“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının təqdim etdiyi 51 türk müəllif inin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

Uzun bir “Yol”da “Karakoç”a rastlamak

İsmail Kılınç

“Yol”dayız. İnişli-çıkışlı, bol çakıllı bir “yol”da yürüyerek imtihan ediliyoruz. Hikâyemizin başladığı ve “belâ” dediğimiz günden beri irili-ufaklı belâların sinesinde bazen başroller üstleniyor, bazen de kıyıdan-kıyıdan ilerliyoruz. İmtihanlara karşı “Bir derdim var bin dermana değişmem” diyen/diyebilen bir “yolcu” olabiliyor, “yolcu”luğun fıtratını kavrayabiliyorsak ne âlâ, ne güzel; ancak isyanlara boğuluyor, isyanlarla boğuluyorsak çekilmez davalara gark oluyoruz demektir. Davaları devâlarına dönüşmeyenler için kutsallar kaybolur. Kutsalları kaybolan insanın yürüyen bir ceset olması kaçınılmazdır.

Bir çok kitabî tanımda “edebiyat”ın hüviyeti değişkendir. Söz gelimi liselerde “Duygu ve düşüncelerin yazılı, ya da sözlü olarak ifadesidir” gibi bir tanımla karşılaşırsınız. Bu tanım bir “ezber materyali”nden öteye gitmez. Nitekim edebiyat, ona sahip çıkanın, onu davalaştıranın gönlünde çok farklı tanımlamalara kavuşur. Merhum İsmail Gaspıralı için bir “gıda-yı mâneviye”dir. Ya da Sartre için başlı-başına bir “amaç”a hizmet etmektir. Dostoyevski için “vicdan”dır. Veysel’in “gören göz”üdür edebiyat. Yunus’ta “gönül”, Köroğlu’da “silah”tır. Edebiyata gönül vermiş, onu benimsemiş ne kadar yazar/şair/düşünür/okur varsa, o kadar çok tanım vardır. Bu da edebiyatın sanat tarafına vurgu yapar. “Sanat tarafı” diyoruz, çünkü edebiyatın bir de bilim tarafı vardır.

Tanımlara çok girdik. Deneme diye çıktığımız yolda “makale”leşmeden devam edelim. Sanat sevgimizi, âlimlerden izinsiz bilim gösterisine dönüştürmeden “kıyıdan-kıyıdan” ilerleyelim. “Yol”umuzu, “yolcu”luğumuzu unutmadan şu soruyu soralım: İnsan niçin yaşar? “Yemek-içmek” gibi basit bir cevabı olsaydı, insanın “eşref-i mahlûkat”lığı kalmazdı. Sadece, yemek ve içmek amacıyla yaşayan insan yok mu? Var. Var denirse! Konumuz bu değil. Soruyu “iyi bir kariyer” diye cevaplandıralım. Soğuk bir cevap vermiş oluruz. Arkasından para, lüks araba ve daireler gelecektir. Allah muhafaza! Yolumuzdan çıkıyoruz. Söze girelim: İnsan, davası için yaşar. Başta da belirttiğimiz insanın davası, aynı zamanda kendine devâlaştığı zaman, yaşamak anlam bulmuş demektir. Bu, bir maksûda ermek ve ya mutlu sona ulaşmak anlamı da taşımaz. “Yol” ve “yolcu” kavramlarıyla doğrudan ilişkilidir. Dava uğruna savaş vermek, “yol”da olmaktır. “Yol”da olmak, tecrübelenmek ve tecrübelerle terbiye edilmektir. “Yolcu”nun imtihanı açısından yaşadığımız coğrafya, badireler coğrafyasıdır. Hem İslâm’ın, hem Türklüğün yaşamaya çalıştığı coğrafya demek, “Ben buradayım ve her kese kafa tutuyorum.” demek/diyebilmektir. Kafa tutmanın farklı yöntemleri vardır. İşte bu yöntemlerden en nahifi sanattır. Sanat ile kafa tutmak, kalıcı zaferler getirebilir. Ancak muzaffer olmanın tek ve en önemli şartı şudur: Samimiyet…

“Yol”a tek başına çıkmanın tehlikeleri vardır. Kılavuz/rehber eşliğinde çıkanlar usul bilirler. Önde gidenlerin adımlarını takip ederler. Adımları takip edilen kişiler sayesinde, etrafı “lanet”lerle çevrili bir coğrafyada dimdik durmaktayız. İşte bu yolbaşçıların gönül muhafızları edebî âlemde ebedî cümleler kuran söz ustalarıdır. Uzun bir “yol”da s/öz ustalarıyla “yolculuk” yapmak, yürüyüşe estetik bir kararlılık katar. Estetik kararlılığı görmezden gelenler için sığ bir hayat vardır. Çünkü sanatın yeşermediği coğrafyalarda ruhlar zindandadır. Biz ise ne bedeni, ne ruhu zindana alışık olanlardanız. Kemale ermiş nice s/özlerle tanış olmuş, nicesini gönül tezgâhımızda misafir etmişiz. Biz, yani bu toprakların türkülerini söyleyenler için öyle yolbaşçıları, öyle kılavuzları vardır ki, bereketine bin dua etsek az kalır. İşte böyle bir ortamda “İslâm’ın ince davası, Türklüğün soylu davası” için ruhunu teslim edenedek kalem oynatan Abdurrahim Karakoç ismiyle karşılaşırız. Bu, “karşılaşırız” sözünün altındaki mana çok gizli değildir. Baştan beri, yol-yolcu, dava-devâ, sanat-edebiyat ilişkilerine vurgu yaparken Karakoç ile karşılaşmasak olmazdı. Teyit mahiyetinde tekrar edelim, baştan beri yazdıklarımız “bu toprakların türküsünü söyleyenler”i ilgilendirir. Gayrısı zaten bizi de ilgilendirmez.

Türklük ve İslamiyet diyoruz. İkisini harmanlayıp Türklük diye devam edelim. “İkisinin harmanlanmasıyla nasıl Türklük çıktı ortaya?” diyenlerden ricamız, yazımızı okumamalarıdır.  Bunu söylerken kuru-kuruya şovenlik yapma derdinde değiliz. Dünyaya hükmettiğimiz zamanlarda ecdat bu şovenliği yapsaydı, dünyanın şah damarı kesilirdi; onu biliyoruz. Bu gün için bu coğrafyada yaşayan ve soluduğu havanın hakkını vermek isteyen her birey, yürüdüğü yolda bir Karakoç mısrasıyla karşılaşmıştır. Ecdat demiştik. Kendine ağır bir sorumluluk yükleyerek ecdattan helallik dileyen şu mısralara kulak veriniz:

“Esir iken Kırım, Kerkük, Türkistan,

Bana zindan olur Maraş, Elbistan.

İbn-i Sîna, Dedem Korkut, Alparslan,

Susarsam hakkını helal etmesin (…)”

Esarete maruz bırakılmış tüm Türk yurtlarının sorumluluğunu yüklenmek, bu yüzyılın derviş ruhlu şairi Karakoç’a yakışırdı. Zaten o, bu yüzden yolculuğumuzun kutsal şairidir. Sadece “ben” demez, içindeki “biz” duygusu kalemini yönlendiren en güçlü duygudur. Bu “biz” duygusu çok farklı konular barındırır. Sosyal bir varlık olarak insanın yaşarken ve sorumluluklar alırken teferruatı gözden kaçırmaması gerekir. Eskilerin “Kemâlat teferruatta gizlidir” demesi bundandır. Yeri gelir, duyarsız bir neslin hayal kırıklığını “Koyup gittikleri nesli görünce/ İftihar ettiğim soya küskünüm” diyerek en derininde hisseder; yeri gelir, bürokrasinin ciddiye almadığı ve hor gördüğü köylüyü şiirine konu eder, “Hakim Bey”i de “Tohtur Beğ”i de hak ettiği değeri görmeyen Anadolu insanının yaralarını dile getirir. Anadolu, çoğu zaman öksüz bırakılmış bir çocuk gibi mağduriyetlerin vatanı olmuştur. Bitmemiştir çilesi bir türlü:

“Yanan hep sen oldun, yakılan sensin,

Ruhuna çiviler çakılan sensin,

Şekilden-şekile sokulan sensin,

Oy güzel vatanım, oy Anadolu (…)”

“Hasan”a yazdığı mektupların hepsi ayrı-ayrı bu çağı anlatır sanki. Zaten bu çağ, onun söylemiyle “çarpık”tır. Ancak ne kadar çarpık olursa-olsun Karakoç’un şiirlerinde “ayağa kalkmak” önemlidir. Zaten şairin kutlu davalara sevdalandıran tarafı da budur. Geleceğe Türk’çe bakarken asla umutsuz olmamak… Akif’in “Yeis yok!” diye defalarca vurguladığını Karakoç da başka bir telden dillendirir. Serden geçmeye hazır canlara şöyle seslenir:

““Burdayım” de, ararlarsa,

Doğru söyle sorarlarsa.

Tabutuna sararlarsa

Bayrak senden incinmesin (…)”

Türklük davasındaysanız ve bu “yol”da yürümeye gayret ediyorsanız Karakoç, işte böyle “inceden” usûl öğretir. O, elinde kalemi, gönlünde imanı ile her şiirinde ayrı-ayrı okunan bir derstir. Yanlışı ele alışı da, yanışı-yakarışı da samimidir. Anadolu irfanı onun şiirlerinde vücut bulmuştur. Bahara, dağlara, çiçeklere, yayla ve ovalara ne kadar düşkünse “Türkçe sevdalanmaya, İslamca yanmaya” da o kadar düşkündür. Her halükârda, o da bir “yolcu”dur ve yolundan ayrılmamak için dua eder:

“Hakikat yolundan şaşırma bizi,

Korkuya-zillete düşürme bizi.

Zalimin zulmüyle pişirme bizi,

Enel-ekber diyenlerden ayrı tut (…)”

Karakoç’un davası aşktır. Okuyan bilir, aşkı da davadır. Popüler kültür onu “lambada titreyen alev”i üşüten şair olarak bilir. Bilsin, ziyanı yok. Efsaneleşmiş bir aşk şiiridir Mihriban. Ama Karakoç’un efsaneleşmiş aşk mısraları bunlarla sınırlı değildir. Saymakla da bitiremeyiz. Öyle bir niyetimiz de yok. Şu mısralara bakıp s/özün mucize olduğunu bir kere daha tasdik edelim:

“Öz suyusun hayat denen şişenin,

Nedenisin keder ile neşenin.

Sevda cephesinde şehit düşenin,

Donuk-donuk bakışında sen varsın (…)”

Yolu okumak ve yazmaktan geçen, postu pek modern çağdan bıkmış münzeviler bilecektir ki, edebiyat kaçış için en kadim limanlardan birisidir. Bu kaçış, içerisinde varoluşun anlamını da barındırır. Felsefe ve sosyolojinin araştırma alanı olarak en güzel örneklerine gebe olan ülkemizde felsefe ve sosyolojiden mahrumiyetimiz, edebiyata kaçışımıza alt zemin oluşturur. Zira bizim şairlerimiz filozoflara, roman ve öykücülerimiz sosyologlara nazire yapar cinstendir. Konu ne olursa-olsun, edebiyat, hep arayışlarımızın güzergâhındadır. Fikrimizi de, duygumuzu da en güzel edebiyatla kemâle erdiririz. İşte bu anlayışlardan hareketle Karakoç’un çok yönlülüğü “kılavuz”luğunu beraberinde getirir. Şimdi, el pençe divan durulan makamları göz önüne getiriniz. O makamlara o insanların nasıl getirildiğini sorgulayıp, o makamdaki “Küçük dağları ben yarattım” tavrını düşününüz. Böyle bir ortamda doğruları da yazsa, bir sosyoloğun sesi kısıktır. Ancak o kendini beğenmişliğin karşısına edebiyat en keskin cümleleriyle çıkabilir ve büyük bir etki yaratabilir. İşte hep bu etkilerin adamıdır Karakoç. “İsyanlı Sükût”un dillendirdiği bürokratik çürümeyi, bu kadar açık ve mertçe hangi sosyolog dillendirmiştir? Dillendirdiyse, ne kadar ciddiye alınmıştır?

