“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Daycest bölümündə  Naibə Qurbanovanın Modern.az saytında dərc edilən olduqca maraqlı yazısını təqdim edir.

Özündə müharibənin dəhşətlərini əks etdirən çoxlu sayda, fotolar, kadrlar, rəsmlər var. Amma bir foto var ki, baxanda - bax, qəhrəmanlıq budur, vətən sevgisi, bayraq sevgisi budur deyirsən!

Bircə fotosu ilə tanındı Natiq Qasımov. Rus jurnalisti özü də bilmədən Natiq Qasımovun düşmənə əyilməzliyini, qorxmazlığını və cəsarətini tam xırdalığınadək lentə ala bilib. Şəkildə bu oğlan erməni yaraqlılarının müşayiəti ilə bayrağı aparır. Şəkil keçmiş SSRİ-nin ən populyar dərgilərindən olan «Oqonyok» jurnalının 1992-ci il tarixli aprel sayında (№ 14-15) dərc olunmuş Konstantin Smirnovun «Qorxu» sərlövhəli məqaləsindəndir. Yazı italiyalı fotomüxbir Enriko Sarzininin çəkdiyi gördüyünüz bu şəkillə müşayiət olunur. Şəkildə Natiqin ağır döyüşlərdən sonra əlində üçrəngli milli bayrağımız iki saqqallı erməni arasında məğrurcasına addımladığı əks olunub. Ermənilər 5 gün müddətində kilsədə onlarla cəmi bir nəfərin mübarizə apardığını bilib çox pərt olmuşdular.

Natiqin qəhrəmanlığı az bir vaxtda dildən-dilə düşdü. Bu qəhrəmanlığın bütün keçmiş ittifaqa tanıdılmasında isə «Oqonyok»un xidməti əvəzsiz oldu. Redaksiya şurasında Y.Əlixanyan-Bonner kimi qatı millətçinin və V.Korotiç kimi ermənipərəstin təmsil olunduğu “Oqonyok”un müxbiri K.Smirnov özü də bilmədən vaxtilə kitablardan oxuduğumuz və filmlərdən seyr etdiyimiz cəsur partizan, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin şücaətini təkrarlamış Natiq Qasımovun düşmənə əyilməzliyini, onun qorxmazlığını və cəsarətini tam xırdalığınadək vəsf etmişdi. Baxmayaraq ki, yazıda erməni təəssübkeşliyi müəyyən qədər də olsa özünü büruzə verib.

Tanış olaq

Onun haqqında nə keçmiş, nə də indiki zamanda danışmaq olur. Çünki dillərdə dastan olan sonuncu fotosundan sonra onun sonrakı taleyi barədə indiyədək heç bur məlumat yoxdur.

Natiq Səlim oğlu Qasımov. 1971-ci il yanvarın 2-də Gədəbəy rayonunun Kiçik Qaramuradlı kəndində anadan olub. Bir müddət sonra ailəsi ilə birgə Mingəçevir şəhərinə köçür. Məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan DRES-də çilingər, «Kosmos» kinoteatrında kinomexanik işləyir. Rusiyanın Krasnoyarsk vilayətində Daxili Qoşunlarda hərbi xidmət yolunu keçir. 1991-ci ildə ordudan tərxis olunduqdan sonra 20 gün ata-anasının yanında qalan Natiq könüllü olaraq Vətənin müdafiəsinə yollanır. «Qarabağ şahinləri» batalyonunun tərkibində Ağdam-Xankəndi istiqamətində bir neçə döyüşdə iştirak edir. Yurdsevərliyi və mehribanlığı ilə cəbhə yoldaşlarının hörmət və rəğbətini qazanır.

Xocalı faciəsi Natiqin sonrakı həyatının başlanğıcı olur. Döyüş bölgəsindən yenicə qayıtmış Natiq Xocalı soyqırımından sonra özünə yer tapa bilmir. Bunu faciədən bir neçə gün sonra, onun valideynlərinə ünvanladığı məktublar da təsdiq edir.

Atası Səlim kişinin dediklərindən: «Xocalı faciəsindən bir neçə gün sonra evdə tapdığımız məktubdan məlum oldu ki, Natiq Yaqub Rzayevin «Qarabağ şahinləri» dəstəsində vuruşmağa gedib. Evə göndərdiyi məktublarda yazırdı ki, Qarabağda xalqımızın qırıldığı, ana-bacılarımızın namusunun tapdandığı bir vaxtda mən evdə rahat otura bilmərəm».

1992-ci ilin mart ayının əvvəllərində «Qarabağ şahinləri» batalyonundan 31 nəfərlik bir dəstə Ağdamın Xramort kəndi yaxınlığındakı həyati əhəmiyyəti olan bir yüksəkliyi ələ keçirmək əmrini alır. Tapşırıq yerinə yetirilir, yüksəklik ələ keçirilir. «Şahinlər» qədim alban kilsəsində məskunlaşırlar. Döyüşdə komandir və bir neçə nəfər həlak olur. Bir neçə döyüşçü geri hissəyə dönür. Kilsədə Natiq və onunla bərabər 6 nəfər qalır. Arxadan kömək gözləsələr də, kömək gəlmir. Ermənilər isə aramsız hücumlarla yüksəkliyi geri qaytarmağa cəhd edirlər. Ermənilərin iki gün yüksəkliyi ələ keçirmək cəhdləri uğursuzluqla nəticələnir. Hər dəfə itki verən düşmən geri çəkilmək məcburiyyətində qalır. Bütün yoldaşları həlak olan Natiq son dərəcə əlverişli strateji mövqedə yerləşən alban məbədində təkbaşına mübarizəni davam etdirir. Kilsədə bütöv bir batalyonun yerləşdiyini zənn edən ermənilər əsir və girov götürdükləri Xocalı sakinlərindən «yararlanmaq» qərarına gəlirlər. Əsir düşmüş xocalılardan birini çağırıb ona bildirirlər ki, kilsədəkilər təslim olmasalar, bütün əsirləri güllələyəcəklər. Bu xəbərdarlığı kilsədəkilərə çatdırmaq Xocalıda məktəb direktoru işləmiş Cəfər Cəfərova həvalə olunur.

