Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gəlin ilk öncə ibtidai sinfimizə qayıdaq. Hələ birinci sinifdə oxuyuram və məktəbdə bizə ilk öyrədilən mövzu zamandır. Bir gün iyirmi dörd saat, bir həftə yeddi gün, bir ay iyirmi səkkiz, iyirmi doqquz, otuz və ya otuz bir gün, bir il on iki ay, dörd fəsildir. 

Sonra, müəlliməmiz hər kəsə o sevimli sualı verir. Sənin ən sevdiyin fəsil hansıdır? O uşaqlıq illərimi xatırlayıram və səmimi etiraf edəsi olsam, yadıma dostlarımdan kiminsə “mən ən çox payızı sevirəm” dediyi düşmür. Hər kəs ya qışı sevərdi, ya da yayı. 

Aradan illər keçib və o uşaqlar böyüyülər.

İndi isə həmin uşaqların qəlblərində xəzan yelləri əsir. Mən də o uşaqlardan biriyəm və bu gün mən ən çox payızı sevirəm. Payız mənim üçün böyümək, böyüdüyünü anlamaqdır. Payız, anamın niyə pəncərədən səssizcə və saatlarca küçəyə baxdığını dərk etməkdir. Bəzən isti çayın nanə və limon ilə olan harmoniyasıdır payız. Məsələn, iki gün öncə yağışın altında dağı aşandan sonra qarşılaşdığım gölün kənarındakı xəzan yarpaqların xışıltısı ilə gölə düşən yağış damlalarının ahəngidir payız. 

Payız Rəşid Behbudovu, Akif İslamzadəni, Könül Xasıyevanı, Aygün Bəyləri dinləyərkən zövq almaq və bir o qədər də, dərin düşünməkdir.

Bir az da ümiddir payız. Ağacların daha  gözəl güllər açması, geniş budaqlı, yenidən yaşıl yarpaqlı olması üçün qızıl yarpaqlarını tökməli, torpağına rütubət dəyməli olduğunu qəbullanmaqdır bəzən də. 

Hər fəsil çox gözəl və çox özəldir. Siz siz olun, göy qurşağının bütün rənglərini sevməyi öyrənin ki, onu görmək üçün payızın buludlarını günəşin qovmasını gözləməyəsiniz.

Fotolar müəllifindir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)

(“Qırmızı”-dan hissə...)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Şəki-Zaqatala təmsilçisi

          Qırmızı yarpaqlar payızın yaraşığı deyil, ağacların növbəti ölümə meydan oxumasıdır!

Kişilər ən çox qırmızı donlu qadınların dalınca qaçdılar... Çatdılar... Əllərindən tutdular...  Yolun ondan sonrasını qırmızı donlu qadınlar qara yaylıqla tənhalıqlarını ovuda-ovuda irəlilədilər...

Qırmızının ən dəhşətlisi var qızılgülün “Aşdım-daşdım” sortunda. Aşır-daşır, budaqlarını damlara, ağacların başına uzadır... Ən çox da o budanır: ləçəklərindən mürəbbə olmur, bitki biti bağda ən birinci onun tumurcuqlarına dadanır...

Qırmızı cildli kitablar, adətən, ağır olur: ya qalın olur, içindəkilər hər adama maraqlı gəlmir, ya da oxuyanın ruhu onun bətnindəki sözlərin ağırlığından çökür. Yaxşı oxucu olan heç bir yazıçı istəmir ki, kitabı qıpqırmızı olsun...

Qırmızı, həyəcanın olduğu qədər, təhlükənin də rəngidir.  Və bu gün Qafqazın əsl kimliyi, qafqazlının təfəkküründəki sehir, mistika qırmızı cildli “qadağan olunmuş ədəbiyyat” siyahısına salınır dünyada. Özü də, qırmızı-qırmızı...

***

Erik von Deniken “Tanrıların arabaları” adlı bir kitab yazır, “Hər xalqın mifologiyası onun tarixidir” deyə bağırır, amma Qafqazdan söz açmır. O Qafqaz ki, bütün dünya xalqlarının mifologiyasının ortaq nöqtəsidir.  O Qafqaz ki, Deniken`in haqqında danışdığı o arabalar buradan yola çıxmışdı.  Yəqin Deniken də qohumları almanlar kimi, Qrimm qardaşlarının nağıllarını, sadəcə, macəra axtarmaq arzusu çərçivəsində oxuyub; 90-a nəfəs üfürən araşdırmaçı-yazıçıya indən sonra nə desək də, “nırx” deyib duracaq. O yaşda insanlar yeniliyə açıq olmur, bilirik. Amma o yaşacan da Qafqazı yaxşı, həm də çox yaxşı tanımışdı Deniken. Misir fironlarının genetik analizində onların Qafqaz əsilli olduğunun aşkarlandığından da xəbərdardır, əminəm. Heyerdal`la müzakirələr aparan Deniken Qafqazdakı məbədlər haqqında da məlumatı olmalıdır. Bir sözlə, Deniken Qafqazı gözəl bilir... Və susur. Özü də, qırmızı-qırmızı...

***

Başqa bir alman araşdırmaçı-yazar Pyer Frank “Rezonans qanunu” adlı kitab çıxarır. Dünya düşür bu kitabın dalınca; alana bax, təcili tərcümə etdirib nəşr edənə bax, yazısında, çıxışlarında kitaba istinad edənə bax... Bax da bax! Kitab olur bestseller. Və Qafqazın qoynunda-Azərbaycanın Şəkisində başqa bir yazıçı o kitabı oxuyur, əllərini qoyur qoynuna, təəssüflə öz xalqının keçmişini düşünür.  O keçmiş ki, o boyda kitabı bircə cümlə ilə anladan insanların mirasıdır: “Niyyətin hara, mənzilin ora”.  Bəs yazıçı nəyə təəssüflənir? Qafqaz mifologiyasını, qafqazlı təfəkkürünü araşdıranlar, tapdıqları mənəvi xəzinələrlə zənginləşənlər qafqazlı yazıçıdan min dəfə yaxşı tanınır dünyada... Və yazdıqlarının hamısının öz düşüncəsi olduğunu hayqırır mənbə göstərmədən, istinad nöqtəsi tanıtmadan... Özü də, qırmızı-qırmızı...

***

Nə vaxtsa, başqa bir alman dünyanı öz fəlsəfəsi ilə heyrətə salmışdı. “Yanmaq, yox olmaq, küllərindən yenidən doğulmaq” idi Nitsşenin dahiliyinin göstəricisi.  O dahiliyə heyran olanlar uzağa getməsə, elə öz xalqlarının mifologiyası haqqında cüzi məlumat almağa çalışsa, bütün dünya mifologiyasının ortaq nöqtəsi olan həmin cümlə qarşılarına çıxardı: “Qaf dağlarında küllərindən doğulan bir sehirli quş yaşayır”.  Onda tanıyardılar Nitsşeni... “Ümid ən böyük işgəncədir” deyən adam dünyaya “küllərinizdən doğulun” deyə öyüd verəndə səmimi ola bilməzdi! O, sadəcə, öyrəndiyini təkrarlayırdı. Başqa sözlə, həqiqət Qafqazda idi, Nitsşe onun carçısı rolunda çıxış edirdi qısa zaman kəsiyində. Və bunu boynuna almırdı, “mənim fəlsəfəm” deyirdi. Özü də, qırmızı-qırmızı...

***

Bu müəllifləri tənqid edirəmsə, bəyənmirəm anlamına gəlmir; bəribaşdan deyim. Nitsşe məni ağlada bilib. Deniken düşüncələrimi təsdiqləyib. Pyer Frank bildiklərimi təkrarlamağıma səbəb olub. Məni ağrıdan ayrı məsələdir...

Məni ağrıdan bu günün qafqazlı şairinin şeirin doğulan anında ölümü düşünməsidir. Çünki Deniken`ə, Nitsşe`yə, Frank`a yaradılan imkanlar qafqazlı yazıçıya yaradılmadı; nəşriyyatlarımız özümüzdən başqa hamını çap etməyə həvəslidir.  Bizdəki redaktorlar, 2-3 nəfərdən başqa,  “Po`nun Kennedi`si” olmaq istəmədilər, bizdəki naşirlər əllərinə gələn əsərlərə gəlir mənbəyi kimi baxdılar,  yazıçının gözünün nuru, düşüncəsi, əməyi kimi deyil... Təsəvvür edin, 3 ildir hekayə kitabımı nəşr edəcək bir naşir tapmıram. Hələ hekayələrimi oxumamış,   bu cəmiyyətə lazım olub-olmadığına qərar verməmiş, mənə deyirlər: “Ödənişi bəribaşdan istəyirik”.