“Gitmişti makama arz-ı hâl için,

“Bey!” dedi yutkundu, eğdi başını.

Bir azar yedi ki, oldu o biçim

“Şey!” dedi yutkundu, eğdi başını (…)”

Gel gelelim edebî meselelere… Türk halk şiiri geleneksel çizgisine yenilikler katarak ilerlemektedir. Dörtlüklerle ve belli hece kalıplarıyla yazılmanın ötesinde modern şiire ayak uydurmaktadır. Her ne kadar halkın şiiri gibi görülüyor olsa da, entelektüel alt yapıya, ahenge, imge ve/ve ya metafora yüz çeviren şiirler basit, ya da klişe olarak algılanmaktadır. Bu algının farkında olan samimi halk şairleri için Karakoç yüzyılın son büyük temsilcilerinden birisidir. Yani edebiyat davasıyla dolan yürekler için bir devâ mahiyetindedir. Bir çok edebiyat otoritesinin onun hakkında “son büyük halk şairi” demesi de, zannederiz, halk şiirini farklı bir kulvara taşımasındandır. Karakoç’un yaşadığımız çağa karşı sitemini anlatan “Müzelik Şiir”i, hem ifade gücü, hem ahengi, hem de yapısı bakımından bahsettiğimiz farklılık ve özgünlüğe güzel bir örnektir:

“Yürüyen heykellerle aynı müzedeyim ben,

Konuşan mumyalara kimden söz edeyim ben?

Fikren işkencedeyim, ruhen cezadayım ben,

Korkaklığın sükûtu kol geziyor her yerde,

Sanki tek başımayım, tek kişilik mahşerde.

Putların gölgesinde dans eder akbabalar,

Söz sokakta dolaşır, öz zindanda çabalar.

Atılan ucuz safra selâmlar, merhabalar,

En temiz topraklara gül eksem mantar biter,

Yollar sırat köprüsü, durmak düşmekten beter (…)”

Netice-i kelâm…

“Ben yürüyorum” deyince “yolcu” olunmuyor. Usûl lazım. Samimiyet ustalarının hikmetli s/özlerine bir dergâh hassasiyetiyle yaklaştığımızda yolumuz aydınlanır. Hem fikrî, hem de edebî birikimleriyle ufkumuz genişler. Karakoç’un farkını “samimiyet”le özetleyelim. Yaşamadığı, dert edinmediği, savaşını vermediği hiç bir şeye kalem oynatmamıştır. Bu topraklarda yaşamış olmanın, bu havayı solumuş olmanın zekâtını nice şiirle vermiştir. En güzeli de, engin gönlünün mahareti olarak popülizme hiç kaçmamıştır. Tüm bunları yaparken her kesin ozanı olmayı başarabilmiştir. Davası şiir, davası şuurdur.

Bu gün çok büyük konuştuk. Çok büyük bir ismi de yazımıza konu/k ettik. Destursuz bir bağa girdik, bağışlanmak dileriz!

Davalarınız devâlarınız olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

18 oktyabr. İnsan alveri ilə mübarizədə Avropa günü

Bu günə təsadüf edən əlamətdar tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.

İnsan alveri hazırda aktual mövzudur əlbəttə. Ona görə də bu günün sıradan gün olmaması dəqiqdir. İnsan alveri deyəndə, burada uşaqların qul kimi zorakı əməyə cəlb edilməsi, qadınlarınsa fahişəliyə məcbur edilməsi əsas sırada dayanır. İstəsəniz, sizə bu mövzuda maraqlı roman deyərəm, oxuyarsınız. Elçin Səfərli: “Dönüşü olmayan gediş”. Zorən fahişəliyə cəlb edilib Türkiyəyə aparılan bir rus qadının həyatı təsirli boyalarla əks etdirilib.

18 oktyabr. Beynəlxalq qadın xoşbəxtliyi günü

Karin Rokindin 2017-ci ildəki təşəbbüsü nəticəsində təqvimə salınan bu gün qadınlardakı depressiya epidemiyasına qarşı yönəlib. Qadınları depressiyaya nə salır? Ən çox yaşlaşmaq, üzdə qırışların peyda olması. Sonra kökəlmək, artıq çəkidən bədən fiqurunun pozulması. Sonra isə yaşadıqları stresslər, əsəb gərginlikləri.

Deyirlər ki, xoşbəxtliyin cəmi bir adı var, amma bu belə deyil, hər bir qadınçün xoşbəxtlik anlamı özünəməxsus bir nəsnədir. Bir qadını yaxşı həyat yoldaşı, birini əsl sevgi, birini ağıllı övladlar, birini var-dövlət, birini uğurlu karyera, birini yaxşı rəfiqələri, birini öz bədən quruluşu, birini öz sima gözəlliyi, birini eqosu xoşbəxt edir. Dinclikdən, sakitçilikdən xoşbəxt olan qadınlar yoxdurmu, var. Hobbiləri olan məşğuliyyətdən xoşbəxt olanlar necə? Belələri də var. İnanın ki, hətta ekstrimdən də xoşbəxt olanlar az deyil. Nə isə. Çox uzatmayaq, qadınlara bir ağızdan xoşbəxtlik arzulayaq.

18 oktyabr. Böyük alım Niftalı Qocayevin doğum günü

Niftalı Qocayev ilk azərbaycanlı biofizik alimdir. 400-dən çox məqalənin, 16 monoqrafiya, dərslik və dərs vəsaitinin müəllifi olan N.Qocayev beynəlxalq simpozium və konfranslarda 52 məruzə (onlardan 12-si Plenar məruzələrdir) ilə çıxış etmişdir. N.Qocayev Azərbaycan SSR Ali Təhsil Nazirliyi nəzdində fəaliyyət göstərən Elmi-Metodik Şuranın Fizika və astronomiya seksiyasının sədri (1980-1984), Azərbaycan Qaçqınlar Cəmiyyətinin sədri (1989-1993) vəzifələrində işləmişdir. Onun təşəbbüsü ilə 1997-ci ildə yaradılmış Azərbaycan Biofizika Cəmiyyəti özünün ilk konfransında onu Cəmiyyətin prezidenti seçmişdir. Niftalı Qocayev Türkiyədə-Ərzurum Atatürk və İstanbul Universitetlərində professor vəzifəsində çalışaraq yüksək səviyyədə elmi pedaqoji-fəaliyyət göstərmişdir. Onun elmi rəhbərliyi ilə 30 elmlər doktoru və elmlər namizədi müdafiə etmişdir. Əsasən Amerika və Avropada nəşr olunan mötəbər elmi jurnallarda (İnt.J. Peptide and Protein Res., J.Mol. Struct., Protein and Peptide Letters, v.s.) nəşr olunan və Beynəlxalq Konfranslarda məruzə olunan 376 elmi əsərin, müxtəlif ölkələrdə nəşr olunmuş 15 dərslik, dərs vəsaiti və monoqrafiyanın müəllifidir bu şəxs. “American Biographical institute” tərəfindən 2 dəfə “American Medal of Honor” medalı ilə mükafatlandırılmışdır. N.M.Qocayev keçmiş SSRİ universitetləri üçün fizika üzrə dərslik (Оптика, Москва, Из-во Высшая Школа) yazmış yeganə azərbaycanlıdır. Onun dəfələrlə yenidən nəşr olunmuş çoxcildli “Ümumi fizika kursu”, həmçinin Türkiyədə nəşr olunmuş “Temel Moleküler Fizik”, “Optik”, 2 cilddən ibarət “Molekülün Yapısı ve özellikler” dərslikləri mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, tələbələr tərəfindən geniş istifadə olunur. Allah böyük alimimizə ömür versin.

18 oktyabr. İlk tranzistorlu radioqəbuledici və ilk komikslər

Alyaska günü. 1867-ci ildə Alyaskanın ruslardan alınıb amerikalılara verilməsi şərəfinə qeyd edilən bir gündür. Saqqalsızlıq günü. Hamıdan təvəqqe olunur ki, bu gün ictimaiyyət qarşısına saqqalsız çıxsınlar. Xorvatiyada qalstuksuzluq günü. Qalstuk taxanı hamılıqla hoydu-hoyduya götürürlər xorvatlar bu gün. Kanadada insanlar günü. Necə deyirlər bir məsəldə? Adam olmaq asandır, insan olmaq çətin. İtsax Rabinin xatirə günü. Yəhudilər öz məşhur dövlət xadimlərini bu gün anacaqlar. Polşalılar Poçtalyon gününü qeyd edəcəklər. (Görəsən onların da Novruzəliləri olubmu?) ABŞ isə şokoladlı keks gününü qeyd edəcək.

1967-ci ildə ilk dəfə SSRİ kosmonavtları Venera planetinə uçuş etmişlər. 1954-cü ildə Amerikada ilk tranzistorlu radioqəbuledici istismara buraxılıb, markası da “Texas İnstruments” olub. 1929-cu ildə Kanada qanunvericiliyi qadınların da insan sayılmasını qəbul edib. Təsəvvür edin ki, o vaxta qədər zavallı qadınlar insan hesab edilmirmişlər. 1896-cı ildə “Nyu-York Jornal”da ilk komikslər peyda olub. 1775-ci ildə Afrika amerikalısı olan şair Filips Uitli həmyerliləri arasında ilk olaraq qul olmaqdan azad edilib, kişiyə şairliyinə görə güzəşt ediblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Britaniya hansı səbəbdən Avropa İttifaqından çıxdı?

Pifaqor teoremi - 24 sözdən ibarətdir;

Arximed qanunu - 66 sözdən ibarətdir;

Bibliyada 10 xitab - 179 sözdən ibarətdir;

ABŞ-ın müstəqillik deklorasiyası - 1300 sözdən ibarətdir;

Kələmi necə satmaq barədə Avropa İttifaqının qaydaları - 26911 sözdən ibarətdir.

2.

Zooparkda şok hadisə qeydə alınıb. Bir günlük kəpənək araqdan içib, hamıya ana söyüşü söyüb, dollarla böyük kredit götürüb və ölüb. 

3.

Bir rus qarısı o birinə deyir:

-Mən kirayinişinimi qovdum. Eləsini axtarıram ki, ideal oksun, çəkməsin, içmısin, zibilləməsin, musiqi dinləməsin, qız gətirməsin, sakitcə uzanıb özü üçün tavana baxsın. Elə birisini tanımırsan?

-Tanıyıram. Mavzoleydəki Lenin necədir? 

4.

Pul valideynin gözündə övladı kimidir, nə qədər böyük olsa belə kiçik görünür.

5.

İndi kişi öz hisslərini qadına ən rahat çatdırmaq üçün puldan istifadə edir.

6.

Yolun solu velosipedin,

Sağı da avtobusun,

Vardır bunun toyu, yası. 

Canın çıxsın, ay 2 milyon avtomobil

Sənə də yolun təkcə ortası.