“Bayrağı və postu qoyub gedə bilmərəm”

Bu arada qeyd edək ki, 26 fevral 1992-ci il tarixdə Xocalı soyqırımı zamanı əsir düşmüş Cəfər müəllim Natiqi ən son görənlərdən biridir.

Cəfər müəllimin xatirələrindən: «Mənə dedilər ki, sizin türklər bizim kilsəni tutublar, çoxlu sayda adamlarımızı qırıblar. İstəmirik ki, itki verək. Sonra ermənilər məni özləri ilə bir meşəyə gətirdilər. Sağ tərəfdə uçuq bir xarabalıq görünürdü, üzərində də üçrəngli bayraq dalğalanırdı. Mənə dedilər, get sizinkilərə de ki, mühasirədədirlər, heç yana çıxa bilməzlər. Onları dilə tutub razı sala bilsən həm səni, həm də qalan 20 əsiri buraxcağıq. Əgər türklər təslim olmasalar, kilsəni partladacağıq, əsirləri isə güllələyəcəyik».

Cəfər müəllimin xatirələrindən: «Ermənilər təxminən 100 metr aralıdakı kolların, qayaların arasında gizlənib məni sürünə-sürünə irəli getməyə məcbur etdilər. Xarabalığa çatıb başımı qaldırıb baxanda gözümə 3-4 meyit dəydi. Bildim ki, bizimkilərdir. Kilsədən tüstü çıxırdı. Nəfəsimi dərib soyuq divara söykəndim, yuxarı baxdım. Gecədən islanmış üçrəngli bayraq ağır-ağır yellənirdi. Bayrağa baxa-baxa ağladım. Kilsəyə çatıb ana dilində «içəridə kim var, mən Xocalıdan əsir düşənlərdənəm, məni sizin yanınıza göndəriblər» dedim. Az sonra içəridən öskürək və hənirti səsi gəldi. Diksindim, həm də sevindim ki, burada bizimkilər var. Güclə eşidilən bir səs məni içəri çağırırdı. Əlimi divara sürtə-sürtə səs gələn tərəfə getdim. Bacadan düşən işığın altında bir avtomat, bir əl pulemyotu, çoxlu patron gördüm. O, üzü üstə yıxılmışdı. Yaxınlaşıb yaralı olub-olmadığını soruşdum. Güclə cavab verdi ki, yaralı deyil. Su istədi. Su olmadığından ona bir neçə parça quru çörək verdim. Könülsüz də olsa, çörəyi yedi. Yoldaşlarını soruşdum. Dedi ki, komandirim məni 6 nəfərlə bura göndərib. Yoldaşlarımdan üçünü ermənilər öldürdü, üçündən isə xəbərim yoxdu. Beş gündür ki, tək qalmışam. Niyə qaçmadığını soruşdum. Dedi ki, komandirə söz vermişəm, bayrağı və postu qoyub gedə bilmərəm. Kömək gözlədim, lakin gəlmədilər.

Natiqə ermənilərin tələbini çatdırdım. Eşitdiklərinin ürəyincə olmadığını hiss etdim. Dedi ki, iki gülləsi qalıb, axıradək vuruşacaq. Xahiş etdim ki, məni vur, qoy, heç olmasa özümüzünkülərin gülləsindən ölüm. Bir anlığa xəyala daldı. Tutaq ki, sizi vurdum, bəs mənə görə 20 nəfər əsirin güllələnməsinə necə razı olum. Bunu deyib havaya güllə atdı, ermənilərə tərəf bağırıb onları yanına çağırdı. Ermənilər əvvəlcə gəlməyə tərəddüd etsələr də, məni görüb tökülüşdülər. Natiqin üst-başını axtardılar. Onun bir neçə gün burada təkbaşına vuruşmasına heç cür inana bilmirdilər. Kilsəni aramsız avtomat atəşinə tutdular. Heç kimin olmadığını görəndə pərtliklərindən daha da qəzəbləndilər. Natiq əlində üçrəngli bayrağımız erməni yaraqlılarının arasında irəliləyərkən orada olan xarici jurnalistlər sözügedən məşhur fotonu çəkdilər. Sonralar bildim ki, həmin şəkil «Oqonyok» jurnalında dərc edilib. Ermənilər hər ikimizi BTR-ə qoyub Əsgəran qalasına gətirdilər. Milis şöbəsinin təcridxanasında məni kameraya salıb, Natiqi isə hərbi komendant olan mənzilə apardılar. Bundan sonra bir daha Natiqi görə bilmədim. 14 mart 1992-ci ildə 21 nəfər əsiri, o cümlədən məni Ağdam yaxınlığındakı qəbirstanlıqda dəyişdilər».

