“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının konveyerdən, yaxud sobadan, yaxud ana bətnindən - kim necə istəyirsə elə desin - yeni çıxmış şeirlərdən ibarət ƏN YENİ ŞEİRLƏR rubrikasının növbəti təqdimatı:

Soyuq idi baxışların, buz kimi

Dalayırdı ürəyimi, bilmədin.

Çox istədim mən tərəfə dönəsən

Ha çağırdım, əl elədim, gəlmədin.

Göy buludun göyərmişdi dodağı

Göz yaşını hey səpirdi aşağı

İstisində qızmadığim ocağın

Tüstüsündə kor olurdum, görmədin

Boylanırdım  səmt küləyi tərəfə

Baxışlarım tuş gəlirdi kələfə.

Duman çəkdi üstümə ağ mələfə

Saçlarını üç tel edib hörmədin.

Belə idi bu dağların havası;

üşüyürdü torağayın yuvası

Bu yerlərin ən pisi, ən yavası

yaxşıların yaxasında, silmədin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Status yağışı rubrikası” bu dəfə qapılarını şair Nadir Yalçın üçün açır. Buyurun.

Sözün haqqını vermək… Bu ifadəni tez-tez eşidirik. Özü də elə adamlar haqqında, elə yerlərdə, elə situasiyalarda eşidirik ki… “Sözün haqqını verib” deyərək sözü sanbaldan salmaq, yəqin, elə sözün özünə ən böyük xəyanətdi.

Etimad Başkeçid haqqında bu ifadəni ürəklə demək olur. Hətta elə demək ki, hamı eşitsin, hamı bilsin, sözün təəssübünü çəkən hamı xəbərdar olsun. O öz istedadı və zəhməti, vicdanlı davranışı hesabına bu ucsuz-bucaqsız söz mülkündə öz yerini, arealını müəyyənləşdirən, özünə, sözünə, sözünün boy-buxununa bələd olan sənətkardır.

Etimad Başkeçidin nəsrinin ecazına, tərcüməsinin aliliyinə əvvəllər də bələd idim. Çexovun “Qanun”un “Mini klassika” seriyasında çapdan çıxmış “Çöl” (Bir səfərin tarixçəsi) hekayəsini oxuyandan sonra sadəcə söz tapmadım. Bu qədər qüsursuz mətn ərsəyə gətirmək… Dil Etimad Başkeçid üçün bütün giriş-çıxış qapılarına bələd olduğu bir qəsrdir. O öz qəsrində bəyzadədir. Çünki bilir, dəqiq bilir…

Etimad müəllimin son dövrlərdə qələmə aldığı “Günəş topla mənim üçün” hekayəsi master-klass nümunəsidir. Sözügedən hekayə də daxil olmaqla, müəllif əsərlərində elə psixoloji vəziyyətlər yaradır, obraz, tipikləşdirmə, xarakter məsələlərində elə ustalıq nümayiş etdirir ki, şəksiz, belə bir qənaət formalaşır: Etimad Başkeçid özü üçün insan və həyat anlayışlarını aydınlaşdırıb, onu deməyə sözü var və

deyir də…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Rafiq Ələkbərin şeirləri təqdim ediləcək

Göylərdə ev ucalt

savab daşından

Ömür dediyimiz qaraçı köçü,

Beşiyi məlumdur, məzarı harda?

Sonda barışırıq taleyimizlə,

Onu biz yaşadıq, Yazarı harda?

Harada gizlədək sevincimizi,

Həyat itirməsin bu incimizi.

Vuraq qayalara külüngümüzü,

Görək, qəm-kədərin azarı harda?

Ruhum dil açmasa, sərtləşir ürək,

Ağır əzablara qatlaşır ürək.

Yatdıqca yuxuda yadlaşır ürək,

Bilinmir gileyi-güzarı harda?!

İki əllə yapış ömür yaşından,

Bəzən o ayırmır yazı qışından.

Göylərdə ev ucalt savab daşından,

Soruşma, bu yerin bazarı harda?

Yarımçıq bəndimi 

tamamlamadım

Baxırsan, zamana cürətlidir ki,

Hər gün bir dərd qoyur yaşımın üstə.

Dalğalar o, qədər sürətlidir ki,

Sahilə tullanır başımın üstdən.

Bəzən gil, palçıqdan məzar tikirəm,

Görən, nə olacaq məzar dibində?!

Eh, gör, mən də nəyin dərdin çəkirəm,

Ağlım başımdadır, pulum cibimdə.

Sözü öz dilimdə bişirməmişdən,

Yüz dəfə keçirdim onu ələkdən.

Bu gülü dərirəm, keçib iş-işdən,

Güllər də bezibdi bakirəlikdən.

Eh, kiməm, tənhayam, bəlkə adayam,

Onunçün insantək ölə bilmirəm.

Ona xəbər verin, mən buradayam,

Körpü üstündəyəm, gələ bilmirəm.

Deyəsən, bu yerdə tükənir sözüm,

Bir uşaqlıq çağım düşür yadıma.

Yerdə ulduz olmaq nəyimə lazım,

Göydə bir ulduza verin adımı.

O qız salam verir gözləri ilə,

O qızı mən indi tamam anladım,

Nə qədər sabahlar ötüşsə belə,

Yarımçıq bəndimi tamamlamadım.

Boylandım sola da, baxdım sağa da,

Qalmışam məsumtək ortada hələ.

Vaxt tapa bilmədim qocalmağa da,

Necə oturmuşam partada hələ?!

Dünyanın həm özü, həm dərdi ağır,

Onu gəzdirirəm bir qolum üstə.

Hamı danışsa da, kim-kimə baxır,

Zaman davam edir öz yolu üstə.

Göylərdə uçmağı 

bacarmadıqsa

Bəzən günəş kimi güldün üzümə,

Bəzən də yolumda duman, çən oldun.

Bu uzun illərin sevda nurundan,

Od alan mən oldum, donan sən oldun.

Bəzən düşündüm ki, bu qız görəsən,

Niyə razı qalmır saf diləyimdən?

Qəlbimi açmağa yollar aradım,

Yol açdı dilimə söz ürəyimdən.

Göylər od tutmuşdu, yanırdı qürub,

Ruhumsa əsirdi o an təlaşdan.

Bax, o qürub çağı qarşında durub,

"Qız, sənə aşiqəm", - dedim, yavaşdan.

Soyuq baxışların bağrımı dəldi,

Söndü ümidlərim, söndü büsbütün.

Yaxşı ki, bir azca insafa gəldin,

"Elçi göndərərsən, baxarıq", - dedin.

Elə bil unutdun, dandın bu zaman

Eşqin od çağını, alov çağını..

Sən necə üzümə söylədin, gülüm,

Mənə yox, elçiyə inandığını?

Bilmədin içimdə dolaşır nələr,

Varmı, iç dünyamı ölçən ölçülər?!

Sənli ürəyimdə bir sevda mələr,

Necə deyəcəkdi bunu elçilər?!

Elçi nə biləydi, mən nə çəkirəm,

Bu iş belə getməz, yox, belə qalmaz.

O vaxt dəniz idi qəlbim səninlə,

İndi ümmanlarla heç belə dolmaz.

Elə bil göylərdə uçurdu ruhum,

Ən uca göylərdən bir sözlə düşdüm.

