“Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.

“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?

Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.

10-cu hissə

Ailə həyatı

Bəmbəyaz rəngli “Audi Q-7” avtomobilində (o vaxt dəb idi, ən bərkgedənlər gəlini kirayəyə götürülən “Hammer”lərlə gətirərdilər, amma Q-7 Madarın öz avtomobili idi, qiyməti heç də “Hammer”dən əskik olmadığından bəy-gəlin maşını kimi onu seçmişdilər) Ülkərlə Madar şadlıq evindən Madargilin Neftçilər prospektindəki mənzilinə yollandılar. Şadlıq evinə Q-7-sini özü sürən Madarı indi az qala sürüyüb arxa oturacağa atmışdılar, avtomobili sürücü idarə edirdi.

O qədər özündə deyildi ki, yaxasındakı “baboçka”sını da haradasa salmışdı.

Ülkəri yengə otağa salıb soyundurub zifaf gecəsinə hazırlayanda bircə anlıq da gözünün yaşı qurumadı. Hey ağlayır, ağlayırdı. O, bu anlarını Rüfəti ilə təsəvvür etmişdi həmişə. Həsrətlilər təki bir-birinə sarmanıb sevişməkdən doymamış, kam verib, kam almışdılar. İndisə bu köntöy, yonulmamış, öz toyunda “bəsdir” demədən, ar etmədən bir şüşə araq boşaldan nanəcibin qisməti olurdu…

Bu da Madar.

Madar içəri girən kimi soyunmağa başladı, şalvarını çıxaranda müvazinətini saxlaya bilməyib yıxıldı da. Ülkər pıq eləyib gülümsədi, amma bu gülüş tezcə ikrah hissinə keçdi. Birtəhər soyunub Madar özünü Ülkərin üstünə atdı.

Spirt və tütün qoxuyan nəfəsi ilə Ülkərin üzünü qarsırdı, ruhunu, iç dünyasını basıb əzməkdəydi bu həmlələri ilə.

Hayqıra-hayqıra, tövşüyə-tövşüyə nələrsə eləməyə çalışsa da, edə bilmirdi, əsəbiləşirdi, söyüş söyürdü. Yenidən cəhdlər edir, yenə də alınmırdı. Ülkəri acılayırdı, onu təşəbbüs göstərməyə məcbur edir, kobudluq göstərirdi.

Bir qədər sonra Madar tam yorulub əldən düşdü, üzüqoylu yatağa uzanıb balışı qucaqladı, xorultuyla yatmağa başladı.

Ülkər hönkürərək ağladı. Budurmu onun ailə həyatının başlanğıcı?

Həmin gün Ülkərin göz yaşları səhərəcən qurumamışdı. Vəziyyətdən agah olan qayınanası Nazəndə xanım onu səhərədək ovuda bilməmişdi. Ülkər ağlayıb-sısqayıb söyləmişdi:

-- Adam toyunda sərxoş olarmı?

-- Adam həyat yoldaşının yanında murdar söyüşlər söyərmi?

-- Adam həyat yoldaşı ilə bu qədər qaba, sərt rəftar edərmi?

-- Elə bil, siz də məni bağışlayın, bir fahişə ilə rəftar edirdi.

Növbəti günlərdə də Ülkər bakirə qalmışdı, Madar gah içkili, gah yorğun, gah da tam fərqli bir durumda, gözü-başı şişmiş gələrdi (sonradan Ülkər biləcəkdi ki, həyat yoldaşı nəşə çəkirmiş),bəzən də heç nədən Ülkərlə sözləşər, onu acılayardı, zifaf gecələri yenə də alınmazdı.

Madarın anası Nazəndə xanım olduqca yaxşı qadın idi, mehriban, xoşsima. Oğlu ilə baş verənlərdən çox üzülər, nə yollasa məsələni yoluna qoymağa çalışardı. Qadın göz yaşları içində Ülkərə yalvarardı ki, bu çağa kimi bakirə qaldığını, Madarın hələ də “öz işini görə bilmədiyini” heç kəsin yanında danışmasın. Əlbəttə ki, hamı Madarın gücsüz, zəif, hətta üzdəniraq olmasını təxmin edəcəkdi, haqqında şayiələr, söz-söhbət dolaşacaqdı, aləmdə biabır olacaqdılar. Axı Madar elə birisi deyildi.

Yazıq qadın, Madarı qabağına qoyub danlayırdı, öyüd-nəsihət verirdi, amma bir xeyri olmurdu.

Ülkər dərdini özü çəkir, anasına, bacısına belə demirdi. Əlbəttə, ata-anasına “bir görün məni necə bədbəxt elədiniz” deməsinə, onların üstünə getməsinə əlinə əla bir girəvə düşmüşdü, bununla belə, Nazəndə xanımın insanlığını, Ülkərə ilk gündən necə dəyər verdiyini, ona qızı kimi yanaşdığını əsas tutub bu qadının göz yaşlarına qıymırdı, onun “heç kəs bilməsin” xahişinə axıracan əməl etməkdə israrlı idi.

Yazıq Nazəndə xanım, özü dünyəvi bir insan olsa da, əlacsızlıqdan, çarəsizlikdən mövhumata da əl atmalı olmuşdu, oğlunun “bağlandığını” zənn edib falçıya, cadugərə də pənah aparmışdı.

Yalnız toylarından iyirmi iki gün keçəndən sonra həmin o zifaf gecəsi baş tutdu. İki gün evdən çıxmayan, içib-çəkməyən, canına qulluq edən Madar həmin gecə işinin öhdəsindən, axır ki, gəldi.

Oraya kimi isə Ülkər tərəddüdlər içində qalmışdı, hətta bakirə qalmasına sevindiyi də olurdu, deyirdi, yəqin, Allahın qisməti beləymiş, mən bakirə qalıb hər halda öz Rüfətimə qismət olacağam.

Ailə həyatı çox cansıxıcı keçirdi, qayınanasının və qayınatasının mehribançılığı Madarın kobudluğu, vecsizliyini heç də sığorta eləyə bilmirdi. Bu adam həyat yoldaşını bir dəfə küçə-bayıra çıxarmır, kinoya-konsertə aparmırdı. Yalnız ailəvi toya, nişana, ad günlərinə gedəndə Ülkər bəzənib-düzənib Mərdanzadə ailəsinin bir üzvünə çevrilirdi.

Madar universiteti bitirib prokurorluqda vəzifə alandan sonra bir az da sərtləşdi, qabalaşdı. Bəzən evə gecəyarısı gəlir, yenə spirt və tütün qoxusu ondan əskik olmur, üzün-gözün şişməsi halları da təkrarlanırdı. Bəzən Ülkər onun ağ köynəyində qadın pomadası izləri görür, ondan qadın ətrinin qoxusunu duyurdu. Bir neçə dəfə bunu ona irad tutmuş, bir dəfəsində ərinin gecə bir qadınla intim danışığına belə şahid olmuş, özünü təhqir edilmiş sanaraq çıxıb Gənclikdəki evlərinə qayıtmışdı. Qardaşı dərhal rayona zəng edib ata-anasını çağırtdırmış, onlar da zorla Ülkəri ər evinə qaytarmışdılar.

Qələndərov sərt şəkildə qızına demişdi:

-- Qulaqlarını aç, yaxşı-yaxşı eşit. Sənin ər evindən ancaq meyidin çıxa bilər!

O dönəmlərdə Ülkərin yeganə təsəllisi universitet idi. Dərslərə gedib-gəlir, eyni xeyli açılırdı. Yenə də ümidliydi ki, bəlkə təsadüfən Rüfətini görə biləcək, yenə də ümidliydi ki, bəlkə tale onu cəzalandırdıqdan sonra, bu qədər bədəl ödədikdən sonra bəlkə necəsə bəxti açılacaq. Hətta bir dəfə küçədə ürəyi döyünərək birinin dalınca qaçıb “Rüfət” deyə çağırmış, həmin şəxs geri qanrılanda səhv etdiyini görüb məyus olmuşdu.

Amma daha pisi baş verdi. Bir dəfə dərsdən qayıdanda Madarevdəydi, kefliydi, onun üzərinə şığıdı. Qışqırdı:

-- Harda sülənirdin?

Madarın ata-anası evdə yox idi deyə Ülkər onun sərtliyinin qabağında əsla dinməz qalmadı:

-- Əvvəla ağzının danışığını bil, mən küçə qadını deyiləm ki, sülənəm. İkincisi də, guya bilmirsən hardaydım? Universitetdən başqa harda olasıyam ki?

Ülkər daha artıqlarını dedi, həyat yoldaşını tərbiyələndirməyin qeydinə qaldı:

-- Kişi öz həyat yoldaşına kölə kimi baxmaz, xanım kimi, dost kimi baxar, lap elə şahzadəsi kimi baxar, ona güvənər, inanar, arxalanar. Onunla məsləhətləşər, gələcəyi birgə qurarlar.