“O, üzərində bayrağımız sancılmış kilsədə beş gün ac-susuz qalmışdı”  

“...Tezliklə biz Stepanakertdən Əsgərana tərəf yollandıq. Oradan vaxtaşırı atışma səsləri gəlirdi. Lakin Əsgərana gedib çıxmadıq, çünki yolda silahlı saqqallılarla dolu BTR-ə rast gəldik. Şübhəsiz, buradakı dəstənin yaraqlıları «iş dalınca» gedirdilər. Onların aldıqları məlumata görə, bir neçə gün bundan öncə əks tərəf dağlarda kənd tutmuşdu. Ermənilər onları sıxışdırıb çıxartsalar da köhnə Qriqorian kilsəsində (Alban kilsəsində - N.Q) Azərbaycan Milli Ordusunun bir qrup «boyeviki» qalmışdı. BTR-dəki adamlar ən uca zirvədə yerləşən kilsəni azad etməyə yollanırdılar. Kiçik kilsədə azərbaycanlıların sayı heç kimə məlum deyildi. Lakin onlara hücum edən dəstə artıq iki nəfər itirmişdi. Hücumçular müxtəlif vasitələrə - gözyaşardıcı qazdan qumbaralaradək əl atsalar da məqsədlərinə nail ola bilmədilər. Təbiidir ki, biz onların izinə düşdük.

Təəssüf ki, hadisə yerinə çata bilmədik. Maşınımız dağın ətəyindəki yolda bataqlığa düşdü və BTR gözdən itdi. Buna baxmayaraq o böyük əks-sədaya səbəb oldu. Belə ki, nə bu gün, nə də ertəsi gün yaraqlılar kilsəni ələ keçirə bilmədilər. Yalnız üçüncü cəhddən sonra onlar kilsənin yeganə sağ qalmış müdafiəçisini təslim olmağa vadar etmiş və məbədlə qəbirstanlığı geri qaytarmışlar. Əsir düşmüş cavan oğlan tüstüdən qapqara idi. O, üzərində bayrağımız sancılmış kilsədə beş gün ac-susuz qalmışdı”.

Natiqin taleyi barədə beynəlxalq təşkilatlara da məlumat verilmir

Bu sözləri məqalə dərc olunandan sonra Moskvada «Oqonyok»un redaksiyasında olmuş Natiqin qohumlarına yazının müəllifi söyləyib. Müxbirin sözlərinə görə, o, Qarabağdan çıxanda Natiq sağ idi. K.Smirnov hətta əvvəlcə yaxınlarına Natiqin axtarışında köməklik göstərəcəyi barədə vəd verib. Lakin sonradan naməlum səbəblərdən o, bundan imtina edib.

Ermənilər tərəfindən əsir və girov götürülmə faktı danılan şəxslərin siyahısında Natiq Qasımovun da adı var. Dəfələrlə edilmiş müraciətlərə baxmayaraq, erməni tərəfi bu günədək Natiqin sonrakı taleyini Azərbaycandan və beynəlxalq təşkilatlardan gizlətməkdədir.

Mingəçevirdəki Şəhidlər Xiyabanında itkin düşənlərin rəmzi məzarları sırasında onun da adı var.

Görkəmli Azərbaycan bəstəkarı Cahangir Cahangirovun “Zərif gülüşlüm” adlı musiqi əsərinin Arutyun Pambukçyan və Seda Tadevosyan tərəfindən “Qaram dardzats” adı altında ifa edilməsi mənimsənilməsi və yutub platformasında yayılması faktı Əqli Mülkiyyət Agentliyində araşdırılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, Agentlikdən ifa olunan “Qaram dardzats” adlı musiqi əsərinin (https://www.youtube.com/watch?v=Berg7dsldeI) Azərbaycan bəstəkarı Cahangir Cahangirovun “Zərif gülüşlüm” musiqi əsəri ilə üst-üstə düşdüyü bildirilib. . 

Bildirilib ki, “Zərif gülüşlüm” əsəri Cahangir Cahangirovun 1969-cu il 18 dekabr tarixli ərizəsi əsasında Ümumittifaq Müəllif Hüquqları Agentliyinin Azərbaycan şöbəsində (indiki Əqli Mülkiyyət Agentliyində) qeydiyyata alınıb və müvafiq kataloqa daxil edilib.

Musiqi sonralar bir sıra Azərbaycan musiqi nəşrlərinə də daxil edilib (Cahangir Cahangirovun 1971-ci ildə çap olunmuş “Mahnılar (fortepiano ilə oxumaq və xor üçün)”). Bu mahnı, həmçinin Azərbaycanın məşhur ifaçılarından Şövkət Ələkbərova (https://www.yutub.com/watch?v=2qkKlQH5EMs) və İslam Rzayev (https://www.youtube.com/watch?v=4z_BArF0kQ4) tərəfindən də ifa edilib, yutub kanallarına yüklənib.

