Ötən gün Beynəlxalq Muğam Mərkəzində Mədəniyyət Nazirliyinin "Mədəniyyət naminə sülh" qlobal kampaniyasının təqdimat mərasimi keçirildi.
Tədbirdə mədəniyyət naziri Anar Kərimov, BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının ali nümayəndəsi Migel Angel Moratinos, ölkəmizdəki diplomatik korpusun nümayəndələri və tanınmış ictimaiyyət nümayəndələri iştirak edirdilər.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Azərtac-a istinadən bildirir ki,
Mədəniyyət Nazirliyinin İnformasiya və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Məryəm Qafarzadə tədbir iştirakçılarını salamlayaraq təqdimatın proqramı haqqında məlumat verib. Bildirib ki, 3 hissədən ibarət tədbirdə layihə haqqında məlumat veriləcək, beynəlxalq təşkilatların rəhbərlərinin videomüraciəti təqdim olunacaq və sonda tədbir nazir Anar Kərimov və BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının ali nümayəndəsi Migel Angel Moratinosun iştirakı ilə panel müzakirələrlə davam edəcək.
Mədəniyyət Nazirliyinin Aparat rəhbəri Vasif Eyvazzadənin moderatorluğu ilə keçən tədbirdə əvvəlcə “Mədəniyyət naminə sülh” qlobal kampaniyasının məqsədi, hədəfləri, fəaliyyət istiqamətləri barədə məlumat verildi.
Aparat rəhbəri bildirdi ki, kampaniyanın əsas məqsədi Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərində mövcud vəziyyətin, dağıdılmış infrastrukturun və mədəniyyətə qarşı törədilmiş soyqırımının dünyaya çatdırılmasına nail olmaqdır. Həmçinin dünyanın müxtəlif münaqişə regionlarında mədəni irsin qorunmasının orada sülh yaradılması vasitəsilə mümkün ola biləcəyinin, mədəni həyatın canlanmasında sülhün mühüm rol oynadığının, habelə ölkəmizin işğaldan azad olunmuş ərazilərində sülhün bərqərar olması ilə mədəniyyətin və həyatın dirçəlməsinin başqa regionlara da nümunə ola biləcəyini dünyaya çatdırmaqdır.
Sonra Böyük Britaniyanın Sülh, Etimad və Sosial Münasibətlər İnstitutu İdarə Heyətinin sədri, professor Mayk Hardi və İCESCO-nun Baş direktoru Salim bin Məhəmməd əl-Malikin videomüraciətləri dinlənildi.
Müzakirələrdən əvvəl çıxış edən mədəniyyət naziri Anar Kərimov bildirdi ki, "Mədəniyyət naminə sülh" qlobal kampaniyası sülh vasitəsilə mədəni irsin qorunmasının, dinc və dayanıqlı sülhsevər cəmiyyətlərin qurulmasının və beynəlxalq sülh sistemlərinin gücləndirilməsinin, eləcə də sülhün əldə olunmasında mədəniyyətin rolu ilə yanaşı, mədəniyyətin inkişafında sülhün rolunun öyrənilməsini nəzərdə tutur. Kampaniya çərçivəsində dünyanın müxtəlif ölkələrindən və beynəlxalq təşkilatlarından diplomatların, ictimai-siyasi xadimlərin, görkəmli mədəniyyət və incəsənət adamlarının, media nümayəndələrinin, elm xadimlərinin işğaldan azad edilmiş ərazilərə dəvət edilməsi və sülh çağırışlarının bu ərazilərin fonunda səsləndirilməsi planlaşdırılır.
Nazir qeyd etdi ki, dünyəvi və multikultural ölkə kimi Azərbaycanın mövqeyinin və sadiq olduğu dəyərlərin dünyaya düzgün çatdırılması olduqca vacibdir: “Bu kampaniya eyni zamanda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 2008-ci ildə irəli sürülmüş “Bakı Prosesi” təşəbbüsü və 2010-cu ildə BMT Baş Assambleyası çərçivəsində irəli sürülmüş Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu təşəbbüsünün qlobal miqyasda davamını və onun əsas ideyalarına sadiqliyimizi nümayiş etdirir. Təsadüfi deyil ki, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibi 2017, 2018 və 2019-cu illərdə BMT Baş Assambleyasına təqdim etdiyi məruzələrində “Bakı Prosesi”ni xüsusi vurğulayaraq Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunu mədəniyyətlərarası və dinlərarası dialoq sahəsində BMT-nin əsas qlobal platformalarından biri elan etmişdir. Bununla əlaqədar “Mədəniyyət naminə sülh” kampaniyası mədəniyyəti qorumaq naminə sülhü təşviq etməyin əhəmiyyətini bir daha bəyan edərək dünyanı malik olduğu mədəni müxtəlifliyə sahib çıxmağa və onun təhlükəsizliyini vaxtında təmin etməyə çağırır”.
Anar Kərimov onu da əlavə etdi ki, “Mədəniyyət naminə sülh” kampaniyası beynəlxalq qurumların və xarici ölkələrin, yerli və beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatlarının, biznes qurumlarının qoşulması üçün açıqdır: “Bu qlobal layihə çərçivəsində mədəni irsin vəziyyətinə dair sərgilər, sülhə çağırış aksiyaları, elmi və ədəbi müsabiqələr, sosial media, foto və video, film, musiqi və digər audiovizual layihələrin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur”.
BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansı üzrə ali nümayəndəsi Migel Angel Moratinos tədbirin əhəmiyyətindən danışdı, dünyada sülhün, təhlükəsizliyin qorunmasında birgə çalışmağın zəruriliyini qeyd etdi: “Dünya pandemiya böhranı və onun iqtisadi nəticələri üzləşdi. Biz gələcək üçün yeni yol tapmalı, birgə yaşamalıyıq. Azərbaycan bu yeni təşəbbüslə müraciət etdi və mən buna dərhal reaksiya verdim. Biz bu günün reallığına və problemlərinə cavab vermək üçün yeni mexanizm və alətlər tapmalıyıq. Biz daha yaxşı cəmiyyət qura, birgə sülh içində yaşaya bilərik”.
Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycanın inkişafının şahidi olduğunu söyləyən Migel Angel Moratinos dedi: “Bu gün mənim üçün həm də xüsusi gündür, Azərbaycan öz torpaqlarını azad etdikdən sonra Prezident İlham Əliyevlə görüşdüm. Mən ümid, ləyaqət, sevinc hisslərinin şahidi oldum. Azərbaycanın dövlət başçısı ilə konstruktiv müzakirəmiz, dialoqumuz oldu. O, ölkənin tarixində yeni səhifənin açıldığını dedi. İnanıram ki, Azərbaycan xalqı üçün yeni səhifə, gələcək qarşıdadır”.
Sonra diplomatik korpus və KİV nümayəndələrini, habelə digər tədbir iştirakçılarını maraqlandıran suallar cavablandırıldı.
Təqdimatın sonunda Mədəniyyət Nazirliyinin Aparat rəhbəri Vasif Eyvazzadə təqdimat iştirakçılarına təşəkkür etdi, gələcəkdə layihənin fəaliyyət planının təqdim ediləcəyini diqqətə çatdırdı.
Uğurlu olsun!