Amma Madarın tərbiyələnmək fikri yox idi, çox azğındı həmin gün. Ülkərə əl qaldırdı, dedi, bu gündən daha universitet-filan yoxdur.

Ülkər bu sözləri ciddiyə almadı, düşündü, yəqin, Madar sərxoşdur deyə deyir, sabah unudacaq bu dediklərini. Amma belə olmadı. Madar ertəsi gün universitetə gedibÜlkərin əyani təhsilini qiyabiyə çevirtdirdi.

Ülkər dörd divar arasında dustaq oldu. Üzü gülmədi, hey fikir çəkdi, xəlvətə düşəndə ağladı.

Oğullarının bivecliyini duyan valideynlər onunla danışır, onu düz yola qaytarmaq istəyirdilər, di gəl, nə illah eləsələr də, buna nail ola bilmirdilər.

Bir dəfə Ülkər ailəvi şam yeməyi zamanı belə bir söhbətin də şahidi oldu. Əflatun müəllim oğluna dedi:

-- Madar, sənə daha demədiyimiz söz qalmadı. Heç inanmazdım ki, sən gəlib bu cür olacaqsan. Bir bax, Rüfət də bir kişinin oğludur, biz atalar uşaq vaxtı onlar rayondan bura gələndə sizi güləşdirərdik, sizə müxtəlif suallar verərdik, öz aramızda mübahisə edərdik ki, kimin oğlu güclüdür. Onda ağlıma belə gəlməzdi ki, Rüfətin axırı hara gedib çıxacaq, sənin axırın hara. Madar Mərdanzadə gərək belə olmayaydı. Sənin haqqın yoxdu belə olmağa.

Söhbət Ülkərin Rüfətindən gedirdi, onun adını eşidəndə Ülkər hıçqıraraq ağladı, Nazəndə xanımla Əflatun müəllim də elə bildilər, ərinin danlanması, valideynlərini yarıtmaması səbəbindəndir onun ağlaması.

Oğullarını tərbiyələndirə bilmədikcə valideynlər tamam ruhdan düşürdülər. Belədə xoş sözlərlə, təsəllilərlə, hədiyyələrlə Ülkərin qəlbini almaq istəyirdilər. Hərdən oğlunun etmədiyini etməyə çalışan Nazəndə xanım Ülkəri bulvara çıxarar, gəlin-qayınana yorulunca gəzər, həyat barədə fikir mübadiləsi aparardılar.

Ülkər bu ali təhsilli, son dərəcə savadlı və mədəni qadınla öz yaşantılarını birəbir bölüşərdi, ailə, kişi-qadın münasibətləri barədə bildiklərini, oxuduqlarını, təxmin etdiklərini danışardı. Onu “Madarı çox ərköyün böyütdük, çox sərbəst böyüdü, indi yığıb-yığışdıra bilmirik, amma bir balanız oldumu, bala şirin şeydir, hər şey yoluna düşəcək” sözləri ilə azacıq da olsa ümidləndirən qayınanasına qız vaxtı özünün düşündüyü “xoşbəxtlik əmsalı”nı da açıqlayırdı:

-- Həmişə toyumu, “Vağzalı” sədaları ilə evdən uzaqlaşmağımı təsəvvür edirdim. Atamla qardaşım mənə göz verib, işıq vermirdilər, hər addımım izlənilirdi, heç bir azadlığım, sərbəstliyim yox idi. Həmin o qadağaların içində yeganə ümidim ağ atlı bir oğlana idi, düşünürdüm ki, həmin ağ atlı oğlan məni zülmün, istibdadın əlindən götürüb aparacaq, xoşbəxt edəcək. Toy günümüzü hər bir xırdalığına kimi təsəvvür edirdim. Toy insan ömrünün ən xoşbəxt günü olsun deyə bəylə gəlin gərək bir çox detalları nəzərə alsınlar. Xoşbəxtliyə atılan addımlar var ki, ondan xəbərdar olmaq vacibdir. Dəbdəbəli toy, yoxsa sadə? Minlərlə insan üçün toy, yoxsa yalnız iki sevən üçün? Hiss-həyəcanlı toy, yoxsa tam təmkinli, sadə? İnanın, mən ən təmtəraqsız, ən sadə toyu seçərdim, o toyu ki, sadəcə mənə xoşbəxtlik gətirsin. Mən kabab, qara kürü yeyən dedi-qodulu ailəni yox, şor-çörəklimehribançılığı seçərdim. Nə yazıq ki, bu mənə qismət olmadı.

Nazəndə xanım Neftçilər prospektində sıralanan brend butiklərdən Ülkərə bahalı geyim-kecim almağı da xoşlayırdı. Bu libaslarda Ülkər özünü tam dəyişilmiş, gözəllikləri bir az da qabardılmış hiss edərdi, di gəl, aldığı həzzin yerini tezcə də Madarın ona qarşı münasibətlərini xatırlamaq tuturdu, səmasının ağ rəngini qara buludlarla qaraldırdı.

Nazəndə xanım fikirlərini açıq-aşkar ifadə edirdi, sanki Madarın deyil, Ülkərin anasıydı, daim ona qahmar çıxırdı, üstəlik, bəzən Ülkərə görə hətta onun günahkar valideynlərini də, öz həyat yoldaşını da suçlayırdı:

-- On altı-on səkkiz yaşlı qızları ərə vermək olmaz. Həyat filmlərdəki kimi deyil. Elə iyirmi-iyirmi iki yaşlı oğlanları da evləndirmək olmaz. Valideynlər toplantı edirlər, uşaqlarının əvəzinə qərar verirlər, öz planlarını reallaşdırırlar, birinin hədəfi özünə arxa tapmaq, birinin hədəfi nəsil-qohum çevrəsindən kənara çıxmamağı təmin etmək, birininki varlanmaq, birininki də, bizimkilərdəki kimi, dostluqlarını qohumluğa çevirmək olur. Nəticədə onlar öz bəsit istəkləri sayəsində övladlarını bədbəxt edirlər. Əksərən bir-biri ilə tanış belə olmayan, bir-birinə heç bir hiss bəsləməyən uşaqları zorla bir-birinə pərçimləyib bədbəxt edirlər. Bilirsən, qızım, indi əlli-altmış il əvvəlki zəmanə deyil. Bəlkə də bu prinsip haçansa məqbul olub, amma indi məqbul ola bilməz. İndiki kompüter, internet əsrində uşaqlar ovaxtkı uşaqlar deyillər. Təfəkkür, məfkurə, bilik, savad, elm – hər şey dəyişib, di gəl, mental qanunlar dəyişməyib ki, dəyişməyib.

Bir ara Madar lap azğınlaşdı, bəzən günlərlə evə gəlmirdi, sorağı gah İstanbuldan, “Reyna” diskotekasından, gah Batumidən, “İveriya” kazinosundan gəlirdi. Valideynləri də Ülkərlə birlikdə kədərə batmışdılar.

Hamiləlik dönəmində Ülkər Madardan hər halda qayğı gözlədi, qışın oğlan çağında alça arzulayan, arzusunu həyat yoldaşına söyləyən, həyat yoldaşının da gedib yerin altından da olsa həmin alçanı tapıb gətirməsindən xoşhal olan bəxtəvər hamilə xanımlar barədə çox eşitmişdi, təəssüf ki, buna bənzər bir şeyi Madarda görə bilmədi. Yalnız hərdən onun günbəgün irilənməkdə olan qarnına baxıb “Hə, oğlum haçan dünyaya gələcək” sualını ünvanlamaqdan başqa Madarda bir dəyişiklik sezə bilmədi.

2005-ci ilin 11 aprelində qızı dünyaya gəldi.

Analıq hissi necə də təkrarsızdır, gözəldir. Körpə qığıltısı onu özündən alıb apardı. Körpənin qoxusu onu necə də məst elədi. Leyla Şıxlinskayanın Doğum evinə Madar yenə də sərxoş halda gəldi, böyük gül dəstəsi və bahalı şokoladla gəlmişdi, sevincək idi, Ülkər xəstəxanadan çıxanda da dostları üçün böyük bir ziyafət təşkil elədi.

Ata olmasının sevincini cəmi bir neçə gün yaşadı, sonra uşaq da onun üçün adiləşdi.

Hətta bir dəfə Ülkəri təhqir də elədi ki, ay ləçər, canın çıxardı oğlan doğsaydın?

Ülkər Rüfətlə sevişdiyi dönəmdə əhd eləmişdi ki, sevgi ilə doğulan oğluna Elvin, qızına Aylin adını qoysun. Əhdinə əməl elədi, Madarın uşağa hansı adın qoyulmasını vecinə belə almadığını görüb Nazəndə xanıma dedi ki, Aylin adından çox xoşum gəlir, istəyirəm qızıma Aylin adını qoyum.

İlk nəvə sevincindən qanad açıb uçmağa hazırlaşan Nazəndə xanımla Ərəstun müəllimin öz qərarları var idi, onlar da özlüklərində gələcək nəvələrinə adlar seçmişdilər, amma onsuz da talesiz olan gəlinlərinin ziddinə getməmək, onu bir az da əzməmək qərarı verib Aylin adıyla razılaşdılar.