Belə qərar verdi AYNA

Dedi, sürücü, get oyna! 

                         Zülqərneyn Vəsfipur

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

“Qəlbin özünə xas bəzi səbəbləri vardır ki, ağıl onu heç vaxt anlaya bilməz." (Paskal)

Əziz İbrahim bəy, heç qəlbinizin sözünə əməl edib peşman olmusunuzmu, o zaman İbrahim İlyaslı öz qəlbini necə danlayıb, nə söyləyib?

CAVAB

Bu, hər kəsin həyatında baş verə biləcək bir haldır. Məndə də olmamış deyil. Bəzən hisslər adamı aldadır. Amma mən taleyə inanan adamam. “Deməli bu da olmalıymış” deyə düşünüb, yoluma davam etmişəm. Əslində, ömür özü də bir aldanışdı…

Məni aldanmağa yaradıb Allah,

Düşmənim aldadır, dostum aldadır.

Zalımlar elə bil himə bənddilər,

Dindim – günahkaram, susdum – aldadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Oktyabr ayında “Mezzo” telekanalı öz tamaşaçıları üçün əsl musiqi eksklüzivi hazırlayıb: tanınmış Azərbaycan pianoçusu Şahin Növrəslinin konserti canlı yayımlanacaq. 

Musiqiçinin bu il mayın 23-də nüfuzlu “Auditorium Louis Vuitton Fondation” meydançasında çıxışı musiqi aləmində böyük maraqla qarşılanıb və bütün dünyada milyonlarla tamaşaçısının rəğbətinə səbəb olub. Həmin konsert “Medici TV” kanalının canlı efirində təqdim edilmişdi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Şahin Novrəslinin açıqlamasına istinad edərək xəbər verir ki, konsertin canlı yayımı “Mezzo Live” kanalında sabahdan - oktyabrın 19-dan 31-dək, 13 gün ərzində davam edəcək.

“Mezzo” Avropanın klassik musiqi, opera, balet və caz üzrə bir nömrəli telekanalıdır. O, tamaşaçılara həm yeni istedadlı musiqiçilər, həm də dövrümüzün tanınmış ulduzları haqqında eksklüziv televiziya proqramları təqdim edir.

Şərq və Qərb musiqisi ənənələrini harmonik şəkildə birləşdirən, habelə virtuoz ifası, özünəməxsus üslubu ilə tanınan Şahin Növrəsli “Auditorium Louis Vuitton Fondation”da çıxışı zamanı parlaq improvizasiyalar və dərin emosiyalarla dolu yeni proqramını ictimaiyyətə təqdim edib. Konsert dünyanın hər yerindən cazsevərləri bir araya gətirərək mədəni həyatda əsl hadisəyə çevrilib.

Xatırlaq ki, Şahin Növrəsli konsertlə bağlı təəssüratlarını ötən həftə AzərTAC-ın müxbiri ilə bölüşmüşdü: “Dünyanın ən yaxşı səhnələrindən birində və solo proqramı ilə çıxış etmək böyük zövq idi. Konsertə bir ay qalmış biletlərin artıq satıldığını öyrəndim və buna sevindim. Hələ də çoxları mənə yazır və bu konsertə görə təşəkkür edir! Konsert eyni dərəcədə populyar “Medici TV” kanalında canlı yayımlandı. İndi isə 13 gün ardıcıl olaraq bütün dünyanın izlədiyi, seçmə yayımlanan “Mezzo Live” telekanalında yayımlanacaq. Bu, böyük uğur və məmnunluqdur”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Fərəc Fərəcovun hekayəsi  təqdim edilir. 

- Vəfa, nə olub sənə? - deyə evə daxil olan Vüqar təlaşla xəbər aldı. - Üz-gözün sel-su içindədir. Lap cavan yasından çıxan qadınlara bənzəyirsən.

- Düz deyirsən, qardaş, onsuz da günümüz ah-vayda, göz yaşı axıtmaqda keçir...

- Qapıda dayanma, keç, keç otağına görüm, nə baş verib? Kim dağıdıb dünyanı yenə?..

- Kim dağıdacaq, anam Nərgiz, anamız! Bezmişəm day bunun əlindən. Bu evdə nə qədər söz-sov, gidə-gid olar?.. Allaha qurban olum, hər şeyimiz var. Ev korluğu yox, yemək-içmək korluğu yox, geyim-keçim korluğu da yox. Bəs deyən gərək, nə istəyir bizdən?! Nə inadından əl götürür, nə də mənasız "mənəm-mənəm"liyindən. Atamın da səbrini qaçırıb, elə bizim də. Ha can atır ki, qaşınmayan yerdən qan çıxarsın... Daha nəyini deyim, Vüqar?

- Dayan görüm, ay mənim qəşəng bacım... Yəqin yenə ata ilə sözə gəlib?

- Hə də... yox... tək ata ilə yox, elə hamımızla. Hörmətdən salıb kişini. Böyük bir orta məktəbə rəhbərlik edən, dağ boyda xətir-hörmət sahibi olan atam da bu gicin əlində çaş-baş qalıb. Ha nəsiyyət edir, ha dil tökür, hara yetər, elə bil daşa deyirsən, anlamır ki, anlamır. Əslində vallah, görürəm o özünü qəsdən gicliyə, dəliliyə qoyur. İstəyir hamı bu başıxarabdan qorxub çəkinsin, "bəli", "baş üstə" desinlər cənab anamıza.

- Bilirəm, ay Vəfa, mən səndən də yaxşı tanıyıram anamı. Atam əslində bizə görə dərinə keçmir. Bir də abrına, nüfuzuna boğulur. Hayıf deyil atamdan, qızıl kimi xasiyyəti var. Hər şeyi qarşılıqlı hörmətdə, mehribançılıqda görmək istəyir atam. O isə  bunu, ya dərk eləmir, ya da dərk eləmək istəmir.

- Qardaşım, mənim dediyim odur da. Bədbəxt anamızın qarşılıqlı hörmət, güzəşt anlayışlarından bir zərrə belə xəbər-ətəri yoxdur. Olsa da, özünü karlığa, korluğa qoyub. Heç bilirsən, onun öz dilindən nələr eşitmişəm? Deyib mən bu evə gəlin gələndə başa salmışlar ki, ay qız, ağlın olsun, nə sevgi, nə filan. Çalış, diribaş ol, istədiyini et. Əlinin üstünə əl qoyanın, sözünün üstünə söz qoyanın olmasın.

- Onu çox yerində vurğuladın, Vəfa. Kənardan barmaq uzadanlar indi də az olmur. Dilverənləri deyim, müəllimləri deyim, başını əməlli-başlı xarab ediblər. Bəlkə də öz yaxın adamlarıdı, nə bilim. Kim nə edirsə, Allah cəzasını versin.

- Vüqar, mən özüm neçə dəfə fürsət tapan kimi anamın qılığına girib başa salmaq istəmişəm. Heç bilirsən, necə açılıb üstümə? Deyib, ay qız, kəs səsini, mənə nəsiyyət verən tapılıb... Sən qanmazsan belə işləri... Hələ sənin özünə də anladacağam ki, getdiyin xarabada necə davranasan, necə hər şeyi ələ alıb hökmranlıq edəsən. Vallah, qardaş, mən də çəkinmədən cavabını qaytardım. Dedim, sən özün bu evdə dava-dalaşdan savayı nə qazanmısan ki, öz yolunu da mənə qandırırsan? Səndə əxz ediləsi heç nə yoxdur. Ancaq atamın hər sözünü, hər nəsiyyətini qulağımda sırğa etmişəm, sonadək də edəcəyəm. Bunu eşidəndə lap dəli oldu arvad.

- Sağ ol, bacım, düz demisən. O, atamızın tayı deyil. Sanki bir-birlərinə əks qütblərdi.

- Vüqar, bilirsən, nə ağlıma gəlir? Düşünürəm, görəsən, atam nə yaxşı anamı boşamır? Hər şitliyinə dözür...

- Ay mənim əziz bacım, birinci, atamız ağıllı, uzaqgörən insandır. Əməkdar müəllimdir. Hər xırda-para dava-dalaşdan ötəri ailə dağıdan deyil. Mənə danışıb hər şeyi. Deyib, hər çətinliyə dözərəm, təki siz ata-anasız qalmayasız. İkinci də, bildiyimə görə, anamızı çox sevib. Anamız qanmasa da, onu itirmək istəmir atam.

- Qardaş, anam onu sevməyib bəyəm?! Sevməyibsə, bəs onda zorla veriblər atama?

- Xeyr, elə olmayıb, o da sevib. Hələ eşitdiyimə görə, lap betər sevib. İntəhası, anamızın sevgisi, görünür, içinin çirkli ab-havasına qarışaraq çürüyüb yoxa çıxıb.

- Onu düz dedin, vallah. Sevgi ancaq saf ürəklərdə, saf niyyətdə yaşaya bilər. Qəlbləri natəmizlər o ülvi dəyərə sahib olmağı bacarmazlar.

- Ay sağ ol, bacım, lap şairlər kimi düzüb-qoşursan, - deyə Vüqar gülümsəyir.

- Sən Allah qardaş, gülməyin yeri deyil. Gəl zarafata salmayaq. Artıq uşaq deyilsən ee, 24-ü aşırmısan. Vüsal da orta məktəblə vidalaşıb, yekə kişidir.

- Heç özünü demirsən, sən də bir ildən sonra müəllimə olacaqsan. Tarixdən dərs deyəcəksən. Özü də qələbəmizin tarixindən, xalqımızın, ordumuzun qəhrəmanlığından danışassan.

- Düz deyirsən, başına dönüm, ay Vüqar, düz deyirsən, çox sevinirəm. Ancaq indi biz də gərək öz qəhrəmanlığımızı burada - evimizdə göstərək.

- Yəni nə edək, bacım?

- Onu edək ki, bu gözəl ailəmizdəki mənasız, boş dava-dalaşa son qoyaq. Bu da olsun, bizim qəhrəmanlığımız. Kənardan kimsə gəlib evimizin problemlərini həll edəsi deyil. Özümüz - sən, Vüsal, bir də mən - iki qardaş, bir bacı, nə olsa, bizlikdir. Özümüzə güvənməliyik.

- Hə, Vəfa, yaxşı yadıma saldın, Vüsal da evdəydi?

- Evdəydi... O yazıq da cana doyub anamızın hərəkətlərindən. Qapını çırpıb evdən çıxdı. Hara getdiyini bilmədim.

- Ay mənim ağıllı bacım, ya bunlar, bunlar deyəndə əslində anamı nəzərdə tuturam. Anam ağıla  gəlib daşı ətəyindən tökməsə, bir qadın kimi öz yerini, həddini anlamasa, ailəmiz dağılmağa məhkumdur. Atamızın da dözümü, hövsələsi dəmirdən, daşdan deyil.

- Allah eləməsin, ayrılıq baş versin, onda özümü öldürərəm. Mən atamsız bircə gün də yaşayammaram.

- Axı bu bədbəxt anamız da başa düşəsi ağılda deyil. Atam onun xarakteristikasını çox gözəl izah edib mənə. Deyir, belə sayaq insanlar qayğıya, hörmətə yox, ancaq qorxuya baş əyərlər. O, qorxunu yaratmaqdan ötrü isə gərək özünü ondan beşqat artıq dəliliyə vurasan. Huş-başı yerində olan, normal insan da süni rola girməyi əsla bacarmaz.

- Vüqar, qəribədir ki, anam bir tərəfdən namaz qılır, ibadət eliyir, o biri tərəfdən də Allahın qoyduğu qanunların ziddinə gedir. Vallah, onu anlamaq çətin məsələdir.

