, gözləri parıldayırdı.

Qəfildən: -Növbəti dayanacaq mənimdir, - dedi.

Təəccübləndim və nə edəcəyimi bilmədim.

-Elə bilirdim ki, siz də mənim kimi sona qədər gedəcəksiniz, - təəssüflə dedim.

-Mən də elə bilirdim, amma düşməliyəm. Sevgilim hardasa buralarda məni gözləməlidir, - sevinclə dedi.

“Sevgili” sözünü eşidəndə çaşdım. Beynimdə o qədər xəyallar qurmuşdum ki.

-Niyə fikrə getdiniz? - yenə də gülümsündü.

-Sevgilinizi qısqandım, - mən də özümü o yerə qoymayıb gülümsündüm. Amma gülüşlərimiz fərqliydi: onunku dürüst, mənimki istehzalıydı, yəni taleyin ironiyası...

O, heç nə demədən, gülümsünə-gülümsünə sağollaşdı, çantasını əlinə alıb qatardan düşdü və sanki özüylə ruhumu apardı...

Səfər ərzində bircə dəqiqə də onu unutmadım. Onun gülüşü, qara gözləri, alaqaranlıqda parlayan dərisi yadımdan çıxmırdı. Bu bir yuxuydu, ilğım idi, ya taleyin oyunuydu, bilmədim?

Səfərim başa çatdı və geri döndüm. Yenə də çiskinləyirdi. Yenə də külək payız yarpaqlarını ətrafa səpələmişdi...

...Birdən onu gördüm. Yağışın altında dayanıb mənə baxırdı. Çətirsiz-filansız. Üst-başı əməllicə islanmışdı. Bir-birimizi aralıdan tanıdıq. O, mənə tərəf yüyürdü və qarşımda dayanıb gülümsündü. Saçlarından yağış damırdı...

-Bu siziniz? - deyə təəccüblə soruşdum. O da gülə-gülə başı ilə təsdiqlədi. - Sevgilinizi qarşılamağa gəlmisiniz?

-Hə!

-Bəs sevgiliniz hanı?

-O, mənim qarşımdadır, - dedi.

Çaşdım.

-Bəs...

-Mən onu axtarmağa çıxmışdım. Tapandan sonra qatardan düşdüm. Necə yazmışdınız? “İnsanlar xoşbəxtliyini vağzallarda tapır, vağzallarda da itirir...”

-Bu nədir, taledir? - deyə məşhur pritçanın sözlərini pıçıldadım.

O da eyni pritçadakı cavabı verdi:

-Yox, bu sevgidir, - dedi.

Mən onun qara gözlərinə uzun-uzadı baxdım, sonra qucaqlayıb dodaqlarından doyunca öpdüm: ilğım kimi, yuxu kimi, taleyin oyunu kimi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2024)