Səndən çox əzablar görsəm də, ancaq,

Bu ağır cavabı gözləməmişdim.

Gözümdə kainat talandı yenə,

Daha mənim deyil o ulduz, o ay.

Göydəki qapılar bağlandı mənə,

Yer öz qapısını açdı taybatay.

Elçilər söyləsin sözünü qısa,

Elçilər danışsın, biz səssiz qalaq.

Göylərdə uçmağı bacarmadıqsa,

Bir cüt çiçək kimi yerlərdə solaq.

Şair ruhdur, gözəl mələk

Şair ruhdur, gözəl mələk, əzizim,

Cənnət üçün yaranmışlar tək-təkdi.

Bu dünyada şair dərddən üzülər,

Bu dünyada mələk elə mələkdi.

Şair - gözəl qohumdular əzəldən,

Hansı dünya, hansı məkan, fərqi yox.

Bu dünyada şairləri üzənlər

O dünyada ruhlarını qoruyur.

Şair təbi, gözəl nuru həyatdı,

Kainatda xoşbəxtliyin açarı.

Tanrım, niyə Sən bəndələr yaratdın?!

Gözəlləri şairlərdən qaçırır.

Şair Tanrı sevgisindən doğulub,

Gözəl-mələk, lap Tanrının yanında.

Ey gözəllər, şairlərdən qaçmayın,

Qoy birləşək, lap Tanrının yanında.

Şair ruhdur, gözəl mələk, dərd-qəmi,

Hamı bilir bir-birindən çəkər kim.

Ey şairlər, siz cənnətə getməyin,

Cənnətdə də ruha mələkdi hakim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı detektiv ustası, polis podpolkovniki Fəxrəddin Qasımoğlunun yeni yazdığı “Ruh” romanını dərc edir..

Fəxrəddin Qasımoğlu dalbadal dərc edilən bir neçə detektivi, xüsusən “Son gecə” böyük oxucu auditoriyası tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bu romanda da ənənəvi qəhrəmanlar iş başındadırlar, bu dəfə onlar uşaq oğurıuğunu araşdırırlar.

Nataraz adam gəzə - gəzə gəlib bağ evinə çatdı. Cibindən bir topa açar çıxarıb həyət qapısının qıfılını açdı. İçəri keçən kimi qapını arxadan bağlayıb evə tərəf getdi. Başqa bir açarla evin qapısını açıb içəri girdi və dərhal bu qapını da arxadan kilidlədi. Dəhlizdən aşağı aparan pilləkənlərlə zirzəmiyə endi. Topanın üstündəki başqa bir açarla zirzəminin dəmir qapısını açdı. Bundan sonra açar topasını cibinə qoyub zirzəmi otağına girdi. Otağı təkcə səskeçirməyən şüşələri olan kiçik plastik nəfəslikdən düşən zəif gün işığı işıqlandırırdı. Əlini uzadıb işığı yandırdı. Otağın küncündə döşəmənin üstündə oturmuş yeniyetmə əlini işıqdan qamaşan gözlərinin üstünə tutub bir qədər belə qaldı. Gözləri işığa öyrəşəndən sonra əlini üzündən çəkib nataraza baxdı. Onun ayağına dolanıb qıfılla bağlanmış zəncirin o biri başı divarın dibindəki yoğun istilik borusuna bərkidilmişdi. Ayağının zəncir bağlanan yerində əmələ gələn qançırdan qan axıb qurumuşdu. Hiss olunurdu ki, zənciri açmaq üçün xeyli əlləşib. Oğlanın baxışlarından necə qorxması aşkar hiss olunurdu. Nataraz zirzəmiyə düşdükdən sonra yenə cibindən çıxarıb fırlatdığı təsbehin ipini barmaqları ilə tarıma çəkdi. Mil kimi dayanan təsbehi oğlana tuşladı:

- Hə nədi, sakitləşdin, yoxsa bir - ikisini də çəkim sənə?

Oğlan başını aşağı salıb dinmədi.

- Belə ağıllanarsan. Bir də cınqırın çıxsa, özündən küs.

Oğlanın dinmədiyini görən nataraz nəfəsliyə yaxınlaşıb pərdəsini örtdü. Sonra qapının yanındakı dolabdan içərisində çörəklə kolbasa olan sellofan torbanı götürüb onun qarşısına qoydu.

- Sakit oturduğuna görə daha işığı söndürmürəm.

Qapıya çatıb çıxmaq istəyəndə oğlan titrək səslə soruşdu:

- Atamdan bir xəbər var?

Onun sualını eşidən nataraz geriyə çevrilmədən, - sabah bilinəcək, yeməyini ye, - deyib otaqdan çıxdı. Oğlan onun ardınca bağlanan qapıya baxıb başını nəfəsliyə tərəf döndərdi. Nəfəsliyin pərdəsinin arxasından süzülən zəif gün işığına həsrətlə baxıb qeyri - ixtiyari ah çəkdi. Səhərə hələ çox var idi. Ancaq nataraz adamın son sözləri ona ümid vermişdi. O, atasının onu heç vaxt darda qoymayacağına, tezliklə bu qəddar adamın əlindən qurtaracağına inanırdı. Titrəyən əli ilə çörəkdən bir qədər kəsib ağzına qoydu. Dünən axşamdan heç nə yeməmişdi.

* * *

Dilemma qarşısında qalmışdım. İnternetdən Fərman Gəraybəylinin tərcümeyi - halını öyrənməyə başladığım ilk dəqiqələrdən böyük təəssüf hissi keçirmiş, fikrə getmişdim. Fərman məni aldatmışdı. Belə hallarda şərtimi pozan adamla sağollaşır, araşdırmanı dərhal dayandırırdım. Ancaq fikrə getməyimə səbəb olan və məni saxlayan iki səbəb var idi. Onlardan birincisi on beş yaşlı bir oğlanın təhlükədə olması idi. Hətta hər şeyin yaxşı qurtaracağı təqdirdə belə, onun oğurlanaraq saxlanıldığı hər dəqiqənin psixikasına necə zərbə vurduğu mənə məlum idi. Nəzərə alsam ki, ən pis sonluq da saf - çürük etdiyim ehtimalların içərisində istisna olunmurdu, bu halda belə bir vəziyyətdə kənara çəkilməyim prinsiplərimə zidd idi. İkinci səbəb isə bu işdə vasitəçi olan, böyük hörmət bəslədiyim dostum Ənvər Seyidbəyli idi. Ancaq Fərman Gəraybəyliyə mütləq bir dərs verməli idim. Qaçırılmış oğlunun tapılması üçün mənə müraciət edən adam, həmin oğlanın ikinci arvadından, başqa sözlə desək, gizli saxladığı qadından dünyaya gəldiyini gizlətmişdi. Rəsmi tərcümeyi - halında onun iki övladının olduğunu görəndə öz kanallarımla araşdırmamı davam etdirmişdim. Məlum olmuşdu ki, Fərman getdiyimiz ünvandan fərqli bir ünvanda qeydiyyatdadır, orada həyat yoldaşı Arzu xanımla yaşayır və onların iki qız övladı var. Bu biri mənzil isə Sənubər xanımın adına rəsmiləşdirilib. Ənvərin söhbətlərindən peşəkarlığıma bələd olub oğlunun taleyi ilə bağlı bir məsələdə mənə güvənən biri belə adi bir şeyi öyrənə bilməyəcəyimi hansı ağılla düşünə bilərdi? Ancaq axı Fərman Gəraybəyli ağılsız adam deyil. Bəs belə olan halda bunu məndən gizlətməyinin səbəbi nə ola bilərdi? Telefonu götürüb onu yığdım. Cavab verən kimi salamlaşmadan dedim: - Biz təcili görüşməliyik.