Və bu yerdə qafqazlı şairin “ölümün rəngi qırmızı” deməsi  nə naşirin, nə redaktorun, nə də cəmiyyətin eyninə gəlir... Çünki Qafqazın əsl kimliyinin üstünü örtməklə məşğuldur dünya ədəbiyyatı. Daha heç bir ədəbi qəhrəman  Jül Vern`in Klodius Bombarnak`ının iziylə  Bakıya gəlmir,  uzaq başı, “House” serialında baməzə baş qəhrəman  təcrübəçi qızdan soruşur: “Azərbaycanın paytaxtı haradır?”  Və bizim naşirlərimiz Qafqazın mifologiyasından su içən qamışları “dünya bestselleri” adıyla bizə sırıyır, öz nilufərlərimizi görmür. Bizim nilufər qədər gözəl əsərlər yaradan,  o məsumluqda, o səmimilikdə yazı  üslubu olan yazıçılarımız, şairlərimiz isə yarımçıq romanlarından üzr istəyə-istəyə sığınırlar bir cümləyə: “Çörək hamının haqqıdır!”

Yox, qafqazlı şair qırmızı ölümə təslim olmur,  o, küllərindən doğulan təfəkkürün dosdoğmaca balasıdır! Yox, qafqazlı şair qələmini yerə qoymur, o, dünyanın hər yerinə arabalarda səyahət edən, getdiyi yerlərə yazını, tibbi, mədəniyyəti aparan “tanrıların” şəcərəsindəndir. Yox, qafqazlı şair həmişə diridir, o, bütün dünyanın təfəkküründə müdhiş izaholunmazlıqla özünə yer edən yerdən- “Qaf dağının arxası”ndandır! Sadəcə, həmyerlimiz olan Diziaynalı pəhləvanın Lovğa pəhləvana dediyi kimi, “bizə “pişiyim” demədi”  Qafqazı danan dünya ədəbiyyatına “aslanım” deyən naşirlər...

Ölmədi qafqazlı şair Ülvi Bahadır. Öldürdü içindəki hər şeyi şeirə qurban verən qafqazlını... Özü də, elə şeirindəcə...

Başımız üstündə qırmızı bulud,

qırmızı-qırmızı baxır bizlərə…

çiyələk qoxulu qırmızı külək…

…sevgimi paylayır sevgisizlərə?…

Qırmızı yarpaqlar bəzəyir yeri…

…gedir sonsuzluğa bir qırmızı yol…

Qırmızı yanaqlı bir qız oxuyur

“Mən səndən küssəm də, sən yanımda ol”…

Qırmızı bir qarğa neçə saatdır

üzümə durubdu qızıl qırmızı…

Qırmızı sahildə oğlan nə vaxtdır…

…qırmızı dodağa qalıb tamarzı…

Qırmızı Ay çıxır qaranlıqlardan…

səssizlik mahnısı zümzümə edir.

“Bir cavan oğlanın nəmli qisməti…

…bir qızın qızarmış qismətindədir”…

Qulaq as…qulaq as, qırmızı ruhum,

Daha burda qalma, sonsuzluğa uç…

-A bala, qan yuyub aparır səni!

-Alo?

-Alo…103?…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Şəmil Sadiqin akademik İsa Həbibbəylinin 75 illik yubileyinə həsr etdiyi yazısını təqdim edir. 

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti Akademik İsa Həbibbəylinin yetmiş beş illik yubileyidir. İstəyirəm, İsa müəllimlə bağlı xatirələrimdən bir neçəsini sizinlə bölüşüm...

Realizmin qələbəsi...

Bakı Pedaqoji Kadrların Təkmilləşdirmə İnstitutunda işləyirdim. İnstitutumuzun rektoru, professor Asəf Zamanovdan xahiş etdim ki, İsa müəllimlə münasibətiniz yaxşıdır, qəbuluna getmək istəyirəm, bizi tanış edin. Layihəm vardı – teatrımızın, kinomuzun inkişafına dəstək məqsədilə pyes müsabiqəsi keçirmək arzusunda idim. Elə o dəqiqə zəng edib: “Sabah müəllim səni gözləyəcək”, – dedi. Həm özümün, həm də nəşriyyatımızın çap etdiyi kitablardan bir xeyli götürüb getdim İsa müəllimin yanına. İlk şəxsi tanışlığımız belə oldu. Layihə haqqında danışıb Ədəbiyyat İnstitutunun da təşkilatçı kimi dəstək verməyini xahiş etdim. Layihəmin adını “Cavid əfəndi” pyes müsabiqəsi qoymuşdum. Çünki Cavidşünasam, bunu, bir növ, mənəvi borcum hesab edirdim. İsa müəllim çox bəyəndi, amma dedi: “Adı ağırdır. Cavid adına görülən iş gərək çox böyük olsun. Birbaşa onun adına qoyulması layihənin məsuliyyətini artırır”. Etiraz etməyə çalışsam da, İsa müəllim ustalıqla: “Yaxşı, bir az düşünək, gələn həftə görüşərik”, – dedi.

“Anamın kitabı”...

İkinci dəfə görüşəndə artıq ad hazır idi. Mən heç təklif verməmiş Ustad dedi: “Gəl “Anamın kitabı” pyes müsabiqəsi edək. Bu ad bizə imkan verir ki, sətiraltı müsabiqənin mövzusunu da çatdıraq; azərbaycançılıq, millilik ifadəsi...” Açığı, ad mənim də xoşuma gəldi, amma sanki “Cavid əfəndi”yə xəyanət edirdim. Bu həm də mənə görə realizmin romantika üzərində qələbəsi idi. Amma bu qələbə elə qazanılmışdı ki, romantikanın ruhu da inciməmişdi. İsa müəllimin Cəlil Məmmədquluzadə və yaradıcılığına münasibətini yaxşı bilirdim. Onun da Cəlil sevdası vardı. Ümumi məqsəd ədəbiyyatımıza xidmət etdiyi üçün “Adın nə fərqi var ki?” deyib yola çıxdıq və üç il dalbadal həmin müsabiqəni keçirdik. Qalib əsərlər səhnələşdirildi, premyerasına yığışdıq...

İsa müəllimlə yaxından tanış olduqca bir daha dərk etdim ki, reallıq həmişə qalib gəlir! Təki romantik duyğularını reallığa çevirə biləsən. İsa müəllim əsl reallıq dəryasıdır...

Elə bu adqoyma mərasimində İsa müəllimin təklifi ilə doktorluq mövzusu götürdüm, elmi rəhbərim özü oldu. Mövzumun adı da “Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı-tarixilik və müasirlik”...

Qərarlılıq...

Üçüncü, ya da dördüncü görüşümüzdə İsa müəllim köməkçisinə zəng edib: “Elmi Şuranın iclası burada olacaq, gəlsinlər”, – tapşırdı. Mən getmək üçün icazə istəyəndə: “Sən də otur”, – dedi. Nə baş verdiyini anlamadan oturmağa məcbur oldum. İçəri gələn akademik, professor heyətini gördükcə salamlaşır, nə baş verdiyini dərk edə bilmirdim.

İclas başladı. İsa müəllim əsas çıxışından sonra elan etdi ki, “Akademiyada yeni dəyişikliklər baş verib, bu bizim instituta da təsir edir. Akademik Teymur Kərimli institutdakı vəzifəsindən azad edilib, Əlyazmalar İnstitutuna direktor təyin edilib, əvvəlki postu – elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsinə isə məhz bu institutun aspirantı olmuş Şəmil Sadıqovu təyin edirəm. Onun işləri ilə tanış olmuşam, çox bacarıqlı və istedadlı gəncdir”. Mənim üçün böyük sürpriz oldu. Bu böyük etimadın qarşısında deməyə söz tapmırdım. Heç düşünməyə vaxtım da olmadı və necə danışdığımı bilmədən sadəcə təşəkkür edə bildim. Beləcə, Ədəbiyyat İnstitutunda yeni istiqamət üzrə fəaliyyətim başladı və bir ilə yaxın İsa Həbibbəyli məktəbi keçdim.

“Naxçıvan duzudur...”

İsa müəlliminin bu qərarı, açığı, məni xeyli təəccübləndirmişdi. Necə ola bilər, bir-iki dəfə görüşdüyün adamı ən önəmli vəzifələrdən birinə təyin edəsən?! Heç bir müsabiqə elan etmədən, şərtləri danışmadan, araşdırmadan... Dostlaşandan sonra öyrəndim ki, İsa müəllim məni yaxşıca araşdırıb, tanıyıb, sonra seçib. Böyük adamlar haqqında bəzən o qədər kiçik düşünürük ki, reallıqdan uzaqlaşırıq.

Təyinatdan sonrakı ilk görüşümüzdə dolabından bir qutu Naxçıvan duzu çıxarıb verdi mənə. Heç nə demədən, heç nə izah etmədən, heç nə vurğulamadan... Sadəcə dedi ki, apar qoy dolabına, Naxçıvan duzudur... Bu sözü o qədər mənalı ifadə etmişdi ki, sanki bütün Naxçıvanımızın məsuliyyətini çiynimə qoymuş və: “Büdrəmə, büdrəsən, elin büdrəyər, oban büdrəyər”, – demişdi... Sanki “Səni görüm duz dağına dönəsən” alqışını eləmişdi... Ustad vəsiyyəti, ata nəsihəti idi sanki... Bir qutu duz mənə nələr deməmişdi, nələr pıçıldamamışdı ki... Hər o duza baxanda “Naxçıvan duzudur” ifadəsi səslənirdi beynimdə. O gündən mən də ən sadiqlərimə, dəyər verdiklərimə duz hədiyyə edirəm. O ənənəni yaşatmağa çalışıram. Dəyərlər elə belə yaranır. Dünəndən bu günə, bu gündən sabaha...