- Ay qız, o özü-özünü yaxşı anlayır. Elə güman edir ki, nə qədər alnını möhürə dayasa, başını qaldırıb göylərə yalvarışlar etsə, Allah da onun əməllərini görməzdən gələcək, bağışlayacaq...

- Qardaş, yaxşı gəldin mətləbə. El içində məsəl var, deyərlər, "İlan ulduz görməsə, can verməz". Qorxu söhbətini deyirəm. Mən götür-qoy edib bir şey fikirləşəcəyəm. Mütləq fikirləşəcəyəm. Onun dərdini qorxu yaratmaqla sağaldacağam, inşəallah.

- Yəni nə edəcəksən, ay Vəfa?.. Sevindirdin məni. Di söylə görüm, nədir elə? Bax, əgər dediyin işi bacarsan, onda evimizin əsl qəhrəmanı da sən olassan.

- Vüqar, gəl səsə salmayaq. Bu bir sürpriz olmalıdır. Bizim üçün də, elə atamız üçün də.

- Demək belə, görəcəyin işləri böyük qardaşından gizli saxlayırsan?

- Can qardaş, səndən kənar nə işim ola bilər?! Hamısını danışacağam sənə, məsləhət alacağam. Bir sən biləssən, bir də mən. Vüsal kiçikdir, bilməsə də olar.

- Nə deyirəm, ağlabatan olsa, mən razı.

*

İki qardaşın deyib-gülən, dilli-dilavər bacısı ailə problemlərinin ağır yükü altında əriyirdi. Və eyni zamanda ortaya bir barışıq gətirəcəyinin də yol-yolağasını düşünməkdən qalmırdı. Atası Mahir müəllimə isti münasibəti sonsuz idi Vəfanın. Heç anasını da az istəmirdi. Di gəl ki, anası Nərgiz gündəlik vərdişə döndərdiyi gidə-gidiynən, dava-dalaşıynan qızının gözündən düşmüşdü. Elədiklərinin əsla fərqində deyildi bədbaxt qadın. Onun ucbatından ailə uçuruma sürüklənirdi. Atasının da olub-keçənlərə sonadək göz yumacağı inandırıcı görünmürdü.

Vəfa heç cürə çəkə bilmirdi anasının haqdan, ədalətdən uzaq hərəkətlərini. Onun nə zamansa, anlayıb əsl adam olacağı günün intizarındaydı yazıq Vəfa. Zarafat deyil, bu gün-sabah qardaşı Vüqar ailə quracaqdı. Vüsal da subay qalası deyil ki. Hələ özü... Neçə yerdən qapılarını döymüşlər, ürəyində tutduğuna "hə" deməyə də ehtiyat edirdi. Ola bilərmi heç el arasında hörmət-izzət yiyəsi olan ailə pərdə arxasında belə əsassız söz-sovun qurbanına çevrilsin?! Birdən ayrılıq oldu. Onda necə?! Bu ayrılığa tab etmək olardımı? Vəfa qəlbində hey üzüb-düzürdü. -Yox, yox, qətiyyən ayrılıq ola bilməz. Canı çıxsın anam, ağıla-huşa gəlsin, yerini-həddini bilsin. Uşaqlarını fikirləşsin. Elə ən çoxu da özünü. Vallah, ürəyim ağrıyır o bədbəxtə. Allaha qurban olum, ona hərtərəfli xoşbəxtlik nəsib edib. Fəxr edəsi əri, oğlanları var. Ay səfeh, nəyin çatmır, qarnını deşən nədir? Niyə anlamırsan həyatını? Görünür, Allah verdiklərini əlindən çıxarsa, onda nə vaxtsa xoşbəxt olduğunu duymaq zorunda qalacaqsan axı.

*

- Allah, bu nə yuxuydu gördüm mən?.. Bu nə bəladır bizi tapdı? - deyə göz yaşlarını sel tək axıdan Vəfanın səsinə anası yan otaqdan özünü yetirdi:

- A qızım, nə olub? Niyə ağlayırsan? Yoxsa, yuxunda diksinib-eləmisən?

- Hə, hə, yuxu görmüşəm, ana... Özü də çox qorxulu yuxu. Otur, otur, yanımda.  Mən qalxa bilmirəm. Şil olmuşam elə bil. Əyləş ee, canım ana, əyləş səni son dəfə qucaqlayım. Gül nəfəsini, iyini, qoxunu ürəyimə, ciyərlərimə çəkim, ay gözəl anam, yazıq anam, bədbəxt anam.

- Bıy, Allah məni öldürsün, Vəfa, dəli olmusan, ağlın qaçıb? Bir toxda görüm, bu vay-şivən nədi belə? "Son dəfə səni qucaqlayım" bəs nəmənədir? Maşallah, sənin nəyindi ki?!

- Ana, kim var evimizdə?.. Qorxuram danışmağa. Barı, eşidən-bilən olmasın sözümüzü.

- Ay qız, indi kim olacaq evdə, gün günortadır, ee. Hərə bir tərəfə çəkilib. Yuxuya qalan elə sən özünsən.

- Məni qınama, ana, gördüklərim yuxu deyildi, sanki əsl həqiqət idi. Özü də dəhşətli bir həqiqət.

- Anan qurban, lap öldürdün məni. Ürək-göbəyimi yedim. Bir qandırsana görək, nə olub, nə görmüsən, nə eşitmisən?

- Dilim açılmır danışmağa. Ürəyim elə bil tel üstədir. Qoy hələ özümə gəlim.

- Yəqin yuxunda öldürüblər səni, hə, elə olub?

- Ana, mən ölməmişəm, başa düş, sən.. sə... - sözünün ardını sona çatdıra bilmədi və ucadan qışqırtı ilə ağladı. Nərgizi var qüvvəsi ilə özünə dartıb:

- Ana, yazıq anam, bicarə anam, səni görmüşəm yuxumda. Sən olmüsən e, sən. Xeyr... yox, əslində ölməmisən, başımı itirdim lap. Yəni sən öləcəksən. Özü də bu gün, düzünü desəm, axşam azanınadək.

- Can bala, sən əsl cadu-pitilik olmusan, Allah məni öldürsün. Gedim Fizzə arvada baxdırım.

- Nə Fizzə arvad, nə baxdırmaq? Mənim huş-başım yerindədir. Ağlım evimizin saatı kimi dəqiq işləyir. Sən bir mənə qulaq ver, yerli-yataqlı nağıl eyləyim.

- Danış görək di, içimi yedim lap.

- Ana, eyni yuxunu əslində iki gün əvvəl də, dünən də gördüm. Amma demədim, açıb-ağartmadım. "Yuxudur da, keçib-gedər" düşündüm. Sən demə, bu yuxuma yol tapmış həqiqətiymiş. Əməlli-başlı həqiqət. Başımın üstünü almış əli qılınclı insan, əslində insan deyəndə, yəni ölüm mələyiymiş - Əzrayılmış. Son dəfə mənə çox hədə-qorxu gəldi. Uca və ötkəm səslə bunları söylədi:

- Dediklərimi nöqtəbənöqtə anana çatdır. Başa sal ki, o qadın hansı üzlə, hansı haqla təmiz, günahlardan xali olan bir ocağı cəhənnəmə çevirib? Cəhənnəm birdir. O da bizim haqq dünyamızda. Ananın barəsində dalbadal eşitdiyimiz xoş olmayan məlumatlar bizi əməlli-başlı təbdən çıxarıb. O, nə ərli qadın kimi yerini qanır, nə üç uşaq anası kimi. Səbrimiz kükrəyib daşıb artıq. Ona görə o zalım qadına ölüm hökmü kəsilib. Elə bu gün. Günün sonunadək dünyasını dəyişməlidir! Burada bizim əsl cəhənnəmimizdə onunçün mizan-tərəzi qurulub. Elədiklərinin bədəlini ödəməlidir. Hökm dəyişilə və yüngülləşə bilməz!

Lakin bir şərtlə: o, ölümdən xilas olub bağışlana bilər, əgər silkinib bütün pis əməllərini atarsa, saf niyyətli insan olarsa.

Yuxuma girən bəni-insanın son xəbərdarlığı isə belə oldu, əziz anam: Boğazımı tutub bərk-bərk sıxdı və amiranə səslə dedi: "Qızcığaz, üçüncü, həm də sonuncu dəfə söylədiklərimi olduğu kimi anana çatdırmasan, yatağından qalxa bilməyəcəksən. Ömürlük şil kimi uzalı qalacaqsan".

- Ana, ana, bir bax, möcüzə baş verdi, möcüzə... Həqiqətən də, onun sözlərini sənə çatdırıb qurtaran anda elə bil qurumuş bədənim açıldı. Canıma xoş bir yüngüllük gəldi. Qoy bir tez qalxıb səni doyunca öpüm, qucaqlayım. Bax beləcə...

- Yavaş görüm, ay şeytan. Mən lap şokdayam, anlaya bilmirəm səni. İndi mən nə etməliyəm axı?

- Əziz anam, sənə qurban olum, yəni aydın olmadı dediklərim?

- Sənin dediklərindən belə başa düşdüm ki, Əzrayıl bu gün gəlib mənim canımı alacaq, hə?!  Axı nəyə görə, niyə? Az ibadət etmişəm Rəbbimə?

- Ay ana, nə ibadət, nə zad... Söhbət namazdan, orucdan getmir. Söhbət evimizdə törətdiyin dava-dalaşlardan, yerli-yersiz özünü haqlı çıxarmağından, zakslı, kəbinli ərini heçə saymağından, bir sözlə, Allahımızın buyurduqlarının əksinə getməyindən, daha nə bilim, hansı günahlarından gedir. Mənasız inadın, özünə bab gəlməyən iddiaların öz  içini də çürüdür, elə bizi də əridib yoxa çıxarır... Bilirəm, yazıq anam, birdən-ikiyə sən "mənəm-mənəm"liyindən əl götürən deyilsən.  Onun üçün də çox qorxuram sənə görə. Artıq real ölümlə üz-üzə, göz-gözəsən. Ya daşı ətəyindən töküb, ailəmizin sevimli bir üzvünə çevrilməlisən, ya da... uf... dilim də gəlmir söyləməyə... özü də nə etsən, elə bu gün etməlisən. Tövbə qapısı qaş qaralanadək açıqdır üzünə. Bilmirəm, bunu bacaracaqsanmı, yoxsa, yox... Qırma bizi, ana, səni itirsək, biz neyləyərik?! Yazığın gəlsin bizə. Elə özünə də. Axı nə yaşın var.

Vəfa gözlərindən yaş axıda-axıda sözlərini tamamlayıb yenidən anasının boynuna sarıldı.

İçində ağır bir təlatüm yaşayan ana çaş-baş vəziyyətdə qızına:

- Vəfa, düzünü söylə, həqiqətən də, mənim canımı alacaqları haqda söhbət gedib? Bəlkə ayrı cür olub? Bir yaxşı-yaxşı fikirləş.

- Ana, nə tez unutdun şil olmuş qızının birdən-birə yataqdan qalxmasını? Mən səhv söyləsəydim, elə şil-şikəst kimi də yatağımda saxlayacaqdılar məni.

- Onu da düz deyirsən e... Keçmə qurban olduğumun möcüzələrindən. Qızım, gəl otur yerində, heç yana çıxma, bu saat gəlirəm.

- Yaxşı, yaxşı, ay ana, sən də uzağa getmə. Qoy bir doyunca üzünü görüm, mənim nisgilli anam, qəşəng anam.