* * *

  Layiqə Mərkəzi Univermağın qarşısında Nadirlə görüşüb Bəxtiyarın verdiyi tapşırıqları bir-bir ona çatdırmışdı. Nadir lazım olan məlumatları əldə etdikdən sonra özünün Bəxtiyarla əlaqə saxlayacağını demişdi. İndi o, şəxsən özünə verilmiş tapşırıqlarla bağlı əvvəlcə Ağamirzənin oxuduğu liseyə gedəcək, sonra isə çox vacib bir adamla görüşəcəkdi. Son dərəcə geniş əlaqələrə malik olan bu adam əvvəllər də araşdırmalar zamanı bir neçə dəfə onlara kömək etmişdi. Təbii ki, yaxşı pul müqabilində. Şefi zarafatca bu adamı yaddaş tutumu 128 qeqobayt olan kompüterlə müqayisə edirdi.

Nadirlə sağollaşan Layiqə təxminən iyirmi dəqiqə sonra liseyə çatdı. O, liseyin mühafizəçisini söhbətə çəkib bəzi şeyləri öyrənməyə çalışacaqdı. Liseyin ətrafında müşahidə aparan şefi bunu özü etmək istəməmişdi. Keçmiş polis əməkdaşı olduğu ehtimal olunan mühafizəçi onunla çox da kontakta getməyə bilər, suallarını cavablandırmazdı. Ona görə də bu məsələdə o, Layiqənin qadın cazibəsindən istifadə etməyi qərara alıb oradan uzaqlaşmışdı. Gözəl qadınla ünsiyyətdə əksər kişilərin sayıqlığının yarıbayarı azaldığı çoxdan sınaqdan çıxmışdı. Bir-iki dəqiqə kənardan müşahidə aparan Layiqə mühafizəçiyə yaxınlaşdı.

- Salam.

Arxası ona tərəf olan mühafizəçi çevrilib onun salamını aldı:

- Buyurun, sizi eşidirəm.

Layiqə səsinə bir qədər həyəcan qatıb danışmağa başladı.

- Açığı heç bilmirəm necə deyim. Sizə bir işim düşüb.

- Mənə? - mühafizəçi təəccüblə soruşdu.

- Bilirsiz, məsələ belədir ki, mənim bacım oğlu bu liseydə oxuyur. Dünən dərsdən sonra evə sifəti sıyrılmış halda gəlib. Deyir ki, guya evə gələndə yolda yıxılıb. Ancaq biz ona inanmırıq. Yəqin ki, kiminləsə dava edib.

- Hə, cavandırlar, belə şeylər olur. Ancaq bu məsələdə mənim sizə nə köməyim dəyə bilər? - mühafizəçi gülümsəyib soruşdu.

Layiqə həlledici sözü deməzdən əvvəl əlini uzadıb yüngülcə mühafizəçinin qolundan tutdu. Sonra nazla onun gözlərinin içinə baxıb dedi:

- Biz onun səhər liseyə gələrkən, bir də ki, günorta çıxarkən üzünün salamat olub-olmamasını bilmək istəyirik. İstəyirik bilək ki, o, liseydə kiminləsə dava eləməyib ki? Anası xəstədir, özü gələ bilmədi. Çox da narahatdır. Bilirik ki, sizin kameralar hər şeyi qeydə alır. Mümkünsə on beş dəqiqə vaxtınızı alacağam.

Mühafizəçi çənəsini qaşıyıb bir qədər fikrə getdi. Nəyisə bir xeyli götür-qoy etdikdən sonra nəhayət dilləndi:

- Yaxşı. İçəri keçin.

* * *

 Fərman Gəraybəyli ilə söhbətim çox kəskin və qısa olmuşdu. O bu məsələni Sənubər xanımın xahişi ilə məndən gizlətdiyini demişdi. İlk görüşümüzdə də, bu söhbətimiz zamanı da Fərmanın Sənubərə qarşı bir zəifliyi olduğunu hiss etmişdim. Bu səbəbdən də onun xahişinə yox deyə bilməmişdi. Bir daha şərtimizi pozarsa, daha heç nə gözləməməsi barədə ona son xəbərdarlığımı etmişdim. Çox vaxt insanlar belə hallarda başa düşmürlər ki, onların gizlətmək istədiyi ən adi şey araşdırmada ən həlledici məqam ola bilər. Haradasa onları başa düşmək də olar. Polisin, xəfiyyənin işi ilə yaxından tanış olmayan adam belə düşünə bilər. Məhz buna görə mən çox vaxt sifarişçilərə şərtlərimi əvvəlcədən deyirəm. Mənim təmkinlə, ancaq çox kəskin şəkildə dediklərimin qarşısında Fərman Gəraybəyli uşaq kimi büzüşüb başını aşağı salmışdı. Belə başa düşdüm ki, bu onun üçün soyuq duş effekti verən bir xəbərdarlıq oldu və o daha nəyisə gizlətməyə cəhd etməz. Belə davranmağımın da səbəbi var idi. Bəzi məqamlar aydınlaşana qədər hələ ki, heç bir qərar vermək istəmirdim. Ancaq elə bu halın özü dediyim səbəblərə bir səbəb də əlavə etmişdi.

Fərman müəllimə hər ehtimala qarşı deyilən məbləği hazırlamasını tapşırıb ofisə qayıtmışdım. Nə Nadirdən, nə də Layiqədən hələ ki, bir xəbər yox idi. Onlardan xəbər gəlməyincə, hansısa təhlillər aparmağım hələ ki, tez idi. İlk dəqiqələrdən yaranmış şübhələrimi gələcək məlumatlar ya təsdiq, ya da təkzib edəcəkdi. Sənubərin Fərmanın ikinci ailəsi olması barədə öyrəndiklərim də Layiqə üçün yeni tapşırıqların ortaya çıxması demək idi.

Böyük layihələrdə iştirak edən Fərman Gəraybəylinin mümkün biznes rəqiblərinin təhlili də nəticə vermişdi. Şübhələndiyim bir iş adamı var idi. Axırıncı tenderdə onunla baş - başa gəlib sonda uduzan bu adam heç də müsbət cəhətləri ilə tanınmırdı. Real sübutlar olmasa da, ən azından adı bir neçə maliyyə fırıldağında çəkilirdi. Tender isə lap bu yaxınlarda keçirilmişdi. Bu iş adamının iki yüz min yox, heç iki milyon manata da ehtiyacı yox idi. Ancaq Fərman Gəraybəyliyə zərbə vurmaq üçün belə bir addım atması istisna olunmurdu. Haqqında danışılanlar belə düşünməyimə əsas verirdi. Söhbət isə milyonlarla manat sərmayənin qoyulacağı çox perspektivli bir layihədən gedirdi. Belə layihələrdə iştirak üçün hər şeyi etdikdən sonra uduzub kənarda qalmağı hər iş adamı həzm edə bilmir. İstənilən halda bu məlumatı dəqiqləşdirməliydim və artıq onu lazımi kanallarıma ötürmüşdüm. Başqa bir ehtiyat variantım da var idi ki, onu da nəzərə alsam, araşdırmam üç istiqamətdə aparılacaqdı. Qalan az vaxtda isə bunu etmək asan olmayacaqdı. Artıq beynim öz - özünə belə vaxtlarda öyrəşdiyim rejimə keçməyə başlamışdı. Bu gecə yenə yatmayacağımı bilirdim…

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Nə qədər sərt olsa dalğalar, 

Qayalara çırpınıb geri dönər.