Nəvəsini görməyə gələndə Qələndərov Zöhrəyə dedi ki, nəvəm kopya özümə oxşayır. Gör bir necə ciddi və qaraqabaqdır.

Həmin an evliliyindən bəri ilk dəfə Ülkər təklikdə qalanda atasına necə də bədbəxt olduğunu dilə gətirdi, onu əşya kimi satmaqda ittiham elədi. Dedi, dünyada ən gözəl dad sevginin dadıdır. Allah insanı sevgidən yaradıb.

Dedi, bax, sən ev alanda da, maşın alanda da, sevdiyin, bəyəndiyin evi, maşını alırsan. Amma daha önəmli şey ailə qurmaqdır. Sən ata olaraq məni sevgi ilə ailə qurmaqdan məhrum elədin.

Ülkər ilk dəfə ailə həyatının bütün acılarını ətraflı olaraq atasına danışdı, onu qızını bədbəxt eləməkdə ittiham etdi.

Qələndərov həmişə odlu-alovlu, hikkəli görünsə də, bu dəfə qızının üstünə getmədi, onu səbirlə dinlədi, sonda da “Sən daha anasan, balanın xatirinə hər şeyi yoluna qoymalısan, Madar da başı daşdan-daşa dəyəndən sonra sakitləşəcək, ailəcanlı olacaq” deyib qızı ilə xudahafizləşdi.

Bir dəfə isə lap dəhşətlisi oldu. Gecə Ülkərin yuxusu qaçmışdı, Rüfətin verdiyi kitabı götürüb vərəqləyirdi, şeirlərlə baş-başa idi.

Başımda tufan var, könlümdə çovğun, 
Arzu da, fikir də qaldı yarıda, 
Gör necə güclüsən, 
sənin yoxluğun 
Mənə ögey etdi doğmaları da.

Fərəhim, sevincim dünəndə qaldı, 
Dərdimdə, qəmimdə yaşarsan mənim. 
Yoxluğun gör necə qələbə çaldı, 
Bugünüm ölüdür, 
yaşar dünənim! 
Çaldım öz könlümü ayrı simdə mən;
İlişib qalmışam dünənimdə mən.

Kitabı oxuyub sinəsinə sıxır, göz yaşı axıdırdı. Birdən başının üstündə ərini gördü, Madar onun əlindən kitabı qapdı, açıb Ülkər oxuyan şeirə göz gəzdirdi:

Fərəhim, sevincim dünəndə qaldı, 
Dərdimdə, qəmimdə yaşarsan mənim. 
Yoxluğun gör necə qələbə çaldı, 
Bugünüm ölüdür, yaşar dünənim! 

Gecənin bir aləmi necə çığırdısa, səsi dərin sükutda əks-səda verdi:

-- Demək, eşqə düşmüsən? Keçmiş sevgilini unuda bilmirsən?! Fahişəymişsən sən, xəbərimiz yox imiş!

Madarın valideynləri də gözlərini ovuşduraraq qaçıb gəldilər. Bu boyda həngaməyə səbəb yalnız Madarın Ülkəri bir kişi ilə tutması ola bilərdi, görəndə ki, Ülkərin kitab oxuması səbəbindən Madar bu cür oyun çıxarır, valideynləri ona dişlərinin dibindən çıxanı dedilər. Amma Madar sərxoşdu, hallı idi, özündə deyildi. Kitabı cırdı, pəncərəni açıb oradan küçəyə vızıldatdı.

Ülkər ərinin çıxardığı bu oyundan daha da əzildi, daha da sındı. Sanki kitabı yox, ürəyini cırdılar, pəncərədən çölə vızıldatdılar.

O arada Ülkərin yeganə təsəllisi balasını sinəsinə sıxıb ağlamaq idi. Bəzən fərqinə varırdı ki, körpənin üst-başını da yamyaş edib gözünün yaşları ilə.

Aylin günlə, ayla yox, sanki saatla, dəqiqə ilə böyüyürdü. Dil açması, yeriməsi də özünü çox gözlətmədi. Baba-nənə, bir də ana sevgisi ilə tam əhatə olunmuş uşağın çarpayısı, kolyaskası, paltarı ən bahalılarından idi. Onun əmziyi belə Amerikadan gətizdirilmişdi, qiyməti iki yüz qırx dollar idi.

Amma nə olsun?! Zahiri xoşbəxtlik arxasında böyük bir daxili nigarançılıq vardı, bu da atanın balaya diqqətsizliyi idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.12.2023)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bol izləyicisi olan rubrikamız yenidən Bakıya qayıdıb. Xəzər rayonundakı 121 nömrəli tam orta məktəbdəyik. Direktor Zaur Yusifov və öncül şagird Arzu Eminli ilə görüşürük. 

DİREKTOR

Ə.Quliyev adına 121 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Yusifov Zaur Rəfail oğlu 20.02.1979-cü ildə Lerik rayonu Monidigah kəndində anadan olmuşdur. 1985-ci ildə Sabir Əliyev adına Monidiga kənd orta məktəbinin 1-ci sinfinə qəbul olmuş, 1996-cı ildə həmin məktəbin 11-ci sinfini bitirmişdir. 1996-cı ildə ADPU-nin fizika fakultəsinə qəbul olmuş, 2000-ci ildə Universiteti bitirmişdir. 2002-ci ildə Lerikdəki İ.Nuriyev adına Qosmalian kənd orta məktəbinə riyaziyyat müəllimi təyin edilmişdir. 2004-cü ildən pedaqoji fəaliyyətini Lerik qəsəbə M. Bağışov adına 3 nömrəli tam orta məktəbinə fizika müəllimi təyin edilmişdir. 2008-ci ildə  Bakı şəhəri F.Bayramov adına 22 nömrəli tam orta məktəbə fizika müəllimi vəzifəsinə təyin edilmişdir. 2017-ci ildə M.Ə.Sabir adına 259 nömrəli tam orta məktəbə direktor vəzifəsinə təyin edilmişdir. 2022-ci ildə Ə.Quliyev adına 121 nömrəli tam orta məktəbə direktor vəzifəsinə təyin edilmişdir. Hal-hazırda həmin məktəbdə direktorluq fəaliyyətini davam elətdirir.

ŞAGİRD:

Mən Eminli Arzu Zahid qızı 28 fevral 2008-ci ildə dünyaya göz açmışam . Bakı şəhəri Xəzər rayonu Əmirəhməd Quliyev adına 121 saylı tam orta məktəbin 10-cu sinif şagirdiyəm. Arzum ibtidai sinif müəllimi olmaqdır. Bədii kitab oxumağı çox sevirəm.

ESSE

“Unudulmaz tarix”

27 sentyabr 2020-ci il  tarixində başlanan və Azərbaycanın qələbəsi ilə bitən «II Qarabağ müharibəsi» heç vaxt xalqımızın yaddaşından silinməyəcəkdir. Azərbaycan  xalqının igid əsgərləri tarix yazırdılar. Prezidentimizin müdrik siyasəti nəticəsində xalqımız "Dəmir yumruq" kimi birləşib düşmənə meydan oxudu. Üstündən illər , əsrlər keçsə belə, bu tarixi yazan qəhrəmanlarımız unudulmaz. Vətən uğrunda düşünmədən canını fəda edən igid əsgərlərimiz hər zaman Azərbaycan xalqı üçün var olacaq. Onlar ən müqəddəs və şərəfli olan Şəhidlik zirvəsinə yüksəlmişlər. Şəhidlik zirvəsinə qalxmaq hər 

kəsə nəsib olmur. Bu zirvəyə təkcə cəsarətli, qeyrətli, şərəfli və müqəddəs insanlar yüksəlir. Şəhidlik zirvəsinə yüksələn insanlar ölməzdirlər və  onlar ölümləri ilə tarix yazırlar. Şəhidlər bizim fəxrimizdir, qürurumuzdur.

Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin unudulmaz ifadəsində söylədiyi kimi:

“Biz bu dərdi, bu qəmi daim qəlbimizdə saxlaycağıq. Ancaq eyni zamanda bu şəhidlərin qəhrəmanlığı Azərbaycan xalqı üçün, Azərbaycan gəncləri üçün çox gözəl  örnək olub. Bundan sonra da örnək 

olacaqdır. Mən tam əminəm ki, Azərbaycanın bugünlük nəsli də, gələcək nəsilləri də, bu şəhidlərin 

qəhrəmanlığından nümunə götürəcəklər. Azərbaycan xalqının milli azadlığını qorumaq üçün, Respublikamızın müstəqilliyini qorumaq üçün daim mübarizədə olacaqlar. Daim qəhrəmanlıq 

nümunələri, vətənpərvərlik nümunələri göstərəcəklər.”

 Bizim igid, cəsarətli əsgərlərimiz Vətən Topaqlarını işğaldan azad edib döyüş meydanında tarixi ədaləti bərpa etdi. Azərbaycana qələbə yaraşır. Biz, azərbaycanlılar bütün dünyaya  gücümüzü göstərdik! 

