Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Beni tanımamıştın, ne o zaman ne de şimdi, hiçbir zaman beni tanımadın. Sana, o an yaşadığım hayal kırıklığını nasıl anlatabilirim sevgilim? Senin tarafından tanınmamanın hayal kırıklığını ilk defa yaşıyordum. Bütün ömrüm boyunca bu his ile yaşadım, şimdi bu his ile ölüyorum ve sen hâlâ beni tanımıyorsun. 

Kitabı oxudum bitirdim və bir müddət səssizcə tavanı izləməyə başladım. İçimdən gələcək ilə bağlı bir çox suallara cavab axtarırdım. Bunlardan biri də sevginin mənim həyatımdakı dərin və tilsimli həyat yolu idi. Bu yaşına qədər hər zaman bu mövzunu həyatı üçün ən böyük əngəl hesab edən birinin indi oturub bütün hər şeyi ən dərin nüansları ilə nəzərdən keçirməsi əlbəttə qəribə bir hal idi. Bir sual verdim özümə:"Həqiqətən insan öz mənliyini və qürurunu yox sayaraq bir nəfəri bu qədər dərindən sevə bilərmi?!" 

Sonra yenidən özümə cavab verdim:"Yox!"

Yenidən  özümə bir daha sual verdim: "Sən heç olacaqları düşünmədən həyatını öz əllərin ilə birisinə təslim edə bilərsənmi?! "

Yenə öz cavabım özümə gecikmədi: "Yox!"

Bu dəmdə otaq yoldaşım ilə evdə elə eynilə bu mövzu ilə bağlı mübahisə edərkən mənə çox sərt bir şəkildə bir sualla bütün sualların cavabını verdi:

-Sən sevgidən çox anlayırsan axı?! 

Susdum..., deyəsən, doğru deyirdi. Doğru sözün isə insana necə təsir etdiyini açıqlamaq məncə çox çətindir. 

Əsas məsələ budur ki, insan yaşamadığı və hiss etmədiyi bir duyğu və yaxud hadisə üzərinə nə qədər fikir ifadə etsə hər zaman yarım qalacaq. Ona görə də mən bu kitaba istədiyim qədər incələmə yazım yenə nələrsə yarım qalacaq. 

Mənə görə bu kitab başdan sona bir eşqdən bəhs edirdi, amma sevgi ilə uzaqdan yaxından əlaqəsi yox idi. Mənə görə bu bilinməz qadın yaşamadığı və hiss edə bilmədiyi ata sevgisini  uşaq qəlbinin özü üçün yaratdığı cismani obraza sevgi və hədsiz ehtiras donu geyindirərək özünü hər məqamda düzgün çıxarmağa çalışırdı. Atasının öz qolları arasında sevgi və məhəbbət duyğusu aşılamadığı bir qızın öz vücudunu cismani obrazına heç düşünmədən satmasını kim qınaya bilərdi ki? 

Və yaxud yenə atasının öz qolları arasında sevgi və məhəbbət duyğusu aşılamadığı qızlardan biri olan mən öz ətrafımdakı heç bir qarşı cinsə güvənmirəmsə, həyatıma daxil olmasına məhəl qoya bilmirəmsə, məni kim qınaya bilərdi ki?! 

Əlbəttə, heç kim qınaya bilməz. Hər birimizin öz həyatımızdan çıxardığı nəticələr fərqli olur. Və hər birimizin hiss etdiyi duyğuların kökündə də dərin yara izləri olur. Eşqi itirməliyik və sevgiyi, hörməti, qayğını tapmalıyıq. Tapdıqlarımız itirdiklərimizdən hər zaman dəyərli olur. 

Əziz Stefan baba, məktubları sevirəm və mən səndən fərqli olaraq bilinəndən bilinməyənə yazıram. Və o məktublar bir gün əgər bilinən birinə xitab edəcək olarsa, deməli mən eşqi itirib sevgini tapmışam. 

Hiss edilmədən yaşanan hər şey yarıda qalmalıdır, həmçinin bu yazı kimi. Əgər bir gün hisslərim tökəzləyərsə, yenidən görüşərik. 

Xoş mütaliələr! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birlikdə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün nəsr zamanıdır, sizlərə İlqar İsmayılzadənin “İtmiş pul” hekayəsi təqdim ediləcək.

İlqar İSMAYILZADƏ      

İTMİŞ PUL...

(Turqayın acı hekayəsi)

Həyatda doğru-dürüst olanlara ithaf olunur!

         Bu hekayədə rayon mərkəzindən xeyli uzaqda yerləşən ucqar bir kənd sakininin başına gəlmiş real və acı hadisədən bəhs olunur.Hekayənin əsas qəhrəmanı 18 yaşlı Turqaydır.Turqay hələ 5 yaşında ikən atasını bədbəxt hadisə nəticəsində itirmişdi, o vaxtdan zəhmətkeş anası və kiçik bacısı Aytənlə birlikdə böyük çətinliklə yaşayırdılar.Anası həyətyanı sahədə tərəvəz əkib-becərir, evin ehtiyacını ödəməklə yanaşı, onların satışı ilə də məşğul olurdu. Bəzən maddi durumları çox ağır olanda qonşu kəndlərdə ev işində çalışaraq övladlarını saxlamaq üçün pul qazanırdı. Turqay və kiçik bacısı fədakar ananın zəhməti sayəsində böyümüş, boya-başa çatmışdılar. Turqay ananın evdən kənarda işləməməsi və evdə qalıb istirahət etməsi üçün özünə uyğun iş axtarır, lakin kənd yerində belə bir işi tapa bilmirdi. Tək anası və balaca bacısını evdə qoyub Bakıda fəhlə işlməyə getməsi də düz gəlmirdi. Bütün bunlara rəğmən, ara-sıra həm yaşadığı kənddə, həm də qonşu kəndlərdə fəhlə və usta köməkçisi kimi çalışırdı. O, orta məktəbi yalnız natamam şəhadətnamə ilə bitirmişdi, maddi durumun aşağı olması, həm də yolun uzaqlığından onun yaşadığı kəndlə 8 km. məsafədə yerləşən qonşu kənddə orta təhsilini davam etdirə bilməmişdi. Bir neçə yaxın qohumu olsa da, yalnız Turqayın Rusiyada yaşayan dayısı onları fikirləşir, çətinliyə düşəndə imkanı daxilində onlara yardım əlini uzadırdı.Lakin iki əmisi və başqa qohumları atası dünyasını dəyişən gündən bəri onları heç düşünmür, vəziyyətləri ilə maraqlanmırdılar.Bu kiçik ailə birmərtəbəli, həm də kiçik və köhnə ata evində yaşayırdı. Bu ev, əslində, Turqayın babasından onlara qalmış ata evi idi. Mərhum atası bir neçə dəfə Rusiyaya işləmək üçün gedib yenidən ev tikməyə qərar versə də, kifayət qədər qazana bilmədiyindən buna nail ola bilməmişdi. İndi havalar yağışlı olanda evin hər iki otağı və eyvanına ara-sıra yağış damırdı. Buna görə yağışlı havada su daman yerlərə böyük qazan və qablar qoyurdular.

Artıq mart ayının yarısı arxada qalmış, ağaclar tumurcuqlamış, ətraf  yaşıllaşmış, bahar fəslinin müjdəçiləri sayılan qaranquşlar uçub gəlmişdi. Ötən ilin ortalarından etibarən ananın xəstələnməsi həm Turqayı, həm də bacısı Aytəni çox sarsıtmışdı.Turqay bu ilin ilk ayında anasını rayon mərkəzində yerləşən xəstəxanaya gətirib həkim müayinəsindən keçirmiş, onun ağır xəstə olduğunu öyrənmişdi. Lakin maddi durumları çox aşağı olduğundan Bakıda müalicə almağa və həkimin yazdığı bahalı dərmanları almağa imkanları çatmamış, yalnız ev şəraitində təbabət üsulu ilə hazırlanan dərmanlarından yararlanmağa çalışmışdı. Anasının müalicəsi üçün dayısından kömək istəsə də, dayısı maddi vəziyyətinin yaxşı olmadığından hələ ki pul yollaya bilməmişdi.Qarşıdan Novruz bayramı gəlirdi.Anası xəstə halda evi və həyət-bacanı təmizləsə də, Novruz bayramını qeyd etmək üçün əllərində heç bir pul, heç bir imkan yox idi. Neçə il idi ki, imkansızlıq ucbatından Novruz bayramına görə özlərinə yeni paltar da ala bilmirdilər.Ana adəti üzrə səhər günəş doğmazdan öncə yuxudan oyanıb evin işlərini görməli, çay hazırlamalı və daha sonra işləmək məqsədi ilə torpaq sahəsinə getməli idi.Lakin belə bir gözəl və ürəkaçan səhərdə evə tam səssizlik hakim idi.Turqay yuxudan oyanıb ətrafa baxdı və anasından səs gəlmədiyini duydu.Dərhal anası ilə kiçik bacısının yatdığı otağa yaxınlaşıb qapını astaca döydü.Səs gəlmədiyindən qapını yavaşca açıb içəri baxdı.Anasının yataqda uzandığını və yaxşı vəziyyətdə olmadığını gördü.Aytən isə ananın yanında uzanıb ona qısılaraq yuxuya getmişdi.

– Ana! Sabahın xeyir! Niyə qalxmırsan?Axı sən bu vaxta kimi heç yatmırdın.

– Turqay, oğlum, bu gün heç yaxşı deyiləm. Heç ayağa qalxmağa belə taqətim yoxdur.

– Ana, sənə hazırladığın bitki suyundan gətirim?