Ayaqlaşmaq mümkün deyildi...

... Bir gün zəng etdi ki: “Şəmil, bütün şöbələrə xəbər ver, sabah saat 14:00-da yoxlamaya gələcəyəm”. Dedim: “İsa müəllim, bəlkə, elan etməyək, qəfil gələsiniz, belə yaxşı olmaz?” Güldü. Dedi: “Yox, mən kiməsə cəza vermək üçün yoxlama aparmıram, camaatın işə gəlməsi, işdə olmasına çalışıram. Sən dediyimi elə”.

İsa müəllimlə ayaqlaşmaq mümkün deyildi... Hər gün ən azı dörd-beş tədbirdə olur, onlarla adamı qəbul edir, axşam da qonaqlarla şam yeməyinə gedir, amma hər səhər işə gələn kimi çağırırdı ki: “Şəmil, gəl bunları ver Töhfəyə, kompüterdə yığsınlar”. “Bunlar” dedikləri isə ən azı on beş-iyirmi səhifəlik əlyazma idi. Üstəlik, gecə oxuduğu qəzet-jurnalları verirdi. Tapşırırdı ki, bu qəzeti ver filankəsə, onun mövzusu haqqında maraqlı yazı var, bunu ver filankəsə, onun da mövzusu filan şeydir. Dəhşətli idi. Gün ərzində dayanmadan işləyir, gecələr isə yazır, mütaliə edir, oxuduqca əməkdaşların elmi işlərini xatırlayıb qeydlər aparırdı. Səhər də unutmadan bölüşdürürdü.

İmzaya hörmət...

Bir gün harasa sənədlər təqdim etməli idik. İsa müəllimin adından ərizə yazılmalı idi. Mən ərizəni yazdım, çap etdim, apardım İsa müəllimə ki, imzalasın. “Bu nədir?” – soruşdu. Dedim: “Ərizə”. “Mən yazmışam?” “Sizin adınızdan yazdıq ki, yorulmayasınız, elə imzalasanız, bəs edər”. Birinci dəfə onda mənə əsəbiləşmişdi ki, mənim əlim yoxdur bəyəm, adımdan ərizə yazasan? Kağızı kənara qoydu, qələmi götürüb ərizəni yazdı. “Mənə belə yaxşılıqlar eləmə heç vaxt! Mənim adımdan kimsə bir nöqtə də qoya bilməz!” – dedi. Birgə çalışdığımız müddətdə bunu həmişə sübut edirdi... Rəy, elmi redaktorluq üçün çoxlu kitablar gəlirdi. Bir dəfə görmədim ki, hansısa kitabı, məqaləni oxumadan imzalasın. Çatdırmasa da, deyirdi: “Axşam oxuyum, sabah gətirərəm”. Hökmən oxuyub, qeydlərini aparıb sonra imzalayırdı...

Onunla çalışdığım müddət mənim üçün ciddi həyat məktəbinə çevrildi; dövlət ərkanını, insanları incitmədən necə idarə etməyi, “yoruldum” demədən çalışmağı, unutmamağı, nizam-intizamı öyrəndim...

Bəlkə də, “Cavid əfəndi” məni qəsdən yönləndirmişdi onun yanına... Onu tanıyım, öyrənim deyə. İsa müəllim haqqında düşüncələrimi ilk dəfə altmış beş illik yubileyində yazmışdım, artıq şəxsi tanışlığımızdan on il keçir və mən onun böyüklüyünü dağdan uzaqlaşan adamın dağın böyüklüyünü gördüyü kimi görürəm.

(Almaniya. Frankfurt. 16 oktyabr)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)

Gülnarə Cəmaləddin, AYB Sumqayıt bölməsinin sədri – “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Sumqayıt şəhərinin 75 illiyinə həsr edilmiş “Sumqayıtın tanınmış qələm adamları” layihəsində növbəti görüşdə sizləri xoş gördük. 

Müsahibimiz ŞAİR adından başqa heç bir fəxri adı və mükafatı olmayan, işemik insult nəticəsində yaddaşını və sağlamlığını itirmiş gözəl şairimiz Məmməd İlqardır.

Mənim təcnis dostum, gəraylı dostum,

Yaddaşı ilqarsız, ilqarlı dostum.

Sənin yaddaşının itdiyi gündən,

Mənim bütün dostlar çıxdı yadımdan.

               (Sabir Sarvan)

 -Necəsiz, Məmməd müəllim?

-Pis deyiləm, bala. Ancaq, heç deyəsən, yaxşı da deyiləm. 

-Ağrıyan yerinizmi var?

-Yox əşi, elə ağrıyan yerim zadım yoxdu. Elə belə dedim.

-Şairlər hardan gəlib, niyə bu dünya onları sıxır, darıxdırır?

-Mən şairləri ilahiləşdirməyi sevmirəm.  Bilmirəm, yaxın dostlardan kiminsə sözüdür: “Bir ananın balasıdır şairlər", mənim də qənaətim belədir. 

(Oğlu Babək kömək edir: -Ağamalı Sadiq Əfəndinin sözüdür.)

Ağamalının sözüdür? Ay sağ ol. Elə Ağamalı da sağ olsun. Sual necəydi, unutdum. 

(Oğlu yenə kömək edir: -Şairlər hardan gəliblər və niyə darıxırlar?)

Darıxmaq...Mənim belə bir şeirim var:

"Dünya sənin anan ölsün

Bic oğlu bic dünyasanmış.

Hayıf mənim göz yaşıma

Sən ki gülünc dünyasanmış.

Çırpındım uça bilmədim,

Barından keçə bilmədim.

Elə qapıların oldu,

-qılıqsız aça bilmədim...

Anan ölsün, gidi dünya"...

Məncə, sualınızın cavabı elə bu şeirdədir. 

(Oğlu yenə düzəliş edir: "İntəhası, şeirin müəllifi sən yox, Ağamalı Sadiq Əfəndidir").

Bilirəm hə, Ağamalınındır. 

(-Sən dedin, mənim şeirimdir -oğlu xatırlatmağa çalışır.)

Mən elə şey demərəm. Ağamalının şeiridir! (Qətiyyətlə deyir, həm də elə bil, əsəbiləşir oğluna.)

-Bir çox şairlər kimi Sumqayıt “sizin də ilham mənbəyiniz” olub. Burda ağlamısınız, burda sevinmisiniz. Çoxmu sevirsiniz bu şəhəri? Az da olsa, siz  xöşbəxt edibmi bu şəhər? 

-Hə, Sumqayıtda yaşamışam. Evimiz olub orda. İntəhası elə də çox xatırlaya bilmirəm. Məsələn, soruşsanız harda, hansı küçədə yaşamışam, xatırlaya bilmərəm. Gərək uşaqlara deyim, bir gün aparsınlar məni Sumqayıta.

(-Hal-hazırda Sumqayıtdayıq, -oğlu yenidən xatırladır.) 

Doğrudan? -təəccüblənir,- Bura kənd deyil ki? Həə, elə bildim kənddəyik.

(Əliylə saçına daraq çəkib baxışlarını pəncərəyə dikir.)

Sumqayıtda gözəl günlərim olub, bilirəm. Bir başqa vaxt yadıma salıb danışaram.

-Sabir Sarvanın hansı şeirini daha çox sevirsiniz? Onu tez- tezmi xatırlayırsınız? 

-Sabir dostumdu mənim. Həm də gözəl şairdi. Çoxdandı görmürəm onu. Siz görüb eliyirsinizmi onu?

(Ortalığa sükut çökür. Baxışlarını üzlərdə gəzdirib cavab ala bilməyəndən sonra əlavə edir:)

Görsəniz, salam deyin ona. Deyin, Məmməd İlqar salam deyir, tanıyacaq məni. (Dediyindən şübhəyə düşüb yenidən əlavə edir:)

Hər halda tanıyar, elə bilirəm.

-Fələyin yaxası əlinizə keçsəydi ona nə deyərdiniz?

-Fələyin yaxasının əlimə keçməyi üçün gərək əvvəlcə mənim yaxam fələyin əlinə keçə. Yəni, gərək əvvəlcə öləm.

(Üzümüzdə təbəssümü görüb o da istehzayla gülümsəyir.)

-Allah gecindən versin, deyək ki, tutalım bir gün bu baş verdi. Onda nə deyərdiniz fələyə? 

(Yenə əlini daraq edib saçına çəkir. Xeyli sükutdan sonra dillənir:)

O vaxt bir şeir yazmışdım:"Məni baxtıma tapşırma", yəqin onu deyərdim. 

 -O şeiri bütövlüklə deyə bilərsiniz? 

-Yadıma salan olsa deyərəm!

("Dağın bir üzü görünməz,

Dərdin tüstüsü görünməz"-oğlu şeirin əvvəlini xatırladan kimi qalanını özü deyir:)

"Dağın bir üzü görünməz,

Dərdin tüstüsü görünməz.

Kimsən, a gözəgörünməz?

Haqqın taxtını aşırma!

Yetər bunca sınadığın,

Çək üstümə qanadını.

Ta arzumu inadımın

Ölən vaxtına tapşırma.