Yaşasın, Azərbaycan, Qarabağ Azərbaycandır!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.13.2023)

Çox vaxt jurnalist müsahibindən söz ala bilmir. Necə edəsən ki, müsahibin danışsın? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış tənqidçi Əsəd Cahangirlə “Ustad dərsləri” rubrikasını təqdim edir. Burada Əsəd Cahangirin müxtəlif illərdə götürdüyü ən maraqlı müsahibələr tarixi ardıcıllıqla təqdim olunur. Növbəti müsahib bəstəkar Cavanşir Quliyevdir. Ondan müsahibə1998-ci ilin martında  götürülüb.

“AZƏRBAYCAN ƏSGƏRİ” MARŞI BİR NEÇƏ DƏQİQƏYƏ YARANDI

Azərbaycan mədəniyyəti tarixində iki möcüzə var, birini yeddidən yetmişə hamı əzbərdən deyir, ikincisini isə yeddidən yetmişə hamı oxuyur. Birincisi Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeiri, ikincisi isə Cavanşir Quliyevin “Azərbaycan əsgəri” marşıdır. Müsahibimiz öz orjinal bəstələri ilə Azərbaycan musiqi mədəniyyətinə yeni üslub gətirmiş, onu mövzu və məzmunca zənginləşdirmiş, istedadlı bəstəkar Cavanşir Quliyevdir.

-Cavanşir müəllim, çoxları sizi qarabağlı bilir. Bu, sənətlə məşğul olmağınızdanmı irəli gəlir?

-Atam, doğrudan da, qarabağlıdır. O, Şəkidə işləyəndə anamla tanış olub və mən Şəkidə doğulmuşam.

-Amma, deyəsən, ana yox, ata tərəfə çəkmisiniz.

-Niyə elə düşünürsünüz?

- Yumora da o qədər də meylli deyilsiniz.

-Bəlkə də, bu mənim şəxsi həyatım yox, xalqımızın, vətənimizin indiki durumu ilə bağlıdır.

-İlk bəstəniz yadınızdadırmı?

-İlk dəfə musiqi məktəbində oxuyanda tar üçün pyes yazmışdım. Bir müddətdən sonra gördüm ki, əhəmiyyətsiz bir şeydi, cırıb atdım.

-Çoxmu əsərlərinizi cırıb atmısınız?

-Uşaqlıqda yazdıqlarımın bəzilərini.

-Peşman deyilsiniz ki?

-Yox.

-Hərdən mahnı da oxuyursunuz, bu, hansı istəkdən irəli gəlir?

-Mənim müğənnilik səsim yoxdur. Özümü müğənni hesab etmirəm. Hərdən elə-belə , özüm üçün oxuyuram.

-Şöhrət sizi niyə belə gec gəlib tapdı?

-Şöhrət geniş anlayışdır, siz onu nə mənada işlədirsiniz?

-O mənada ki, uşaqdan-böyüyə hamı mahnılarınızı zümzümə eləsin.

-Bu mənada sizinlə razıyam, şöhrət məni bir az gec tapıb. Amma mən hələ konservatoriyanın üçüncü kursunda oxuyanda əsərlərimdən biri SSRİ Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən alınmışdı. Moskvanın adi bir tələbəni tanıması o vaxt üçün balaca məsələ deyildi. 1980-ci ildə SSRİ Bəstəkarlar İttifaqı tərkibində keçmiş sosialist ölkələri və ABŞ-da oldum. O vaxtlar məni xaricdə daha yaxşı tanıyırdılar, nəinki Azərbaycanda. Bəstəkar yalnız populyar əsər yazandan sonra sizin dediyiniz mənada məşhurlaşır. Qara Qarayev kimi böyük bəstəkarın çoxları yalnız adını bilir, amma bir əsərinin belə musiqisini bilmirlər.

-Fərdi üslubunuzun əsas cəhətini nədə görürsünüz?

-Ənənə ilə müasirliyin vəhdətində. Ənənə deyəndə milli xalq musiqisi, aşıq havalarını, müasirlik deyəndə isə dünya musiqi standartlarını nəzərdə tuturam.

-Sənətdə idealınız olubmu?

-Mən heç kimə pərəstiş etməmişəm. Sadəcə, sevdiyim sənətkarlar olub. Bunlar istər Azərbaycan, istərsə də dünyanın bütün böyük, istedadlı bəstəkarlarıdır. Mən onlardan öyrənmişəm və öyrənirəm. Dinləyicilərin  idealı ola bilər. Amma sənətkar üçün bu ola bilmz. Əgər mən desəm ki, Çaykovski idealımdır, onda deyərlər ki, bəs, Rimski, Korsakov, bəs, Bethoven, bəs Bax, bəs Motsart...

-Özünüzü hansı sənət cərəyanının üzvü hesab edirsiniz?

-Bizim nəsil bəstəkarlar – İsmayıl Hacıbəyov, Eldar Mansurov, Faiq Sücəddinov, Elnara Dadaşova və eləcə də mən əsası Qara Qarayev tərəfindən qoyulan avanqardizm cərəyanının həvəsinə düşüb sənətə gəlmişik. Qarayev bu cərəyanın təkcə Azərbaycanda deyil, həm də bütün SSRİ-də banisi idi. Ona görə də Kommunist ideoloqları tərəfindən kəskin tənqid olunurdu. Onun vaxtsız ölümündə, yəqin ki, bu haqsız tənqidlərin də payı var.

-Bir müddət “Azkonsertbirlik”in bədii rəhbəri işlədiniz. Sonra niyə oradan uzaqlaşdınız?

-Üç il işlədim – 1990-93-cü illərdə. Sonra özümü o vəzifədə görə bilmədim və oradan çıxmalı oldum.

-Əbülfəz Elçibəyə həsr etdiyiniz mahnı niyə heç yerdə ifa olunmadı?

-Onu məndən niyə soruşursunuz? Oxuyanlardan soruşun.

-Bu əsəri kimin oxumasını istərdiniz?

-Bu, xor üçün yazılmış əsərdir. Arada bircə sətir qadın səsi üçün yazılmış solo musiqisi var.

-Qadın demişkən, zərif cinsə münasibətiniz necədir?

-Çox gözəl, bizi dünyaya qadın gətirir.

-Bu anaya münasibət oldu.

-Qadın bizə qız bəxş edib.

-Yəqin ki, siz əsil azərbaycanlı kimi onun adını çəkmək istəmirsiniz.

-Bu, avamlıq olardı, qızımın adı Aytəkindir.

-Deyilənə görə, müğənni qadınlar sizi çox sevirlər.

-Mən müğənni qadınlardan özümə qarşı xüsusi sevgi hiss etməmişəm. Əgər belədirsə, onlara ancaq çox sağ olun deyə bilərəm. Bunlar bir müğənninin bəstəkara simpatiyası kimi yozulımalıdır.

-Niyə mahnılarınızı ən çox Aygün Kazımovaya verirsiniz?

-Azərbaycanın qadın müğənniləri içərisində ilk dəfə olaraq əyləncəli ifa üslubunu səhnəyə gətirən Aygün olub. Buna görə onunla işləmək maraqlı idi. Ancaq Aygünün repertuarı zəif olduğuna görə il yarım ərzində onun üçün 10-15 mahnı bəstələdim. İstədim ki, öz repertuarı olsun. Bunu özümə borc bildim. Aygün həm səhnə davranışı, həm də ifa baxımından əsil estrada müğənnisidir.

-Estrada müğənnisi səhnədə quş kimi uçmalıdır. Maykl Cekson, Valeri Leontiev, Anjelika Varum, Tarkan, Zəfər Pekər, heç olmasa Faiq Ağayev və ya Brilyant Dadaşova kimi müğənnilər bu baxımdan estrada standartlarına daha çox uyğun gəlir. Aygünün getdikcə artan çəkisi onu səhnədə çox ləng göstərir.

-Elə görünür. Çünki operatorun necə çəkməsindən çox şey asılıdır. Bir də ki, Azərbaycan kişiləri köklüyü sevirlər. Dünya standartları ilə biz heç vaxt hesablaşmamışıq. Rəşid Behbudov və Zeynəb Xanlarovadan başqa heç kəs dünya səhnəsinə çıxa bilmədi. Amma iradınızla mən də müəyyən qədər razıyam. Hərdən deyirəm, ay qız, hara belə kökəlirsən?

-Siz siyasi mövqeyi olan sənətçisiniz. Bu maraq nədən doğur?

-Hamı kimi mən də Azərbaycan vətəndaşıyam. Yeddi milyon vətəndaşın hər hansı biri kimi mənim də buna haqqım çatır. Amma heç bir partiyaya üzv olmamışam və olmayacam. Məm Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin ideologiyasını yeganə ideoligiya, Azərbaycan Demokratik Respublikasını isə ideal dövlət quruluşu hesab edirəm. Hakimiyyətdə kim olur-olsun, fəqri yoxdur.