– Yox, balam. Bitkidən hazırladığım dərman bitib.Gərək yenidən hazırlayaq.Bax gör imkan olsa, dayına yenidən xəbər yolla.Bu vəziyyətlə davam edə bilmirəm.Dayına de ki, ananın vəziyyəti çox ağırdır. Turqay anasına bir az xidmət göstərdikdən sonra qonşuluqda yaşayan dostunun evinə tələsdi. Qapını döyüb onu çağırdı.Sonra ondan Rusiyada yaşayan dayısına whatsapp vasitəsilə mesaj atmasını xahiş etdi.Əslində, Turqayın dostuna müraciət etməsinin səbəbi özünün mobil telefonu və internetə çıxışının olmamasına görə idi.Turqay evə qayıdıb anasının yanında əyləşdi.Anasının taqətsiz və ağrılı halına baxdıqca ürəyinə çox qorxulu fikirlər gəlirdi.Sanki tezliklə anasını itirəcəyini düşünür, ondan sonra həyatının qaralacağı kimi xəyallar içində batıb qalırdı. Bacısı Aytən də anasına qısılaraq astaca ağlayır, göz yaşı tökürdü...

Axşam saatlarına yaxın evə səssizlik, qəm-qüssə və kədərin hakim olduğu bir vaxtda birdən dostu onu səslədi.Dərhal həyətə tərəf qaçdı.Dayısından cavab gəldiyi xəbərini alıb sevinclə anasının yanına qayıtdı.

– Ana! Dayı cavab göndərib. Yazıb ki, mənim adıma 300 manat pul yollayıb. Səhər tezdən rayonda banka gedib pulu götürəcəm! Ana,narahatolma, pulualankimihəkiminyazdığı dərmanları alaram. Birisi gün isə səni yenidən rayona həkimə apararam. Yaxşı olarsan...

 Bu xəbər xəstə və halsız vəziyyətdə olan ananı, bir də ona qısılmış ağlar gözlü bacını çox sevindirdi. Ananın gözlərindən yaş axdı və yavaşca ağlamağa başladı. Amma ağlaya-ağlaya şükür edir, ona belə bir çıxılmaz vəziyyətdə yardım əlini uzatmış qardaşına dua edirdi. Turqay isə o gecəni səhərə qədər yata bilmədi. Yerində gah sağa, gah da sola fırlanıb fikirləşir, yarısevinc, yarıkədər sabahın açılmasını gözləyirdi.

 O, günəş doğmazdan öncə hazırlaşdı, şəxsiyyət vəsiqəsi və ötən il həkimin anası üçün yazdığı, lakin imkansızlıq üzündən ala bilmədiyi dərman reseptini götürüb rayon mərkəzinə doğru yola çıxdı. Əlində bu qədər böyük məbləğdə pul olacağını düşünüb özü ilə uzun illər evdə saxladığı boş pulqabını da götürdü. Amma bəlkə də, buna heç ehtiyac yox idi... Bir az yol qət etdikdən sonra qonşu kənddən rayon mərkəzinə gedən bir yük maşını saxladıb mindi. Beləcə Turqay müəyyən müddətdən sonra rayon mərkəzinə çatıb bankın yerləşdiyi küçəyə tərəf tələsdi. Banka çatıb sevinclə içəri daxil oldu. İçəridə böyük izdihamın olduğunu gördü. Bir saat gözlədikdən sonra növbəsi çatanda dayısının onun adına yolladığı pulu götürüb özü ilə gətirdiyi pulqabına yerləşdirdi. Daha sonra pulqabını əynindəki gödəkcənin cibinə qoyub kəndə qayıtmağa qərar verdi. Amma o həm də keçən il həkimin anası üçün yazdığı dərmanları almalı idi. Onun dərman alacağı aptek kəndə gedən maşınların dayanacağına yaxın yerləşirdi. Turqay özünü itirmiş kimi dayanmadan hərəkət edir, bankın ətrafı və önündəhesabından pul çıxarmaq və eləcə də pensiyasını almaq üçün ora toplanmış adamları yara-yara tələsirdi. Təxminən 20 dəqiqəlik yol qət etdikdən sonra kəndə tərəf hərəkət edən maşınların dayanacaq yerinə çatdı və sevincindən aptekə getməyi belə unudaraq maşınlardan birinə əyləşib yola düşdü. Maşın hərəkət edərkən sevinc və ümid hissi ilə əlini gödəkcəsinin cibinə yaxınlaşdırdı. Lakin cibinin boş olduğunu görüb birdən-birə diksindi. Dərhal maşını saxlatdırıb pulunun itdiyini söylədi. Əvvəcə maşının içində, sonra dayanacaqda axtarmağa başladı. Pulunu itirdiyini söyləyib, ətrafdakılardan onu görüb-görmədiklərini soruşdu... Orada pulunu tapmadıqda gəldiyi yolla banka doğru geriyə qayıtmağa qərar verdi və yol boyu sağa-sola baxara iztirabla geriyə qayıtdı. Bəlkə də, bu, Turqayın ömründə üzləşdiyi ən ağrılı, ən acılı və ən sarsıdıcı hadisə idi. O, itmiş puldan daha çox, bəlkə də, ölüm ayağında olan xəstə anasını düşünür, itirdiyi pulla əziz anasını da itirəcəyini fikirləşirdi. Banka çatan kimi yenidən ətrafdakılar və ətrafda yerləşən dükanlara bir-bir yaxınlaşıb pulunu itirdiyini bildirdi,onlardan pulunu görüb-görmədiklərini  soruşdu. Lakin bir cavab almadı, bəlkə də, heç kəs onun nə çəkdiyini anlamır, bəlkə də, anlamaq istəmirdi. Çünki ətrafdakı adamlar özünü və öz rahatlığını düşünən kimi görünürdü. Turqay banka daxil olub məsul şəxslərə pulunu itirdiyini söylədi. Lakin onlar bundan xəbərsiz olduqlarını, hansısa tapılmış pulun qeydə alınmadığını bildirdilər. Turqay bütün bunlardan sonra özünü çox çətin və acı bir durumda hiss etməyə başladı. Anladı ki, artıq itirdiyi pulu tapmaq mümkün olmayacaq. Lakin yenə də tam ümidsiz deyildi. Bankın önündə dayanıb gəlib-gedənlərə yaxınlaşaraq pulunu itirdiyini söyləyir, ümidini üzmürdü...

Artıq günəş batmaq üzrə idi. Hava get-gedə qaralırdı. Turqay bu vəziyyətdə kəndə qayıtmağı münasibbilmədiyi üçün gecəni rayon mərkəzində qalmağa qərar verdi. Hava soyuq olduğundan hansısa parkda və ya küçədə gecələyə bilməzdi. Buna görə rayon məscidlərindən birinə gedib gecəni orada qalmağı düşündü.  Cibindəki qəpikləri toplayıb iki ədəd pirojki aldı, aclığına qalib gəlməyə çalışdı. Məscidə gələndə orada 3-4 nəfərin olduğunu görüb sakitcə bir küncə yaxınlaşdı. Bura yarıqaranlıq olduğundan məsciddə olan azsaylı adamlar onu görmədilər. Beləliklə də, orada yığılmış nalçaların arxasında özünə yatmaq üçün balaca bir yer hazırladı, kədərli və ümidsiz halda uzanıb gözlərini yumdu. Nə qədər yatmağa çalışsa da, sanki ölüm ayağında olan xəstə anası və kiçik bacısını düşünür, düşdüyü bu çıxılmaz vəziyyətdən necə qurtulmağıyla bağlı fikirlərdən rahatlıq tapa bilmirdi.  Turqay illər boyu evdə saxladığı pulqabını özü ilə gətirib bankdan götürdüyü pulları da pulqabıya yerləşdirdiyinin yanlış və yersiz hərəkət olduğunu fikirləşib özünü danlayır, məzəmmət edirdi. O, pulunun ya əlini cibindən çıxararkən yerə düşdüyünü, ya da kiminsə onu izləyib izdiham içində cibindən götürdüyünüdüşünürdü. Lakin bu fikirlər onun itirdiyini geri qaytara bilməzdi. Gözlərinə yuxu gedənə kimi Tanrıya yalvarır, itirdiyi pulu tapmaqda ona yardımçı olmasını diləyirdi...

         Gözlərini açanda artıq saatın 9-10 radələrində olduğunu gördü. Dərhal məsciddən çıxıb bank tərəfə getməyə tələsdi. Lakin məscidin gözətçisi  onu yolda yaxalayıb gecəni məsciddə qaldığını, əsəblə bunun yolverilməz olduğunu söylədi. Turqay başına gələnləri gözətçiyə danışdıqda yaşlı kişi dayandı, əsəbləri sakitləşdi və gözləri doldu. O, Turqayın cibinə 2-3 manat pul qoyub ümiddən düşməməyi, pulu itirdiyi yerə gedib yenidən axtarmasını tövsiyə etdi. Həm də bildirdi ki, günorta namazı vaxtı məscidə gəlib məscidin axunduna olanları söyləyib ondan yardım ala bilər. Turqay ağsaqqal ilə sağollaşıb yoluna davam etdi. Bankın ətrafında saatlarla dayanıb dünənki kimi pulu axtarmağa, divarlara yazılan elanları oxumağa başladı, puldansa heç bir xəbər olmadı və heç kim onun itirdiyi pulu tapdığını söyləmədi. Günorta çağı azan səsini eşitcək məscid gözətçisinin məsləhətini xatırladı və dərhal məscidə getdi. Məscidin həyətinə çatanda orada 15-20 nəfər vardı. Onlar artıq namazı qılıb məscidi tərke dirdilər. Ətrafdakılardan məscidin axundunu soruşdu, qapının girişində nurani bir ruhani ilə üzləşdi. Ona salam verib başına gələnləri danışdı və gözətçinin ona verdiyi məsləhəti xatırlatdı. Məscidin axundu onu təmkinlə və ara-sıra hövsələsiz şəkildə dinləyib dedi: "Ay bala! Mən başa düşə bilmirəm ki, pulu, imkanı olmayanlar nə üçün mənim yanıma gəlirlər! Pulun yoxdur, get işlə, qazan! Əlin-ayağın var. Şikəst deyilsən ki! Pul itirmisən, get tap, ən azından diqqətli ol ki, itməsin. Anan xəstədir, Allah şəfasını versin! Mən pirəm, yoxsa bank? Mənim bankım yoxdur ki, hər yoldan ötənə pul verim.Mənim də balalarım var. İndi sənə pul verdim, o birisinə əl tutdum, bəs onda balalarımı hansı pulla saxlayım?!"