Əqli Mülkiyyət Agentliyinin ekspertləri bəstəkar Eldar Mansurov və Faiq Sücəddinovun rəylərinə əsasən müəyyən edilib ki, ifa olunan “Qaram dardzats” adlı mahnı Cahangir Cahangirovun “Zərif gülüşlüm” əsəri ilə eynidir. Bu da o deməkdir ki, Arutyun Pambukçyan və Seda Tadevosyan tərəfindən ifa edilən “Qaram dardzats” musiqi əsəri plagiatdır və məşhur Azərbaycan bəstəkarı Cahangir Cahangirovun “Zərif gülüşlüm” əsərinin adı “Qaram dardzats” adı ilə əvəz olunaraq təhrif edilib. Yutub kanalında yerləşdirilmiş Arutyun Pambukçyan və Seda Tadevosyan tərəfindən musiqi əsəri haqqında verilən məlumatda Cahangir Cahangirovun adı göstərilməməklə onun müəllif kimi şəxsi hüquqları, yutub kanalında kommersiya məqsədilə yerləşdirilməsi nöqteyi-nəzərindən isə əmlak hüquqları pozulub. Yutub kanalında mahnı haqqında verilən məlumatda aranjemançı kimi Khachik Sahakyan göstərilib. Müəllif-hüquq qanunvericiliyi baxımından mahnının aranjeman edilməsi üçün müəllifdən və ya onun vərəsələrindən icazə alınmalıdır.

Bu hal, eyni zamanda, Azərbaycanın milli qanunvericiliyinin müddəaları ilə yanaşı, həm də Azərbaycan və Ermənistanın üzv olduqları Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatının (ÜƏMT) inzibati idarəçiliyində olan “Ədəbi və bədii əsərlərin qorunması haqqında” Bern konvensiyasının, ÜƏMT-nin Müəlliflik Hüququna dair Müqaviləsinin və ÜƏMT-nin İfalar və Fonoqramlara dair Müqaviləsinin müddəalarının ermənilər tərəfindən kobud şəkildə pozulmasıdır.

Qeyd etmək istəyirik ki, Əqli Mülkiyyət Agentliyi tərəfindən Azərbaycan xalqına məxsus olan müəllif əsərlərinin, folklor nümunələrinin və digər qeyri-maddi mədəni irs nümunələrinin ermənilər tərəfindən oğurlanması, mənimsənilməsi və erməni nümunələri kimi təqdim olunması hallarına qarşı mübarizə aparılır, tarixi əsaslara söykənən və həmin əsərlərin Azərbaycan xalqına məxsus olmasını danılmaz faktlarla sübut edən arayışlar hazırlanaraq beynəlxalq təşkilatlara göndərilir, kütləvi informasiya vasitələrində yayılır, Agentliyin nümayəndələrinin iştirak etdiyi yerli və beynəlxalq tədbirlərdə ətraflı məlumatlar verilir və erməni saxtakarlığı ifşa olunur.

Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Fuad Muradov Avstriyaya səfəri çərçivəsində Zalsburq şəhər meri Harald Preuner ilə görüşüb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, görüşdə Komitənin fəaliyyəti, dünya azərbaycanlılarının birliyi, yaşadıqları ölkələrin cəmiyyətlərinə, o cümlədən Avstriya cəmiyyətinə inteqrasiya məsələləri barədə məlumat verilib. 

Ermənistanın 30 illik işğal dövründə Azərbaycan torpaqlarında törətdiyi vandalizm aktlarına, Azərbaycanın qazandığı böyük Zəfərin dünya azərbaycanlıları tərəfindən qeyd olunmasına diqqət cəlb edilib. 

Görüşdə iştirak edən Azərbaycanın Avstriyadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Rövşən Sadıqbəyli Avstriya-Azərbaycan münasibətlərinin tarixi köklərə malik olduğunu, ölkələrimiz arasında həm diplomatik, həm də digər sahələrdə əməkdaşlığın uğurla davam etdiyini bildirib. Azərbaycanın multikultural və tolerant ölkə olduğu, müxtəlif sivilizasiyaların və mədəniyyətlərin qovuşduğu məkan olaraq ölkəmizdə əsrlər boyu milli-mədəni rəngarənglik mühitinin formalaşdığı bildirilib. 

Zalsburq Universitetinin rektoru professor Hendrik Lehnert ilə görüşdə isə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmizdə həyata keçirilən diaspor siyasəti, qloballaşma şəraitində diaspor fəaliyyətinin təşkili, Azərbaycan həqiqətlərinin dünyada təbliği, xaricdə yaşayan azərbaycanlıların, o cümlədən Avstriyada təhsil alan azərbaycanlı gənclərin yerli cəmiyyətə inteqrasiya məsələləri barədə məlumat verilib. 

Görüşdə Azərbaycanın Avstriyadakı səfiri Rövşən Sadıqbəyli də iştirak edib. 

Komitə sədri daha sonra 8 Noyabr - Zəfər Günü münasibətilə Avstriyanın Zalsburq şəhərində yerləşən Motsarteum Fondunun Böyük Zalında təşkil olunan təntənəli konsert proqramında və rəsmi qəbulda iştirak edib. Azərbaycanın Avstriyadakı səfirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən tədbirdə Zalsburqda fəaliyyət göstərən konsulluqların təmsilçiləri, hökumət nümayəndələri, yerli ictimaiyyətin və Azərbaycan icmasının üzvləri iştirak ediblər.

Azərbaycanın Avstriyadakı səfiri Rövşən Sadıqbəyli bu il Azərbaycan və Avstriya arasında diplomatik əlaqələrin qurulmasından bu il 30 il ötdüyü, lakin iki ölkə arasında əlaqələrin tarixi köklərinin daha qədim olduğunu söyləyib. 

Diqqətə çatdırılıb ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə bu il həm ölkəmizdə, həm də ölkə hüdudlarından kənarda Şuşa şəhərinin 270 illik yubileyi və “Şuşa İli” geniş qeyd edilib. Diplomat Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin artıq ikinci ildir bu cür tədbirin təşkilinə dəstək verdiyini xatırladaraq təşəkkürünü bildirib.