-Siz Azərbaycan Demokrat Partiyasına marş yazmış və sonra onu geri almısınız. Bu nədən irəli gəldi?

-Mən bu marşı sifarişlə yazdım, niyə geri aldığımı deməyəcəm. Çünki bu olacaq Qurban Məmmədov və Sərdar Cəlaloğluya qarşı kampaniyaya qoşulmaq.

-Sifarişlə yazdığınız əsərlər müqabilində nə qədər haqq alırsınız?

-Bu kommersiya sirridir. Bəyəm, mən sizdən nə qədər qonorar aldığınızı soruşuram?

-Lazımdırsa, deyə bilərəm.

-Mən də sizə dövlət tərəfindən verilən maaşı deyə bilərəm: Milli teatrın musiqi hissəsinin müdiri, Konservatoriyada müəllim, İncəsənət Universitetində müəllim, “YUĞ” teatrında repetitor. Hamısı ilə bir yerdə 150 min manat maaş alıram.

-“Azərbaycan əsgəri” marşı necə yarandı?

-Şuşa və Laçında əsgərlərlə görüşdüm. Ona qədər mən əsgərlərə Bakı küçələrində rast gəlmişdim. Və həmişə fikirləşirdim ki, görəsən, bunlar vətəni necə qoruyacaqlar? Cəbhədəki əsgərləri görəndə məndə ordumuza inam oyandı, marş yazmaq qərarına gəldim. Əhliyyət Süleymanov adlı bir əsgər mənə bir mətn verdi və xahiş etdi ki, marşı bu mətnə yazım. Bakıya gələndə gördüm ki, marş yazmaq həvəsi məni içəridən dağıdır. Marş vur-tut bir neçə dəqiqəyə yarandı.

-Marşın mətni Mehmet Əmin Yurdakul adlı türk şairinə məxsusdur. Siz isə müəllif kimi Əhliyyət Süleymanovu göstərirsiniz.

-Mən bunu bilməmişdim, tələsik oldu, elə verdim. Sonra bunu mənə Akademiyadan bir oğlan dedi. Amma o dedi ki, guya bu şeir əsrin əvvəllərində yaşayan Əli Kami adlı Azərbaycan şairinə məxsusdur.

-Tәsәvvür edin ki, seһrli xalçaya minib başqa planetә gedirsiniz. Sizә özünüzlə yalnız bir şey götürmәyә icazә verirlәr. Nәyi seçәrdiniz?

-Anamı...

-Bəs, niyə ana haqqında mahnınız yoxdur?

-Musiqi ana haqqında hisslərimi ifadə etməkdə acizdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.12.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində yenə şeir vaxtıdır, sizlərə Günel Balakişi Ağayevanın şeirlərini təqdim edirik.

ANAMDAN SONRA…

Çantasını açdım

İçindən bir kağız parçası tapdım.

Alacaqları varmış,

Baxdım ki, siyahı yazmış…

1. Corab

2.Ayaqqabı…

”Gülüm”ə dəri

Õzümə adi….

Səndən sonra …

aldım, anam,

Corab da, dəri ayaqqabı da…

Amma həmişə üşüdü ayaqlarım

İyulda da, avqustda da.

Həyatımı soruşsan,

Səndən sonra …

mənim həyatım

Sənin ayaqqabın kimidir,

Hər şey adi!..

***

Səni ağladanları ağlada bilmərəm,

Öldürə bilmərəm, döyə bilmərəm,

Mən heç qarışqaya qıya bilmirəm,

Baxma ürəyimin böyüklüyünə,

Əllərim balacadır,

Divə gücüm çatmaz.

Amma öpərəm...

Acı göz yaşından elə, öpərəm,

Çəkərəm qəmini, elə çəkərəm,

Gözlərinin qarasına qurban olaram,

Göz yaşın da gözəldir,

Gülüşünə çatmaz.

Ağardaram saçlarımı, ağardaram,

Ölərəm səninçün, elə ölərəm,

Səni yasa boğan, küsdürən mənəm?

Gedərəm ömründən, elə gedərəm..

Bir də əlin çatmaz.

***

Günah səslərindən qulaq batardı,

Yaxşı ki, kölgələr laldı.

Yaxşı ki, kölgələr danışa bilmir,

Kölgə ayaq altda qalıb uzandı

Yerin qulağı var, adamlar bilmir.

Kimin kölgəsisən, divardan baxan?

De, hansı günahdan bəslənib boyun?

Özünə ev tikib ümidlər yıxan,

Kimin ölüsünə çalınıb toyun?

Sən mənim deyilsən, sən mən deyilsən,

Allah, utanıram mən öz kölgəmdən.

Mən iblis deyildim, mən adam idim,

Bəs o ucalıqdan necə kiçildim?

Allah, bu nə zülmət, bu nə haraydı?

Yerdən də aşağı bir yermi vardı?

Burda dil-dil ötür dilsiz şahidim, kölgəm...

"Cəhənnəm"ə çağırır...gedim!

***

Mənə sənsizliyi öyrətdin, adam,

Gözümə görünmə, gözdən düşmüsən.

İlk günlər sənsizlik zülm idi, zülm.

İndisə sıradan, adi birisən.

Çoxmu dəyər verdim? Dəyməzmi idin?

Mən səndə yanıldım, inandım, yandım.

Yəni sən bu qədər dəyərsiz idin?

Səni sevdiyimə özüm utandım!

Gülüb yan keçəcəm, qarşıma çıxsan,

Ayaq səslərindən tanırdım hətta.

Xatırlayırsanmı? Sən indi yadsan!

İnsan yaşatdığın yaşar həyatda!

***      

Mən elə bir məmləkətdə doğuldum ki,

Gənc ömürlər yarpaqlardan öncə solur.

Köçəri quşlardan öncə şəhidlər uçur cənnətə,

Belə gəlir payız fəsli bu yerlərə.

Bahardan doymayan pöhrələr,

Atadan doymayan körpələr...

Xəzan anaların saçından başlayır burda,

Torpaq ataların ürəyindən başlayır çürüməyə.

Mən elə bir məmləkətdə doğuldum ki,

Şəhid evləri UÇUQ-SÖKÜK damlardan asılmış

TƏZƏ bayraqlardan bəlli olur.

Mən elə bir məmləkətdə doğuldum ki,

Kişilər ya şəhid olur ölür,

Ya da utandığından ölür.

***

Bu qədər sevməzki adam adamı,

Səndə nə görmüşəm, bilmirəm axı.

Lap deyək, yaxşısan, yaxşı adamsan,

Dünyada səndən də yaxşı var axı.

Saatı soruşur, bayaq bir qadın,

Deyirəm, səkkizdir, oevdən çıxır.

Qorxdum, sərsəriyə çıxacaq adım,

Hamı mənə dəli gözüylə baxır.

Bu vaxt işə gedir, bu vaxt qayıdır,

Necə də əzbərdən bilirəm, ah, ah...

İkinin yarısı nahar edəcək,

Günümə-saatıma bax, Allah, Allah.

Çayını süzəndə ehmalca süzün,

Bardağı sonadək dolmamalıdır.

Mənim ömrüm-günüm, özüm,

Onunsa...

Yeməyi acısız olmamalıdır.

Bu qədər sevməz ki adam adamı,

Yenə ətirinlə ətirlənmişəm.

Adın batsın, unutmuşam adımı,

Sən gedəli yox olmuşam, itmişəm!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.12.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik. 

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

14) Bir neçə planla hərəkət edə bilmək.

Uğur qazanmaq yolunda çoxplanlılıq da ən vacib faktorlardandır. Həyatda uğur qazanmış əksər liderlərin tərcümeyi-halına baxanda mütləq onların fəaliyyət yollarında A, B və hətta C planlarının olması aydın sezilir. Bir planla irəliləmək ilk məğlubiyyətdəcə mübarizəni dayandırmaq deməkdir. Amma yardımçı planlar mübarizəni davam etdirmək, son nəticədə nəyin bahasına olursa olsun qalibiyyətə qovuşmaq üçün əlavə şanslar deməkdir.

***

Öncəki günlər isə digər parametrləri açıqlamışdım:

1) Nümunəvi tərbiyə almaq.

Həyatda uğur qazanmaqçün nümunəvi ailədən çıxmaq, ziyalı, dünyagörüşlü, cəmiyyət üçün etiket sayıla biləcək valideynlərdən tərbiyə almaq əlavə, hətta deyərdim ki, çox böyük şərt və stimuldur. Sonrakı mərhələdə bağça və məktəb müəllimlərindən, kollektivdə ustad və qabaqcıllardan, cəmiyyətdə liderlərdən, örnək götürüləcək hər bir şəxsdən əxz edilən tərbiyə, xarakter formalaşdıracaq öyüd, nəsihət və vərdişlər fərdin tam kamilləşməsinə xidmət edir, bu da onun uğur yolunda daha qətiyyətli addımlar atmasına təsir göstərir.