Aradan bir qədər keçmiş ölüm qorxusunu canında yaşadan, dil-dodağı titrəyən ana rəng-rufu ağ kağıza dönmüş halda geri qayıtdı. Qızı ilə qabaq-qarşı əyləşdi. Əllərini əllərinə alıb titrəyişlə danışmağa başladı:

- Mə... mənim əziz qızım, inanıram yuxu görməyinə. Qətiyyən şübhə etmirəm. Bu kimi hadisələr azmı olur? Amma sənə suallarım var. De görüm, yuxunda doğrudan da, mənim adım hallanıb? Yəni elə bu bircə günün içində canımı alacaqlarını bildiriblər?

- Ana, vallah, billah, elədir, yalanı-filanı əsla yoxdur.

- Axı, başına dönüm, ay qızım, mən xəstə-zad deyiləm ha, sağlamam. Bu günə kimi də nə həkim, nə dava-dərman tanımamışam. Birdən-ikiyə sağlam insan necə ölə bilər axı?

- Ay yazıq anam, ay avam anam, o boyda Allahın əlində bir ölüm nəmənədir, hə? Qurban olduğum istədiyi anda insanın canını ağır xəstəliyə düçar edər, ya gözlənilməz qəzaya salar, ya da .. ya da  təbii fəlakət gətirər. Olmazmı məgər?

- Qızım, başa düşdüm səni. Amma son bir ricam olacaq səndən. İncimə ha, əgər dediklərin doğrudursa, evimizdə muqəddəs Qurani-Kərim kitabı var. Onu tapıb gətirmişəm... O kitaba əlini bas. Qoy sözlərinin düzgünlüyü Allah dərgahında da təsdiq olunsun. Bunu bacarsan, daha sənə şəkk-şübhəm qalmaz.

- İnanmırsan mənə? İndiyədək sənə heç bir dəfə də olsa, yalan danışmışam?

- Xeyr, danışmamısan, gözümün işığı, danışmamısan. Ancaq yenə şübhəli qalmayım. Əgər yuxun söylədiyin kimidirsə, niyə qorxmalısan ki?! Əlini rahatca basıb and içə bilərsən. Amma əvvəlcə get yaxşı-yaxşı yuyun, təmizlən, sonra gəl.

Anasının tapşırığını cəldliklə icra edən Vəfa çox çəkmədi evə döndü, yerini rahatladı: Ya Allah, kömək ol, - deyə astadan səslənib sağ əlini müqəddəs kitabın üzərinə toxundurdu və dualar etdi:

- Söylədiklərim doğrudur, heç bir yalanım yoxdur, - deyə Vəfa ayinini bitirdi: - Daha sözün, ay ana? İnandınmı indi? - deyərək qorxu təri axıda-axıda ayağa qalxdı, yenidən ona dördgözlə diqqət kəsilən  anasını özünə tərəf çəkib hönkürdü. Xeyli vaxt bir-birinə sarılı qaldılar. Ana birdən qızından ayrıldı. İri addımlarla özünü daima ibadət etdiyi odasına saldı. Üzünü Qiblə səmtinə çevirib, başını dikəltdi, əllərini göyə tuşladı:

- Allahım, keç günahlarımdan. Öldürmə məni. Mən artıq əvvəlki Nərgiz deyiləm. Dəyişmişəm, paklaşmışam. İçimi didib-tökən, içimə ağırlıq gətirən iblisanə düşüncələrdən uzağam. İnsanlığın əksi olan nə varsa, artıq tərk edib məni. Özü də elə indi, bu saatda edib. Mən tamam başqalaşmışam.

Nə yaxşı yuxu əhvalatı ortaya çıxdı. Şükürlər olsun, özümə qayıtdım. Elə bil təzədən doğulmuşam. Allah mərdimazarlara, ev yıxanlara lənət eləsin. Baş-beynimi yemişlər... Elədiyim iyrənc oyunların fərqində deyildim. Tilsimdəydim, sanki.

Allahım, qıyma mənə, qapımızı Əzrailə tanıtma. Günü bu gün baş tacım olan ərimdən də, ciyər paralarım olan uşaqlarımdan da üzr istəyəcəyəm. Özü də dönə-dönə. Təki Tanrım məni bağışlasın, keçsin günahlarımdan. Mən ölmək istəmirəm!

Gün sona yetməkdəydi. Axşam azanına sayılı dəqiqələr qalmışdı. Suçlu qadın həyəcan, qorxu məngənəsində çeşidli şam süfrəsi açmağı da unutmamışdı. Gözləri yol çəkirdi. Vəfa anasının hərəkətlərini anbaan sezdikcə sevinir, qürurlanır və özünü dünyanın xoşbəxti sanırdı.  Bir azdan həyət qapısı açıldı. Gələn Mahir müəllim idi. Nərgiz işini kənara atıb qapıya yüyürdü. Əri gözlərinə inanmadı. Amma yuxu deyildi. Bu, o idi. Bəli, o idi, ömür-gün yoldaşıydı. Lap qənşərində dayanmışdı. Baxışlar bir-birinə dirəndi. Mahir müəllim onu başdan-sonadək süzdü. Eynən birinci dəfə rastlaşdığı Nərgiziydi. Gülərüz, mehriban... Cavanlıq təravəti də üstündəydi. Şükürlər olsun.

Vəfa həsrətində olduğu bu mənzərəni seyr edərkən qardaşları Vüqar və Vüsal da içəri daxil oldu. Gəlib bacılarının yanında dayandılar.

*

O günün üstündən aylar, illər adlamışdı. Nərgiz Tanrının qəzəbindən yaxa qurtarmış, Vəfa da düzüb-qoşduğu oyunlara rəğmən cəzalandırılmamışdı. Görünür, Vəfanın xeyirxah niyyətlə uydurduğu yalanlar uca Allaha xoş getmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Düşüncə və intellektual sahədə çox aktivdir. Dünyanı dərk etmək və hər zaman yeni biliklər qazanmaq onun həyat kredosudur. Onun üçün hər bir təcrübə, hər bir insan və ya hər bir fikir öyrəniləsi bir müəmmadır və hər mövzunu dərindən analiz etməyi xoşlayır...

Deyir ki:- “Uşaqlığı və gəncliyi sovet totalitar cəmiyyətində keçmiş bir nəslin XX əsrin sonlarında yaşadığı hissləri bölüşmək çox çətindir. Bizə öyrədilən tarixlə unutdurulan tarix arasında qalan gəncliyimiz bir-birin ardınca Ermənistandakı soydaşlarımızın öz minillik dədə-baba yurdlarından çıxarılması, 20 Yanvar, Xocalı və Qarabağ faciələrini yaşadı. Xalqlar dostluğu haqqında oxunan nəğmələrin, şeirlərin qara niqabı altından kor xislətlər baş qaldırdığı zaman görünənlərin, beynimizə həkk edilənlərin bir ilğım olduğunu anladıq. “Müsəlmanın sonrakı ağlı” düz 70 il sonra da düşmənini tanımadı, ta ki, o özünü və üzünü göstərənəcən. Yaddaşımızın humanizmə və ədalətə olan inamı xainliyi, naqisliyi, təəssüf ki, heç hifz etməmişdi. XX əsrin əvvəllərini, 40-cı illərin erməni siyasətini unutduq ki, 80-ci illərin sonunda yenə eyni məkrlə üz-üzə qalıb, Qarabağı və ətraf rayonları itirdik...”

Onun həyat fəlsəfəsi sadəcə intellektual maraqla məhdudlaşmır. O, həyatın müxtəlif tərəflərini təhlil edərək, öz dünyagörüşünü formalaşdırmağa çalışır. Tez-tez həyatın mənası, insan münasibətləri və sosial ədalət kimi mövzularda düşünür və bu mövzular ətrafında dərin mülahizələr yürütməyi xoşlayır. Onun təfəkkürü isə həinkişafda olan bir prosesdir, çünki hər yeni təcrübədən dərs çıxarmağa və öyrəndiklərini fəaliyyətinə tətbiq etməyə çalışır...

““Xortdanın cəhənnəm məktubları”nı oxuyanda hiss etdim ki, o getdiyim və son otuz ildə gedə bilmədiyim yolların hər qarışına bələd olmamışam. Bələd olsaydım, Əbdürəhimbəy kimi ən kiçik yaşayış məskəninin də tarixçəsini yaddaşıma hörərdim. Bugünkü ağlımla keçmirdim o yollardan. Sadəcə, gözəlliyinin sehrinə düşdüyüm məkan idi Qarabağ. Zamansa yaddaşlara iri bir qıfıl vurub dağ çaylarına atmışdı. Amma o çayın kənarında Şeytanın balası da məəttəl qalmışdı bu dünyanın işlərinə; o da bizim kimi bilmirdi ki, özü burda, quyruğu uzaqda olan böyüyü hansı kələfin ucunu dolaşdırırdı”- söyləyir.

Uşaq vaxtı yay aylarını Qarabağda çox olub. Orta məktəbdə oxuduğu illərdə isə, may ayının son günlərini səbirsizliklə gözləyib. Axı qarşıda üç ay yay tətilli onu gözləyirdi. Bu həmin zamanlardı ki, bütün sovet məktəbliləri kimi, o da boynuna bağladığı pioner qalstuku, yaxasına taxdığı komsomol nişanı ilə qürurlanırdı. Qoca babasının nağıllarını dinləyib, Ərzurumun gədiyini xəyalında canlandırırdı.

Deyir ki:- “Genetik yaddaşımız yaxın yaddaşımızla açıqdan-açığa üst-üstə düşmür, amma özünü doğma xalqımın şirin bayatıları və dastan hekayətləri ilə qoruyub saxlayırdı. Bakıdan dağlara uzanan yollar sadəcə babamıza və nənəmizə aparan yol idi və heç də çətin deyildi. Çətini Bərdəyə çatmaqdı, sonrası dağlardan gələn meh kimiydi. Ağdamı, Xocalını, Xankəndini keçib Şuşaya çatmaq asan idi. Bu yerlərin sehrinə düşməyəninsə qəlbinə güvənmək olmazdı. Hələ 90-cı illərə çox vardı, Laçına çatmaqsa dolayları keçəndən sonra göz açıb yumana qədərdi...”

Əlbəttə ki, söhbət filologiya elmləri doktoru Pərvanə Bəkirqızından gedir. O, Bərdə rayonunda dünyaya gəlib. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət İnstitutunu bitirib. Namizədlik (PhD) dissertasiyasının mövzusu: Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında faciə janrının tədqiqi problemləri, Doktorluq dissertasiyasının mövzusu isə: XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının bədii strukturu və mifopoetik təfəkkür (nəsr və dramaturgiya əsasında) olub. Ölkədə və xaricdə 65-dən yuxarı elmi məqaləsi nəşr olunub. Hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda Ədəbiyyat nəzəriyyəsi şöbəsinin aparıcı elmi işçisidir. Eyni zamanda Ali Attestasiya komissiyası Humanitar və ictimai elmlər şöbəsində – müdir müavini vəzifəsində çalışır...

Maraq dairəsi çox genişdir. Hər hansı bir mövzuya maraq göstərdiyi zaman, bütün diqqətini ona yönəldir, lakin tez bir zamanda paralel olaraq başqa bir maraqlı mövzuya keçə bilir. Bu dəyişkənlik onu bəzən qeyri-sabit və qərarsız göstərə bilər, lakin əslində bu, onun zəka və maraqlarının nə qədər geniş olduğunu göstərir...