Ən zulumlu dərdə tapşır,

Bu yiyəsiz yurda tapşır.

İtə tapşır, qurda tapşır-

Məni baxtıma tapşırma..."

(Şeiri bitirib içini çəkir.)

 -Sumqayıt sizə nə verdi və nəyi əlinizdən aldı?

-Sumqayıt mənə dostlar verdi, Allah hamısının canını sağ eləsin. Uşaqlarım bu şəhərdə doğuldu. Aldıqlarını deyə bilmərəm, bir az çətin sualdı.

-Azərbaycan ədəbiyyatında sayılıb- seçilən imzalardsınız. Amma indiyə kimi heç bir fəxri ad və mükafat almamısınız.Bu tale məsələsidi,yoxsa? 

-Yəqin ki, o dediyiniz mükafatlara, adlara layiq şeir yazmamışam hələ, ona görə. Bu gün sayıb məni axtarırsınızsa bu da mənim bəsimdi. Elə mükafat sayıram bunu. Dostlarımı da mükafat sayıram özümə.

-Həyat nədir, insan niyə dünyaya gəlir? Heç özünüzün özünüzə suallarınız olur? 

-Bu sualınızın cavabı ölümdə gizlənib. Ölməmiş bu sirri faş etmək mümkünsüzdür. Ancaq insan dünyaya gəldisə bütün hallarda əxlaqlı olmalıdır. Özünü tərbiyə etməlidir. Başqalarının yaşayışına yaxşı mənada təsir etmək gücündə deyilsə, o adamlara zərər də verməməlidir. İnsanı digər canlılardan fərqləndirə biləcək əsas keyfiyyət də məncə budur.

-Şəhər rəhbərliyinin ədəbiyyata diqqətindən razısınızmı? 

-Şəhər rəhbəri Şakir Abışovdumu? Mənim dostumdu.

(Qətiyyətlə deyir. Araya xeyli sükut çökür.)

(Düzəliş edirəm:)

-Xeyir, Məmməd müəllim, Zakir Fərəcovdu şəhərin rəhbəri. Şəhərimiz üçün, mədəniyyətimiz üçün xeyli işlər görüb, ədəbiyyata, sözə, sənətə dəyər verir.

(Susur)

-Eləmi, bala?

-Bəli, Məmməd müəllim.

-Nə bilim, ay bala, mən çoxdandı Sumqayıta getmirəm, kənddə oluram...

(Gözləri yol çəkir)

Elədirsə, demək onu rəhbər təyin etməkdə yanılmayıblar. İşlərində uğurlar arzulayıram Zakir müəllimin. Allah köməyi olsun!

-Sizi daha çox nə güldürür və nə ağladır? 

-Üzümü nəvəm İlqar güldürür bircə, hardadı o?

(Gözü İlqarı gəzir.)

 -Bəs sizi nə ağladır, Məmməd müəllim?

-Nə ağladır yox, xanım, kim ağladır soruşsaydınız mən də deyərdim Fatma (xanımını deyir) ağladır.

(İstehzayla gülümsəyir.) 

- Ölüm var olmaqdı, sizcə? 

- Ölümdən nə çox danışdıq (gülümsəyir yenidən).  Elə ölülər var ki, aramızda yaşayır. Yəni yaddaşımızda, könlümüzdə yaşayır. İnsan haçan unuduldusa,

 bu onun ölümüdür.

 -AYB Sumqayıt bölməsinin işindən razısınızmı? 

-Hal- hazırda heç kimdən narazı deyiləm. 

 -75 yaşlı gənc şəhərimizə arzunuz. Şəhərimizin 75 illik yubileyi ərəfəsində istək və təklifləriniz? 

-Sumqayıtı nəzərdə tutursunuz da?

-Bəli. Bu il şəhərimizin 75 illik yubileyidir. Yeri gəlmişkən, üzümüzə gələn bu yaxın aylarda sizin də 75 yaşınız tamam olur. Bəri başdan sizi təbrik edib, uzun, sağlam ömür arzulayıram sizə. 

Həmyaşıdınız sayılan doğma şəhərimizə- Sumqayıtımıza arzularınızı eşitmək istəyərdik.

-Əmin-amanlıq arzulayıram. Evlərimizdən körpə qığıltılarının, körpə gülüşlərinin səsi gəlsin. Ağ yuxular yatıb, aydın sabahlara çıxsın Sumqayıtımız. 

-Ürəyinizdən keçən bir bənd şeir?

-"Dünya, sənin anan ölsün,

 Bic oğlu bic dünyasanmış

Hayıf mənim göz yaşıma,

Sən ki, gülünc dünyasanmış"

(Yenə Ağamalı Sadiq Əfəndidən bu parçanı deyir.)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)

“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. 

Hazırda təqdimatda Bakı şəhəri 53 nömrəli tam orta məktəbdir.

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

Direktor:

Tünzalə Zeynalova 1991-ci ilin sentyabr ayından Bakı şəhəri Nəsimi rayonu 14 nömrəli tam orta məktəbdə pedaqoji fəaliyyətə başlayıb. 1995-ci ildən həmin məktəbdə ibtidai siniflər üzrə direktor müavini, 1998-ci ildən təşkilatçı, 2003-cü ildən 2015-ci ilə qədər isə təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini vəzifəsində çalışıb. Bir neçə beynəlxalq təlimlərin iştirakçısı olub. 2003-cü ildə "Təhsildə keyfiyyət ili" çərçivəsində keçirilən "Pedaqoji mühazirələr"in respublika mərhələsində I yerə layiq görülüb. 2015-ci ildə YUNİSEF və Xəzər Universitetinin birgə təşkil etdiyi "Potensial məktəb direktorları" təlim kursunu uğurla bitirərək Bakı şəhəri 283 nömrəli tam orta məktəbə direktor təyin olunub. 2018-2019 ,2019-2020 və 2022/2023 cü tədris ilidə təhsil müəssəsinin idarə olunmasında yüksək fəaliyyətinə və idarəçilik səriştəsinə görə Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsi tərəfindən Fəxri fərmanla təltif edilİib. Təhsil nazirinin 04 oktyabr 2019 cu il tarixli, K-1516 nömrəli əmri ilə "Azərbaycan Respublikası qabaqcıl təhsil işçisi" döş nişanına layiq görülüb. ATİAHİ-nin 100 illik yubileyi münasibətilə 01 mart 2021 ci il tarixli, 28 nömrəli qərarı ilə Həmkarlar ittifaqındakı fəaliyyətinə görə "Yubiley döş nişanı" ilə təltif edilib. 2022 və 2023-cü illərdə rayonun ictimai həyatında fəal iştirak etdiyinə, təhsilin inkişafında göstərdiyi yüksək nəticələrə görə Yasamal Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı tərəfindən 2022 və 2023 cü ildə Fəxri Fərmanla təltif edilib. 2022-ci ildə Təhsildə İnkişaf və İnnovasiyalar üzrə VI qrant müsabiqəsinin ümumtəhsil kateqoriyası üzrə "Təhsilin inkişafında incəsənətin rolunun artırılması" mövzusunda, 2023-cü ildə VII qrant müsabiqəsinin fərdi kateqoriyası üzrə "Qrafik dünya, Təhsildə dizayn bacarıqlarının artırılması" mövzusunda qalib olub. 2000 - ci ildən Yeni Azərbaycan Partiyasının (YAP) üzvüdür. 2017-2021 ci illərdə YAP Binəqədi rayon Təşkilatının sədr müavini vəzifəsində çalışıb. 2020-ci ilin 15 iyul tarixindən hal hazıra kimi Bakı şəhəri 53 N li tam orta məktəbin direktorudur.

Şagird:

Mən Qənizadə Zəhra Anar qızı, hal-hazırda 53N-li tam orta məktəbin Azərbaycan bölməsinin 9-cu sinfində təhsil alıram. Bu zamana qədər bir çox uğurlara imza atmışam. 2023-ci ildə Kenquru beynəlxalq olimpiadasında məktəb 3-cüsü olmuşam. Yasamal rayonu Gənclər və idman idarəsinin təşkilatçılığı ilə keçirilən inşa yazı və bədii qiraət müsabiqələrində bir neçə dəfə 1-ci və 2-ci yerlərə layiq görülmüşəm. 2022-ci ildə keçirilən "Könlüm keçir Qarabağdan" və həmin ildə keçirilən "Mənim bayrağım" bədii qiraət müsabiqəsində 1ci yerə layiq görülmüşəm. 2023-cü ildə keçirilən Rayonlararası yekun qiraət müsabiqəsində məktəbimizin adını layiqincə təmsil edərək 2-ci yeri qazanmışam. Dəfələrlə inşa müsabiqələrində fəxri fərman ilə təltif olunmuşam. Ötən tədris ilində RFO olimpiadasında fəal iştirak etmişəm. Builki hədəfim həmin olimpiadanın birincisi olmaqdır.

Boş vaxtlarımda tarixi filmlər izləmək, 2-ci Qarabağ müharibəsi haqqında məqalələr oxumaq ən sevdiyim məşğuliyyətlərdəndir.

Əlavə olaraq poeziya ilə maraqlanıram. Ali baş komandan və biləyi bükülməz, mərd igidlərimizin son illərdəki şücaətindən ilhamlanaraq vətənpərvərlik mövzusunda şeirlər də yazıram.