Turqay bu sözləri eşidəndə pərt olub, çox pis hala düşdü. Özünü daha da alçalmış, daha da üzülmüş və məğlub kimi hiss etdi. Məscidin axundu isə onunla sağollaşmadan üzünü ağsaqqala (ona pul üçün axunda müraciət etməyi məsləhət görmüş gözətçiyə) çevirib onu verdiyi məsləhətə görə danlamağa başladı. Bu zaman əlindəki mobil telefonuna gələn zəngə görə telefonunu açıb kiminləsə gülə-gülə danışdı. Bir az danışdıqdan sonra çox bahalı avtomobilinə əyləşib uzaqlaşdı...

Turqay dərdinin üzərinə gəlmiş böyük pərtliklə yenidən banka tərəfgetdi. Axşam saatlarına kimi ac-susuz halda orada və ətraf yerlərdə itirdiyi pulu axtarmağa başladı. Lakin heç bir nəticə olmadı. Yalnız bir neçə dəfə yaxınlıqda olan kafeyə yaxınlaşıb krantdan doyunca su içə bilmişdi. O, anasının hansı vəziyyətdə olduğu və hansı hisslər keçirdiyini düşündükcə az qala dəli olurdu. Çünki anası xəstə halında oğlunun başına nəsə pis bir hadisə gəldiyini də düşünə bilərdi. Üstəlik, onun çəkdiyi acılıq və xəstəlik vəziyyəti çox ağır və dözülməz idi. Düşünürdü ki, bəlkə də, itirdiyi pulu tapan adam bu pulların, əslində, ağır xəstəlikdən əziyyət çəkən və sanki ölüm ayağında olan əziz anasının dərman-həkim pulu olduğunu bilsəydi, qəlbinə mərhəmət hissi gələr, pulu sahibinə çatdırmadan oradan uzaqlaşmazdı. Amma görən, onun itirdiyi pulu tapan şəxs bu qədər doğru-dürüst idimi?! Beləcə ürəyində danışır, müxtəlif ehtimallar irəli sürür və ilk növbədə özünü qınayırdı. Çünki bu acı hadisə ilk öncə onun öz diqqətsizliyi ucbatından baş vermişdi. Günəş batana qədər orada dayanıb itirdiyi pulu axtarmaqla vaxt keçirdi. Anlar, saatlar ötdükcə Turqay itmiş pulunu bir daha tapmayacağına əmin olmağa başlayırdı. Lakin bu dəfə də kəndə qayıtmağa üzü gəlmədiyindən rayonda gecələməyə qərar verdi. Bir yandan aclıq və susuzluqdan dodaqları qurumuş, bir yandan da mart ayının soyuq havasından titrəyirdi. Yaxınlıqda yerləşən dörd-beş mərtəbəli yaşayış binalarına doğru gedib binaların istiliyini təmin edən qazanxananın arxasında borulara yaxınlaşdı. Boruya toxunduqda olduqca isti olduğunu görüb gecəni həmin boruların üzərində yatmağı fikirləşdi. Əslində, onun gecələmək üçün bundan başqa bir yeri də yox idi. Beləliklə də, yaxınlıqdakı dükanın zibil qutusuna atılmış bir neçə boş və quru kartonu yığıb özü üçün qazanxanadan çıxan istilik boruları üzərində yatacaq hazırladı.  Xəstə və əziz anasının vəziyyəti, çarəsiz balaca bacısının durumu, üzləşdiyi uğursuz olay və qarşıdan gələn Novruz bayramı barədə düşünüb parlaq ulduzlarla dolu səmaya baxır və gözündən yaş damlaları yanaqlarına axıb-tökülürdü. Beləcə yuxuya gedib yatdı...  

         Səhər başının üzərində dayanmış ortayaşlı bir kişinin səsinə yuxudan ayıldı. Bu, qazanxananın işçisi idi. Onun nə üçün burada yatdığını, haralı olduğu və niyə evə getmədiyini dayanmadan soruşurdu. Turqay heç nə demədən ayağa qalxıb  uzaqlaşdı və yolda üzünə su vurub bir daha ümidsiz halda banka tərəf yollandı. Amma bu dəfə heç kimə yaxınlaşmadan və heç kəsdən bir söz soruşmadan yalnız qaşqabaqlı və acıqlı halda ətrafı axtarmağa məşğul oldu. Bu zaman onu ötən günlərdə bir neçə dəfə görən orta yaşlı dükan sahibi gülə-gülə soruşdu: "Ay bala, nə oldu, pulunu tapa bildin?!" – Yox, tapa bilmədim. – Əşi, pulu itirdinsə, səndən getdi. Özünü zəhmətə salıb axtarma! Hamı sənin kimi ürəyi təmiz deyil ki...

 Onun bu sözləri Turqayın ümidsiz qəlbini daha da möhürlədi. Bundan sonra axtarışa davam etməyin mənasız olduğuna daha çox inanmağa başladı. O düşünürdü ki, pulu tapsa, ilk öncə aptekdən həkimin yazdığı dərmanları alacaq, daha sonra bayramı qeyd etməyə lazım olan xırda bazarlıq edəcəkdi. Hətta anası və balaca bacısını sevindirmək üçün kiçik hədiyyələr almağı da düşünürdü. Amma bütün bunlar onun gerçəkləşməyən arzuları, xəyalları idi. Bütün bunları düşününcə özündən asılı olmadan gözlərindən yaş axırdı. Birdən ürəyinə hardansa qəribə bir hiss və acılıq həsrəti gəldi. Dərhal xəstə anasını düşünüb necə olursa-olsun, kəndə qayıtmağa qərar verdi. Kəndə gedən maşınların dayanacağı yaxınlığında apteki görüb içəri girdi. Orada orta yaşlı mədəni və təmkinli bir kişini gördü. Bu, əslində onun indiyədək adını eşitdiyi və ilk dəfə gördüyü Qabil doktor idi. Kənddə bir neçə dəfə onun yaxşı insan olduğu və imkansız adamlara nisyə dərman verdiyi, bəzən isə qarşılıqsız yardım etdiyini eşitmişdi. Yaxınlaşıb salam verdikdən sonra başına gələnləri və anasının xəstə vəziyyətdə olduğunu söylədi. Qabil doktor ondan həkimin yazdığı resepti istədikdə, Turqay ötən il həkimin yazdığı resepti evdən çıxarkən pulqabına qoyduğu və onun da pullarla birlikdə itdiyini bildirdi. – Oğlum, bax mən sənə nisyə dərman verərəm. Səni tanımasam da, doğru danışdığına inanıram. Amma reseptsiz sənə necə və hansı dərmanı verə bilərəm?! – Əmi, bəlkə anamın xəstəliyinə uyğun dərman verəsiz? – Yox, bu, yolverilməzdir. Yalnız xəstəliyi dəqiqləşdirməklə iş bitmir. Hər xəstəliyin öz dərəcəsi, öz dərmanı olur. Həkimin müayinəsindən sonra yazdığı iynə-dərmanları təsbit etmək lazımdır. Sən də ki onların adını belə bilmirsən... Turqay bu cavabdan çox sarsıldı. Sağollaşıb ümidsiz halda aptekdən çıxmaq istədikdə Qabil doktor onu çağırıb dedi: – Dayan, ən azından bir neçə sakitləşdirici dərmanlar verim, apar. Sonra reseptlə gələrsən, dərmanları olduğu kimi verərəm. Bunu deyib içərisində 2 dərman, bir də 10 manat pul olan bir paketi ona uzatdı və bunların bir hədiyyə olduğunu söylədi. Amma dərmanları hər gün yeməkdən sonra 3 dəfə içilməsini söylədikdə Turqay tutulub qaldı. Axı onların evində gün ərzində üç dəfə yemək olmur və imkansızlıq ucbatından yalnız bir dəfə sadə yemək yeyə bilirdilər. O hər şeyə rəğmən, dərmanları alıb təşəkkür etdi və kəndə gedən maşınlardan birinə minib yola düşdü. Ən arxa sırada pəncərənin kənarında əyləşərək özünə qapılmışdı...