“Qarabağsız- Ağdamsız, Qubadlısız, Kəlbəcərsiz, Zəngilansız, Cəbrayılsız, Laçınsız yaşadığımız otuz ilə yaxın bu zaman kəsiyi bizdən nə apardı deyə düşündükcə Aşıq Ələsgərin “Arsız aşıq elsiz necə yaşadı?” sualını da xatırladığım çox olub. Bir məqamsa dəyişmişdi; milli tarix yaddaşımızın alt qatlarından “Qan ilə dəstəmaz alıb, yürü namaza gedəlim” çağırışı için-için boy atırmış. Odur ki, “Qarabağ Azərbaycandır!” nidası beynimizdə, düşüncəmizdə elektroşok təsiri yaratdı... 

2020-dən artıq bir neçə il ötüb. Artıq Qarabağ azaddır. Qarşıdan qış gəlir, amma uşaqlığımın yay tətilindəki kimi, Ağdamı, Əsgəranı, Xocalını, Xankəndini keçib Şuşaya çatmaq, dolaylardan boylanan Laçına tez bir zamanda çatmaq istəyim var. Bambaşqa duyğularla, bambaşqa düşüncələrlə...”- söyləyir.

İnsanlarla ünsiyyət qurmağı və məlumat mübadiləsi aparmağı çox sevir. Hər bir mövzuda söhbət etməyi bacarır. Onun sosial çevrəsi çox genişdir və o, hər bir adamda müsbət xüsusiyyətləri görə bilir. Onun üçün dialoq və müzakirə çox vacibdir, çünki bu onun ürəyincədir. Məntiqli, analiz edən və zamanında qərar verməyi xoşlayır. Dərin zəkası və sürətli düşünmə qabiliyyəti onun uğurlarının qayəsidir. Problemləri kreativ və gözlənilməz yollarla həll etməyə meyillidir...

Deyir ki:- “Xalqımıza, millətimizə bu şan-şərəf, ləyaqət və qürur dolu günləri yaşadan Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevə və o çətin sədləri qanı bahasına aşmış şəhid oğullarımızın əziz xatirəsinə dərin minnətdarlıq duyğuları ilə...”

Bəli, mən bu söhbətimlə sizə filologiya elmləri doktoru Pərvanə Bəkirqızının necə vətənpərvər, işgüzar, geniş ürəkli xanım olduğunu bir daha xatırlatmağa çalışdım. Həm də, qoy bu söhbətim iyun ayın 11-də ötüb keçən 55 illik yubileyinə gecikmiş hədiyyə olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Ruslan Quliyev, Azərbaycan Sağlamlıq və Termal Turizmə Dəstək Assosiasiyasının prezidenti, “Milenium Konqres” Turizm şirkətinin rəhbəri, turizm mütəxəssisi - “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Qarabağ müzəffər Ordumuzun apardığı 44 günlük müharibənin nəticəsi olaraq düşmən tapdağından azad edildi. Hazırda qarşıda duran mühüm məsələlərdən biri də iqtisadiyyatın bütün sahələrinin inkişafı üçün olduqca geniş potensialı olan bu gözəl məkanın turizm baxımından cəlbediciliyini müəyyənləşdirmək, Qarabağı yeni bir turizm destinasiyası kimi bütün dünyaya tanıtmaqdır. Bu istiqamətdə artıq dövlət qurumları tərəfindən ciddi işlərə başlanılıb.

Qarabağ iqtisadiyyatında turizmin yeri buranın təbii ehtiyatları, coğrafi mövqeyi, tarixi zənginlikləri və potensial nəqliyyat imkanları ilə əlaqədardır. Buna görə də Qarabağın zəngin təbii ehtiyatlarının və xalqımıza məxsus milli-mədəni mirasının turizm dövriyyəsinə cəlb edilməsi qarşıdakı dövrdə görüləcək mühüm işlərdən biri olacaq. Qarabağ zonasının malik olduğu zənginliklərdən biri də burada sağlamlıq turizmi imkanlarının mövcudluğudur. Hələ sovet dövründə Kəlbəcərin İstisu termal mərkəzi, Şuşanın, Ağdamın bolneoloji sanatoriyaları bütün SSR-də məşhur idi. Qarabağ həm xarici, həm də yerli turistlər tərəfindən çox sevilirdi. XX əsrin 30-cu illərindən Şuşadakı kurort müəssisələri, pansionat və sanatoriyalar, Turşsu yaylaqları, Səkili bulağı, İsa bulağı, əfsanəvi Cıdır düzü buraya səyahətə gələnlərin sevimli yeri olub. Bunlarla yanaşı, Xankəndi, Ağdam, Kəlbəcər ərazilərindəki rekreasiya məkanları, ümumilikdə bölgənin turizm potensialı onu beynəlxalq əhəmiyyətli bir səviyyədə tanıdıb, respublikamıza gələn yüz minlərlə turistin mühüm bir hissəsi məhz Qarabağın payına düşüb. Xüsusən 1970-ci illərdən başlayaraq burada yaradılmış turizm istirahət müəssisələrinin xidmətlərindən hər il yüz minlərlə yerli və xarici turist istifadə edib.

O dövrdə bu imkanlardan daha səmərəli istifadə etmək üçün müəyyən layihələr işləyib hazırlamışdılar. Azərbaycana gələn ümumittifaq turizm marşrutları var idi, həftəsonu turlar təşkil edilirdi. 80-ci illərin xronikasına nəzər saldıqda biz görürük ki, orada Şuşanın bolneoloji kurortlarının təkmilləşdirilməsi, kanat yollarının çəkilməsi ilə bağlı fikirlər öz əksini tapıb.

90-cı illərdə Qarabağın ermənilər tərəfindən işğalından sonra bu zonada turizmin inkişafı da dayandı. Düşmən insanların evlərini, dövlət obyektlərini, dini və tarixi abidələrimizi dağıtdığı kimi, mövcud sanatoriya-kurort müəssisələrini də məhv edib. Amma təbiətin bəxş etdiklərini özündən başqa kimsə yox edə bilməz. Şuşada, Kəlbəcərdə, Laçında, Zəngilanda, Ağdamda çoxsaylı termal qaynaqlar var ki, bunların hərəsi bir dərdin dərmanıdır. Bildiyimə görə, Laçında 300-dən artıq müxtəlif su qaynaqları var, vaxtilə Zəngilanda Qotur su deyilən yerdə sanatoriya, Ağdamda Şəfa sanatoriyası olub.

Fikrimcə, ilkin etapda indiyə qədər mövcud olan təsisatların ən azından informativ xarakterli bir xəritə planının, məlumat bazasının yaradılması lazımdır. Hazırda Səhiyyə Nazirliyinin Elmi-Tədqiqat Tibbi Bərpa İnstitutu fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda bütün sanatoriya və kurort müəssisələrinin elmi cəhətdən əsaslandırılması, orada təyin edilən müalicə bu institut tərəfindən hazırlanmış elmi-metodiki tövsiyələr əsasında aparılır. Sovetlər dönəmində institut tərəfindən Naftalan, Duzdağ, Qalaaltı ilə bağlı çox geniş tədqiqatlar aparılmışdı. İstərdik həmin o arxivlər, araşdırmalar üzə çıxarılsın. Digər tərəfdən, azad edilmiş ərazilərimizdəki termal qaynaqlardan nümunələr götürülə bilər, bir çox müalicəvi sanatoriya-kurort müəssisələrinin yaranmasının əsası qoyula bilər. Düşünürəm ki, bu sanatoriyalar müəyyən vaxtdan sonra müalicəvi əhəmiyyətinə görə dünyanın ən məşhur müalicə mərkəzlərinə çevrilər və bura ildə minlərlə turist cəlb etmək mümkün olar.

Şabranda yerləşən “Qalaaltı” müalicəvi istirahət kompleksi Avropa Tarixi Termal Şəhərlər Assosiasiyasının “Termal şəhərlər” beynəlxalq mədəni turizm marşrutuna daxil edilib. Avropa Tarixi Termal Şəhərlər Assosiasiyası termal şəhərlər arasında bir əlaqə vasitəsi rolunu oynayır. Assosiasiyaya üzvlük üçün müraciət edən şəhərlər əsasən üç xüsusiyyətinə görə seçilir. Birincisi, bu şəhərin qədim və zəngin tarixi keçmişi olmalıdır, ikincisi, termal sularla zəngin olmalıdır, üçüncüsü isə müasir tələblərə cavab verən infrastrukturu - hotelləri, yolu, hava limanı və s. olmalıdır. Bununla bərabər, həmin şəhərlərin musiqi, mədəniyyət mərkəzi rolunu da oynaması bir üstünlük sayılır. Turizm baxımından qurumun işi Qərbi Avropanı Şərqi Avropa ilə yaxınlaşdırmaq, eyni zamanda, termal turizmin inkişafında dünyada baş verənlərə töhfə verməkdir. Hazırda quruma 13 ölkə, 36 şəhər daxildir. Bu, eyni zamanda, bir keyfiyyət əmtəə nişanı da sayılır. İnsanlar artıq bu təşkilatların üzvü olan təsisatlara rahatlıqla etibar edirlər.

Bizim əsas məqsədlərimizdən biri də Azərbaycanda, o cümlədən Qarabağda sağlamlıq turizmi sahəsində klasterləşmə siyasətinin aparılması və beləliklə məhz bu sahədə çalışan və işbirliyi olan QHT və hüquqi şəxslərin rəqabət apararaq bir-birindən asılı olan sahələrarası qarşılıqlı bağlantısının həyata keçirilməsidir. Klasterləşmə bu gün Azərbaycan üçün labüddür, çünki bu halda kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri arasında həm rəqabət, həm də əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar açılacaq. Sağlamlıq turizm sahəsində klasterləşmənin aparılması müəyyən coğrafi sərhədlər daxilində bir-birini təkrarlayan deyil, bir-birini dəstəkləyən, tamamlayan təsisatların fəaliyyətini bir dəyər zənciri ilə bağlayacaq. Sağlamlıq turizmi məhsulunun əldə olunması üçün bütün mərhələlər bir məkanda reallaşır. Klasterləşmə də eyni zamanda, həm alt sektorlar üzrə, həm də coğrafi ərazilər üzrə təşkil oluna bilər. Bunun üstünlükləri nədən ibarətdir? Bu, rəqabət qabiliyyətinin artırılmasını, əməkdaşlıq diapazonunun genişləndirilməsini, fərqlilik və yenilikçilik fəaliyyətlərini və eyni zamanda, da sürətli inkişafı təmin edəcək, fərqli və eyni sahələrin bir-birinə dəstəyi nümayiş olunacaq.

Sağlamlıq turizmi klasterlərinin şərti olaraq növləri coğrafi, sektoral, horizontal və vertikal klasterləridir. Turizm klasteri üç əsas təməl ünsürdən formalaşıb. Bunlara sahibkarlıq subyektləri, bütün istehsal, xidmət, tədarük sahəsində olan firmalar daxil olur. Burada dəstəkləyici medianın, maliyyə qurumlarının, QHT-lərin, assosiasiyaların, təhsil, araşdırma və təlim təsisatlarının, peşə məktəblərinin də bir vəhdəti özünü büruzə verir. Klasterləşmənin önəmli əlamətləri birincisi, coğrafi təmərküzləşmədir, ikinci geniş iştirakçılığın təmin olunmasıdır. Məhz sağlamlıq turizmi sahəsində üçüncü əlamət ixtisaslaşmanın həyata keçirilməsidir. Burada mütləq şəkildə innovativlik faktoru özünü büruzə verir. Dördüncü əlamət müxtəlif iştirakçılar arasında əlaqə və qarşılıqlı təsirin mövcud olması və sonuncu da təbii ki, kooperasiyanın mövcudluğu və bunun inkişaf etdirilməsidir.