Arzum gələcəkdə diplomat olmaqdır. Çünki, beynəlxalq tribunalarda vətənimi onun mənafeyinə zidd olan əsassız ittihamlardan qorumağı , bədxahlara layiqli cavabı verməyi özümün əsas hədəfim hesab edirəm.

Buna görə də, hal-hazırda vətənimin tarixini, ədəbiyyatını, mədəniyyətini mənimsəmək mənim üçün əsas prioritet məsələlərindəndir.

Esse:

Təbəssümün rəngi

Hərdən elə düşünürəm ki, bəyazdır təbəssümün rəngi, bəmbəyaz. Mən birinci dəfə bunu göyərçinin lələyində gördüm. Azad, arxayın vətənimin göylərində süzərkən gördüm. Bəmbəyazdır təbəssümün rəngi. Çünki yaraları saran sarğının rəngi də bəyazdır. İllərdir həsrətdən  inildəyən qanadı qırılmış qartalın yaralarını saran tənzifin rəngindədir təbəssüm. 

Bəmbəyazdır təbəssümün rəngi, bunu qalib bir ölkənin qürurla dayanan Şəhid analarının təzəcə dən düşmüş saçlarında gördüm. Yox, bu rəng övlad acısının rəngi deyildi, alınıaçıq, məğrur bir qadının təbəssümünün rəngi idi. Saçlarına yansımışdı elə bil. Bəmbəyazdır təbəssümün rəngi. Bunu bu yaz Şuşada, Laçında, Kəlbəcərdə tumurcuqlayan ağacların çiçəklərində gördüm. Sanki daha bəyaz idi, bəmbəyaz, daha fərqli, təmtəraqlı qoxusu var idi o ağacların. Yox bu mənə elə gəlmirdi. Bilirsiniz, təbəssümün qoxusu da var - yağışdan sonra daha çox hiss edilən torpaq qoxusu verir təbəssüm. Bunu Şuşada əlimə bir ovuc torpaq alıb qoxulayanda doydum, ətirli idi, təbəssüm ətirli idi torpaq. 

Mən son vaxtlar Şəhidlər xiyabanını ziyarət edəndə də artıq bu qoxunu duyuram - təbəssümün qoxusunu. Elə bil mərmər baş daşlarından mənə baxan Şəhid gözlərində də təbəssüm vardı. Yox, mən əminəm ki, bu mənə elə gəlmirdi, Şəhidlər, həqiqətən də, mənə gülümsünürdü axırıncı dəfə. Qeyri-adi bir rahatlıq da hiss etdim, hüzur duydum orda sanki. Səma da başımın üstündə mənə təbəssüm bəxş edirdi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə hansı əlamətdar hadisələr təsadüf edir? Gəlin birlikdə təqvimimizi vərəqləyək.

16 oktyabr. Ümumdünya Anestezioloq Günü

Ağrıya qarşı hamı həssasdır. Ən mürəkkəb tibbi müdaxilələrdə “narkoz” deyə tanıdığımız anestezioloji preparat ağrının şiddətini azaldaraq, yaxud tam kəsərək bizim bu müdaxilələrə tab gətirməyimizə yardımçı olur. Bu prosesi icra edən mütəxəssislər anestezioloqlardır ki bu gün də onların günüdür. Tarixin ilk belə mütəxəssisi qədim yunan təbibi və filosofu Dioskorid hesab olunur, o, eramızdan əvvəl 1-ci əsrdə Roma ordusunda təbiblik edərkən imperator Nerona məruzə edib ki, mandraqordan hazırlanmış yuxugətirici və ağrıkəsici məlhəmləri yaralı əsgərlərə içirdəndən sonra onların üzərində cərrahi əməliyyat aparmaq daha rahat və asan olur. 1846-cı ilin 16 oktyabrında isə amerikalı stomatoloq və cərrah Uilyam Morton ümumi narkoz düzəltmək üçün anesteziyadan ilk dəfə istifadəni publikaya göstərib.

Anestezioloqları təbrik etməyəkmi? Edək. Yetər ki onu da deyək ki, mədəniyyət xadimləri də cəmiyyətin anestezioloqlarıdır, onlar ədəbiyyat, musiqi, kino kimi janrlarla mənəvi insan ağrılarını keyləşdirməyə borcludurlar. Keyləşdirə bilirlərmi, bax bu ayrıca söhbətin mövzusudur.

16 oktyabr. Ümumdünya Sağlam Qidalanmaq günü

Həmən bu gün fəst-fud yeməkdən, qazlı şirin içkilər içməkdən, tütün və alkoqoldan uzaq durun. Bircə günsə bunu edin. Süfrələrdən uzaq düşmüş təbii ərzaq düzün süfrəyə. Nehrə yağı, camış qaymağı, şanı balı, kənd yumurtası, xaş-xaşlı şor yeyin səhər-səhər, günortaya unudulmuş dədə-baba yeməklərindən hazırladın, məsələn, birinciyə əvəlikli isti. İkinciyə səbzi-qovurma. Üstündən təzə sıxılmış nar, yaxud üzüm çirəsi için. Bəh-bəh. Şam yeməyinə də bir cam camış qatığı ilə təzə inək südünü qarışdırıb təzə təndir çörəyi ilə birlikdə doğramac edib gözünüzə təpin. Bundan sağlam qidanı ağlınıza belə gətirməyin. (Bunları əldə etməyin göydən ulduz qoparmaq qədər çətin olduğunu üzümə vurmayın, siz öz canınız).

16 oktyabr. “Sonuncu mogikan”

Ümumdünya ərzaq günüdür həm də bu gün. Soyuducusu ərzağa tamarzı insanlara yetər ki, bir-iki ərzaq alıb verəsiniz.

Şef günüdür. Müdirləri təbrik etmək təvəqqe olunur. Bunu etməsəniz də olar. Əksər müdirlər onsuz da tabeçiliklərində olan işçilərinin hüquqlarını pozub özləri üçün cənnəti bu dünyada təmin edirlər.

Allerqoloq günü. Pis bəladır, Allah qorusun sizi, allerqoloqlara işiniz düşməsin. Mən burdaca sizə bu mərəzin ən ağlagəlməz növü barədə danışmaq istəyirəm. Çiyələkdən, sitrusdan, göbələkdən allergiyası olanlar var, tozdan, günəşdən allergiyası olanlar var. Deməzsənmiş, pul əskinaslarından da allergiya mümkündür. Adam var ki, əli pula toxunanda bədəni səpib alışıb-yanır. Yazıçı Varis bu mövzuda bir hekayə də yazıb, “Sonuncu mogikan” adlanır. İnternetdə adını yazsanız çıxacaq, oxuya bilərsiniz.

Ümumdünya onurğa günüdür. Onurğanızı qoruyun mütləq.

Evsiz pişiklər günüdür. Rastınıza çıxan küçə pişiklərinə bir şey verin yesinlər.

Bədnam qonşularımızda mətbuat günüdür. Qaraya ağ, ağa qara yazmaq üzrə ixtisaslaşmış erməni mətbuatı bu gün ən böyük yalançıları mükafatlandıracaq. ABŞ bəs neynəyəcək? Milli likyör gününü qeyd edəcək. Vur ki vurasan.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

NƏSR                                                            

ELMİRA AXUNDOVA,

Xalq yazıçısı

SEVMƏK HAQQI

(“Zərifə və Heydər Əliyevlər. Əbədiyaşar məhəbbət” kitabından parça)

İki gəncin tanışlıq tarixi mənə təfərrüatı ilə bəlli deyil. Ancaq düşünürəm ki, bu ya 1951-ci ilin sonunda, ya da 1952-ci ilin əvvəlində, hər ikisi 29 yaşında olan vaxt baş verib.[1] Yaşıdlarının çoxunun bu yaşda artıq məktəbə gedən övladları vardı. Niyə nə Zərifə, nə də Heydər həmin vaxta qədər özlərinə sonrakı həyatlarını birgə yaşayacaqları ömür-gün yoldaşı tapmamışdı?

Yəqin ki, o vaxta qədər ikisinin də sevgi tarixçəsi olmuşdu. Heydərin yeniyetməlik illərində Sona adlı bir qıza məhəbbəti məlumdur. Bu barədə müəllifin “Heydər Əliyev. Şəxsiyyət və zaman” adlı çoxcildlik romanının birinci kitabında ətraflı söz açılıb. Zərifə ilə maraqlananlar da, təbii ki, az olmamışdı. Açıq danışaq: atası elmi və dövlət idarəçiliyi dairələrində nüfuzlu adam idi. Şəhərin tanınmış ailələrinin bir çoxu Əziz Əliyevin ailəsi ilə qohum olmaq istəyərdi. Zəhra xanım söhbətlərinin birində demişdi: “Zərifənin xeyli pərəstişkarı vardı. Onunla ailə qurmaq istəyənlər həddən çox idi”.