Tədbirdə çıxış edən Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə Şuşa şəhərinin Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edildiyini diqqətə çatdırıb. Şuşanın Azərbaycanın tarixi, mədəni və ictimai-siyasi həyatında mühüm mərkəzlərindən biri olduğu, Şuşa şəhərində toxunulmuş xalçaların hələ 1867-ci ildə Parisdə beynəlxalq sərgidə mükafata layiq görüldüyü vurğulanıb. 

Komitə sədrinin sözlərinə görə, bu gün dünyanın 13 ölkəsində 19 Azərbaycan Evi fəaliyyət göstərir ki, onlardan da biri Avstriyanın mühüm mədəni mərkəzlərindən biri olan Zalsburq şəhərindədir, iki ölkə arasında mədəni və dostluq əlaqələrinin inkişafı, eləcə də soydaşlarımızın sıx birləşməsi istiqamətində müntəzəm işlər aparılır.

Tədbirin bədii hissəsində Xalq artisti, Əməkdar incəsənət xadimi Yalçın Adıgözəlovun dirijorluğu ilə Zalsburq Simfonik Orkestri Azərbaycan və Avstriya bəstəkarlarının əsərlərindən ibarət konsert proqramını təqdim edib. Konsert proqramından sonra qonaqlara ziyafət verilib.

Qeyd edək ki, dünyanın klassik musiqi mərkəzlərindən biri olan və dahi Motsartın doğulduğu Zalsburqda bəstəkarın adını daşıyan fondda ilk dəfə professor Yalçın Adıgözəlovun dirijorluğu ilə Azərbaycan klassik musiqisi səsləndirilib.

Xerson işğalçılardan tam azaddır və üzərində Ukrayna bayrağı dalğalanır.

Foto: Euronews

“Məmmədbağır Bağırzadə xanəndə idi, əsil xanəndə. Neçə-neçə ustad sənətkarların qiymətləndirdiyi ustad xanəndə. Muğamlarımızı, xalq və bəstəkar mahnılarını elə şövqlə, elə obrazla ifa edirdi ki, hər dəfə dinləyəndə adama yeni gəlirdi. O, özü həm də gözəl bəstəkar və şair idi. Özünün bəstələdiyi mahnılar da sevilir, dillər əzbəri olurdu. O, Allah-təalanın sevdiyi tək-tük sənətkarlardan idi ki, səhnəyə gəldiyi ilk gündən ömrünün sonuna kimi və ölümdən sonra da populyarlığını itirmədi.”

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, bu fikirlər noyabrın 10-da Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyində Xalq artisti Məmmədbağır Bağırzadənin xatirəsinə həsr olunmuş tədbirdə səslənib.

Gecəni muzeyin direktoru, sənətşünaslıq elmləri doktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi Alla Bayramova açaraq Xalq artistinin sənət yolundan danışıb. 

Tədbirin aparıcısı, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi Səadət Təhmirazqızı Xalq artistinin oxuduğu hər bir mahnıya öz dəst-xəttini həkk etdiyini vurğulayaraq deyib: "Məmmədbağır Bağırzadə Azərbaycan milli musiqi sənətinə çox sayda gözəl mahnılar bəxş edib. Sənət yolu toylardan və el şənliklərindən başlasa da, o, həm klassik, həm də müasir bəstəkarların əsərlərinə müntəzəm müraciət edib. Xanəndənin ifasında səslənən 200-dən çox mahnı, təsnif, muğam xalqa yadigar qalıb". 

Tədbirdə Xalq artistləri Ramiz Quliyev, Ağasəlim Abdullayev, Zaur Rzayev, Azərbaycan Milli Konservatoriyası nəzdində Musiqi Kollecinin direktoru Nazim Kazımov, Əməkdar incəsənət xadimi Çingiz Abbasov, Nardaran kənd ağsaqqalı Hacı Ağası və başqaları xanəndə haqqında danışaraq xatirələrini bölüşüblər. 

Sonda qonaqlar xanəndənin oğlu Rahim Bağırzadənin muzeyə hədiyyə etdiyi Məmmədbağır Bağırzadəyə məxsus bəzi əşyalar və fotoşəkillərdən ibarət sərgi ilə tanış olublar.

Əsəd Cahangir yazır

Xalq Yazıçısı Elçinin "Cəhənnəm sakinləri" pyesi əsasında hazırlanmış tamaşanın (quruluşçu rejissor Azərpaşa Nemətov, rejissor Anar Sadıqov, musiqi tərtibatı Kamil İsmayılov) Milli Teatrda oktyabrın 22-də nümayiş olunacağına dair elanı oxuyub, çoxdan baxmaq istədiyim, amma fürsət bula bilmədiyim tamaşaya getmək qərarı verdim, üstəlik, teatr sevdalı qələm yoldaşlarım Etibar Muradxanlı və Nazilə Gültacı tamaşaya çağırmağı da unutmadım. Necə deyərlər, cəhənnəm (sakinlərin)ə gedən özünə yoldaş axtarar.