İnsanlar da, dalğalar qədər sərt damlalar qədər acizdir əslində. Hər yığılan damla bizi biz edən duyğuların təcəssümü, çırpıldığımız hər qaya içimizi çürüdən, düşündükcə qəlbimizi yoran duyğularımıza bənzəyir əslində.

Və yenə hekayənin sonunda damlalar sərt qayalardan parçalanıb daha bir yeni, körpə dalğanı yaradar. Həyat belədir, nə damlalar quruyar, nə də dalğalar hiddətindən vaz keçər. Ancaq qayalar dalğalar qədər güclü deyil. Suyun şəffaflığı, saflığı, bəzən ürkək, bəzən cəsarətli çırpınışları getdikcə qayaları oyar, o əzəmətin yavaş-yavaş hökmranı olub izini qoymağı bacarar. Bax bu, əsl sevgidir. Zərif qadınların kirpiklərindən sərt kişilərin qəlbinə sancılan oxlardır sevgi. Sərt qayaları yumşaldandır sevgi.

Və mən nə qədər sevgidən yazsam kəlimələr yetərsiz qalacaq. Yenə o ümmanlarda yağışlar yağacaq, zaman-zaman daşqınlar olacaq.

Bəzən isə "geri dönən yolları" kəsəcəkdir intizar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Futbol üzrə Avropa birinciliyini izləyən bir çukçadan izləməyən digəri soruşur ki, ən çox hansı oyunçu qol vurdu?

O da deyir, Avtoqol deyilən kəs 10 dənə qol vurdu.

2.

-Ana, mənim belim ağrıyır.

-Bu mənə aid sual deyil. Problemin ekspluatasiya dövründə yaranıbsa istehsalçı məsuliyyət daşımır. Zəmanət müddətin artıq bitib. 

3.

Dost birmüddətlikdir, düşmən həmişəlik. Kim daha sədaqətlidir?

4.

-Sizin şöbə nə ilə məşğul olur?

-Biz qərarları yoxlayır, inkişaf aspektlərinə diqqət edir, işgüzar əlaqələrə təkan verir, reallığın transformasiyasına göz qoyuruq. 

-Anladım. Daha de ki, büdcəni talayırıq da. 

5.

-Üz quruluşumu necə dəyişim?

-Boksla məşğul ol.

6.

Hər bir “Mən zarafat edirəm”in arxasında bir az həqiqət, hər “Mən heç nə bilmirəm”in arxasında bilik, hər “Mənimçün fərqi yoxdur”un arxasında bir az emosiya, hər “Hər şey yaxşıdır”ın arxasında bir az ağrı var. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Muğanda yaşayıb yaradan Arğın Paşanın  şeirlərini təqdim edir. 

ÖZ KEFİMİN PAŞASIYAM

Yoxluğunda üşümürəm,

Öz kefimin paşasıyam.

Dərd yükünü daşımıram,

Öz kefimin paşasıyam.

Nə gözlərim dəniz olur,

Nə ürəyim bir an solur,

Boşalır külqabım, dolur,

Öz kefimin paşasıyam.

Qəm çəkmirəm bir an, lələ,

Cavandır bil, bu can hələ,

Ürək sözüm coşur belə,

Öz kefimin paşasıyam.

Önəmsizdir mənə saat,

Yaşayıram dərdsiz, rahat,

Cəhənnəm olsun bu həyat,

Öz kefimin paşasıyam.

Düşünməki dağılmışam,

Dağlarınla, dağ olmuşam,

Şair fəsli doğulmuşam,

Öz kefimin paşasıyam.

Yaşamıram bir an sürgün -

Ki, işlərim düşə düyün,

"Dünya beş gün, o da xoş gün",

Öz kefimin paşasıyam.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Ulduz” jurnalı ilə birgə QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsini təqdim edir. Bu gün sizlər üçün  Fizika elmləri doktoru, professor  Bəxtiyar NƏCƏFOVun “Atam haqqında xatirələr” yazısı təqdim ediləcək.

Bu yazı məşəqqətli, mürəkkəb, ağır, faciəli, fədakar bir  ömür, həyat yolu keçərək, Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistanın) Sisyan rayonu Ağudi kəndində doğulmuş, böyümüş, yaşamış, fizika-riyaziyyat, həndəsə, astronomiya fənləri üzrə Əməkdar müəllim olmuş Ağaqulu Bəxtiyar oğlu Nəcəfova həsr edilmişdir.

Ağaqulu Nəcəfovun kimliyini tam dəqiq, dürüst, aşkar və   hamıya aydın olunmuş şəkildə yazmaq, sadalamaq, qələmə almaq üçün bu şəxsiyyətlə yoldaşlıq etmək lazım idi. Çünki əsl həqiqət o zaman daha aydın və aşkar müəyyənləşə bilərdi. Təbii ki, həyatda, dünyada, kainatın kiçik bir hissəsi olan Yer kürəsində müxtəlif –yüksək amallara, məqsədlərə qulluq edən siyasi, ictimai, dövlət xadimləri, alimlər, müəllimlər, mütəfəkkirlər və digər peşə sahibləri olmuşdur. Bunların hər biri öz xarakterik xüsusiyyətlərinə görə fərqlənmiş, qiymətləndirilmiş, tarixdə müəyyən bir iz qoyaraq bu dünyadan köçüb getmişlər. Məhz insanların yaranmasında əhəmiyyətli xarakterik xüsusiyyətlərdən biri də onun özündən sonra, yəni həyatdan köçəndən sonra qoymuş olduğu bir izdir və ya gördüyü işlərin bəhrəsidir.

Həyatda insanların qoymuş olduğu bu iz, miras, dəyərlər məzmunca eyni olsa da, onların forması fərqlidir. Yəni müəllimin, siyasətçinin, hər hansı bir mütəxəssisin, hətta alimin gördüyü iş bu və ya digər şəkildə fərqlənir. Lakin bütün bunların dəyərini gələcək nəsillər verir, qiymətləndirir və qiymətləndirəcəkdir də...