Amma, çox güman ki, gənc qızın gələcək həyat yoldaşına tələbləri çox yüksək imiş. Görünür, müəyyən vaxta qədər ürəyi də sevgi çağırışlarına cavab verməyibmiş. Bu səbəbdən də anasının və bacılarının Zərifənin həddən çox seçim etməsi və belə getsə, axırda evdə qalacağı ilə bağlı şikayət və narahatlıqlarına baxmayaraq, o bütün namizədləri qapıdan qaytarırdı. Zərifə xanım isə, bir daha təkrar edirəm ki, öz seçimində və qərarlarında tam sərbəst idi. Həm də gənc qızların hamısı kimi, o da bütün varlığı ilə sevəcəyi və taleyini əsla tərəddüd etmədən tapşıracağı yeganə insanı axtarırdı.

Həmin adam Heydər Əliyev oldu. Boyu az qala iki metrə çatan mavigözlü, yaraşıqlı gənc bir dəfə onların mənzilinin astanasında görünəndən sonra qısa müddətdə özünü bütün ailə üzvlərinə sevdirə bildi. Xüsusi xidmət orqanlarında çalışan cavan oğlan zahirən yaraşıqlı olması ilə yanaşı, yüksək intellekt, erudisiya, ətrafındakıları maqnit kimi özünə cəlb etmək kimi xüsusiyyətlərə malik idi. Gənclər bir-birinə doğru addım atdılar və təbii ki, Zərifənin əvvəlki inadkarlığı birdəfəlik yoxa çıxdı.

Əziz Əliyevin ailəsini yaxından tanıyan məlumatlı həmsöhbətlərimin ayrı-ayrı replikalarına əsasən güman etmək olar ki, qızının seçimi ilk vaxtlar atanı o qədər də sevindirməmişdi. Ona görə yox ki Heydər Əliyevə qarşı hər hansı bir narazılığı, yaxud iddiası vardı. Yox. Sadəcə, gəncin işlədiyi qurum həmin sərt illərdə o qədər də yaxşı reputasiyaya malik deyildi. Əziz müəllim özü də XDTK-dan və onun uydurma donoslarından az əziyyət çəkməmişdi.

Doğrusu, bilmirəm ata qızını fikrindən daşındırmağa çalışmışdımı, Heydərin təklifinə cavab verməmişdən əvvəl düşünməyi, yaxud hələ bir müddət gözləməyi məsləhət görmüşdümü... Yəqin ki, bu ziyalı ailədə yaxınlarına “təsir göstərmək” ənənəsi mövcud deyildi. Xüsusən də şəxsi münasibətlər, necə deyərlər, “ürək işləri” məsələsində...

Qızını ürəkdən sevən ata başa düşürdü ki, Zərifə bir qədər gecikmiş də olsa, tam düşünülmüş qərar qəbul edib və onu fikrindən daşındırmaq mümkün olmayacaq. Həm də, zənnimcə, qayınatanın gələcək kürəkəninə etimadının əsasında Heydər Əliyevin həmin dövrdə Zərifəyə və Əziz Əliyev ailəsinə münasibətdə çəkinmədən ən yaxşı keyfiyyətlərini ortaya qoyması dayanırdı. Yada salaq ki, 1950-ci illərin əvvəllərində Əziz müəllim Mircəfər Bağırovun həsəd və paxıllığı ucbatından gözdən salınmışdı. Çoxları, hətta sınanmış dostları da ondan üz çevirmişdilər. Heydər isə bu çətin, mürəkkəb vəziyyətə baxmayaraq, nə olursa olsun, Zərifə ilə talelərini birləşdirəcəklərinə bir saniyə də şübhə etmirdi.

Zahiri görünüşü ilə Hollivud aktyorlarını xatırladan Heydər, təbii ki, o vaxta qədərki həyatını rahib kimi yaşamamışdı. Amma ciddi münasibətlər qurmaq fikrini də uzun müddət yaxına buraxmamışdı. Əvvəl buna, sadəcə, imkan yox idi – müharibə, atasının ölümü, yeniyetmə yaşlarında çiyninə düşən böyük ailə yükü... Sonra da uzun müddət ruhunu ələ alıb ürəyinə hakim kəsiləcək bir kimsə ilə rastlaşmamışdı.

Müharibə başa çatandan sonra dostları bir-birinin ardınca ailə qurmağa başlayacaqdılar. 1948-ci ildə Heydərlə sevimli dayısı oğlu Rzaqulu İbrahim İsmayılova toy məclisi keçirməkdə kömək edəcək, sağdış-soldışı olacaqdılar. İbrahim dəfələrlə dostunun, nəhayət, subaylığın daşını atıb ailə qurması ilə bağlı söz açmışdı. Amma Heydər bu söhbəti hər dəfə zarafata çevirirdi. Bir dəfə isə ciddi şəkildə demişdi: “Hələ həyatda öz yerimi tapmayana, ali təhsil almayana, ailəmi normal təmin edəcəyimə arxayın olmayana, müstəqil yaşayacağıma inanmayana qədər evlənməyəcəyəm”. Yəqin ki, bütün bu səbəblər üzündən subaylığın daşını nisbətən gec – 31 yaşında atacaqdı. Həyatının sonunda isə qızı Sevilə etiraf etmişdi ki, əgər övladlarının anası ilə – Zərifə xanımla rastlaşmasaydı, yəqin ki, ömrünün sonuna qədər subay qalacaqdı...

***

... Heydər Əliyev gələcək həyat yoldaşı və onun ailəsi ilə tanışlığı barəsində dəfələrlə danışıb.

Heydərlə Zərifənin məhəbbət tarixçəsində Stalin epoxasının dramatik gerçəklikləri qəribə şəkildə çulğalaşmışdı. Bu elə bir dövr idi ki, yalnız xidməti karyera deyil, şəxsi həyat, insanın ən munis hiss və duyğuları da əllərində böyük güc toplamış hakimiyyət boslarının iradəsi ilə istənilən anda amansızcasına ayaqlar altına atıla, tapdana bilərdi. Tale sanki qəhrəmanımın dözüm və iradəsini yoxlamaq üçün ona bir-birinin ardınca sınaqlar göndərirdi. Heydər Zərifə ilə qarşılaşandan və onunla ailə qurmağa qərar verəndən sonra sevdiyi qızın yanında olmaq üçün yenidən tale ilə döyüşə girməli olmuşdu.

Akademik Cəmil Əliyevlə söhbətdən:

“– Bacınız Heydər Əliyevlə necə tanış olmuşdu?

– Qardaşım Tamerlan Əzizoviç Kislovodska, sanatoriyaya getmişdi. O zaman mehmanxana otaqlarında tək qalmaq mümkün deyildi. İş elə gətirmişdi ki, Heydər Əliyeviçi də qardaşımın yaşadığı nömrəyə göndərmişdilər. Beləliklə, onlar tanış olmuşdular. Tanışlıq qısa müddətdə dostluğa çevrilmişdi. Bakıya qayıdandan sonra isə Tamerlan Heydəri evimizə dəvət etmişdi. Onda hamımız bir yerdə Zevin küçəsində yaşayırdıq. Heydər bizə tez-tez gəlirdi. Belə gəlişlərin birində Zərifəni görmüşdü. Gənclər ilk baxışdan bir-birilərini bəyənmişdilər və tezliklə aralarında ciddi münasibətlər yaranmışdı.

– Valideynləriniz Heydər Əliyevi kürəkən kimi dərhal qəbul etdilər? Hər halda, o, xüsusi xidmət orqanlarında çalışırdı. Bu orqanlara münasibət isə ziyalılar arasında birmənalı deyildi.

– Yox, ona hər hansı bir qərəzli münasibət haqda söhbət gedə bilməz. Geniş erudisiyası, danışığı, rəftarı ilə ilk gündən atamın çox xoşuna gəldi. Hələ gənc yaşlarından Heydər Əliyeviçin güclü xarizması və qeyri-adi dərəcədə cazibədar, insanı özünə çəkən aurası vardı. Atam onu tərəddüdsüz sevdi. Sonralar atamın ölümünə qədər dostluq elədilər. Heydər Əliyeviç atama sonsuz hörmət hissi ilə yanaşır, xətrini çox əziz tutur, hətta deyərdim ki, ilahiləşdirirdi...”

***

Beləcə, Əziz Əliyevin ailəsi üçün çox da münasib olmayan bir vaxtda Heydərlə Zərifə arasında münasibətlər sürətlə inkişaf etməyə başladı. Vəziyyətin maraqlı xarakteri özünü bir də onda göstərirdi ki, gənc zabit gələcək qayınatası ilə bağlı kompromatları araşdıran idarədə çalışırdı.

Situasiyanın mürəkkəbliyi Zərifəni də narahat edirdi – qız fikirləşirdi ki, birdən özü də bilmədən sevdiyi insanın xidməti karyerasına mane ola bilər. Odur ki növbəti görüş zamanı Heydərə demişdi: “Bilirsən, biz daha görüşə bilmərik. Çünki atamı işdən çıxarıblar. Ona qarşı müxtəlif ittihamlar irəli sürürlər. Sən də dövlət təhlükəsizlik orqanlarında işləyirsən. Bundan işinə ziyan dəyə bilər. Görünür, bir yerdə olmaq taleyimizə yazılmayıb”.