         Axşam saatları idi. Günəşin batmasına hələ təxminən 2 saat qalırdı. Turqay yol boyu narahatlıq və pərtlik içində idi. Evə hansı üzlə və necə gedəcəyini, anasına nə cavab verəcəyini fikirləşirdi. Özünə qapanıb dərindən düşündüyündən maşında əyləşmiş insanların danışıqlarını heç dinləmirdi. Lakin ara-sıra maşında əyləşən bir neçə nəfərin bir-biri ilə danışdığı və kiməsə rəhmət oxuduqlarını, "Allah rəhmət eləsin!" sözünü dediklərini eşitdi. Özünə dərindən qapandığı və fikrə getdiyi üçün bu barədə dərinə getmədən danışanlara fikir vermədi. Nəhayət, kəndə çatdıqda maşından düşüb utanc və xəcalət, həm də ümidsizliklə evlərinə doğru hərəkət etməyə başladı. Uzaqdan həyətlərinə baxanda evlərinin qarşısında adamların toplandığını görüb həyəcanlamağa başladı. Hərəkətini sürətləndirərək evə tərəf qaçdı. Evə çatanda evin içərisindən ağlaşma səslərini duymağa başladı. Ağlaşma səslərini eşidincə sanki bütün vücudu soyudu, anasının başına pis hadisə gəldiyini anlamağa başladı. Turqay evə daxil olanda qonşular ona başsağlığı verməyə, səbirli olmağı tövsiyə etməyə başladılar. Bir-iki nəfər isə ona acıqlanıb indiyə qədər harada itib-batdığını soruşdu. Evlərinin kiçik eyvanında üzü ağ parça ilə örtülmüş bir cənazəni görüb diksindi. Bu onun xəstə halında yataqda əzab çəkən anasının cənazəsi idi. O, xəstəliyin şiddətindən dözməyib bu gün səhər saatlarında dünyasını dəyişmişdi. Ətrafa baxanda bacısı Aytəni gördü. O, ağlamaqdan doymuş kimi halsız haldaydı, qonşu qadınların biri qucaqlayıb nəvaziş göstərirdi. Turqay anasının üzərinə örtülmüş ağ parçanı qaldırıb ona sarıldı və hönkürtü ilə ürəkdən ağlamağa başladı: "Ana, bizi qoyub hara gedirsən? Bəs məni və Aytəni kimə tapşırırsan? Ana, qalx ayağa, ölmə! Bizim sənə ehtiyacımız var. Ay ana, ana, ana..." Ətrafdakılar onu sakitləşdirib otaqdan həyətə çıxartdılar.Əslində o, pulu itirməsəydi, anasına lazım olan dərmanları vaxtında alıb gətirər, onun sağalması üçün lazım olan işləri görə bilərdi.Lakin həm bütün bunların olmaması, həm də evin tək oğlunun uzağa gedib 3 günə qədər xəbərsiz qalması ananın ölümünü tezləşdirmişdi.Bəlkə də, onun itirdiyi pulu tapmış və ya onu oğurlamış şəxs həmin pulla özünə və ailəsinə bir neçə günlük xoş anlar yaşatsa da, əslində, Turqayın ailəsi üçün əbədi kədər və acılığı ərməğan etmişdi.Sonra anasının dəfn işləri yerinə yetirildi.Onu kənd qəbristanında, həyat yoldaşının məzarı yanında torpağa tapşırdılar. O vaxtdan sonra Turqay hər il mart ayı gələndə kədər, qəm-qüssə dəryasına batır, mənəvi əzab çəkirdi. Lakin əsas mənəvi əzab çəkməli olan onun pulunu cibindən oğurlayan və ya onun itirdiyi pulu tapıb mənimsəyən kəs olmalı idi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc yazar Furqanın “Mustafa Həbibzadənin meyidini mən oğurlamışam” hekayəsini təqdim edir.

FURQAN

MUSTAFA HƏBİBZADƏNİN MEYİDİNİ MƏN OĞURLAMIŞAM

                                                         1.

Jurnalist otaq yoldaşımdan xahiş etmişdim ki, aktyor Mustafa Həbibzadəni tapsın və onu müsahibəyə razı salsın.

– Çətin məsələdi, – demişdi.

Amma bir gün işdən qayıdanda dedi:

          – Muştuluğumu ver, Mustafa Həbibzadəni tapmışam.

           – Doğrudan? – dedim, inanmağım gəlmirdi.

           – Hə! Doğrudan.

          – Müsahibə verməyə razı oldu?

           – Güc-bəla razı saldım.

          – Əla, – dedim, – mən də gəlirəm.

          – Sən hara?

          – Müsahibəyə. Sənin fotoqrafın olacam.

Otaq yoldaşım bilirdi ki, Mustafa Həbibzadə mənim ən sevimli aktyorumdu və onu yaxından görmək, onunla söhbət etmək ən böyük arzularımdan biridi. Və onu da bilirdi ki, tutduğumu qoparmamış əl çəkən deyiləm. Yəni “mən də gəlirəm” dedimsə, deməli, gələcəm. Dirəşməyin mənası yoxdu.

                                                         2.

          – Bax ha, – deyərək son tapşırıqlarını verməyə çalışan otaq yoldaşım əlavə etdi, – orda sən çox danışma. Qəşəng şəkillər çək. Müsahibə bitəndən sonra nə istəsən, soruşarsan Mustafa müəllimdən.

          – Yaxşı, – dedim, – narahat olma!

          Avtobusdan düşüb meyvə-tərəvəz satılan marketə yaxınlaşdıq. Redaksiyanın fotoaparatı da əlimdə idi. Otaq yoldaşım satıcıdan soruşdu:

          – Bilmirsiz, Mustafa Həbibzadə hansı evdə yaşayır?

          – Niyə bilmirəm ki?! – deyə satıcı gülərüzlə cavab verdi. – Bu yolla təxminən iki yüz metr gedin, qırmızı darvazanı da keçib sağa dönün, birinci darvaza yox, ikincisi. Göy rəngdə.

          Satıcı sözünü bitirib bizi başdan-ayağa süzdü:

          – Deyəsən, jurnalistsiz.

          Otaq yoldaşım sevincək:

          – Hə, – dedi.

          – Boş yerə əziyyət çəkməyin!

          Satıcının bu sözlərinə ikimiz də təəccübləndik:

          – Niyə?

          – Oğlu maşın qəzasında vəfat edəndən sonra o, hamıdan qaçır. O vaxtdan bəri nə kinoya çəkilib, nə televiziyaya çıxıb, nə də müsahibə verib.

          – Biz özüylə danışmışıq. Müsahibə verəcək, – otaq yoldaşım dedi.

          – Həə? Lap yaxşı. Yaxşı kişidi o, həm də gözəl aktyordu.

          Daha çox vaxt itirmək istəmədik. Satıcıya təşəkkür edib onun dediyi yolla getdik.

          Otaq yoldaşım üçün bu müsahibə böyük əhəmiyyət daşıyırdı. Dediyinə görə, illərdi heç yerdə görünməyən aktyorun birdən-birə ortaya çıxması, müsahibə verməsi ölkədə böyük səs-səda doğuracaqdı. Və bu, bəlkə də, otaq yoldaşımın maaşının artmasına vəsilə ola bilərdi.

                                                         3.

          Mustafa Həbibzadə pıçıltıyla:

          – Bir şərtlə müsahibə verməyə razıyam! – dedi.

          Biz bir-birimizə baxdıq.

          – Hansı şərt? – deyə otaq yoldaşım soruşdu. Mustafa Həbibzadə eyni pıçıltıyla danışmağa davam etdi:

          – Həkimlər mənə diaqnoz qoyublar. Pis xəstəliyim var. Uzağı bir ilə öləcəm. Bunu sizdən başqa heç kimə deməmişəm. Heç həyat yoldaşıma da.

          Qısa sükut yarandı. Biz ikimiz də donub qalmışdıq. Adicə “Allah şəfa versin!” də deyə bilmirdik. Sükutu aktyorun özü pozdu:

          – İstəyirəm ki, bu müsahibə mən ölən gün üzə çıxsın.

          Otaq yoldaşım yenə mənə baxdı. Baxışları deyirdi ki, neyləyək? Astaca başımı yellədim. Yəni razı ol, onsuz da buracan gəlmişik.

          Otaq yoldaşım dilləndi:

          – Şərtinizlə razıyıq!

                                                         4.

          Müsahibə, məncə, çox yaxşı alınmışdı. Mən də xeyli şəkil çəkmişdim.

          Bir gün sonra otaq yoldaşım işdən qayıdanda qırımından bildim ki, sözü var, deməyə çəkinir.

          – Nə olub? – deyə xəbər aldım.

          – Heç nə! – dedi.

          – Sözlü adama oxşayırsan.

          – Hə, baş redaktor müsahibəni çap eləmək istəyir.

          – Necə ki?

          – Deyir, indi çap edək, partlasın. Ölümündən sonraya qalsa, yaxşı olmayacaq.

          – Bəs şərti demədin?

          – Dedim.

          Kefim get-gedə pozulurdu.

          – Demədin ki, kişiyə söz vermişik?

          – Dedim.

          – Nə dedi?

          – Dedi ki, bu dövrdə kişi var?

          – Tfu! – dedim, – lənət şeytana.

          – Bilmirəm neyləyim... Bu gün şəkilləri vermədim. Dedim ki, kartı evdə unutmuşam. Sabah aparmalıyam.

          – Aparmasan, olmaz?

          – İşdən qovar məni.

          – Xəstəliyi olduğunu da yazacaqsız?

          – Bilmirəm.

                                                         5.

          Baş redaktor istəyinə nail olmuşdu. Otaq yoldaşım çarəsiz qalıb şəkilləri və müsahibəni ona təqdim etmişdi. Müsahibə şəkillərlə birgə qəzetdə iki səhifə tutmuş, qəzetin saytında da dərc olunmuşdu. On il ərzində heç yerdə görünməyən Mustafa Həbibzadənin ortaya çıxması sənət camiəsində, doğrudan da, partlayışa səbəb olmuşdu. Otaq yoldaşım sözünün üstündə dura bilmədiyinə görə kədərlənsə də, baş redaktorun maaş artımı ilə bağlı dediyi sözlərin xoşbəxtliyini yaşayırdı.

          Amma bu sevinc çox çəkmədi. Bir həftə sonra Mustafa Həbibzadənin ölüm xəbəri yayıldı.

          Bütün saytlar ölüm xəbərinin ardınca aktyorun son müsahibəsini paylaşırdı. Otaq yoldaşım evin içində gəzə-gəzə təkrarlayırdı:

          – Düz eləmədik. Gərək müsahibəni dərc etməyəydik.

          Aktyorun dəfni sabah olacaqdı.

                                                         6.

          Dəfn günü xəbər saytlarında dəhşətli bir xəbər yayıldı:

          “Aktyor Mustafa Həbibzadənin meyiti yoxa çıxıb”.

          Otaq yoldaşım işə getməyə hazırlaşırdı. Ordan da guya dəfnə gedəcəkdi. Xəbərdən ikimiz də sarsıldıq.

          Elə bu anda qapı döyüldü. Otaq yoldaşım qapını açıb məni çağırdı:

          – Tez bura gəl!

          Qonaqları görəndə təəccübdən yerimdə dondum. Otaq yoldaşım ağappaq olmuşdu.