Bundan başqa, dediyimiz kimi, Qalaaltı Avropanın Tarixi və Termal Şəhərlər Assosiasiyasının üzvüdür. Yəni bu xəritədə Azərbaycanın da yeri var. Naftalanla bağlı da müxtəlif beynəlxalq sertifikasiya proqramları həyata keçirilir və bu davam etdirilməlidir. Düşünürəm ki, əlaqədar sahəvi dövlət qurumlarının və ictimai birliklərin də burada dəstəyi olmalıdır. “EuroSpa” sertifikasiyasının və “Hattusa Vacation Thermal Club” akkreditasiya sisteminin həyata keçirilməsi, beynəlxalq təşkilatlara üzvlük təbii ki, yeni turizm bazarlarının bu şəbəkə daxilində Azərbaycana turist axınının təmin olunmasına şərait yaradacaq. İlkin mərhələdə, yuxarıda dediyimiz kimi, indiyə qədər mövcud olan təsisatların xəritəsinin yaradılması, data məlumatların hazırlanması və yeni mineral su qaynaqlarının ekspertlərin iştirakı ilə yatırım imkanlarının dəyərləndirilməsi və yeni təsisatların yaradılması lazımdır. Əlbəttə ki, sağlamlıq turizminin təşviqi fondlarının və müxtəlif təşviq proqramlarının da tətbiq olunması sağlamlıq turizmi məqsədilə ölkəyə gələcək turistlərin sayına müsbət təsirini göstərəcək.

Azərbaycan turizm sənayesi 2001-ci ildən etibarən başlayaraq, özünəməxsus bir yol keçmişdir. Əsas məsələ zamanın tələbinə və yeni çağırışlara uyğun olaraq, fəaliyyət istiqamətlərini müəyyənləşdirməkdir. Bu sahədə özəl-dövlət əməkdaşlığı özünün keyfiyyətcə yeni mərhələsinə daxil olmuşdur. 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2022-ci il 9 dekabr tarixli Fərmanı ilə Dövlət-özəl tərəfdaşlığı haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu təsdiqlənmişdir. Bu turizm sənayesi nümayəndələri üçün yeni bir yol xəritəsidir. Bu baxımdan ATAA bu proseslərin mərkəzində olan turizm təyinatlı təşkilat olaraq, yeni hədəflərdə lokomotiv rolunu oynayır. Üç əsas istiqamət bizim üçün prioritetdir: Regionlar da daxil olmaqla dövlət-özəl çoxvektorlu əməkdaşlığı, beynəlxalq turizm fəaliyyəti təcrübəsinin dərinləşdirilməsi və nəhayət sistemli tədris-təlim fəaliyyətlərinin davam etdirilməsi.

Qürurla deyə bilərik ki, artıq bu təşkilat turizm sənayesi nümayəndələrinin beyin və koordinasiya mərkəzi rolunu uğurla davam etdirir. 2023-2030-cu illər hədəflərində Azərbaycanın turizm destinasiyası olaraq, ilk 20 populyar istiqamət siyahısına daxil olmasıdır. 

Bu gün artıq Dünya Bankının “Doing Business” proqramında 190 ölkə arasında Azərbaycanın 28-ci yerdə olması da turizm sahəsində inkişafa bir yaşıl işıq yandırır. Bu islahatların aparılması birbaşa biznes mühitinə beynəlxalq nüfuzlu şirkətlərin investisiya yatırmasına şərait yaradır.

Düşünürəm ki, Qarabağda Silikon Vadisinin analoqunu yaratmaq olar. Azərbaycanın bu illər ərzində beynəlxalq platformalarda - istər Dünya Turizm Təşkilatında, sağlamlıq turizmi qurumlarında, ekoturizm cəmiyyətlərində təmsil olunmasından da geniş istifadə edə bilərik. Azərbaycanın bu savaşdakı qələbəsi bütün dünya reytinqində, istər siyasi, istər mədəni, istərsə də digər sahələrdə ölkəmizin nüfuzunu artırıb. Ölkəmizə sərmayə qoymaq istəyən təşkilatlar da quruculuq işlərində iştirak etmək istəyirlər. Bu iştirak turizmlə bağlı da ola bilər. Mənim təxmini hesablamalarıma görə, bu məsələlər paralel aparılarsa, biz 6-8 il ərzində Qarabağ turizminin 85 faizini qura bilərik. Ölkə başçısının dediyi “Qarabağ Azərbaycandır” devizini biz artıq iqtisadi blokda, turizm istiqaməti də daxil olmaqla, tətbiq edə bilərik. Buraya hər kəs öz töhfəsini verməlidir.

Şəkildə: Silikon vadisi

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Qulu Ağsəs, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Türkiyədən - Muhterem Şahindən aldığım mesajı və onun “Eylül’de bir gün” adlı yazısını “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucularına yönləndirirəm. Xatırladaq ki, bizim - “Genc yürekler” və “Ulduz” jurnallarının birgə layihəsi hazırda məhz “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında dərc edilir. 

Qulu Bey,

Salam.

Nasılsınız, iyisinizdir inşallah.

Birkaç hafta önce aşağıdaki yazıyı kaleme aldım. Günce tarzında bir yazı oldu. İçinde sizden de Ulduz'dan da bahsettim. Bu yazıyı Azerbaycan'da birkaç dergi veya gazete yayınlatabilir misiniz?

EYLÜL'DE BİR GÜN

Muhterem Şahin

Sonbahar, yavaş yavaş kendini hissettirmesine rağmen yazdan kalan bir güneş vardı. Kısa kollu kıyafetlerle dolaşmak hâlâ mümkündü. Akıp giden zamanın hengamesinde, kısa süreli bir program yaparak kendime birkaç saatlik vakit ayırdım. Ankara gibi bir şehirde, plan-program yapmadan işleri düzene sokmak ve herhangi bir etkinliğe katılmak mümkün değildir. Zira Thomas J. Watson der ki: “Bilgelik, zamanımızı ve bilgimizi doğru kullanma gücümüzdür.”

Öğleden sonra, dergilerimizi bırakmak üzere Hamamönü’ndeki Yüzde İki Kitabevi'ne gittim. Sekiz-on metrekarelik küçücük mekânda, İsmail kardeşimizle çay içerken, Genç Yürekler dergimiz ile Azerbaycan'ın Başkenti Bakü'de neşredilen Ulduz dergisi arasındaki iş birliği, yardımlaşma, dayanışma ve emekdaşlığımızı anlattım hararetle. Ulduz'un Baş Redaktoru Qulu Ağses'in, Redaksıya Heyeti Üyesi Prof. Dr. Resmiyye Sabir'in, Anar'ın ve Azərbaycan Yazıçılar Birliyi'nin kulaklarını çınlattık. Konu, Türk dünyasının büyük mütefekkiri, Kırım aydını Gaspıralı İsmail'e geldi. Onun, "Dilde, fikirde, işte birlik." ideali, ikimizin de dudaklarından birlikte döküldü.

Türk dünyasının yol haritasının Gaspıralı İsmail'in ortaya koyduğu bu pratik söz üzerinden olması gerektiğini anlatırken, içeriye bir grup genç girdi. Yüzleri berrak, ağırbaşlı, pırıl pırıl altı genç. Çeşitli üniversitelerin kamu yönetimi ve siyaset bilimi ile uluslararası ilişkiler bölümlerinde okuyorlarmış. Diplomasi, güvenlik, istihbarat, siber güvenlik üzerine özel bir eğitim ve çalışma yapıyorlarmış. Yanlarında, otuz beş başlarında, güvenlik, Ar-Ge, siber güvenlik alanında çalışmalar yapan bir araştırma merkezinin genel müdürü var. Sıcakkanlı, iletişimi güçlü, dost canlısı, samimi bir vatan evladı... Adı İbrahim Yılmazer.

Muhabbetimiz, tanışmanın daha başında, yirmi birinci saniyede başladı. İsmail kardeşimiz, çayımızı yeniden doldurmaya başlayınca dertlerimiz, deva çırpınışlarımız, ideallerimiz de karşılıklı kabul, onaylama ve aynı dili kullanma noktasına evrildi. Bizim yaptığımız ve yapmak istediğimiz güzel projeleri anlatmaya başladım heyecan ve coşkuyla. "Abi, Türk ve İslam coğrafyasının halkları ve gençleri birbirlerini yeterince tanımıyor, gelişmelerden haberdar değil, bir şeyler yapmamız lazım." dedi İbrahim. Ona, Genç Yürekler ile Ulduz arasında yaptığımız iş birliği, dayanışma ve kardeşliğimizi anlattım. Ulduz dergisinin Eylül sayısı, bizim gönderdiğimiz 51 eserle ve Türkiye Türkçesi ile yayınlandı, dedim. "Azerbaycanlı okuyucular, sizin gönderdiğiniz yazıları anlarlar mı?" dedi. "Evet, anlarlar." dedim. "Türkiye Türkçesi ile yazılmış bir yazının yüzde doksanını anlarlar, yüzde onuna da aşinadırlar." dedim. "Biz de öyleyiz." dedim. "Azerbaycanlı bir şair, yazar dostumuzun yazısını veya şiirini çeviri yapmadan anlıyoruz, dergimizde de öyle yayınlıyoruz." dedim.

Genç Yürekler'in 14. sayısının Ulduz'un gönderdiği eserlerle çıkacağını ve Türkiye Türkçesine çevirmeden yayınlayacağımızı ifade ettim. Hem sevindi hem şaşırdı hem de ayrıntısını öğrenmek istedi. Geçtiğimiz perşembe günü TRT-TSR'de (Günebakan), Türk'ün Sözü köşesinin 34. programında, üzerinde durduğum konuyu dile getirdim: "Türk Dünyasının Büyük Mütefekkiri, Kırım Aydını Gaspıralı İsmail Bey'in Yüksek İdeali, Çalışmaları, Milleti İçin Mücadelesi ve Çağına Tuttuğu Işık" Onun, 1883 yılında Türkçe çıkarmaya başladığı, 36 yıl süren Tercüman gazetesinin Bahçesaray'dan İstanbul'a, Horasan'dan Kahire'ye, Bakü'den Kerkük'e, Sibirya'dan Kaşgar'a kadar yayıldığını, okunduğunu ve bu büyük coğrafyada muhteşem bir uyanışa vesile olduğunu anlattım. Bugünkü şartlarda bu büyük ülküyü gerçekleştirmenin daha kolay olacağını izah ettim. Kısa sürede, ruhumuzda yeni heyecanlar, yeni umutlar, yeni projeler filiz vermeye başladı. Gençler de konuşmalarımızı onaylayarak zaman zaman katkılar sundular. İbrahim kardeşimiz yakında bir kitap çıkarmış, imzalayıp bize hediye etti: "İş Dünyasında İstihbarata Karşı Koyma" Ben de hem yazarımıza hem gençlere dergimizden hediye ettim, kartımı verdim. Vaktim dardı; birkaç kişiyle daha görüşeyim, dergimizden hediye edeyim, düşüncesiyle Yüzde İki Kitabevi'nden ayrıldım.