İnsan həyatının mənası, əhəmiyyəti, qiyməti, onun yaşadığı dövrdə yaratdığı, qoyduğu hər hansı bir işin son nəticəsindən ibarətdir. Hətta kimsə həyatda bir hekayə, nağıl, şeir, elmi kəşf, tikinti obyektləri, istehsal üçün avadanlıq, kənd təsərrüfatının təkmilləşməsində texnika yaradıbsa və yaxud da müəllimdirsə, özündən sonra gözəl mütəxəssislər yetişdirib gedirsə, bunu onun, yəni həmin şəxsin əməyinin məhsulu hesab etmək olar və bu belədir. Daha doğrusu, özündən sonra, yəni dünyadan köçdükdən sonra qoyduğu bir izi insanın yaşadığı dövdə onun kimliyini xarakterizə edən amillərdən, göstəricilərdən biri hesab etmək olar. Xoşbəxt insan o insana demək olar ki, ölümündən sonra cəmiyyətə hər hansı bir miras qoyub gedə bilir. Elə bu baxımdan da söhbətimiz  tarixi şəxsiyyətlərdən biri, başı bəlalı Zəngəzur mahalının Sisyan rayonu Ağudi kəndində yaşamış, həyatını müqəddəs müəllim peşəsinə bağlamış, eyni zamanda bütün sənətlərə yiyələnmiş, hərtərəfli biliyə malik olmuş Ağaqulu Nəcəfov haqqındadır. Məhz əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, tarixi şəxsiyyət ona görə yazdıq ki, həqiqətdə bu insan hərtərəfli, geniş biliyə malik olan, olduqca vətəninə, torpağına bağlı bir insan olub.

Onu da qeyd etmək vacibdir ki, bu yazı Ağaqulu Nəcəfovun tarixdə bir etalon olmasından xəbər verir. O etalon ki, acınacaqlı həyat yaşamış bu insan, bu dünyaya qaçqın kimi gəlib, qaçqın adı ilə haqq dünyasına qovuşmuşdur.

Yaşadığı həyat tərzi, trayektoriyası acınacaqlı olan və sonda vətən həsrəti ürəyində gedən bu kimi insanları sayla tanımaq olar...

77 illik ömrünün 45 ilini Zəngəzur mahalının Ağudi və Vağudi kəndləri arasında 5 km-lik məsafəni hər gün piyada gedib-gələrək əmək fəaliyyətini başa vurmuşdu.

Bir anlıq bu fikrə diqqət yetirmək lazımdır "hər gün piyada gedib-gəlmək"... Hansı şəraitdə? Qarlı, yağışlı, çovğunlu, şaxtalı, günəşli, qızmar yaz və yay aylarında... Bu şəraitdə işləmək qeyri-adi  insanlara şamil edilə bilər və bu şəraitdə işləməyə qeyri-adi  insanlar dözüm göstərə bilərlər.

Ailədə atam mənimlə həmişə fikrlərini bölüşərdi. Həm də daha dəqiq desək, xaraktercə ailədə ona ən çox oxşayan mən olduğum üçün onun yoldaşlığı mənimlə daha çox olmuşdur. Digər tərəfdən onun haqqında kifayət qədər məlumatım olsa da, bu, heç də onun haqqında olan məlumatların hamısı deyildir. Çünki yaşadıqca, kənar şəxslərin onun haqqında dediklərini eşitdikcə, elə hesab edirdim ki, onun haqqında, deyəsən,elə də çox məlumatım yoxdur. Mən bu yazını yazan zaman onun həmkarlarının əksəriyyəti bu həyatdan köçmüşdülər. Ona görə də istənilən məlumatları burada ixtisarla yazmağa məcbur oldum. Ən əsası odur ki, onun yetişdirdiyi məlum regiondan olan elm adamları da artıq həyatda yox idilər. Ona görə də mən bu yazını yazanda çox vaxt keçdi. Çünki material əldə etmək çətinliklər yaratdı. Hətta onu da qeyd edim ki, onun yetişdirdiyi şagirdlərdən, hansı ki, artıq elmin müxtəlif mərhələlərinə çatmışdılar – onlardan bir çoxu artıq yataq xəstələri olduğu üçün materialları toplaya bilmədim. Sonradan anladım ki, bir gün yetişəcəkdir ki, mən də həyatda olmayacağam. Bəs onda bu yazını kim yazacaq?Elə buna görə də bu yazının yazılmasına məhz tarixi faktlar və zərurət səbəb oldu... Məhz həmin zərurət olduqca bir təbii zərurət idi. Təəssürat elə yazılmalı idi ki, məhz uca Zəngəzurun və onun yetişdirmiş olduğu şəxsiyyətlərin adlarına layiq olsun...

Bir anlıq təsəvvür edin: doğulandan ölənədək qaçqınlıq həyatı yaşamaq... Bəli, ermənilər məhz 150 ildir ki, bizi və xalqımızı vətənindən qovub və əvəzində özlərinə "tarixi saxta" vətən yaradırlar...

Məsələ burasındadır ki, Ağaqulu müəllim mənə ermənilərin Zəngəzurda etdikləri vəhşiliklər haqqında danışardı. Hətta onun I sinifdə müəllimi olmuş erməni Dro (Türkiyədən Ermənistana köçüb gəlmiş) atamı mütəmadi olaraq əsassız yerə döyərmiş, çünki onun yaxşı oxuyan uşaq olması, həm də digər uşaqlardan fərqlənməsi məhz onu narahat edirmiş. Ona görə də atam kəndi tərk edərək I-IV sinifləri Dağlıq Qarabağın Şuşa şəhərində oxumaq məcburiyyətində qalmışdı. Təsəvvür edin, Zəngəzurdan (Sisyandan) Şuşaya heç bir minik olmadığı halda gəlib orada oxumaq nə deməkdir? Özü də hər gün təkbaşına dağlar, təpələr, təhlükələr keçərək...

Onu da qeyd etməyi özümə borc bilirəm ki, mənim fizika ixtisasını seçməyimin əsas səbəbi atam olmuşdur. Belə ki, onun elm sahəsində yeniliklər, ixtiralar etmək həvəsi olduğu halda, ona bu qismət olmamışdır. Səbəbini gələcəkdə qeyd edəcəyəm. Lakin mənə vəsiyyət edərək demişdir ki, əgər mənə hörmət edirsənsə, mənə qulaq asarsansa, sənə ürəyimdə bir deyiləsi arzum var. Həmin arzu mənim sənət yolumu davam etdirərək yüksək elmi rütbə almağa nail olmağındır. Hazırda mən müasir fizika sahəsində ən aktual sahələrdən olan kiçik ölçülü obyektlər (nano ölçülü obyektlər) üzrə elmlər doktoruyam. Eyni zamanda atamın vəsiyyətini yerinə yetirərək fizikanın digər sahələrində də dünya mətbuatında elmi məqalələr, tezislərlə çıxış etməkdə davam edirəm. Məhz gördüyüm və etdiyim yenilikləri dünya elmi mərkəzləri qiymətləndirərək məni Rusiyanın və Beynəlxalq elmi mərkəzlərin akademiki seçmişlər. Rusiyanın Təbiətşünaslıq Akademiyası tərəfindən rus və dünya elmində etdiyim yenilikləri nəzərə alaraq "Rusiyanın əməkdar elm və təhsil xadimi" diplomu ilə təltif olunmuşam. Burada zəhmət və əziyyəti özüm çəkmiş olsam da, bütün nailiyyətlərim  atam Ağaqulu müəllimlə bağlıdır və ona borcluyam.