          – İçəri girmək olar?

          Cavab gözləmədən mənzilə daxil oldular. Dörd nəfər idilər. Çiyinlərində də tabut. Yorulmuşdular. Tabutu koridora qoyub otağa keçdilər.

          – Çaydan, sudan nəyiniz var? – biri soruşdu.

          Otaq yoldaşım titrəyə-titrəyə mətbəxdən su gətirdi.

          Gələnlər, Mustafa Həbibzadənin müxtəlif filmlərdə yaratdığı mənfi obrazlar idi. Tabutdakı da, çox güman ki, aktyorun özü idi.

          Su içdikdən sonra kresloda oturan mənfi obraz dilləndi:

          – Yəqin, bilirsiz də, həkim ona diaqnoz qoymuşdu. Xəstəliyi var idi.

          Otaq yoldaşım hələ də titrəyirdi:

          – Hə, – dedi titrəyə-titrəyə, – bi... bilirik...

          – Onu da bilirsiz ki, sizin üzünüzdən ürəyi partladı, öldü?

          – Mənim günahım yoxdu, – dedim, – mən heç qəzetin işçisi deyiləm, sadəcə, Mustafa müəllimi görmək üçün fotoqraf olmuşdum.

          – Kəs səsini! Əclaf! Günahı yox imiş. Buna bax!

          Divana yayxanan mənfi obraz çox əsəbiləşmişdi, mənə qanlı-qanlı baxırdı, halbuki o, ən sevdiyim filmdəki obraz idi.

          – Yaxşı, – dedi kresloda oturan, – olan olub, keçən keçib. Dəfnə az qalıb. – Sonra otaq yoldaşıma tərəf çevrildi:

          – Zəng vur baş redaktoruna. Tez gəlsin bura. Vaxtımız azdı. Meyit iylənəcək.

                                                         7.

          Baş redaktor koridorda qurumuşdu. Tabut və tanış simalar onu çox qorxutmuşdu.

          – Deməli, belə! – dedi mənfi obrazlardan biri. – Zəng vurursan redaksiyaya. Belə bir xəbər verirlər saytda: “Mustafa Həbibzadənin meyitini mən oğurlamışam”. Yəni sən...

          Mənfi obrazlardan biri qapının ağzını kəsdirmişdi ki, baş redaktor qaçmasın. Baş redaktor isə eynən otaq yoldaşım kimi əsirdi. Əsə-əsə cibindən telefonu çıxardı. Danışanda dili topuq çalırdı.

          On beş dəqiqədən sonra xəbər hazır idi. On dəqiqə ərzində bütün xəbər saytları bu dəhşətli xəbəri tirajlamışdı.

          Bayaqkı mənfi obraz dedi:

          – Biz daha gedə bilərik.

          Onlar getdilər, tabut evdə qaldı. Baş redaktor koridorda dizləri üstə çökmüşdü. Başını əlləri arasına almış, səssiz ağlayırdı.

          Qorxa-qorxa tabutun qapağını qaldırdım. Boş idi. Otaq yoldaşım da, baş redaktor da gəlib baxdılar.

          – Qəribədi, – baş redaktor dedi.

          Xəbər saytlarına girdim. Sən demə, Mustafa Həbibzadənin meyidinin yoxa çıxma xəbəri yalan imiş. Hansısa sayt oxucuların marağına səbəb olsun deyə, yalandan paylaşıbmış.

          Baş redaktor acı-acı dilləndi:

          – Şərəfsizlər, ağızlarına gələni yazırlar.

          Televizoru yandırdım. Mustafa Həbibzadənin baş rolda çəkildiyi film gedirdi. Məni söyən mənfi obrazı görən kimi tanıdım.

          P.S. Dəfndə o qədər adam vardı ki, iynə atsan, yerə düşməzdi. Otaq yoldaşımın dəfndən hazırladığı reportajın böyük hissəsi baş redaktorun məzar üstündə çıxışından ibarət idi.

          Həmçinin onun qələmə aldığı “Mustafa Həbibzadənin meyidini mən oğurlamışam” adlı köşə yazısı da saytda oxunma rekordu qırmışdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ayrı-ayrı psixoloqlar, sosioloqlar, alimlər illər uzunu liderlik təlimləri yaradıblar. Effektiv liderliyin universal stilinin müəyyənləşdirilməsinin bu cür ənənəvi konsepsiyaları dünya tarixinin inkişafında müəyyən rol oynayıblar, bu, istinasızdır. Bəsitdən mürəkkəbə, ibtidaidən aliyə təkmilləşən bu təhqiqatların öncə yarananlarında qeyd olunurdu ki, istənilən şəraitdən asılı olmayaraq lider müəyyən aparıcı xüsusiyyətlərə malik olmalıdır ki, məhz bunlar liderliyi şərtləndirməlidir. Sonrakı dövrdəki təlimlərdə isə daha çox şəraitin qiymətləndirilməsinə önəm verildi.

Liderlik – bir çox alimlərin təhqiqat obyekti olduğundan artıq bu gün liderlik problemlərinin öyrənilməsinin əsas teoretik yanaşmaları formalaşdırılmışdır.

Beləliklə, effektiv liderliyin ən vacib faktorlarının müəyyənləşməsi üçün 3 klassik metod mövcuddur: davranışa görə yanaşma, şəxsi keyfiyyətlər mövqeyindən yanaşma, şəraitə uyğun yanaşma.

Bu üç metoddan ən çox önəm veriləni davranış metodu hesab olunur. Liderliyin davranış əsası 2-ci Dünya muharibəsi ərəfəsindən başlayaraq ötən əsrin 60-cı illərinə qədər davam edib. Liderlik keyfiyyətlərinə davranış yanaşılmasının ən vacib fərqli cəhəti bu konsepsiyanın liderlərin xüsusi proqramlarla hazırlanmasını nəzərdə tutmasıdır. Davranış yanaşması konsepsiyalarının ən geniş yayılmışları bunlardır: ABŞ-ın Ohayo ştatı Universitetinin təhqiqatları,  ABŞ-ın Miçiqan universitetinin təhqiqatları, Laykert idarəçilik sistemi, Bleyk və Moyton idarəçilik çərçivəsi, təltif və cəzalandırma konsepsiyası, liderliyin əvəzlənməsi konsepsiyası.

Təbii ki, bütün bu konsepsiyaların üzərində ayrı-ayrılıqda dayanmağımız qeyri-mümkündür, kitabımızın bütün səhifələri buna bəs etməz. Qısaca olaraq onu deyək ki, məhz davranış yanaşması hesabına hazırda çox aktual olan rəhbərlik stili kvalifikasiyası əsasları yaranıbdır ki, bu kvalifikasiya da əksəriyyətimizə yaxşı bəllidir: demokratik rəhbərlik, avtoritar və liberal rəhbərlik. Üstəlik, bu yanaşma hesabına davranış stilləri də müəyyənləşdirilib. Amma bu metodda şəxsin əsas götürülməsi, konkret şəraitə önəm verilməməsi qüsurlu yanaşma hesab olunur.

Şəxsi keyfiyyətlər mövqeyindən yanaşma metodu davranış metodundan da əvvəl yaranıb, daha çox öz bəsitliyi və sxematikliyi ilə seçilir. Bu metodda lider şəxsin uğur qazanmaq formulu onun ətrafdakı digər insanların malik olmadığı müsbət keyfiyyətlər toplusuna malik olması üstünlüyü hesab olunur. Ancaq hətta ən müsbət keyfiyyətlərə malik olsa belə, lider ola bilməyən insanların hansı səbəbdən mövcudluğuna, təbii ki, bu metod aydınlıq gətirə bilməz.

Bu metodların hər ikisi nəzərə almayıb ki, motivasiyanın bilavasitə liderliyin dualist təbiətinə aidiyyatı var, nəzərə alınmayıb ki, kim və necə pozision liderliyə, kim və necə prosesual liderliyə yüksələ bilər.

Amma, oxucularımın nəzərinə onu da çatdırmaq istəyirəm ki, hazırda bir çox böyük korporasiyalar, menecment təsisatları öz fəaliyyətində bu liderlik konsepsiyalarını əldə rəhbər tutmaqdadırlar.

Təşkilati səviyyədə liderlik təliminin ən uğurlusu liderin korporativ mədəniyyətin qurulmasında və idarəçiliyində rolunu nəzərə alan, habelə liderlik stilinin təşkilatın həyat nəbzinin döyünməsindən asılılığına önəm verən şəraitə uyğun yanaşma metodu hesab oluna bilər. Amma bu metodda da subyektivliyə istinad obyektivlikdən kənarlaşmaya səbəb olub. Xüsusən, qloballaşma şəraitində liderliyin milli stilinə maraq, təhqiqatların multikultural orientasiyaya yönəliliyi, irrasional komponentlərə istinad kimi faktorların nəzərə alınmaması bu metodun qüsuru hesab edilə bilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Ulduz” jurnalı ilə birgə QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsini təqdim edir. 

Tariyel AZƏRTURK (ƏLİYEV)

NÜVƏDİNİN UZAQ-YAXIN TARİXİ

VƏ DAŞ YAZILI ABİDƏSİ BARƏDƏ

Nüvədi, adına antik şairəmiz BİDA HƏMMƏDANİNİN 3200 il bundan qabaq yazılmış şeirində rast gəldiyimiz ARAZ (ARAKS onun yunan variantıdır) çayının sol sahilində Zəngəzur sıra dağlarının cənub ətəklərindəki lokal Dinis – Çanpeki və Zərdəböyrü-Miyanbutun dağ silsilələri arasında yerləşmiş qədim yaşayış məskənidir.

BİDA HƏMMƏDANİNİN KÜR və ARAZ barədəki sətirləri belə səslənir: "ƏRİDƏ UDSIZ KÜR DEYƏ Kİ, ARAZU DEYƏ, GƏLƏ EDƏ SAVAB, HUNCA DEYƏ, BARI HUNCA DEYƏ...".