Bu söhbətdən az sonra dövlət təhlükəsizlik naziri Yemelyanov Heydər Əliyevi yanına çağırmışdı. Aralarında xoşagəlməz söhbət olmuşdu. General faktiki şəkildə ona Əziz Əliyevin ailəsi ilə bütün əlaqələri kəsməyi əmr etmiş, əks-təqdirdə onu xüsusi xidmət orqanlarından uzaqlaşdırmalı olacağını bildirmişdi. Gənc zabitin Əziz Əliyevin partiya və xalq qarşısında hansı günah işlədiyi barəsində ehtiyatlı suallarına açıq cavab verilmişdi: “Sən hələ gəncsən. Çox məsələlərdən xəbərdar deyilsən. Yoldaş Mircəfər Bağırovun tapşırığı var, bizim də borcumuz icra etməkdir”.

Əslində, Yemelyanovun əmri ona heç bir seçim imkanı qoymurdu. Ya gələcək mənsəb, ya da sevdiyin qız! Bu, Heydər Əliyevin verməli olduğu ciddi mənəvi yetkinlik imtahanı idi. Həmin mürəkkəb dövrdə partiya və hökumətin gözündən düşən, siyasi təqibə məruz qalan adamdan uzaq gəzib-dolaşmağı ən yaxşı çıxış yolu sayan qohumlar, dostlar az idimi? Mənsəb hərisliyi, yaxud qorxaqlıq ucbatından kişilər illərlə bir yastığa baş qoyduqları arvadlarını atırdılar, “partiyanın iradəsi ilə” gənclər sevgililərindən üz çevirir, nişanlarını qaytarırdılar.

Xoşbəxtlikdən, Heydər Əliyev bir an da olsun tərəddüdə yol verməmişdi. Zərifə zəngin daxili dünyası, qeyri-adi nəcibliyi və ziyalılığı ilə onu elə əfsunlamışdı ki, həyatını bu qızdan kənarda təsəvvürə gətirə bilmirdi.

“Heydər Əliyev atamın gözdən salındığı dövrdə ailəmizlə ünsiyyətini kəsməyən azsaylı adamlardan idi, – deyə akademik Cəmil Əliyev xatırlayır. – O, bacıma bəslədiyi hisslərin səmimiliyini və yüksək əxlaqi keyfiyyətlərini atdığı addımlarla əyani sübut etdi. Nəzərə alın ki, bu zaman bütün gələcək karyerası, xüsusi xidmət orqanlarında işləməsi təhlükə altında idi. Düşünürəm ki, hər adam belə çətin sınaqdan şərəflə, üzüağ çıxmağı bacarmazdı. Heydər Əliyev isə hər şeyin fövqündə dayana bildi”.

Heydər Əliyev özü həyatının o qədər də asan olmayan həmin dövrünü belə xatırlayırdı:

“Bilirsiniz, hətta belə fikirlər vardı: mən DTK-da işlədiyimdən onun atasının ətrafında nə baş verdiyindən xəbər tutmuşdum, onu necə izlədiklərini bilirdim. Eşitmişdim ki, onları ailəlikcə Qazaxıstana sürgün etmək istəyirlər. Düşünürdüm ki, həqiqətən, belə olsa, mən də dallarınca ora gedəcəyəm. Yəqin ki, Qazaxıstanda özümə bir iş tapmaq buradakından daha asan olardı...”[2]

Cəlal Əliyevin xatirələrindən:

“Evdəki söhbətlərdən başa düşürdüm ki, əgər ona deyiblərsə, yaxud desələr ki, belə etmə, bu ailənin, bu adamın qızı ilə evlənmə – qardaşım heç vaxt qulaq asmayacaq. Ona görə də ailə daxilində heç bir müzakirə getmirdi. Anam, sadəcə, demişdi: “Necə lazım bilirsən, elə də hərəkət elə!”...”

Heydər Əliyevin dediklərindən:

“Qərarımı dəyişdirmədim, Zərifə ilə münasibətlərimi kəsmədim. İşimə də davam edirdim. O zamanlar Bakı küçələri belə parlaq işıqlandırılmırdı. Şəhərdə çoxlu xəlvət yerlər vardı. Şəhərdə mənimlə Zərifəni asanlıqla görməyin mümkün olmadığı bir neçə belə yer bələdlədim. Bizim evdən bir az aralıda, indiki Azadlıq prospektində park var idi. Sonralar orada Caparidzenin heykəlini qoydular. Qarşı tərəfdə tramvay dayanacağı vardı. Ətraf isə qaranlıq idi. Görüş yerlərimizdən biri həmin o tramvay dayanacağının yaxınlığında idi.

Ancaq bir məsələ var ki, mən kişiyəm. Heç kimdən qorxmuram. Özüm də zabitəm, üstümdə silah olur. Zərifə isə gənc, yaraşıqlı qızdır. Belə qızlar həmişə diqqəti çəkirlər. Odur ki onu düz dayanacaqda gözləyirdim. Zərifə vaqondan enirdi, onu qarşılayırdım, sonra isə parka gedirdik.

Yemelyanov məni yenidən yanına çağırıb:

– Sənə xəbərdarlıq etmişdim, – dedi.

– Bəli, xəbərdarlıq etmişdiniz, – deyə cavab verdim.

– Bəs onda tapşırığımı niyə yerinə yetirmədin?

Aramızda tək rütbə deyil, yaş fərqi də böyük idi. 1952-ci ildə hələ mənim 30 yaşım tamam olmamışdı. O isə artıq 50-ni geridə qoymuşdu. Amma özümü topladım və etirazımı bildirdim.

– İş işdir, şəxsi həyat isə şəxsi həyatdır, – dedim. – Öz işimi sevirəm. Bilirəm ki, siz də əməkdaş kimi məni qiymətləndirirsiniz. İşimdə elə bir qüsur yoxdur. Amma həyatımın ikinci, daha mühüm tərəfi mənim gələcək ailəmdir, şəxsi hisslərimdir, məhəbbətimdir. Mən o qızı sevirəm. O da məni sevir. Ondan necə ayrıla bilərəm? Nə deyərəm, özümə necə bəraət qazandıraram? Ayrılacağımızı demək mənə olduqca çətindir. Axı bir səbəb göstərməliyəm. Ya deməliyəm ki, onu daha sevmirəm, ya deməliyəm ki, hansısa qüsuru, eybi var və bu səbəbdən də ondan uzaqlaşıram. Axı deyə bilmərəm ki, dövlət təhlükəsizlik orqanlarında işimi itirməmək üçün ondan ayrılmaq istəyirəm.

Yemelyanov ağıllı adam idi. Məni dinləyib:

– Haqlısan, – dedi.

– Bəs indi nə edim?

– Özün qərar ver. Amma onu da bil ki, orqanlarda qalıb işləməyin böyük sual altındadır...”[3]

***

Həyat qəribə şeydir! Ortaya bəzən ən istedadlı detektiv müəlliflərinin də ağlına gəlməyən süjetlər çıxarır. Kim fikirləşə bilərdi ki, Yemelyanov çox tezliklə Mircəfər Bağırovla birlikdə müttəhimlər kürsüsündə oturacaq, təhlükəsizlik zabiti Heydər Əliyev isə prosesin mühafizəsinə rəhbərlik edəcək? Kimin ağlına gələrdi ki, keçmiş təhlükəsizlik naziri 25 illik həbs müddətini başa vurandan sonra Bakıya qayıdacaq və keçmiş əməkdaşından kömək istəyəcək? O da əsla tərəddüd etmədən düşərgə həyatının üzüb əldən saldığı zəlil qocaya yardım əli uzadacaq?! Yəqin ki, rəhmdilliklə bir sırada Heydər Əliyevin Yemelyanova münasibətdə özünəməxsus minnətdarlıq hissi də vardı. O zaman dövlət təhlükəsizlik nazirinin əlində hədəsini gerçəkləşdirmək və gənc zabiti orqanlardan xaric etmək də daxil olmaqla ən sərt şəkildə cəzalandırmaq su içmək kimi bir şey idi. Amma belə etməmişdi. Hətta, çox güman ki, əməkdaşının Əziz Əliyevin qızı ilə görüşməyə davam etməsi barəsində yuxarıya məlumat da verməmişdi.

Amma hər şeyə rəğmən Zərifə ilə Heydərin dramatik şəraitdə başlanan sevgi romanı xoşbəxt sonluqla nəticələnmişdi. Stalinin ölümündən sonra Yemelyanovla Bağırov gənc sevgililərlə məşğul olmaq hayında deyildilər. Onlar açıq şəkildə görüşmək və gələcək üçün planlar qurmaq imkanı qazanmışdılar.

Bu xoşbəxt sonluqla bağlı “ehtiyat sandığım”da iki məzəli epizod da var. Onların birini gülüşünü güclə boğan akademik Cəmil Əliyev danışıb:

“Zərifə Heydərlə gəzməyə, yaxud kinoya gedəndə həmişə məni də özü ilə aparırdı. O zamanlar həddən artıq kök idim. Heydər zarafatla bacıma deyirdi: “Görüşə gələndə nisbətən arıq bir uşaq gətirə bilməzsən? Bir-birimizi yaxşı görə də bilmirik. Çünki Cəmil öz bədəni ilə hər tərəfi tutur”.