Nümunəvi tərbiyə alan insan sonucda mütləq özü nümunəvi tərbiyəsi olan insana çevriləcək. Bu tip insan da öz növbəsində ətrafındakılara tərbiyəli olmaq mədəniyyətini aşılamağa başlayır, gələcək nəslin tərbiyə əxz edərək formalaşmasına təkan verir.

Primitiv bir misal çəkim. Tərbiyəli olmaq o demək deyil ki, hər hansı bir məclisdə yeməyi süfrəyə dağıtmayasan. Tərbiyəli olmaq odur ki, yanında əyləşən şəxs bunu edəndə onu pərt vəziyyətə salmamaq üçün özünü görməməzliyə vurasan.

2) Möhkəm ailəyə malik olmaq.

Uğura doğru yönələn gəncin möhkəm, sağlam ailədən çıxması, bir-birini anlamaq, bir-birinə güzəştə gedə bilmək üstünlüklü, münasibətlərin inam və etibar üzərində bərqərar olduğu, dedi-qodusuz, qanqaraçılıqdan uzaq, problemsiz ailənin üzvü olması da şərtdir. Belə ailə bütün qüvvələrini həyat hədəfinə yönəltməkdə, bir növ, sənin səfərbəredicin ola bilir.

Burada kişi-qadın münasibətləri də vacib detaldır. Fikri və arzuları üst-üstə düşən ərlə arvadın həyatı qədər gözəl həyat ola bilməz. Möhkəm ailə faktorunun təməlində ailə başçısının ağıllı siyasət yürütməsi (ailəni kiçik dövlət adlandırırlar) başlıca rol oynayır. Gənclər ailə həyatı qurarkən mütləq doğru seçim zərurətini də lazımınca dərk etməlidir. Hər cəhətdən bir-birini təmin edən cütlüklər ailə həyatı qurmalıdırlar. Hətta, belə bir deyim də var: çalış özünlə bir boyda olan arvad alasan, özündən hündürünü alsan ayaqları altında qalıb taptalana bilərsən.

3). Milli kök və dini mənsubiyyətə bağlılıq.

Hər bir fərd öz milli kökünə bağlanmalıdır, dininə hörmət etməlidir. Min illər boyu gələn adət-ənənələr, davranış qayda-qanunları, atalar sözləri, məsəllər və digər folklor nümunələri, oyunlar və ayinlər birləşərək fərdin milli xarakterini formalaşdırır.

Milli kökə bağlı insan öz qabında olan insandır, başqa qabda isə insan heç vaxt özünü rahat hiss eləyə bilməz.

Milli kökü, dini olmayanın istinad nöqtəsi olmaz. İnsan nə qədər kosmopolit olsa belə yenə milli xarakterini qorumalı, nə qədər ateist olsa belə yenə xalqının dini inanclarına hörmət etməlidir. 

4) Yüksək səviyyəli təhsil ala bilmək.

Təbii ki, ibtidai təhsil almaq mütləqdir, amma mən ali təhsili də uğur etalonunun bir parçası hesab edirəm. Həyatda bilik qazanmaq təhsilsiz də mümkün ola bilər. Ancaq ali təhsil özündə təkcə biliyi ehtiva eləmir, o, həm də biliyin qavranması tərzidir, düşüncə tərzidir, bilikdən necə istifadə etmək təlimçisidir. Universiteti mühiti insanın dünyagörüşünün formalaşmasında ən başlıca faktorlardandır.\

5) Sağlamlıq və fiziki durumun qənaətbəxş vəziyyəti.

Bəşəriyyət tarixində insan üçün sağlamlıqdan vacib bir nəsnənin adını çəkə bilən şəxs hələ mövcud olmayıb, olmayacaq da. Məşhur deyimdir, sağlam bədəndə sağlam da ruh olar.

Fiziki durumu zəif olan, xəstə olan insanın uğura doğru yolu, təbii ki, əngəllənir. Öncə özünü sağalt, fiziki durumunun qeydinə qal, sonra uğur yoluna çıx.

Məncə, hər bir insan xəstələnib həkimə getmək əvəzinə xəstələnməmək üçün həkimə getməlidir. Sağlam həyat tərzi – sağlam qidalanmaq, fiziki hərəkətdə olmaq, zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq, təbiətlə vəhdətə sığınmaq – bax bütün bunlar uğur qazanmaq istəyən insanın xarakterik xüsusiyyətləri olmalıdır.

6). Yaxşı əhatə dairəsinə malik olma.

Səni kimlər əhatə edir, dost-tanışların kimlərdir, komandan kimlərdən ibarətdir, bunlar çox əhəmiyyətli nəsnələrdir və uğur qazanmaq istəyən insançün çox vacib şərtlərdəndir. Və çox maraqlıdır ki, bütün liderlik konsepsiyalarında lider olmaq şərti tək özünün liderlik qabiliyyətindən, avtoritarlığından ibarət deyil, həm də ardıcıllarının, ətrafının, sənin idarəçiliyində olanların bu işdə sənə nə dərəcədə dəstək durmalarından, onların iş qabiliyyətlərindən, sənin onlarla münasibətdə nə qədər demokratikliyə önəm verməyindən asılıdır.

İnsanın yaxşı ətrafa malik olması anlayışı çox dərin anlayışdır, yaşadığın mənzili, avtomobilini, pal-paltarını ara-sıra dəyişdiyin kimi lazımi anda və lazımi məqamda ətrafını da dəyişə bilməyin çox vacibdir.

7) Bol mütaliə, qabaqcıl təcrübənin mənimsənilməsi üstünlüyü.

Bol mütaliəli olmaq, təbii ki, insanı kamilləşdirməkdə, onun nitq və qabiliyyətlərinin inkişafında, bilikli, ünsiyyətcil, hazırcavab olmağında əvəzsiz rol oynayır. Kitab həyat müəllimidir, ondan yalnız öyrənmək, bəhrələnmək mümkündür.

Hazırkı İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyalarının hədsiz inkişafı dövründə bol informasiya almağın zəruriliyi hər kəsə bəllidir. Bilik və informasiya, haradasa, uğur qazanmaq istəyən müasir insanın iki qolu anlamındadır, iki qanadı anlamındadır.

Mütaliənin ikili xarakterini də nəzərə almaq yerinə düşərdi. Ümumi biliklər almaqla, dünya və təbiət, insan münasibətləri barədə bilgilər alıb kamilləşməklə yanaşı uğura doğru gedən insan spesifik biliklər almaqla məhz seçdiyi sənət, peşə yolu barədə zəruri bilgilər əldə edə bilir ki, bu da onun uğura doğru yolunu xeyli sürətləndirir.

8) Sevdiyin peşə ilə seçdiyin peşənin vəhdəti.

İnsan karyera quranda bilirsiniz, hansı halda daha uğurlu olur? Onun sevdiyi peşə ilə seçdiyi peşə eyni olsun. Heç vaxt insan sevmədiyi bir peşədə uğur qazana bilməz. Bu absurd bir şeydir, boşluqdur, xəyal qırıqlığıdır. Mən haradasa bunu gəncin birini sevib başqası ilə ailə həyatı qurmasına bənzədirəm.

Peşə seçəndə mütləq qəlbinizin səsinə qulaq asın, əziz gənclər. Valideyn təhriki, kiminsə təsiri sizi yolunuzdan sapındırmasın. Yalnız sevib zövq aldığınız peşədə uğurlu karyera qura bilərsiniz, bunu unutmayın.

9) Peşəkarlıq.

Peşəkarlıq və diletantlıq. İki ayrı-ayrı qütblər. XII əsrdə yaşamış dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi demişkən: «Kamil bir palançı olsa da insan, yaxşıdır yarımçıq papaqçılıqdan». Peşəkar palançı olmaq diletant papaqçı olmaqdan daha şərəflidir, Nizami Gəncəvinin təbirincə.

Peşəkarlıq özünə güvəndir, güclü olmaqdır, sahənin bilicisi olmağındır, qabaqcıl təcrübə, məktəb keçmək anlamıdır, işdən həzz duymağındır.

Diletantlıq isə gözüqıpıqlıq, inamsızlıq, stress və əsəb gərginliyidir. Əksərən bir sahə üzrə təhsil alıb digər sahədə işləyənlər, yaxud da seçdikləri sahə üzrə vaxtında lazımi bilik və praktik təcrübə qazanmayanlar diletantlar ordusunu təşkil edirlər. Bu cür təsadüfi adamların işdə uğur qazanacağı, təbii ki, real görünə bilməz.

Uğura yol mütləq peşəkarlıqdan keçir, bu aksiomdur.

10. Öz xarakterini idarə etmək.

Uğur qazanmaq istəyən şəxs öz eqosunun fövqündə dayana bilən, onu istədiyi səmtə yönəldə bilən şəxs olmalıdır. Sən uğur marafonuna çıxmısan, amma tənbəlsən. Zəhmət çək, tənbəlliyin daşını at. Qətiyyətsizsən? Özünü dəyiş. Utancaqsan? Xilas ol bu xüsusiyyətdən. Qorxaqsan? Özündə güc aşıla. 