Şairə bizim kimi doğulduğu Kür-Araz ovalığının həsrətinin əriməsini arzu edir? Yəqin ki, ərə getdiyi uzaq Həmədanda. Poema irihəcmlidir.

Əfsus ki, kəndin tarixi barədə, dəqiq yarandığı əsr və ya il barədə də məlumatımız yoxdur. Vaxtilə qocalarımızın danışdığı nağıllara görə, Nüvədi onun ətrafında mövcud olmuş KAZIMLI, KASILI, QAREYSİMAN, QƏRÇİNİK, KƏND ÇAYI, TERVƏNİT, ANGİZET, ATAMAN və SULTAN SƏLMƏ kəndlərinin əhalisinin, müxtəlif səbəblərdən öz qədim yaşayış məskənlərini tərk etmək məcburiyyətində qalaraq gur və sərin, sağlam suyu olan DƏHNƏ qırağında köç salmışların yaratdığı kənddir. Və ona görə də ora NOU VADİ adlanıb.

Rəsmi arxeoloji qazıntılar aparılmasa da, elə kəndin yenilənən dövründə evlərin, demək olar, 80%-nin inşasında bilavasitə iştirak etmiş kəndin sakini Usta Vəlinin özünün dağ belini 7 metr dərinliyində yararaq Sələnc çayının suyunu aşırıb, örən dərədə cənnət bağlar saldığı və bu amacla gələcək bağ üçün yeri qədim məzarlardan təmizləyərkən Qareysimandakı qazıntılar zamanı (1924-1930) dağın döşündə aşkar etdiyi bir çox qəbirlərin açıldığından həmişə söhbət salardı. Və danışardı ki, onların çoxu küp qəbirlər idi və iri küplərin içərisində isə yarımoturmuş formada insan çəpərələri, sümük nəşləri və ya skeletləri olurdu. Və bu o demək idi ki, bu ərazi ən qədim insan məskənlərindən biri olub.

Amerika alimi məşhur şumerşünas Samuel Noy Kramerin gil yazılardan etdiyi bir tərcüməyə 1994-də Sietldə rast gələndə ayaqlarım yerə yapışdı. Mixi yazılı mətndə HARALI adlı yerdən söhbət gedirdi. Orada deyilir:

"TÜKRİŞ TORPAĞI SİZƏ HARALIDAN QÜVVƏTLİ MİS GÖNDƏRƏ BİLƏRMİ?

MAĞAN (MUĞAN – T.A.) TORPAĞI SİZƏ LYAPİS LAZURİ* GÖNDƏRƏ BİLƏRMİ?"

Dediyim kimi, tərcümə Amerikanın dünyaboyu tanınmış alimi S.N.Kramerindir. O, tərcüməsində Nüvədinin "TÜKRİŞ"– TÜRKİŞ – TÜRK torpağı olduğunu və bizim HARALIDA hələ 4-5 min il bundan qabaq da MİS çıxarıldığı faktından danışır. Muğanda da lyapis lazuri* (*göy rəngli lazurit mineralı) kimi yarımqiymətli daş çıxarıldığını sübut edir.

Bəlkə də, Kramerin tərcüməsinə görə, Amerika ədəbiyyatı "Azərbaycanı dünyada tarixdə ilkin mis istehsal edən ölkə" kimi təqdim edir. Bu məlumatı da adətən, adımızı heç yerdə çəkməyən xarici ədəbiyyatda nəyinsə bizə məxsusluğunun etirafı kimi görəndə sevincimin həddi-hüdudu olmadı.

Daha maraqlı bir fakt da diqqəti cəlb etməyə bilmir. Haralıdan az yuxarı SƏTİ DALANI adlı toponimin varlığı da adamı xəyal dünyasına qərq edir. Əgər Şumer dövrü HARALIDA lazuri mineralı çıxarılıb Babilana aparılırdısa, niyə eradan əvvəl 1290-1279-cu illərdə taxtda oturmuş Yegipetin 19-cu fironu İ SETİ bu təbii vardan, zəngin təbii ehtiyatdan imtina etməliydi ki? Məlumdur ki, Yegipetin digər daha məşhur fironu II RAMZESİN atasının adı SƏTİ (SETİ) olub.

Və son dövrlərdə Almaniyanın Tübingen Universitetinin əməkdaşlarının verdikləri məlumata görə, fironların DNT üzrə haploqrup analizləri sübut edir ki, guya Misir fironları türkəsilli olublar.

Xəritə 2. Nüvədi. Kənddən azca şimal-qərbdə əsrlər boyu Nüvədi evlərinin divarlarını bəyaz edən "Ağ torpaq" mənbəyi HARALI, SƏTİ DALANI və TAXTALAR. Ağ çərçivəyə alınıblar. Qırmızı nöqtələr kəndin ərazisindən De Qollun babası De Qoll kompaniyasının istismar etdiyi və boş mağaralar olan mədən yerləri.

Şəkildəki Firon Sətinin əyin-başında bərq vuran daş-qaş NODUN-NUHADİNİN TAXTALARIN`dan daşıyıb apardığı təbii filizlər hesabınadır. Çıxarıb at-qatırla Qara dəniz limanlarından birinə qədər (indiki Poti) daşıtdırar, oradan isə yelkənli gəmilərlə Misirə çatdıra bilərdi. Öz adını isə "İncil"in NOD adlandırdığı bizim kənddə – Nüvədidə SƏTİ DALANI adında yaşada bilərdi.

Nüvədinin Haralı ərazisindəki daha bir coğrafi quruluş düşüncəni rahat buraxmayıb, buraxmır. Haralının və Səti dalanının arxasındakı TAXTALAR adlı yerin qəribə strukturu. Adından göründüyü kimi, TAXTALAR, gerçəkdə, sanki dağın döşünə 20-yə qədər "taxtanın" pilləkən formasında düzüldüyü azman səkilərdən ibarət bir yerdir.

Xəritə 2-dən göründüyü kimi, TAXTALAR (sonralar daima taxıl əkilən ən iri zəmi sahəsi olub) özünün qəribə səth quruluşu ilə bizləri təəccübdə buraxardı. İndi zənnimə bir ideya gəlir ki, deyək, tarixin Şumer və ya Seti dövründə orada səthdən dağ-mədən işləri aparılmış və bu yer o cür terrasvari şəkil almışdır. Terrasın yanlarına baxanda da aydın olur ki, mədən sahəsinin səthi torpağı 20-25 metr qalınlığında daşındığından bu sahə sanki yanlardan kəsilmiş kimidir. Səkilərin itməkdə olan izləri dağ-mədən işlərinin, həqiqətən də, 3-4 min il bundan qabaq – lap Seti dövründə aparıldığı təsəvvürünü yaradır. Çoxsaylı terraslar təbiətin tektonik sıxılmasının nəticəsinin deyil, məhz insan əlinin və ağır əməyinin məhsulu təsirini bağışlayır və tarixin ışartı dövrlərində orada mis, molibden və digər əlvan metallar istehsal edildiyi qənaətini gücləndirir. 

Onun qarşısında – təqribən 3-4 km şimal-şərqdə Məmədemin adlı bir dərədə hər biri 130-150 metr dərinliyində 2 horizontal şaxtanın varlığı, həqiqətən də, bu yerlərin əlvan metallarla zənginliyindən xəbər verir. Onlarda vaxtilə mis istehsal edilirmiş.

Xəritə 3. Nüvədinin düz qarşısında Arazın sağ sahili Güney Azərbaycanda Oruc kəndindəki bu cür terrasvari işləmələr də Misir dövrünün izləridir. Taxtalar adlı torpağın bu növ istismarı Meğri rayonunun qonşu Aldərə kəndinin yaylaq ərazisində də mövcuddur. Şübhəsiz, bu uzaqlıqdan gələn istismarçılar tək bir Nüvədi ilə kifayətlənə bilməzdilər.

"İNCİL" YAZIR Kİ, ADAMIN BÖYÜK OĞLU Torpaqda əkib becərən KAİN (XAİN. Yəhudicə "əldə olunmuş" (приобретённый) mənasındadır) PAXILLIQDAN KİÇİK QARDAŞI ABELİ (ƏBİLİ) ÖLDÜRƏNDƏN SONRA (guya Allah ona daha çox diqqət yetirirmiş – Əbil qoyunçuluqla məşğul imiş), ALLAH ONU EDEN bağlarından şərqdə yerləşən NOD adlı zəhərli ilan-çayanlarla dolu, daşlı, qayalı, susuz, ilan mələyən bir dərəyə sürgün edir.

"4.15. Then the Lord put a mark on Cain so that no one who found him would kill him. 16. So Cain went out from the Lord`s and lived in the land of NOD, east of Eden".

17. Cain lay with his wife, and she became a pregnanat and gave birth to Enoch.Cain was then building a city, and he named it after his son Enoch.18. To Enoch was burn Irad, and Irad was the father of Mehjael, Mehujael was the father of Lamech. (The Holky Bible New Intl Version, Zonderwan Bible Publishers GrandRappids, Michigan, 1984, s. 6.).

Kəndimizin Baş dərə mənasını verən SAR DƏRƏSİNƏ açılan uzun dərələrdən biri, həqiqətən, susuzluğuna görə İLANBAĞIRAN DƏRƏSİ adlanır. Qədim kənd yeri QƏRÇİNİYİ – əslində, QAR ÇİNNİYİ (Cinlər mağarası, Cinlər dərəsi mənasında) kəsib keçir.

"BU VADİDƏ YEGANƏ YAXŞI ŞEY ORANIN ÇEŞİDLİ, DADLI və ƏTİRLİ MEYVƏLƏRİ İDİ" deyə "İNCİL" əlavə edir.

Susuz Nüvədidə yetişdirilən meyvələr çeşidliliyi və təmi ilə, doğrudan da, ayrı aləm idi. Xainin sürgün olunduğu yer – adı ilə də, bütün təbii təsviri ilə də bizim NÜVƏDİYƏ NUH VADİYƏ tamam uyğun gəlir.