Ailəmizdə hamı, necə deyərlər, ətli-canlı idi. Zərifə də bu mənada bizdən fərqlənmirdi. Sonralar, aradan illər keçdikcə arıqladı, adı kimi zərif, incə bir xanım oldu”.

Bu da Zəhra Quliyevanın xatirəsi:

“Birlikdə işləməyə başlayanda Zərifə xanım artıq Heydər Əliyevlə görüşürdü. Yadımdadır ki, boyu çox da uca olmayan Zərifə hündürdaban ayaqqabı geyir və çətinliklə yeriyirdi. Özünü belə əziyyətə salmağının yeganə səbəbi sevdiyi insanın xoşuna gəlmək idi. Deyirdi bu gün görüşüm var, istəyirəm yaxşı görünüm...”

1954-cü ilin noyabrında onlar evlənməyə qərar verdilər. Bir müddət öncə Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyindən Heydər Əliyevə verilmiş mənzildə sadə bir toy məclisi keçirdilər. Toyun tamadası təzəbəyin gənclik dostu İbrahim İsmayılov idi.

İbrahim müəllim həmin günləri belə xatırlayır:

“Cidd-cəhdlə toya hazırlaşırdıq. Çətin vaxtlar idi, pul tapılmırdı. Ona görə də bacardığımız qədər Heydərə kömək edirdik. Əsasən, ərzaq, yəni ət, toyuq və s. gətirirdik. Masanı anası İzzət xala hazırlayırdı. Qızları da kömək edirdilər.

Toy məclisi Heydərin mənzilində, 6 saylı məktəbin yaxınlığında, keçmiş İrəvan döngəsində (indiki Vaqif küçəsi – red.) keçirilirdi. Oradakı binaların birində ona ikiotaqlı mənzil vermişdilər. Otaqların biri böyük, digəri isə nisbətən kiçik idi. Təsəvvür edin ki, toy məclisinə də bura yığışmışdıq. Yeni evlənənlərlə qonaqlar VVAQ bürosundan birbaşa Heydərin mənzilinə gəlmişdilər. Əsasən, yaxın qohum və dostlardan ibarət dəvətlilər cəmisi on beş nəfər idi. Musiqiçilər dəstəsi çağırılmamışdı. Ümumiyyətlə, artıq heç nə yox idi.

Hamı masa arxasında oturandan sonra Əziz müəllim dedi:

– Gərək elə adamı tamada seçək ki, hər iki ailəyə eyni dərəcədə yaxın olsun. Aramızda yeganə belə şəxs İbrahimdir. Təklif edirəm onu seçək.

Hamı razılaşdı. Hər iki ailəyə yaxınlıq məsələsi isə belə idi ki, Əziz müəllim əmim oğlu Əsgər İsmayılovla çox yaxın idi. Eyni vaxtda Tibb İnstitutunda oxumuşdular, dostluq edirdilər. Əmim oğlu vasitəsilə mənim də bu ailəyə get-gəlim yaranmışdı. Heydərin toyu sadə keçdi. Əslində, ona toy demək də çətin idi. Sadəcə, kəbin kəsdirib hadisəni kiçik bir məclisdə qeyd elədilər.

Qonaqların arasında akademik Murtuza Nağıyev, Həsən Əliyev, Əziz Məmmədoviç, əmim oğlu Əsgər, Heydərin qohumları – səhv etmirəmsə, yeznəsi İsmayıl, dayısı oğlu Rzaqulu vardı. Məclisin musiqi hissəsini gəlinin bacısı Gülarə xanım öz üzərinə götürmüşdü. Sonra Zərifə xanım da ona qoşuldu, dörd əllə mahnılar ifa etdilər. Toydan sonra gənclər İrəvan döngəsindəki mənzildə yaşamağa başladılar...”

(Rus dilindən tərcümə Vilayət Quliyevindir)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)

Cari ilin əvvəlindən ölkə əhalisinin sayı 28833 nəfər və ya 0,3 faiz artaraq 2024-cü il sentyabr ayının 1-i vəziyyətinə 10 209 603 nəfərə çatıb. Bu barədə Dövlət Statistika Komitəsi məlumat yayıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, məlumatda əhalinin ümumi sayında şəhər əhalisinin xüsusi çəkisinin 54,5 faiz, kənd əhalisinin xüsusi çəkisinin 45,5 faiz, kişilərin xüsusi çəkisinin 49,8 faiz, qadınların xüsusi çəkisinin isə 50,2 faiz olduğu da açıqlanır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

4.

ÜMUMMİLLİ LİDERİN MÜTALİƏYƏ MÜNASİBƏTİ

Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına və milli mənəvi dəyərlərimizin mühafizə olunaraq gələcək nəsillərə çatdırılmasına böyük diqqət və qayğı ilə yanaşan Ulu Öndər Heydər Əliyev kitaba və mütaliəyə həmişə böyük dəyər vermişdir.

Kitabı mənəvi zənginliyin və elmlərə yiyələnməyin mühüm açarı hesab edən Ulu Öndər daima gəncləri və ətrafındakı insanları mütaliə etməyə, kitabla həmsöhbət olmağa dəvət etmiş, həyatda kamil insan kimi yetişməyin, zəngin biliklərə 

yiyələnməyin yeganə yolunun mütaliədən keçdiyini söyləmişdir.

Ümummilli liderimiz hətta M.F.Axundov adına Milli Kitabxanamızın fondunun yeni ədəbiyyatla necə komplektləşdirilməsi ilə də maraqlanmış, bu işin çox vacib olmasını söyləmişdir. Ulu öndər kitabxanaya çox az sayda yeni 

ədəbiyyatın daxil olduğunu görərək demişdir: “Kitabxana elə bir yerdir ki, gərək daim onun fondu genişlənsin. Çünki dünya 

dəyişir, yeni əsərlər, kitablar yaranır. Ona görə də bizim bu mərkəzi kitabxanamız gərək daim yeni nəşrlərlə təmin olunsun”. 

Eyni zamanda bunu nəzərə alaraq Heydər Əliyev öz şəxsi kitabxanasından 300 nüsxəyədək çox qiymətli kitabı Milli Kitabxanaya 

hədiyyə etmişdir. 

Heydər Əliyev deyirdi: “Kitab nəşri hər ölkənin, hər xalqın mədəniyyətində, ümumiyyətlə, mənəvi ictimai həyatında çox görkəmli yer tutur. Hər birimiz ilk növbədə ancaq kitab vasitəsilə təhsil almış, elmlərə yiyələnmiş, həyatda yaşamağa, fəaliyyət göstərməyə hazır­laşmışıq. Ona görə də hər birimiz kitablara bocluyuq. Həm kitabları yazıb yarat­maq, həm də onları nəşr etmək əsas vəzifələrimizdən biridir. Bunun üçün mümkün olan bütün tədbirləri görməliyik. Mən respublikanın prezidenti kimi bunu əsas vəzifə­lərimdən biri sayıram”.

Ulu Öndərin bütün elmlərə vaqif olduğunun hər birimiz dəfələrlə şahidi olmuşuq 

və bir sıra xarici jurnalistlərin ona verdikləri “Siz hər bir sahənin mütəxəssisi ilə onların özü kimi mühakimə yürüdə bilirsiniz və bu qabiliyyət Sizdə haradandır?” sualına Heydər Əliyev cavab verirdi ki, hər sahəyə dair çoxlu sayda kitab oxumaq və zəngin həyat təcrübəsinə malik olmaq lazımdır. Doğrudan da ulu öndərin oxuduğu kitablara, onların geniş tematikasına və həmin kitabların içərisində aparılan qeydlərə nəzər yetirərkən dahi şəxsiyyətin bu fikrinə tam əmin olursan. Yaxşı bir deyim var: “Nə oxuduğunu de, mən deyim sən kimsən”. Bu deyim kitabın, mütaliənin Ulu Öndərin həyatında oynadığı rola əyani misal ola bilər.

Heydər Əliyev müxtəlif çıxış, nitq və məruzələrində hər zaman Azərbaycanın və türk dünyasının görkəmli ədiblərinin, yazıçı və şairlərinin, alim və ictimai fikir sahiblərinin, maarifpərvər ziyalıların ölkəmiz, xalqımız, türk dünyası və ümumilikdə bəşər mədəniyyəti üçün bəxş etdiyi töhfələrdən danışaraq İbn Sina, N.Tusi, Firdovsi, Nizami, Nəvai, Y.Əmrə, Məhtimqulu, Abay, M.Kaşğari, M.Füzuli, İ.Nəsimi, M.P.Vaqif, M.F.Axundov, Sabir, C.Məmmədquluzadə, M.S.Ordubadi, Ü.Hacıbəyov, H.Cavid, S.Vurğun, Homer, Şekspir, Puşkin kimi məşhur ədiblərin əsərlərini mütaliə etməyi, yaşatmağı gənc nəslə tövsiyə edib. Müxtəlif müsahibələrində ən çox sevdiyi şeirin Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeiri, ən çox sevdiyi şairin Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, ən çox sevdiyi pyesin Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər”pyesi, ən çox sevdiyi dramaturqun Hüseyn Cavid, ən çox sevdiyi jurnalın isə “Molla Nəsrəddin” olduğunu bildirib.

Növbəti: 5.Azərbaycan Prezidentinin kitaba münasibəti

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2024)