Yaxşı, bəs, "hansı dərd, hansı şirin xatirə" bu sakinləri tarixin daş divarlarını yarıb, əbədiyyət yuxusundan oyadıb, ana teatrımızın səhnəsinə gətirib çıxarmışdı? "Quran" təsdiq edir ki, cəhənnəm əhli yalnız o vaxt azadlığa çıxa bilər ki, dəvənin beli incəlib, incəlib  axırı iynənin gözündən keçsin. Amma insani düşüncə ölçüləri ilə bu, imkansızdır - dəvənin beli heç vaxt iynənin gözündən keçəcək qədər incələ bilməz! Dramaturq da deyir ki, öz ağlımızın ölçülərini mütləq, etalon saydığımız yetər! Gəlin məsələlərə ilahi və ya vicdani ölçülərlə baxaq, nədən ki, vicdan özü elə içimizdəki Allahdır! Və biz vicdanı susdura, Allaha inanmaya bilərik, amma onlar gec, ya tez qarşısında dayanıb haqq-hesab verəcəyimiz qaçılmaz, amansız həqiqətdir!

Elçin özgürlük dönəmi teatrımızın iki dramaturq imzasından biri, çağdaş dram sənətimizdəki ən mühüm yeniliklərin şəriksiz bayraqdarıdır: postmodernistik çoxvariantlı finallar, "ağıldan bəla" problemi və dəlixana metaforasından doğan şok-tendensiya, metafizik fantastika... Nələr yoxdur dramaturgiyamızın postəfəndiyev dönəmində iyirmidən çox səhnə əsərinə imza atmış və bununla da milli dramaturji fikirdə yeni səhifə açmış bu yazıçının pyeslərində.

"Cəhənnəm sakinləri"nə Kamran Şahmərdanov Rus Dram Teatrında hələ bir neçə il öncə quruluş vermiş və tamaşa teatr ictimaiyyəti tərəfindən ümumi razılıqla qarşılanmışdı. Amma indi - vur-tut bir neçə ildən sonra tamaşadan heç nə xatırlamıram və  belə çıxır ki, onun oyatdığı təəssürat kino və teatr elementlərini sintez eləməklə şərtlənən texniki vasitələrin yaratdığı illüziya imiş, çünki hər hansı fakt, o sıradan da sənət əsəri yadda qaldığı qədərdir.

Elçinin pyesi isə gərgin, lakonik, metafizik-psixoloji səciyyəli tamaşaya yetərincə əsas verir. "Cəhənnəm sakinləri"nin indiyə qədərki səhnə yozumlarını kölgədə qoyan və bəzi məqamlarda özü-özünü də ötüb-keçən quruluşçu rejissoru bu işin öhdəsindən uğurla gəlir. Bu ustad rejissorun indiyə qədər "Ah, Paris, Paris" (Elçin), "Mənim sevimli dəlim" (Elçin), "Mənim ərim dəlidir" (Elçin), "Hamlet" (Şekspir), "Şah Qacar" (Ə.Əmirli), "Ölülər" (C.Məmmədquluzadə), "Almaz" (C.Cababrlı) tamaşalarına baxmışam və ayrı-ayrı səhnələr, özəlliklə də kütləvi səhnələrin uğurlu həllinə baxmayaraq, bu tamaşalardan heç biri, məncə, "Cəhənnəm sakinləri" qədər aydın rejissor yozumuna malik olmayıb. Bunu deyəndə hər şeydən öncə tamaşanın rejissor ideyasını bütün qabarıqlığı ilə ortaya qoyan, estetik yöndən  heyranedici finalını göz önünə alır, amma axır sözü əvvəl deməyib, hələlik bu barədə danışmaq istəmirəm.  Bircə bunu deyim ki, şimşək çaxışını xatırladan, tamaşaçının beynini qəfildən işıqlandıran belə yaddaqalan finalları Vaqif İbrahimoğlunun "Lənkəran xanının vəziri", Bəhram Osmanovun "Çar Edip, yaxud alın yazısı", "Kral Lir", "Köhnə ev", "Mesenat" tamaşalarında görmüşəm.

Elçinin təkcə "Cəhənnəm sakinləri" deyil, "Teleskop" və "Şeytanın oyunları" pyeslərində də söhbət vicdandan gedir və bunlar üçü bir yerdə, əslində, "Vicdan" trilogiyası  adlandırıla bilər. Dramaturqa görə, həyatda ən böyük faciə insanın özü-özünü itirməsi, ən böyük problem özünəqayıdış, ən dəhşətli hakim oyanmış vicdan, ən amansız məhkəmə vicdan qarşısında verilən hesabatdır. Vay olsun o  kəslərin halına ki, onları vicdan əzabı, vicdan məhkəməsi, vicdanın hökmü gözləyir! Bu, cəhənnəm əzabından daha betərdir! Elçin sözügedən pyeslərində bəzən tarixi, bəzən çağdaş həyat materialında məhz bu ideyanın dramaturji həllini verir və bu, qanunauyğundur. Çünki  sovet rejiminin yıxılması və bu çöküşün doğurduğu istər fərdi, istər milli, istərsə də ümumbəşəri  əzabların bir ümdə anlamı var -  ağlasığmaz sarsıntılar bahasına yatmış vicdanların oyanması və bu oyanış hesabına özünə qayıtmaq, sovet adamı yox, sadəcə, adam olmaq! Pyesdə baş verən olayların zamanı kimi yeni il gecəsi, yəni Həzrəti İsanın mövludunun seçilməsi də təsadüfi olmayıb, fərdi, milli və ümumbəşəri anlamda mövluda, oyanışa, intibaha  çağırışdır.   