Vaxtilə dünya alimləri hesab edirdilər ki, "İncil"də yazılanların çoxu mifdir. Sonralar müəyyən etdilər ki, yox, əslində, "İncil" tarixin müəyyən hadisələri üçün kompasdır. Orada yazılan şəxs və yer adları, doğrudan da, mövcud olub, hadisələr baş verib. Və çox tarixi nəsnələr aşkar olundu, olunur.

Nüvədini itirəndən sonra (Avqust 1991) mənim təşəbbüsümlə Nüvədinin yer adlarını toplamağa başladıq, xəritəsini hazırladıq. Mən topladıqlarımı və çəkdiyim xəritəni göndərib, Bakıda yaşayan qardaşım rəssam Fəxrəddin Vəlidən xahiş etdim:

"– Sən Allah, qardaş, hələ ki bu yerləri tanıyanlar dünyalarını dəyişməyiblər, kəndimizin bu toponimlərini tamamla. Xəritəni daha təkmil buraxdır. Biz dönsək, yaxşı, dönəmməsək ata yurduna, gələcək nəsillər ora qayıdacaqlar, qoy heç olmasa yer adlarını xəritə, siyahı ilə bərpa edə bilsinlər. Əllərindəki yazdığımız qəbalə ilə. Nəsillərarası bağ qırılmasın. Hər halda, bizə rəhmət oxuyanları tapılar".

Sağ olsun Fəxrəddin bəy, bir azdan sonra Nüvədidəki 700-ə qədər adı bir-bir topladı. Əlyazmasındakı siyahının bir surətini də, nəşrdən buraxdığı xəritənin bir dənəsin də mənə göndərdi. Mən də hamısını kompüterdə yığdım.

***

İndi bir neçə gündür fikirləşirəm, əgər "İNCİL"İN Kainlə bağlı dedikləri bizim kəndlə uyğun gəlirsə, o zaman bizim yer adları arasında mütləq XAİNİN adını saxlayacaq toponim qalmalıdır. Niyə də qalmasın, kənd ki öz ismini qoruyub saxlayıb... Və 700 toponimi gözdən keçirdim. Hamı dünya alimləri belə edir. Və sonda həqiqəti ortaya qoyurlar.

Doğrudan da, Nüvədidən 7-8 km şimalda qədim kənd yeri olmuş KƏND ÇAYININ qabağında XƏNCAVAR adlı bir dərə mövcuddur. Neçə illərdir onun nə demək olduğunu araşdırırıq, araşdırıram. Mən onu Xəncərvari – Xəncərə bənzər kimi açıram.

Amma bəlkə də, o, XAİNİN adı ilə bağlıdır.

Kənd çayından (xəritədə qırmızı dairəciklər qədim kənd yerləridir) bir az yuxarıda kəndin SAR DƏRƏSİNƏ açılan dərə, əslində, "XAİN CİVAR" olub. Min illər ərzində

XAİNCİVAR>XƏNCAVAR şəklinə düşüb. Təbiidir. İnsan övladının yaşadığı bu dərə azacıq suludur. Yazda bol olub Sələng çayına qarışsa da, yayda dərə ağzındakı dərin qumsallıqda batır, quruyur.

Ancaq dərə öz adını orada məskən salmış XAİNDƏN ala bilərdi. Ona görə XAİN CİVAR deyiblər ona. Yəni:

XAİNİN MƏHƏLLƏSİ, YERİ, XAİNƏ MƏXSUS KƏNDƏTRAFI YER, QONŞU XAİN, YAXINLIQDAKI XAİN və s. (Civarın mənalarıdır) (Xəritədə – ağ çərçivədə – "Xainin həbs yeri" kimi gedir).

Xəritə 4. Nüvədinin SAR (BAŞ) DƏRƏ boyu toponimləri və Xainin sürgün olunduğu yer XƏNCAVƏR – XAİNCİVAR dərəsi Covgit yaylağına (vaxtilə кənd olub) gedən vaxt, biz bu dərədən keçir, sərt Ombeli zəmisi dağını qalxır və oradan Covgit ayağındakı QILQILA adlanan bulağa yellənirdik. Oralarda su yerdən pıqqıldayıb çıxır, çoxlu mis paxırı (CuSO 4) ilə Covgitin bol Dəhnə suyuna qarışırdı.

Xain orada arvadı ilə yatır deyə, kitab əlavə edir. Onun bir oğlu olur, adını Enok (Ön ok – ox- T.A.) qoyurlar. "Kain onun adına orda şəhər salır". İndi vəzifə, Ön Ok-a bənzər şəhərin yerini tapmaqdır.

SAR DƏRƏDƏ "PEYĞƏMBƏR İZİ" adlı sal qayalar yatırdı yerdə (xəritəyə bax). Güman etmək olar ki, bu izlər Bəşərin Ulu Atası ADAMIN, Kainin və ya Enokun bədən izləri olub. Allah özü onların qüdsal izlərini min illərə yadigar qoya bilərdi. Uşaqlıqda bu izlərə baxmaqdan, üstündə uzanmaqdan doymazdıq. Sanki bir xətt boyu düzülmüş üç daş üstündə uzanmış  nəhəng bir Adamın baldırları aşağıdan birincidə, dal yançaqları ikincisində və kürəyi ilə başının arxa hissəsi sonuncu daşda əks olunmuşdu. Yorulub su sərinliyində azacıq mürgüləmiş peyğəmbərin izlərinə müqəddəs varlıq kimi baxırdıq. (Dünya turistləri üçün cəlbedici obyekt).

Kain onu sürgünə göndərəndə o, Allaha gileylənir – "Verdiyin cəza çox böyükdür. Onu çəkməkmi olar? Sən məni torpaqdan da, özündən də qovursan. Sürgün həyatı yaşayacam, sərgərdan olacam, bundan sonra kim məni görsə, öldürəcək bu an".

Allah dedi – "Qoy Kaini öldürən hər kəs özünün yeddi dəfə daha ağır cəzasın alsın".  Və Kain Allahdan uzaqlaşıb NOD adlı sürgün yerinə getdi. Orda Kain öz arvadı ilə yatdı. Onların bir oğlu oldu. Adını Enox qoydular. O, bir şəhər salıb, adını oğlunun şərəfinə Enox qoydu.

"İNCİL" yazır ki, EDEM bağlarının yanından PİSON və QİXON çayları axırdı. Adlar yəhudicədir. İngilis alimi DEVİD ROL isə FİSON`un JEYHUN və QİXONUN ARAZ olduğu qənaətinə gəlir. O cənnət bağları EDEMİN indiki TƏBRİZ şəhərinin altındakı münbit torpaqda batdığı konsepsiyasını tarixi dəlillərlə sübut edir.

Bunları nəzərə alsaq, Allahın Xaini Cənnət bağlarından acza şimalda yerləşmiş CƏHƏNNƏM dərəsinə (Nüvədidə dərələrdən birinin adıdır – CƏHƏNNƏM DƏRƏ – Araza açılır) sürgün etməsi ağlabatandır. Bununla Yaradan ona ikiqat cəza verirdi. Və bu dəlil də NOD`un bizim NUHADİ (NÜVƏDİ) olduğuna inamı artırır.

NÜVƏDİ QARQA DAŞI DAŞ YAZILI ABİDƏLƏRİ

Təqribən 1982-ci ildə müəllim, şair və tədqiqatçı qardaşım Həmzə Vəli (Əliyev) Nüvədinin güney qarşısında ucalan təqribən 1000 metr hündürlüyündəki sıldırım qayalarla zəngin, çılın-çılpaq Qarqa daşı adlanan dağında Səngər adlı alt zirvəsinin arxasında yazılı daşlar silsiləsi aşkar etmişdi. Nüvədiyə səfəri zamanı digər qardaşım Fəxrəddin Əli kitabələrin olduğu yerə qalxmış, Həmzə müəllimlə birgə onların keyfiyyətli fotolarını çəkmişdi.

Şəkil 1. Həmzə Vəlinin Qarqa daşı dağında aşkar etdiyi yazılı daşlar

Şəkil 2. Həmzə Vəlinin sağdakı daşda aşkar etdiyi səslər:

Yazının Orxon-Yenisey runi əlifbası əsasında sağdan sola transkripsiyası müəllifin zənnincə belədir:

"ON ÜÇ OK ERİNC AY ES. VƏ ERİNC ES ƏR ODSAN, ÖGÜN!

EN ƏR AZ. EKÜC BEK ERİNC ƏR AZ EL. BERT"

Açılışı:

1. On üç ok (tayfasıdır) de, dost. Dedi, elədir, dostum.

Ər, Odsan, ögün.

2. Alisən Ər Az. Bəy Az elinin varlığı ilə öyündü. Bert – hədiyyə*.

IX-XII əsrlərin ərəb səyyahları Azərbaycan və onun bəzi yerləri barədə qısa məlumatlar verirlər. Onlardan biri bizim üçün əlahiddə maraqlıdır. X əsr ərəb səyyahı Əbu Duləf Misər öz yazılarının birində Tiflisdən gəlib Ərdəbilə getdiyi yolun Zəngəzur bölgəsindən keçdiyini xatırlayır:

"Tiflisə səfərdən sonra mən geri, Ərdəbilə qayıtdım. Ərdəbilə yol üstündə bir neçə dağdan, məs, Vayzur (indiki Hayotzor – T.A.), Qaban, Xaçin, Ərrub, Həndən (əslində, orda indi də kənd kimi duran Hənddən demək istəyib – T.A,) və Bəzzeyindən (Qafanın vaxtilə Gəzbel adlanmış qala dağından – T.A.) keçdim. Yaxından Araz çayı axır və bu çay axarı boyunca o vaxta qədər heç yerdə görmədiyim əla nar bağlarına rast gəldim".