Atamın şəxsiyyət olmasını sübut edən bir çox amillər vardır. Onlardan biri də vətənini heç bir halda tərk etməmək idi. Ölüm, amma vətənimdə ölüm. Vətəndən qaçmaq olmaz. Onun vətəni tərk etməsinə səbəb mən olmuşam. Hələ də bu məsələ məni düşündürür. Bəlkə, səhv etdim? Mənə deyirdi ki, səbəbkar sən oldun. Mən isə onun arzusunu yerinə yetirmək məqsədilə Ermənistanın ovaxtki rəhbərliyinə, BMT-yə, İsveçdə yerləşən Haaqa konqresinə müraciətlər etdim ki, vətənimizə qayıtmaqda yardımçı olsunlar. Ermənistan höküməti gəlib yenidən orada yaşamağa müsbət cavab verdi. Ancaq bunun üçün mexanizm olmadığından məsələ həll olunmamış qaldı. Ağaqulu müəllim beynəlxalq təşkilatların bu səviyyədə ədalətsiz olacağına inanmırdı. Çünki onun yaşadığı dövrdə Yer kürəsində özbaşınalıq, ədalətsizlik olacağına inanmırdı. Həmişə hansısa bir siyasi qurum baş verən hadisələrə öz müsbət mövqeyini qətiyyətlə birdirirdi. Lakin hazırki dünya siyasətində riyakarlıq, özbaşınalıq, yalançı "siyasətçilərin" peyda olması beynəlxalq hüququn mövcud olmadığını bir daha təsdiqlədi.

Atam deyərdi ki, biz "Qızılbaşlar tayfası" Zəngəzura məkunlaşmağa İranın Ərdəbil şəhərindən gəlmişik. Orada da İran-fars rejimi bizim tayfanı narahat etmiş və onlar Zəngəzurun yaşamaq üçün sakit bir ərazi olduğunu nəzərə alıb hissə-hissə köçərək Qarakilsə (indiki Sisyan) ərazisində məskunlaşmışlar. Həmin vaxtlar Qarakilsədə heç bir erməni ailəsinin yaşamasından belə söhbət gedə bilməzdi. Təsəvvür edin, XV əsrdə farslar, XX əsrin axırlarında ermənilər bizim tayfanı elindən, obasından, yurdundan didərgin salıblar.

Bu faktları yazmaqda əsas məqsəd odur ki, bizim tayfamız, el-oba, xalqımız bilməlidir ki, tarixən bizim başımıza hansı faciələr gətirilmişdir. Bütün bunlar yaddan çıxarılmamalıdır. Əsasən ona görə ki, əgər tarix yaddaşlardan silinirsə, o zaman növbəti fəlakətlər baş verməsi ehtimal olunur. Ona görə də bu faktlar gələcək nəsillərə olduğu kimi ötürülməlidir...

Bu yazı təkcə atam Ağaqulu Nəcəfova həsr edilməyib. Burada əsas məqsəd həm də Ağudi kəndi haqqında və onun timsalında Qərbi Azərbaycanda (Zəngəzurda) baş verən faciələr, yer adları, tarixi hadisələr və s.  Kimi faktları fərqli formada tarixin yaddaşına yazmaqdır. Çünki bu gün yazılan hər bir fakt, hadisə tarixin yaddaşında qala bilər. Əks təqdirdə ən təhlükəli hadisə, yəni faktların itirilməsi, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, növbəti faciələrə yol açır. Bütün bunlar ona görə lazımdır ki, əgər biz bu faktları qeyd edərək oxucuları tanış etsək, gələcəkdə itkilərimizin, faciələrimizin qismən də olsa, qarşısını ala bilərik. Qohumları, el-obanı, tayfanı, xalqı, milləti dəqiq, düzgün araşdırmaq  Allah-taala qarşısında, tarix qarşısında bir vətəndaşlıq borcudur.

Ağudidə  olan yurd yerləri, nəsil, tayfa, bitki, hər nə varsa,  çalışmışam onlar haqqında məlumat verim. Çünki vaxt ötür, zaman keçir, insanlar, onların xarakterləri dəyişir – bir sözlə, həyata yeni nəsil gəlir. Elə ona görə də insanların təzələnməsi yaddaşların tədricən silinməsinə gətirib çıxarır. Buna görə də qədim yurdumuz olan Zəngəzur və oradaki Ağudi kəndi haqqında məlumatları, faktları yazmaq mənim, eləcə də bu kənddə yaşamış və ya bu kənddə ulu babaları yaşamış vətəndaşların, bu yerləri tərk etmək məcburiyyətində qalmış insanların müqəddəs borcu hesab edilməlidir. Çünki bu yerlərdə bir neçə nəsil Ağudinin əzizləri, qohumları, yaxınları bu torpaqlarda uyuyur və onların ruhları burada onları gözləyir. Məgər bunu unutmaq olar?..

Digər tərəfdən o yerlərə qayıtmaq, düşməndən qisasımızı almaq üçün bu yerlərin hər bir qarışını, daşını, dərəsini, təpəsini, iqlimini, relyefini, nəsil-şəcərəsini kifayət qədər bilmək və gələcək nəsillərə ötürməklə biz düşmənə qələbə çala bilərik. Hamı anlamalıdır ki, bizim düşmənimiz olan farslar, ermənilər, hətta ruslara cavabımızı verməliyik. Çünki onlar tarixən bizim hər birimizə, həm də bütövlükdə Azərbaycan xalqına misli görünməmiş faciələr yaşatmış, zülmlər etmiş.Hətta işgəncələrdən belə çəkinməmişlər... Bütün bunları unutmaq olarmı?...

Atam dünyasını məhz "vətən" deyə-deyə dəyişdi. Əgər o, vətəndə qalmış olsa idi, mən bu yazını yazanda sağ olmalı idi, nəinki dünyasını dəyişmiş...

Onun təxminən 50-60 il ömrünün qısalmasına qaçqınlıq həyatı səbəb olmuşdur. Kiçik xatirələrdən biridə  budur ki,  1987-ci ildə oktyabr ayının  dördündə aspiranturanı  yenicə  başa  vurub  Ağdüyə   valideynlərimlə  görüşməyə, meyvə yığmağa  və  dincəlməyə  getmişdim... Oktyabr ayının  dördündə səhərə  yaxın  faciəli təbiət hadisəsi  baş  verdi...

Güclü  şimşək  çaxdı,  tufan  başladı,  dolu  yağdı... Ardınca  hava  sakitləşdi,  qar  yağmağa  başladı... Yağan qar  meyvələri   ağaclarla  birlikdə  sındıraraq  yerə tökdü... Təbii ki,  valideynlərim  özünü  itirmişdi... Çünki  fəslin bu  vaxtında  belə  qar  yağmamışdı... Ağaclar həmin  ili  çox  məhsuldar olmuşdu... Sanki  bu  hadisə  yaxın  dövr  ərzində  bu  yerlərə  faciə  gələcəyini  xəbər  verirdi... Vahiməli  bir  gecə  idi... Meyvələrin  bir  hissəsini  qarın altından  donmamış  çıxardıq... Amma  çox  hissəsin  şaxta   aparmışdı... Beləliklə də,  həmin  il  axırıncı  meyvə  yığımı  oldu... Kənddə  qaçqınlıq  günləri  başladı... Əhali  mənfur  düşmənlər  tərəfindən  didərgin salındı... Kənd  əhalisi  mövcud  vəziyyətin  sonda   pis  nəticəsini  hiss  edərək  bu  kənddən  Azərbaycanın indiki ərazisinə  köç etmək məcburiyyətində  qaldı... Belə ki,  1988-ci ildə kənd  əhalisi   öz  məhsulunu  yığmamış  kəndi tərk etdi... Zəngəzurda, Ağudi  kəndində  bər-bəzəkli bir  bağ  var  idi. Bu bağı  atam  Ağaqulu  Nəcəfov  salmışdı... Rəhmətlik atam  bu  dərdə  heç vaxt  dözə  bilməzdi... Çünki o elə  bir  bağ  salmışdı ki,  onu  erməniyə  qoymaq  mümkün olan iş  deyildi... Elə  ona  görə də  atam  tikdiyi  evin, əkdiyi  meyvə  bağlarının, doğulduğu  kəndin  bulaqlarının,  kövşənin,  dağların,  çayların   erməniyə  qalmasına  dözə  bilmədi. 1991-ci ildə  İnfarktdan  dünyasını  dəyişdi...