Daxili-mənəvi oyanış problemi baxımından "Cəhənnəm sakinləri" pyesi dramaturqun  yaradıcılığında özəl yer tutur və bu, təsadüfi deyil. Pyes vicdan (və buna paralel olaraq Allah) amilinin az qala yoxa çıxdığı, qarşılığında Stalinin Tanrı səviyyəsinə qaldırıldığı bir dönəmdən - 37-ci ildən söz açır. Olsun ki, mövzu ilk baxışdan yeni görünmür - Soljenitsının "İvan Denisoviçin bir günü" povesti, A.Rıbakovun "Arbat övladları", Y.Səmədoğlunun "Qətl günü" romanları, Nəbi Xəzrinin "Gecə döyülən qapılar" pyesi, Elçinin özünün "Ölüm hökmü" romanı... Lakin Elçinin problemə yanaşması özünəməxsusdur, sosial ittiham pafosundan daha çox, daxili qınaq, özünümühakimə ilə səciyyələnir və buna uyğun olaraq hadisələr psixoloji və ruhi-metafizik qata köçürülür. Pyesin əsas qəhrəmanları olan Kişi, Qadın və Qonaq, əslində, eyni bir şəxsin üç yerə bölünmüş fərqli parçalarıdır. Kişi və Qadın zahiri, cismani, Qonaq isə daxili, ruhi bölgünün təcəssümüdür. Odur ki, burda ittihamçı da, ittiham olunan da, qalib də, məğlub da, hakim də, məhkum da eyni bir subyekt - insandır!

Məncə, dramaturqun insanlığın ən qədim arxetipi olan Adəm-Həvva-Şeytan üçlüyünə üz tutması, öz qəhrəmanlarını konkret adlar deyil, Kişi, Qadın və Qonaq adlandırması da problemə yanaşmada belə bir müəllif konsepsiyasından doğur ki, söhbət hansısa konkret şəxslərlə yanaşı və bundan daha çox ümumən insandan, təkcə 37-ci il olayları deyil, "Tövrat" və digər qutsal kitablarda öz əksini tapan əskidən əski günah kompleksindən, sadəcə bir-birini NKVD işçilərinə satmaq yox, vicdanı, Allahı şeytana satmaqdan, yəni insanlığın dünyaya gəlişi, həyatın başlanğıcından gedir. Sual doğur - əgər həyatın kökündə günah durursa, insan günahdan doğulubsa, onda kimisə nədəsə suçlamaq nə qədər məntiqi, nə qədər ədalətlidir? Lakin dramaturq bu sualın o üzünə keçir, nədən ki, vicdan günahdan öncə və sonradır, onun "beşiyi və məzarı əbədiyyətdir". İnsan sadəcə cismən günahdan doğulub, ruhən isə təmizdir və öz ruhi başlanğıcına qayıtmağa borcludr. Hətta ən amansız  rejimin yaratdığı repressiv durum belə insanı bu məsuliyyət yükündən azad eləmir. Çünki insan bu yükü çəkməyə sadəcə məsul yox, həm də məhkumdur, istəsə də, istəməsə də! Çünki Allah şeytandan, vicdan insandan, ilkin törəmədən üstündür! Elçinin pyesinin bütün sosial-siyasi yönləriylə yanaşı, ilahi nüvəsi, metafizik özülü bundan ibarətdir. İstər pyesin, istəsə də tamaşanın sərt aurası da problemin özünün müəllif iradəsinin dışına çıxan bu güzəştsiz səciyyəsindən doğur.

*

Azərpaşa Nemətov çağdaş teatr anlayışının tələbinə uyğun "tamaşanın müəllifi" olmasını proqramda özəl vurğulayır və buna iki yöndən haqq edir. Birincisi, rejissor  dramaturji mətnə müəyyən redaktələr edir, məsələn, bütün qonşuların bir yerə cəm olduğu yeni il qonaqlığı səhnəsi rejissorun bu redaktəsinin nəticəsidir. İkincisi və ən başlıcası o, finalda az qala görünməyəcək qədər nazik kəndirlərlə sahibləri repressiya olunmuş, boş qalmış  stulları teatr "səmasına" qaldırır və bununla da tamaşaya orijinal yozum, özünəməxsus anlam verir. Bu final hesabına iki saata yaxın davam edən və tarixi olaylardan bəhs edən tamaşa birdən-birə aktual məna, çağdaşlıq statusu qazanır. Kilsə musiqisini xatırladan qutsal melodiyanın müşayiətilə havada yellənən stullar çoxqatlı məna daşıyır - bir anda boş qalan vəzifə kürsüləri, dağılan tifaqlar, məhv olmuş talelər, yerin cazibə qüvvəsindən, nəfsin tələlərindən, dünyanın hay-küyündən qopub, efir boşluqlarına yüksələn və bizə hər şeyin fani olduğunu  xatırladan ruhlar!.. Məhz bu final akkordu tamaşaya orijinal rejissor yozumu verir, dini məzmunlu musiqi parçası isə məsələni lokal çərçivədən çıxarır, qərb-xristian dünyasının zahiri nəzakət pərdəsinə bürünmüş siyasi oyunları, pambıqla baş kəsməsinin planetar miqyaslarına işarə edir.

Tamaşanın finalının zalda əyləşənlər üzərindəki təsirinə konkret bir misal çəkim. Antrakt zamanı teatrın bufetində çay içə-içə tamaşadan elə də məmnun qalmadıqlarını bildirən qələm dostlarım ikinci hissədən sonra fikirlərini tamam dəyişdilər. Və indi sizə yazdığım və bundan sonra yazacağım bir sıra yozumlar da, əslində, üçümüzün birgə fikirlərimizin ifadəsidir. 