Bu ərazidə "Araz boyu kəndlər"dən yalnız NÜVƏDİDƏ və onun qarşısında Arazın bu tayında olan ÜŞDÜBÜNDƏ zəngin şirin nar bağları olub tarixən, var bu gün də. Bu cümlə özü göstərir ki, Misər bizim kənddə də olub: "... o vaxta qədər heç yerdə görmədiyim nar bağlarına RAST GƏLDİM".

Demir ee nar bağları barədə eşitdim. Açıq deyir "rast gəldim". Bu o deməkdir ki, müəllif o yerlərə ayaq basıb.

I Şah Abbas dövründə Nüvədi Cənubi Azərbaycandakı Qaradağ mahalının Astamal bölgəsinə  tabe imiş. Bu, bizim ulu babamız Məlik Əbilin məhkəməsinin Astamal xanı Ibrahim xan tərəfindən qurulması, dar ağacına qaldırılanda bizə gəlib çatmış Nüvədiylə bağlı çəkdiyi 4 bayatısı ilə təsdiq olunur.

1890-cı ildə bizim yerlərə ekspedisiyaya göndərilmiş bir rus zabiti Tiflisdə nəşr olunan  "Kavkazskiy vestnik" qəzetində yazır ki, Meğri, Əldərə, Astazur təbii bol suları ilə yaşayış üçün yararlı vadilərdir, lakin su çatışmazlığından Nüvədidə yaşamaq olduqca çətindir.

Xəritə 5. Rusiya hərbi kartoqraflarının 1847-də tərtib etdikləri bizim mahalın dəqiq xəritəsi də maraqlıdır.

Fransız mənşəli İsveçrə rəssamı, səyyah, arxeoloq, etnoqraf və naturalist Dyübua de Monpere 1840-cı ildə çəkdiyi əsərə "Селение Нугади в долине Алагез, Эриванское ханство" adını versə də, şəkildəki kəndin bütün tamlığı ilə bizim NÜVƏDİ olduğuna şübhə yoxdur. Əsər sanki kəndin fotosudur. O vaxt kəndimiz rus bölgüsünə görə, artıq Cəbrayıl qəzasının Zəngilan mahalına tabe idi. Bu unikal əsər bizi 180 il qabaqkı doğma kəndimizə aparır.

Onun ön plandakı Pir(i) Dərəsi məhəlləsi, Ağıl Düzündəki günəşləndiyimiz Sarı qayalığı, sağda Quzey məhləsi və ~ Örüşü və zirvədə Dinis dağı, dərənin sol tayında uzaqda Kəlbeli məhəlləsi və nəhayət, soldakı Səngər və Qarqa Daşı adlanan dağı və lap uzaqda Kəhriz bağları üstündəki Zərdəböyrü aşırımı ilə yüz faiz bizim NUVƏDİDİR.

İsveçli rəssam qeydlərində yeri səhv salıb. Gözəl yadigar qoyub bizə.

Şəkil 3. Monperenin çəkdiyi Nüvədi.

Bir də Zəngəzur dəhlizinin aparıcı hissəsi olan NÜVƏDİNİ ya zorla almaq, ya Qafan həndəvərindəki kəndlərin birinə dəyişmək lazımdır.

NÜVƏDİ Adamın Kain (Xain) adlı böyük oğlunun sürgün olunduğu dünyanın ən ilkin yaşayış məskənidir.

Təkcə HARRAN şəhərinə görə Türkiyəyə ildə milyonlarla əlavə tursit axını var. Niyə ki, İbrahim (Abraham) orada bir neçə ay ayaq saxlayıb və dünyasını dəyişmiş atası TERAHI (Qur`anda Azər) orada dəfn edib. İndi yüz minləri ora cəlb edən müqəddəsin bu qəbridir.

Köçə bilsəydik, NOD-NOHADİ-NÜVƏDİNİ də sizin rəhbərliyinizlə söküb yenidən qurar (məndə qurulacaq hər şeyin şəkilləri, sxemləri var) və HARRAN kimi təbliğ edib turistləri ora cəlb etmək olardı. Kainin atası ADAMIN da bizim dərədə daş üstündə ayaq izləri durur. Ora oğlunu görməyə gəlmiş ADAM Babamızın ayaq izlərini Sar Dərə sal daşları hifz edib saxlayıblar. Ora biz PEYĞƏMBƏR İZİ deyirdik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xəbər verdiyimiz kimi bu gün Mədəniyyət Nazirliyi qeyri-hökumət təşkilatları üçün mədəni və yaradıcı sənayelərin təşviqi üzrə elan olunmuş qrant müsabiqəsi ilə bağlı açıq infosessiya təşkil etdi. 

Mədəni və Yaradıcı Sənayelərin İnkişaf Mərkəzində keçirilən tədbirdə müsabiqə ilə maraqlanan qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri iştirak edirdilər, 

Tədbirdə çıxış edən Mədəniyyət Nazirliyinin Yaradıcı sənayelər və rəqəmsal inkişaf şöbəsinin müdiri Rəşad Əzizov iştirak şərtləri, prioritet istiqamətlər və altmövzular barəsində danışdı. O, həmçinin layihə təklifi ilə bağlı qoyulan tələblərdən söhbət açdı. 

Nəyə diqqət etdim. R.Əzizov bildirdi ki, layihənin məqsədi yaradıcı sənayelərin inkişafıdır. 

O dedi: “Mədəni və yaradıcı sənayelərin inkişaf strategiyası 2022-2026-cı illər üçün nəzərdə tutulub. Yeni biznes subyektlərinin yaranması və hər il bu istiqamətdə 5 faiz artımın olması vacib məsələdir. Fikrimcə, ixrac sahəsi inkişaf etdirilməli və yaradıcı sənaye məhsullarının sayı artırılmalıdır. Layihə tərkibində müxtəlif mövzuları bir arada birləşdirmək mümkündür. Bu, tamamilə yaradıcılıqdan asılı olan durumdur. Qrant müsabiqənin prioritet istiqamətləri sırasında mədəniyyət və yaradıcı sənayelərin inkişafı, mədəniyyət sahəsində rəqəmsal həllər, yerli animasiyanın dəstəklənməsi, kino sənayesinin institusionallaşdırılmasına dair layihələr yer alır.”

Bildiyimiz kimi, nazirlik kino industriyasının inkişafına yönəli ciddi siyasət aparır. Sözügedən müsabiqədə yenə də kino prioritet sayılır.

Təkrarən nəzər yetirək:

“Qrant müsabiqənin prioritet istiqamətləri sırasında mədəniyyət və yaradıcı sənayelərin inkişafı, mədəniyyət sahəsində rəqəmsal həllər, yerli animasiyanın dəstəklənməsi, kino sənayesinin institusionallaşdırılmasına dair layihələr yer alır.”

Davam edək. 

Mədəniyyət Nazirliyindən əvvəllər qrant almış, lakin qrant müqaviləsinin yekunlaşmasına baxmayaraq müqavilə üzrə öhdəliklərini yerinə yetirməyən qeyri-hökumət təşkilatları müsabiqədə iştirak edə bilməzlər. Qeyri-hökumət təşkilatları üçün mədəni və yaradıcı sənayelərin təşviqi üzrə qrant müsabiqəsinə avqustun 2-dək müraciət etmək olar. Sənədlərin qəbulu grants.culture.az internet resursu üzərindən elektron formada reallaşır. 

Bunları da növbəti günlərdə detal-detal müzakirə edərik. 

Tədbir sual-cavab formatında davam etdi.

Ümumiyyətlə, Mədəniyyət Nazirliyinin həyata keçirdiyi layihələr öz faydalarını dərhal verirlər. 

Nazirliyin qeyri-hökumət təşkilatları üçün mədəni və yaradıcı sənayelərin təşviqi üzrə elan olunmuş qrant müsabiqəsinin də özünü doğruldacağına əminik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının (WOW) sədri Marqarita Alın Mərakeş Krallığına səfəri davam edir. Ötən gün xanım Alın və Nobel mükafatı laureatı Vay Soyinkanın şərəfinə Rabat şəhərində Mərakeş Krallığı Akademiyasında rəsmi qəbul düzənlənib. 

Rəsmi qəbul zamanı Marqarita Al Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının “Dünya ədəbiyyatının inkişafına verdiyi töhfəyə görə" qızıl medalını Vay Soyinkaya təqdim edib. Mərasim dahi yazıçının 90 illiyi münasibətilə baş tutub. 

Marqarita Al Rabatdan açdığı telefon zəngində hadisəni belə şərh edib: “Mərasimin sonuna qədər gözləmədən xəbəri bölüşürəm. Ancaq bu, artıq tarixdir. Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının tarixidir. Nobel mükafatçısı Vay Soyinkanı təltif etdik. Dahi yazarı 90 yaşı münasibətilə təbrik etmək əlbəttə ki, qürurvericidir.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.0224)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Əgər özünüzü faydasız hiss edirsinizsə onda yadınızda saxlayın: ABŞ-a 4 prezident, minlərlə insan ömrü, trillion dollar və 20 il lazım gəldi ki, Əfqanıstanda Talibanı Talibanla dəyişdirsin.

2.

Moskvada bir ofisdə çalışan rus, azərbaycanlı və yəhudi bazar günü bağa gedib dincəlməyi planlaşdırırlar. 

Rus deyir:

-Mən araq gətirəcəm.

Azərbaycanlı deyir:

-Mən kabab gətirəcəm.

Yəhudi deyir:

-Mən də qardaşımı gətirəcəm. 

3

Ancelina Coli uşaqlıqda arzulayırdı ki, tikintidə qaldırıcı kranda maşinist işləsin. Görün bir, Hollivud xanımların zərif arzularını necə gözlərində qoyur. 

4.

Arıqlamaq üçün kişilər qantel alırlar, qadınlarsa tərəzi.

5.

Müasir qarğış:

Yüz ölç, bir biç.

Yenə də ən pisini seç. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2024)