1987-ci  ildə  mən  kəndə  gedəndə  atamın ilk  sualı  mənə  bu oldu ki, Bakıda  vəziyyət necədir?.. Ondan soruşdum ki,  nəyi  bilmək istəyirsiniz?... O,  siyasi vəziyyəti  nəzərdə tutduğunu dedi... Ağaqulu müəllim  ağıllı adam idi... Onun  dünyada  baş  verənlərin  öncədən bilməsi  mənə  daha  sonralar  müəyyən oldu... Atam məndən 1987-ci ildə  Amerika  və  SSRİ  dövlət  başçılarının  görüşünün  nəticələrini  soruşdu... O  dövr  mən  o  qədər də  siyasi  proseslərlə  maraqlanmırdım... Həqiqətdə  Bakıda  heç kim  bu  görüş  haqqında  məlumatlı  deyildi... İlk dəfə  atam bu görüşün bizim üçün faciə ilə  nəticələnəciyini  dedi.... Adi  kənd  müəlliminin  siyasi  düşüncəsi  və  əvvəlcədən  hadisənin   mahiyyətini  anlaması  məni  daha  sonralar  heyran etdi  və bu məsələ ilə  maraqlanmağa bir təkan verdi... Daha  sonralar  –  qaçqınlıq  dövrü  mənim  yanımda  yaşayan zaman məndən  dünyanın  bütün  beynəlxalq  təşkilatlarına  müraciət etməyimi  xahiş etdi... Onun  nisbətən  rahat olması  məqsədilə   bütün  arzu və istəklərini yerinə yetirdim... Beynəlxalq  təşkilatlar  hamısı  erməniləri müdafiə etdilər... Atam  bu  yaramaz  və  alçaq  dövlətlərin  etdiyinə  heç  dözə  bilmirdi... O  deyirdi ki,  gec- tez  ədalət  bərpa  olunacaqdır... Təbii ki,  gücü  olmayan  dövlətə heç kim  kömək etmirmiş  kimi  faktın  şahidi olduq.... Amma  yenə də   qələbə  ədalətli olanın  tərəfindəydi... Bunu  atam  mənə demişdi...                                                                                                               