İstər bir-birini və qonşularını NKVD-yə satan və  xəyanətlərinin üzə çıxdığı kəskin psixoloji durumlarda rəngarəng insan emosiyalarının bütün qammalarını büruzə verən Qadın (Məleykə Əsədova) və Kişi (Elşən Rüstəmov), istərsə də başlanğıcda komik, finalda dramatik planda, gah NKVD işçisi, gah şeytan, gah da vicdanın səsi kimi təqdim olunan Qonaq (Nurəddin Mehdixanlı) öz səliqəli, ölçü-biçili, çoxillik səhnə təcrübəsindən doğan bitkin oyunları ilə razılıq doğururlar. NKVD zabitləri (Elçin Əfəndi, Vüsal Mustafayev) və qonşular (Mirzə Ağabəyli, Ləman İmanova, Rüstəm Rüstəmov, Rada Nəsibova, Ramin Şıxəliyev, Xədicə Novruzlu) baş rolların ifaçıları üçün gözəl fon yaradırlar.

Tamaşa bitir. Teatrdan çıxıb, dostlarımla birlikdə Füzuli meydanının altındakı yeraltı keçiddən keçir və tamaşa ilə bağlı anındaca iki işarə alıram. Yeraltı keçiddəki mağazalardan birində qucağındakı körpəyə süd verən Məryəm ananın portreti mənə öz antipodunu - xristian dünyasının nə İsa mərhəməti, nə də Məryəm şəfqətinə uyğun gəlməyən siyasətini yada salır. Sovetdənqalma kitablar satılan qonşu mağazadan gələn köhnə kağız qoxusu isə elə bil ki, vicdanınızı kif atmağa qoymayın deyir, allahsız, vicdansız sovetizm ruhundan təmizlənmənin vacibliyi barədə xəbərdarlıq edir. Bu işarələrin çözümü barədə fikirlərimi dostlarımla bölüşürəm: Etibar heç nə deməyib, fikrə gedir, Nazilə isə bunu hökmən yazacağın yazıya əlavə edərsən deyir. Yeraltı keçiddən çıxıb, ciyər dolusu təmiz hava alırıq. Elə bil, üstümdən ağır bir yük atmış, katarsis keçirmişəm.  Yağışı gözləyirəm...

Bu il Azərbaycan Respublikası Milli Olimpiya Komitəsinin 30 illik yubileyidir. Əlamətdar yubiley münasibətilə müxtəlif tədbirlər, layihələr həyata keçirilir, ölkəmizdə olimpiya hərəkatının keçdiyi yola nəzər salınır.

Milli Olimpiya Komitəsi və Mədəniyyət Nazirliyinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən və komitənin yubileyinə həsr olunan "Azərbaycanda Olimpiya hərəkatı" mövzusunda fotomüsabiqə də belə layihələrdəndir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” pprtalı xəbər verir ki, Bakı Fotoqrafiya Evində fotomüsabiqə iştirakçılarının əsərlərindən ibarət sərginin açılışı keçirilib.

Mərasimdə MOK-un baş katibi Azər Əliyev, vitse-prezidentləri Çingiz Hüseynzadə, Zemfira Meftahətdinova, Mədəniyyət Nazirliyinin əməkdaşları, idman mütəxəssisləri və digər qonaqlar iştirak ediblər.

Milli Olimpiya Komitəsinin vitse-prezidenti Çingiz Hüseynzadə bu il 30 illiyini qeyd edən qurumun idmanın və olimpiya hərəkatının, olimpiya ideallarının inkişafı və təbliği istiqamətində özünəməxsus dəst-xətti ilə dünya idmanında yeni bir səhifə açmağı bacardığını bildirib. Qeyd edib ki, 30 illik tarixə nəzər saldıqda görürük ki, qarşıda Milli Olimpiya Komitəsini, olimpiyaçılarımızı zəfər və qürur dolu illər gözləyir.

MOK-un yubileyinə həsr olunan müsabiqə haqqında məlumat verən Çingiz Hüseynzadə vurğulayıb ki, sənət yarışmasına bu ilin 15 avqust tarixindən başlanılıb. Azərbaycanın 20 peşəkar fotoqrafı müsabiqənin əsasnaməsinə uyğun olaraq, 10-dək foto göndəriblər. Münsiflər heyəti 187 foto arasından ən yaxşılarını seçib.

Azərbaycan Fotoqraflar Birliyi İdarə Heyətinin sədri, münsiflər heyətinin üzvü Rauf Umudov söyləyib ki, 12 nəfərdən ibarət münsiflər heyəti fotolara onlayn qaydada baxış keçirib, sonra seçdikləri fotolar haqqında rəylərini MOK-a təqdim ediblər.

“İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi İdarə Heyətinin sədri Şahin Seyidzadə çıxışında MOK-un yubileyi münasibətilə təbriklərini çatdırıb. O, həmçinin fotomüsabiqədə qalib adını qazanan iştirakçıları təbrik edib, yeni uğurlar arzulayıb.

Çıxışlardan sonra müsabiqə qaliblərinin adları elan edilib. Dilavər Nəcəfov I, Yaqub Cəfərov, İlqar Cəfərov II, İslam Atakişiyev, Bəhruz Qurbanlı və Azər Əlizadə isə III yerlərə layiq görülüblər.

Qaliblərə MOK-un pul mükafatı və diplomları təqdim edilib.

Sonda tədbir iştirakçıları sərgi ilə yaxından tanış olublar.