İkindi okunmuştu. Neşe Çayevi'nin hemen arkasında bulunan Avrasya Yazarlar Birliği'nin bulunduğu konağa gittim. Bir çay eşliğinde birileriyle tanışır, muhabbet eder, dergi bırakırım, dedim. Vardım, kapı kilitliydi. Kapının dışında bir demir kapı daha vardı. Anlaşılan güvenlik için yapılmıştı. Çok üzüldüm. Ankara'nın göbeğinde, Hamamönü'nde demir kapılara ihtiyaç duyuluyorsa oturup derin derin düşünmek lazım. Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Doç. Dr. Yakup Ömeroğlu, geçen ay, amansız bir hastalığa yenik düştü. Rabbim rahmetiyle muamele eylesin. En son kendisini TÜRKSOY'da görmüştüm. Sanıyorum, Ata Terzibaşı'yı Anma Programındaydı. Aynı yerde, ondan önceki programda da dergimizi hediye edip bir hatıra fotoğrafı çekinmiştik. Bizi sıcak karşılamış, takdir ve tebrik etmişti. Şimdi onunla ilgili elimizde bir o hatıra fotoğraf kaldı.

Hamamın yanından karşıya geçip Tacettin Dergahına doğru adımladım. Yakın zamanda açıldığı halde gezemediğim Mehmet Akif Ersoy Evi'ne girdim. İki katlı, küçücük bir müze burası. Akif'in fotoğraflarının dışında ona dair pek bir şey yok. İnsanlarımız, büyük bir vefa göstererek Akif'in evine hürmetle girip çıkıyorlar. Akif bir şiirinde şöyle demişti:

"Toprakta gezen gölgeme toprak çekilince,

Günler şu heyûlâyı da er geç silecektir.

Rahmetle anılmak… Ebediyet budur, amma,

Sessiz yaşadım, kim, beni nerden bilecektir?"

Akif, bütün eserlerini büyük bir samimiyet, büyük bir iman, büyük bir aşk ve büyük bir vecdle yazmıştı. Her sözünü Türk milletinin gönlüne bir tohum gibi ekmişti. O tohum çıktı, filizlendi, boy verdi, dal budak sardı; Türk milletinin istiklalinin ve istikbalimizin avazı oldu. Seni nasıl unuturuz Akif dedem?

Müzeden çıktım ve hemen ötede, caminin kıblesindeki küçük bahçede bulunan Şehit Lider Muhsin Yazıcıoğlu'nun kabrinin başında bir fatiha okudum. Ardıç ağaçlarının arasında, dalgalanan Türk bayrağının gölgesinde yatıyor Yazıcıoğlu. Ortam çok güzel, manevi bir hava var. Aklıma büyük dava adamları geldi. Ömrünü milletine adayan büyük şahsiyetler... Gaspıralı İsmail, Mehmet Akif Ersoy, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Enver Paşa, Mehmet Emin Resulzade, Ahmed Cevad, Numan Çelebicihan, Bekir Sıtkı Çobanzade, İsa Yusuf Alptekin, Hüseyin Nihal Atsız, Dr. Fazıl Küçük, Alparslan Türkeş, Rauf Denktaş, Aliya İzzetbegoviç, Necmettin Erbakan, Ebulfez Elçibey, Aykut Edibali, Dr. Sadık Ahmet, Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu...

Muhsin Başkanın kabrinden ayrılırken hemen köşede, Alperen Ocakları yararına kitap, dergi, rozet, bileklik vb hediyelik eşya satan, temiz yüzlü bir arkadaşa selam verdim. Adı Murat'mış, Kızılcahamamlıymış. Annesi de hemşehrimizmiş, Yozgat'ın Şahmuratlı köyündenmiş. Ayak üstü biraz sohbet ettik. Kendimi tanıttım, Genç Yürekler'in son sayısını hediye ettim, kartımı verdim. Kartımı Alperen Ocakları Başkanına vereceğini ve gençlerle bir programda bir araya gelmemizin iyi olacağını söyledi. Vedalaştık.

Hamamönü'nün ara sokaklarına girdim. Etrafı bir güzelce sözdüm. Restorasyon çalışmalarıyla çok güzel bir mekân haline geldi Hamamönü. Altındağ Belediyesi'ni tebrik ediyoruz. Lakin buranın ruhuna aykırı durumlar da var. Türkçenin canına okuyan yabancı kökenli bazı tabelalar, gözümüzü oyarcasına üzerimize üzerimize geliyor. Canlı müzikle müşteri toplamaya çalışan bazı kafelerin yüksek sesli yabancı müzikleri, beynimize bir balyoz gibi iniyor. Bazı lokanta ve kafe çalışanlarının o daracık sokaklarda bağırması da hiç hoş değil. Orada, ruhumuza iyi gelecek sükûnet, derûnîlik ve geçmişle gelecek arasında bağ kuracağımız sesler, sözler ve hisler duymalıyız.

Ben bu mekânda yetki ve sorumluluk sahibi olsam ne gibi düzenlemeler ve değişiklikler yapabilirim, diye düşünüp sağı solu gözlemlerken "Muhterem Abi, nasılsınız?" diye bir ses işittim. Kırıkkale'den aile dostumuz Erol Gürol Abimizin damadı Onur kardeşimiz... Eşiyle ve küçük çocuğuyla gezmeye gelmişler. Ayak üstü, kısa bir sohbette bulunduk. Dergimizin son sayısından hediye ederek ayrıldık. Benim taa lise yıllarından beri en büyük, en değerli ve en çok takdim ettiğim hediye, dergidir. Akdağmadeni İmam-Hatip Lisesi'nde okurken, haftada bir Yozgat'tan otobüsle gönderilen Bayrak dergisini/gazetesini garajdan alır, abonelere dağıtır, kalanını hediye ederdim. Ankara'ya Gazi Üniversitesi'ne geldim; Emek'te, Anadolu Yurdu'nda birlikte kaldığımız arkadaşlarla çıkardığımız İnsanlığa Çağrı dergisini götürdüm okuluma. Sonra Yayın Koordinatörü olduğum ve yine yurttaki arkadaşlarımızla çıkardığımız Çınar Gençlik Dergisini sattım, dağıttım, hediye ettim. Sorumlu Yazı İşleri Müdürlüğünü yaptığım ve memleketimizin gençleriyle çıkardığım Akdağmadeni'nin Sesi dergisi için aynı şeyleri yaptım. Osmaniye'de, Bestami Yazgan ve Tayyib Atmaca Abilerimizin çıkardığı Güneysu da koltuğumuzun altından eksik olmazdı üniversitede. On sekiz yıl öğretmenlik yaptığım yıllarda da pek çok dergiye yardım ve destekte bulundum.

Aradan uzun bir zaman geçti, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na (ÇSGB) daire başkanı oldum. Orada da Bakanlığımız adına çıkarılan ÇSGB Bülten ve uluslararası akademik yayın olan Çalışma Dünyası adlı iki derginin Sorumlu Yazı İşleri Müdürlüğünü yaptım. Şimdi sahibi (hizmetkarı) ve yayın kurulu başkanlığını yürüttüğüm Genç Yürekler'i yanımdan hiç ayırmıyorum. Yanımda yoksa arabamda mutlaka dergimizden vardır. Şeker dağıtır gibi ben dergi dağıtıyorum. Bundan mutluluk duyuyor, zevk alıyor ve bir görevi yerine getirmenin hazzını, huzurunu duyuyorum. Sanıyorum, Yaradan bize dergicilik konusunda kutlu bir vazife verdi. Bu aydınlanma, uyanış, diriliş, mücadele, yol ve yöntemine devam edeceğiz, Allah'ın izniyle.

Biraz acıktım, kahvaltıyla duruyorum. Meydana yakın bir yerde simit satan bir kafeye oturdum. Taze bir Ankara simidi ve çok açık bir çay istedim genç garsondan. Gittiğimiz her yerde, eşim de ben de çay siparişi verirken garsonlara iyice tembih ediyoruz: "Çok çok açık olsun, zeytinyağı gibi..." :) Bazıları anlıyor bizi, gerçekten çok açık getiriyorlar; ancak bazıları orta demli getiriyorlar. İstediğimiz gibi olmayınca gönderip çok açık getirmesi için bir daha yoruyoruz garsonları. Son sayımızı, sanatsal bir eda ile açık çayla yan yana fotoğrafladım. Birden aklıma, kitabevinde İsmail kardeşimizin sözleri geldi. Aynı kitabevinde çalışan Fatih kardeşimizi sorduğumda, "Fatih, Dilaver Cebeci'nin oğluyla bir proje üzerinde çalışıyorlar. Projelerinin adı Sitare imiş." demişti. İçim bir hoş oldu. Bütün damarlarımda, gençliğimin deli dolu kanları yeniden dolaşmaya başladı. Gözlerim doldu. Sitare; Mustafa Yıldızdoğan'ın okuduğu "Irmağının Akışına Ölürüm Türkiye'm" dizelerinin yazarı Dilaver Cebeci'nin şiiridir. Sitare ile karşılaşan belki de ilk okuyucu benimdir.

Yıl, 1991 veya 1992. Çınar Gençlik Dergisinin Yayın Koordinatörüyüm. Dergimizin iletişim adresi Emek'teki yurdumuz. Gazi'den çıktım, yurda vardım. İdare odasının hemen yanında, danışma olarak kullandığımız küçücük bir oda vardı. Öğrencilere bir sürü mektup gelmiş. Mektuplardan biri de dergimize gönderilen bir mektup. Üzerinde, gönderilen yerde, Dilaver Cebeci yazıyor. Büyük bir heyecanla açtım, ellerim titriyor. Mektubunu el yazısıyla yazmış. Bana hitapla başlıyor. Selam kelamdan sonra yeni yazdığı bir şiir olduğunu, henüz hiçbir dergiye göndermediğini ve Çınar'da yayınlanmasından mutluluk duyacağını ifade ediyor. Samimi, kibar ve duygu dolu cümleler yer alıyor. Mektubun sonunda da Sitare şiiri var. Nasıl mutluyum, nasıl heyecanlıyım, nasıl gururluyum anlatamam. Dilaver Cebeci, dergimize mektup gönderiyor ve bana hitapla başlıyor; insan havalara uçmaz mı? O tarihten birkaç yıl önce Osmaniye'de yapılan Güneysu Şiir Şölenine katılmıştım. Orada tanışıp birkaç fotoğrafını çekmiştim. Unutmamış, adımızla hitap ederek göndermiş Sitare'yi. Biz de o muhteşem şiiri, ilk defa, tek bir sayfada, çok güzel bir grafik-tasarımla yayımladık. Sitare, yıldız demek. Dilaver Cebeci, Türk milletinin yıldızlarından biriydi. Ruhu şad olsun. Yıldızlar, hilalin çevresinde çoğaldığı müddetçe bizim aydınlığımız daha çok olacaktır.

Dilaver Cebeci Üstadımız, “Sitare’nin bir bölümünde şöyle diyordu:

"...

Bir gün bu şehrin kirli yağmurları alıp götürdü beni

Gidip bir Uygur çadırında göğü dinledim

Kara bulutlar kükrerken bir Kaşgar sabahında

Oturup Aprunçur Tigin ile seni konuştuk

Bakışlarımı sunuyorum, tereddütsüz alıyorsun

Gizli bir tebessümle çağırıyorum, geliyorsun

Kaşı karam, gözü karam, saçı karam

Umay gibi yumuşak huylum

Nerden çıktın karşıma böyle

Sesin ılık bir bahar güneşi gibi ığıl ığıl akıyor içime

Asya’nın bozkırlarında ordular düşüyor peşime

Yığılıp kalmışım bu Anadolu toprağına Sitare

..."

(28 Eylül 2024 / Ankara)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)