İnsan xarakteri bir qatardır ki, bu qatar da ayrı-ayrı xüsusiyyət vaqonlarından ibarətdir. Son məntəqəyə getdiyin yolda hansı vaqon sənin sürətini azaldır, sənə hərəkətində maneçilik törədirsə ondan qurtulmalısan. Əks halda, mənzil başına yetişməyin mümkünsüz olacaq.

11) Məqsədyönlü olmaq.

Məqsədinə çatmaq üçün mütləq mücadilə etməli, adi çətinlikdən, uğursuzluqdan sınmamalısan. Həyatda heç nəyə insan asan nail ola bilməz. Uğur yolu daş-kəsəkli, eniş-yoxuşludur, onu minbir əziyyətə qatlaşaraq dəf etməlisən. Qarşına çıxan barılar, hasarlar yolundan sapınmağına səbəb olmamalıdır. Yalnız son nəticəyə hesablanmış inamla məqsədyönlü şəkildə uğura nail olmaq mümkündür.

12) Nikbin olmaq.

Nikbinlik – həyatda ancaq yaxşı cəhətlərə diqqət etmək, uğura, müvəffəqiyyətə, gözəl gələcəyə inanmaq, şən və gümrah olmaq dünyagörüşüdür. Sinonimi optimizm (optimus – latın dilində «ən yaxşı») olan «nikbinlik» həyat baxışı olaraq iddia edir ki, dünya gözəldir, istənilən çətin şəraitdən çıxmaq mümkündür, hər şeyin axırı yaxşı olacaq! Bir özünüz düşünün, uğura doğru yolda nikbin olmaq necə böyük əlavə dividendlər gətirir insana. İndi «nikbinlik» sözünün antonimi olan «bədbinlik» sözünə diqqət edin. İnamsızlığı, hər şeyin pis olmasını ifadə edən, qara rənglərə tapınan bu həyat baxışı insana necə uğur gətirə bilər axı?

Nikbinliklə bədbinliyin qarşıdurmasının ən məşhur misalı yarım stəkan suyun vəziyyətinin şərhidir. Nikbin deyir ki, stəkan yarıyacan doludur. Bədbin deyir ki, stəkan yarıyacan boşdur.

Fəlsəfədə alman filosofu Qotfrid Leybnitsin «Biz ən mümkün dünyaların ən yaxşısında yaşayırıq» sözləri ilə fəlsəfi təlim səviyyəsinədək yüksələn nikbinlik tək uğur qazanmaqçün yox, ümumən insan həyatı üçün faydalıdır. Belə ki, elmi tədqiqatlar sübut ediblər ki, nikbinlik insan sağlamlığına hədsiz fayda verir:

 - köməksizlik və çarəsizlik halının yaranmasını aradan qaldırmaqla immunitetin möhkəmlənməsinə dəlalət edir;

 - Sağlam həyat tərzinə, istənilən narahatlıq duyan kimi həkimə müraciətə sövq edir;

- dostluq, yoldaşlıq münasibətlərinə daha rahat nail olmaqla insanlar özlərinə sosial dəstək yaradırlar ki, bu da sağlamlığın qorunması şərtlərindən biridir.

Əziz oxucularım, həyatda nikbin olun, uğursuzluqları müvəqqəti sayın, problemlərin hamısını keçəri hesab edin, bədbəxt hadisələri təsadüfi hadisə sanın, əksinə, yaxşı hadisələri qanunauyğun, təbii sanın. Nə qədər nikbin olsanız, uğura doğru yolunuz bir o qədər sürətli olacaq.

13) Planlaşdırılmış həyat yaşamaq.

Uğur qazanmanın daha bir parametrinin planlaşdırılmış, qayda-qanuna tabe bir həyatın olduğunu zənn edirəm. Məncə, kortəbii, biz azərbaycanlıların  təbirincə desək, «harda qırıldı, qırıldı» devizi ilə yaşanan, zərurətlərə deyil, daha çox təsadüflərə hesablanmış həyatda uğur qazanmaq qeyri-mümkündür.

\Həyatınızı lokal (gündəlik rejim) və qlobal (nail olmaq istədiyiniz mərtəbə) şəklində planlaşdırıb dəqiq xətt üzrə hərəkət edin. Yuxudan durma, qidalanma, iş və istirahət vaxtları – hamısının dəqiq vaxtı bəlli olunsa yaxşıdır. Təhsil alırsınızsa hansı sahədə çalışıb hansı mərtəbəyə yüksələcəyinizi, işləyirsinizsə dünyada hansı izləri qoymaq istədiyinizi, kimlərlə eyni mərtəbədə dayanmaq istəyinizi özlüyünüzdə planlaşdırmağınız yalnız sizə fayda verə bilər. Planlaşdırılmış həyatda təsadüfi nəsnələr, süni əngəllər, bağlı şlaqbaumlar az olur, xaotik, kortəbii həyatda isə addımbaşı gözlənilməzliklərlə, anlaşılmaz situasiyalarla üzbəüz qalmalı olursan.

Uğurunuza doğru planlı şəkildə irəliləyin, dostlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.12.2023)

BU GÜN ABBAS MİRZƏ ŞƏRİFZADƏNİN 130 İLLİYİDİR

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən nə teatr-kino aktyoru, rejissoru, …şünasıyam, nə də tənqidçisi. Amma bir təklifim var. Sovetdən çıxsaq, rusdan qopma üzrə olsaq belə yenə də kimi dindirirsən, Stanislavski məktəbindən danışır. Gəlin leksikonumuza Şərifzadə məktəbi terminini daxil edək. 

Bu gün Azərbaycanın Xalq artisti Abbas Mirzə Şərifzadənin anadan olmasının 130-cu ildönümü tamam olur. A.M.Şərifzadə 1893-cü il dekabrın 12-də Şamaxının Yuxarı Qala məhəlləsində, ziyalı ailəsində anadan olub. O, aktrisa Mərziyyə Davudovanın həyat yoldaşı, aktrisa Firəngiz Şərifovanın atasıdır. Yeri gəlmişkən, “Eurovision– 2011” mahnı müsabiqəsində Azərbaycana 1-cilik  qazandırmış Eldar Qasımov isə görkəmli səhnə ustasının nəticəsidir.

Abbas Mirzə Şərifzadə Azərbaycan xalqının dünya mədəniyyətinə bəxş etdiyi nadir istedadlardandır. Və onun faciəli taleyi hamımızın ürəyini ağrıdır. 

1935-ci ildə Xalq artisti adına layiq görülən Azərbaycan teatrının korifeylərindən olan, görkəmli kino və teatr rejissoru iki ildən sonra 1937-ci ildə xalq düşməni kimi ən ağır cəzaya - ölüm hökmünə məhkum edilib. “Ümumiyyətlə, mən teatr, kino, səhnə-sənətdən başqa bir şey bilmirəm, vəssalam!”, - deyən aktyorun son sözləri belə olub. Ömrünün və sənətinin çiçəklənən dövründə - 44 yaşında güllələnən Şərifzadəni Sovet rejimi, rus-erməni cəllad aparatı unutdurmağa, yaddaşlardan silməyə çalışıb, təbii ki, buna nail ola bilməyib. 

İlk gənclik illərindən aktyorluq sənətinə yiyələnmiş, sonralar həm də rejissor kimi püxtələşmişdi. A.M.Şərifzadə orijinal siması olan sənətkarlardan idi. Teatra yüksək ideya-tərbiyəvi əhəmiyyəti olan məktəb kimi baxırdı. Böyük ideyalarla yaşayırdı. Yaradıcılığında həmişə ciddi məsuliyyət hiss edirdi. Təbii ki, xalqın yüksəlişinə çalışan bir sənətkar dövrün sərt rejimi tərəfindən təqib olunmaya, ədalətsiz hücumlara məruz qalmaya bilməzdi. Bütün bunlara rəğmən isə Şərifzadə yeni ruhlu novatorluq cəbhəsində əzmlə irəliləməyi bacarırdı.

Abbas Mirzənin atası Mirzə Rəsul geniş dünyagörüşünə, yeni ruhlu mədəniyyətə malik insan idi. Seyid Əzim Şirvaninin “Üsuli-Cədid” məktəbində dərs deyirdi və Şamaxının ən mötəbər müəllimlərindən biri kimi dərin hörmət qazanmışdı.

1902-ci ildə Şamaxıda dəhşətli zəlzələ baş verir. Ailə Bakıya köçmək məcburiyyətində qalır. Beləliklə, yeniyetmə Abbas Mirzənin həyatında sərt bir dönüş yaranır, bütün sonrakı fəaliyyəti Bakı ilə bağlı olur.