***

Atamın şagirdlərindən olan Xanvəli Abdullayev həmişə  özünün xatirələrini  danışır... Xanvəli  müəllimin fizik olmasına  atam istiqamət  vermişdi... O isə  öz  növbəsində  atamın  əməyini  heç vaxt  itirməyib... Xanvəli müəllim deyir ki, regional yığıncaq  olur, orda Sisyan rayon  maarif  müdiri  Ağayan  deyir ki,  bu  gün  naharı Ağaqulu müəllimin evində  edəcəyik... Atam da  çox  sərt və  qətiyyətli insan olub... Ağayana  deyir ki, siz  mənə  həyatım uzunu  əzab  verərək  iki  kəndin arasında   40  il  zülm veribsiniz... Məgər  görmürdüz ki,  mən  qonşu kənddə işləyirəm?.. Bir dəfə olsun deməmisiz ki,  ay  Ağaqulu  müəllim, sən neçə illərdir  əziyyətlə  iki  kəndin arasında  qalıbsan... Bəlkə,  sənin  iş  yerini  öz  doğma  kəndinə  keçirək... İndi  mən  sizin  hansı  yaxşı  işinizə, keyfiyyətinizə  görə  aparıb evimdə  qonaqlıq  verməliyəm?.. Ağudi, Vağudü arasında  mənə  əziyyət  verənin  bunu  deməyə  haqqı  çatmır... Həmin Ağayan  sonralar  deyirmiş ki, "Ərə,  elə  bu   mənə   söyüş  söysəydi, bundan  yaxşı olardı..." Xanvəli müəllim  başqa  bir  xatirəsində  isə  deyir ki, buraxılış  imtahanları  zamanı  İrəvandan  göndərilən məsələ  və  misallar  çox  çətin  olardı... Onu  buraxılış  zamanı  nəinki  şagirdlər,  heç  müəllimlər  həll  edə  bilmirdilər... Yeganə  müəllim idi ki,  Azərbaycan  və erməni  bölməsində  məsələni-misalı  Nəcəfov həll  edərdi. Həmin gün  Vağudü kəndində  bayram  olardı. Ona  görə ki ,  biz  məsələnin  həllində   ermənilərə  qalib olmuşuq!.. Bax  belə  bir  dövrdə  yaşamışıq. Ermənilərlə  rəqabət  dövründə. Deməli, biz  riyaziyyat  fənni  üzrə  yarışda  ermənilərə  qalib gəlirdik.... Uzun illər  Bakı  Dövlət  Universitetində  idman  ustası olmuş  Mənsur  Əhmədov  danışır ki,   kəndimizin  digər  qocaman  müəllimlərindən olan  Məmmədqulu  müəllim  Ağaqulu  müəllimə   iki  yeşik  arı   ailəsi   satır.  Satdığı  arının pulunu isə  həmin  vaxt  tələb edir... Ağaqulu  müəllim  Məmmədqulu  müəllimə  deyir ki,  ay  Məmmədqulu,  biz  nədən bilək  bu  satdığın  arı  sağdır,  yoxsa  xəstə?...  Bəlkə,  pulunu  yazda  verim? Həqiqətən də,  arılar  yaza  salamat  çıxmırlar... Amma  onu  bilmirəm ki,  Məmmədqulu müəllim  pulu  qaytarır,  ya  yox?.. Digər  tərəfdən  Sofulu  kəndindən   tarix  müəllimi  İdrak  Əhmədov deyir ki,  atam  Rəhim  Əhmədov  deyirdi ki,  50  km   məsafəni  qət  etməyə nəqliyyat olmadığı üçün Vağdüdə  qalırdıq... Çox  çətin  zamanlar idi... Vağdü  kəndində müəllimlər  bizə  çox  yüksək qayğı  göstərərdilər. Bizi  ərzaqla,  yataqla,  dərs  ləvazimatı ilə  təmin edirdilər. Xüsusən də həmin müəllimlər içərisində Ağaqulu Nəcəfov fərqlənirdi. Bir  kimsəni  nəzarətdən buraxmazdı. Qaldığımız  mənzili  yanacaqla,  yataqla, yeməklə təmin  etdirirdi. Hətta  xəstələnən  uşaqları  aparıb  öz  evində  müalicə  edərdi. Çox  diqqətcil və qayğıkeş  müəllim idi... Öz  uşaqları  kimi  diqqətlə yanaşırdı  şagirdlərə... Ağaqulu müəllim əlindən gələni  əsirgəməzdi. Ona  görə də o,  Ağaqulu müəllimin adını ehtiramla  çəkərdi. Ona  hörmətlə  yanaşardı. Heç  vaxt  Ağaqulu  müəllim  deməzdi, Nəcəfov  deyərdi... Bütün  zonada  hamı  ona  adını  yox,soyadını  deyərdi. Bu  isə  öz  növbəsində  xüsusi  hörmət  idi. Belə  müəllimlər, kişilər  tarixdə çox olub... Atam haqqında  xatirələr... İsmayılov Firudin   Seyfəli  oğlu (Hərbçi)... Kəndimiz  səfalı, ürək açan mənzərəli yerdə "İşıqlı  dağının"  ətəklərində,"Tənəzzül  dağının"  qarşısında   yerləşirdi... Amma  qış fəsli çox sərt  keçərdi... Kəndimizin suyu  "Qaragöllər"dən  təmin  olunurdu...Kəndin ətrafında  xeyli  bulaq  var idi. Onlardan  "Yeddi  nov",  "Qoşa  bulaq", "Əlmərdan bulağı". Onlardan  ən gözəl mənzərəsi olan "Qoşa  Kaha"nın  içərisindən  axan,  qayadan  süzülərək  gələn bulaq  idi ki,  onu  yaddan  çıxarmaq  mümkün  deyil...  Həmin bulaqlarda   bir  dəqiqə  belə suda barmaqları  saxlamaq  mümkün  deyildi... Kəndin  aşağısından "Bazarçayı"  axırdı... Bir az  aralıda  Vağudi  kəndinini  yaxınlığında   "Qaragöllər"dən  axıb  gələn  "Zor-Zor"  su  arxı  var idi. Biz  yay aylarında   o bulaqların  ətrafında  yığışardıq.  Sentyabr ayı  kəndimizə  qar  yağardı. Belə bir kənddə  yaşayan Ağaqulu  müəllim   qonşu  Vağudi kəndində müəllim işləyirdi. Mən   həmişə  bu qarda-boranda   hər  gün  7-km-lik yolu  qət edən Ağaqulu müəllimə   təəccüb   edirdim. Çox vaxt minik maşınları işləmirdi. Amma  o heç vaxt  dərsdən qalmazdı. Bizim  kənd  məktəbi  8 illik  idi. Bəxtimizdən biz 9-cu  sinfə  gedərkən  məktəbimiz  10 illik   təhsil   məktəbi kimi fəaliyyətə başladı. Halbuki bu hadisə çoxdan baş verməli  idi... Uzun  illər  bizim kəndin  şagirdləri qonşu Urud  kəndinin  şagirdləri  ilə  birlikdə Vağudi  kənd  orta  məktəbində  təhsil  alırdılar. Məhz  Ağaqulu  müəllimdə Vağudi  kəndində 1940-cı ildən başlayaraq fizika-riyaziyyat müəllimi işləmişdir. Kəndimizdə  orta  məktəbin  9-  cu  sinfi  açıldığı    üçün  Ağaqulu  müəllim  öz  doğma kəndində fəaliyyət göstərərək bizə fizika-riyaziyyat-həndəsə fənlərindən  dərs  deməyə  başladı. O, hündür  boylu,  qamətli,  yaraşıqlı   bir  adam  idi. Sinfə  girəndə  hamı  özünü  yığışdırırdı. Heç  vaxt  şagirdlərə  əl  qaldırmazdı. Onun  bu  ciddiliyi  haqqında  bizdən  yuxarı  sinfin  şagirdləridə  öz  aralarında danışardılar. Kənd  sakinləridə bu qeyd etdiklərimi  təsdiqləyirdilər. Ondan  əla  qiymət almaq  çox çətin idi. Ona  görə də  onun  fənnindən əla  qiymət  almaq  üçün həddən artıq  çalışmalı olurduq. Bakıdan  kəndə  gələn  ziyalı  adamlar  onun  xidmətini  qiymətləndirirdilər. Onun  dərs  keçdiyi  şagirdlərdən  əksəriyyəti  yüksək elmi  dərəcələr almışdı. Onlardan:  Orucov Qardaşxan, Orucov  Rəhim,  Həsənov Qafar,  Ənnağıyev  Mürşüd, Məhərrəmov Akif,  Quliyev Kərim, Abdullayev  Xanvəli, Nəcəfov Maqsud, Nəcəfov Bəxtiyar, Həsənov Qulam, Tahirov Məmmədxan,  Tahirov Bəkir, Tahirov Vladimir, Tahirov  Sabir, Hacıyev Sabir, Tahirov Hilal,  Qəhrəmanov Nadir,  Əhmədov  Mənsur, Kətənov Akif kimi elmlər  doktorları  və elmlər  namizədləri  məhz Ağaqulu  müəllimin  yetirməsi olmuşdur... Ağaqulu müəllim şagirdlər, haqqında həmişə fəxrlə  danışardı. Ağaqulu müəllimin xidmətlərini  nəzərə  alan  ovaxtkı  Ermənistan  hökuməti  məcbur  qalaraq  ona  Ermənistan  SSRi-nin Əməkdar  müəllimi  adını  vermişdi. Həmin  sənədi  Ermənistan  Ali  Sovetinini  sədri  Papayan  imzalamış  və  təsdiqləmişdir. O,   dərs  deməklə  bərabər  həm  də  gözəl  təsərrüfat  adamı  idi. Həyətyanı  sahədə  çox  gözəl və zəngin  bağ  salmışdı. Onun  əkdiyi,  becərdiyi  meyvələrin  keyfiyyəti  və  zənginliyi  haqqında  ermənilərdə  danışardılar. O  nəinki  gözəl  bağbanlıq  edir,  həm də  gözəl  peyvənd  vurmaq  ustası idi.  Onun  peyvəndləri, etdiyi  calaqlar  bir  il  müddətində  məhsul  verərdi.  O  həm  də  heyvandarlıqla  məşğul  olurdu. Süd, qatıq  və  pendiri öz  təsərrüfatından  əldə  edirdi. Yeganə  şikayəti  qoyun-quzu  növbəsində  olan  ədalətsizlik  idi. Həmişə  deyərdi ki, çoxlu heyvanı olanlar  heyvanların sayına  uyğun  növbəyə  getsinlər. Lakin  bəzən kənd əhalisi bunu etmirdi. Ağaqulu  müəllim  növbəyə  gedəndə  ucadan  deyərdi ki,  ay  kəndin  qolçomaqları,  bəyləri,  xanları,  gətirin  sizin  heyvanları  aparım,  otarım. Məhz  belə  bir  maraqlı  epizodun  şahidi  olmuşdum. Onun faciəli  günləri  1988-ci  illərdə  başladı. Kəndi  son tərk edən  sakinlərdən oldu. O,  öz  doğma  kəndini tərk etmək niyyətində  deyildi. Bakıda  yaşadığı  vaxt  kəndi  xatırlayarkən  hönkür-hönkür  ağladığının  şahidi  oldum. Mən onun  şagirdi  olduğum üçün  fəxr etmişəm. Çünki  mənim  belə   dəyərli,  qiymətli,  savadlı,  zəhmətkeş,  qayğıkeş  müəllimim  olmuşdu. Allahdan ona  rəhmət  diləyirəm. Ruhunuz  əbədi  şad olsun. Xatirəni  yazdı:  İsmayılov  Firudin  Seyfəli oğlu...                                     

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2024)