1908-ci ildə Abbas Mirzə Molyerin “Zorən təbib” əsərindəki epizodik rolla ilk dəfə səhnəyə çıxır. İki il sonra “Maarif” cəmiyyəti nəzdində yaradılmış teatr kollektivinə qəbul olunur. Qısa müddət ərzində bir-birinin ardınca yeni rollarda çıxış edir. 1911-ci ildə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin “Ağa Məhəmməd şah Qacar” faciəsinin əsas qəhrəmanı olan Qacarın obrazını yaratmaqla özünü artıq peşəkar aktyor kimi təsdiq edir. Cəfər Cabbarlı Abbas Mirzənin o dövrdəki fəaliyyəti barədə yazırdı ki, bu çəlimsiz, arıq, zahirən zəif görünən gəncin içində çox güclü, odlu mənəvi bir qüdrət aşıb-daşmaqdadır. Əsərin müəllifi Ə.Haqverdiyev onu “Şah Qacarın padşah yaradıcısı” adlandırırdı.

A.M.Şərifzadə Azərbaycanın ozamankı teatr həyatının məhvəri sayılırdı. O, mahir aktyor olmaqla yanaşı, həm də təşkilatçılıq bacarığı ilə fərqlənirdi.

Şərifzadənin obrazlar qalereyasına ötəri nəzər salaq: Otello, Şeyx Sənan, Oqtay, Karl, Aydın, Don Kixot, Maqbet, Teymur Ağa, Səyavuş, Eyvaz, Dəli Knyaz, Hamlet, İblis... Bunlar bir-birindən tam fərqlənən obrazlardır. O, bunların hər birini fərdi yanaşma ilə yaradırdı. Lakin bütün bu müxtəlifliyi birləşdirən yeganə oxşarlıq aktyor oyunundakı təbiilik idi. Başqa sözlə desək, Abbas Mirzə səhnədə özünü unudaraq gah şeyxə, gah ağaya, gah da sevən gəncə çevrilirdi.

A.M.Şərifzadə Azərbaycan teatrı tarixinə Hamleti oynayan ilk aktyor kimi daxil olub. Əsər 1926-cı ildə Dram Teatrının səhnəsində qoyulmuşdu. Tamaşanı Cəfər Cabbarlının tərcüməsi əsasında A.A.Tuqanov səhnələşdirmişdi.

Ümumiyyətlə, C.Cabbarlı yaradıcılığı Abbas Mirzə sənətindən qırmızı xətlə keçir. Aktyorun fəaliyyətinin 20 illik yubileyində Cabbarlı ona “Oqtay Eloğlu” əsərini təqdim edir. Yazır ki, burada yaratdığım obraz sənin obrazındır. Fərqli odur ki, onun adı Oqtay, sənin adın Abbasdır. İkinizin həyatda qayəsi birdir.

Abbas Mirzənin yaradıcılıq imkanları çox geniş idi. Məhz bunun sayəsində o, Azərbaycanın mədəniyyət tarixinə təkcə aktyor deyil, həm də rejissor kimi daxil olub. Görkəmli sənətkar “Şeyx Sənan”, “Oqtay Eloğlu”, “Aydın”, “Ağa Məhəmməd şah Qacar”, “Qaçaq Kərəm” kimi tamaşalara rejissorluq edib, “Leyli və Məcnun”, “Əsli və Kərəm”, “Aşıq Qərib”, “Şah İsmayıl” operalarına quruluş verib. O, çox ilklərə imza atıb. İlk kino rejissorumuz olub. “Bismillah”, “Hacı Qara”, “Gilan qızı”, “Məhəbbət oyunu” filmlərini çəkib.

Beləliklə, qısa bir ömürdə çox böyük, çox zəngin sənət yolu keçən, təkrarsız obrazlar yaradan, monoloqları ilə teatr salonlarını lərzəyə gətirən Abbas Mirzə həqiqətən də aktyorluqda və rejissorluqda bir məktəb yaradıb.

Stanislavski məktəbi yox! Şərifzadə məktəbi!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2023)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rubrikamızda Azərbaycan poeziyasının ən çox səs salmış, ən çox oxunan və əzbərlənən şeirlərini təqdim etməkdəyik. Unudulmaz sevgi şairimiz Nüsrət Kəsəmənlinin “Sən demə təzədən sevmək olarmış” şeirinin növbəsidir. Heç sevginiz daşa dəyəndən sonra yenidən sevmisinizmi? Bu hisslər sizə tanışdımı? 

Sən demə təzədən sevmək olarmış,

Tale də təzədən gülə bilərmiş,

Küsüb gözüyaşlı gedən məhəbbət

Peşiman-peşiman dönə bilərmiş.

Ürək bulud kimi boşalırsa da

Demək bulud kimi təzədən dolur.

Sonuncu şöləsi titrəyən şamdan

Ayrı bir şamı da yandırmaq olur.

Sən demə təzədən sevmək olarmış,

Köhnə yaraları vaxt, zaman silir,

Kəsilən budaqla ölən ağaclar

Təzə pöhrələrlə dirilə bilir.

Ağlaya-ağlaya dünyaya gəlib

Biz ana südüylə gülməmişikmi?!

Hər axşam sapsarı batan günəşi

Hər səhər təzə-tər görməmişikmi?

Sən demə təzədən sevmək olarmış,

Sevgi fürsət deyil quş kimi uça.

Nə də kölgədir ki,

Qaçasan qova,

Ya da sən qovasan

O səndən qaça...

Çıxarsan qəlbindən ötən sevgini,

Bir gün də tənhalıq sıxacaq səni.

Kiməsə etdiyin yaxşılıq kimi

Məhəbbət qarşına çıxacaq sənin.

İlk sevgi yuvadan düşən quşcuğaz,

Körpə qanadları pöhrələnməyib.

Məcnunun ahıyla uçan məhəbbət

Min hiylə əliylə yerə enməyib...

Mən ki görməmişəm sevgini susan,

Məhəbbət zirvədə bəslənən qarmış.

Kim deyir bir dəfə sevilir insan,

Sən demə hər zaman sevmək olarmış...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində portalımızın Güney təmsilçisi Əli Çağla bu dəfə sizlərə Zaman Paşazadənin şeirlərini  təqdim edir.

Zaman Paşazadə 1979-cu ildə Kərəc  şəhərində dünyaya göz açmış, elə uşaq çağlarında atasının işdən təqaüdə çıxdığına görə Xiyav şəhərinə dönmüşlər. Zaman 2005-ci ildə işi ilə bağlı Muğanln Parsabad  şəhərinə köçmüşdür. 

O, Muğanda bir neçə dövrə Şəhriyar ədəbi dərnəyinin mərkəzi şurasının üzvü olaraq dərnəyin müdərrisi vəzifəsində çalışmış, bir neçə ədəbi yarışma, o cümlədən Mələkan şəhərində qurulan Yaylıq nəşriyyatının ədəbi yarışmasında seçilmişdir. Sonralar isə bir neçə ədəbi yarışmanın juri heyəti çərçivəsində öz ədəbi çalışmalarını davam etdirmişdir. 

2020-ci ildə Zaman Paşazadənin ilk şeirlər toplusu “Aynada öl-dirilmək” ünvanıyla ışıq üzü görmüşdür.

KLAUSTROFOBİYA

Qapıdan içəri keçən əşyaları alkollayıramsa

Pəncərədən sızan hər bir şeyi

Quşların səsini

Çiçəklərin qoxusunu

Havanı

Və uzaq keçmişdə öpüşdüyümü xatırlayıb alkollayıramsa

Fikir vasvasılığı deyil

Ardı kəsilməyən faciələrin normal qorxularıdır.

Hələ ayaqla görüşmək nədir ki,

Plastic geyimlə izolə sevişmək ehtimalı da var.

Bütün gücsüzləşdirən ölümcül viruslardan

Öldürməyib də gücləndirən kabuslara qədər

Dünya sonu sinemasının ssenari qaynağıdır qorxularımız.

Biz möcüzələrə inandığımız yerdə

Tanrının şapkasından bir dovşan çıxıb dişlərini ağardır

Acizliyimiz möcüzələrdən daha böyük

İnanmaq kələməsi daha kiçikdir.

Biz qum saatının boğazında ilişən nisbilik nəzəriyyəsiyik

Biz hər səhər tanrının ümidi ilə yuxudan durub, hər gecə ateist giririk yatağımıza

Bütün günü yuxuda gördüyümüz dörd divarı unutmağa çalışırıq.

İndi gəl “Evdə qal” çağırışına ləbbeyk de

İndi gəl qərəntinə trendinə qoşul

İndi gəl klaustrofobiyanı açıqla polislərə

Çörək klaustrofobiyası

Ev kirası klaustrofobiyası

Leylanın gözlərinin klaustrofobiyası

İndi gəl evdə qal və bütün fobiyalara yolux.

Gəlin tanınmaq üçün maskalarımızı taxaq əziz vətəndaşlar

Çünki “taclı adam yeyənlər” əli silahlı gəzir şəhərdə

Çünki ölüm maskalılara toxunmur.

Bir gün tanrı da yer kürəsini billiard topu kimi qara dəliyə salıb

Maskasını götürəcək üzündən

Biz o zaman tanıyacağıq tanrını

Və oyun bitəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2023)