 20-30 iyunun təqvimi Varisin təqdimatında.

 20 iyun. Görkəmli Azərbaycan bəstəkarı Cahangir Cahangirovun 100 illik yubileyi.

Yaxşı musiqi də yaxşı xatirə kimidir, bəzən elə məqamda gəlib səni kədərin acısından qopara bilir ki, ona ömrün boyu borclu qalırsan.

1921-ci il iyun ayının 20-də Bakının Balaxanı kəndində anadan olmuş, böyük Üzeyir Hacıbəylidən dərs almış Cahangir Cahangirov Azərbaycan musiqi tarixində çoxsaylı operaları, vokal-simfonik poemaları, süitaları, oratoriyalarıyla, ölməz “Füzuli” kantatası ilə, həmçinin, “Koroğlu”, “Yenilməz batalyon”, “Dağlarda döyüş”, “Dəli Kür” kimi filmlərə yazdığı ecazkar musiqiylə, “Zəriflik”, “Necə əl çəkim”, “Zərif gülüşlüm”, “Ana” kimi dillər əzbəri olan mahnıları ilə əvəzsiz yer tutur. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan musiqisinin inkişafında göstərdiyi xidmətlərə görə Cahangir Cahangirov SSRİ Dövlət mükafatına, “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeninə, Azərbaycan SSR-in “Əməkdar incəsənət xadimi”, “Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülüb.

Görkəmli incəsənət xadimi 1992-ci il mart ayının 25-də 71 yaşında Bakı şəhərində vəfat edib, Fəxri Xiyabanda dəfn olunub. Ruhu şad olsun!

Efirlərdən, internetdən günümüzü işğal eləyən, zövqümüzü korlayan bəsit mahnılardan bir günlük qopmağımız yetər. Gəlin, Şövkət Ələkbərovanın ifasında “Zərif gülüşlüm” mahnısını dinləyək.

Ürkək baxışına, xoş yerişinə.

Zərif gülüşünə, verrəm dünyamı.

Doğrudan da bir vaxtlar mənəvi dünyanın gözəllikləri maddi dünyanı kölgədə qoyurdu, insanlar bir zərif gülüşə dünyanı verə bilirdi. Amma çox təəssüf ki, hazırkı dünyamızda mənəvi deqradasiya elə bir həddə çatıb ki, ürkək baxış, xoş yeriş, zərif gülüş tam olaraq dəyərdən düşüb. 

20 iyun. Ümumdünya Qaçqınlar Günü.

Allah şəfa versin, hazırda xəstə yatan müğənni Ağadadaş Ağayevin bir mahnısı var, deyir, “Qaçqınam, köçkünəm, halımı bilən yox”. Hər il iyun ayının 20-də BMT Ümumdünya Qaçqınlar Gününü qeyd etməklə bütün dünyanı qaçqınların vəziyyətinə diqqət ayırmağa çağırır, mərhumiyyətlər şəraitində cəsurluq, mətanət, iradə nümayiş etdirən bu insanlara mənəvi dəstək verilir.

BMT-nin açıqlamasına görə dünyada 15,4 milyon qaçqın var ki, onların da beşdə dördü kasıb ölkələrin payına düşür. Qaçqınların ümumi sayının dörddə birindən bir qədər çoxu isə 3 ölkəyə - Pakistan, İran və Suriyaya aiddir.

Dünya qaçqınları sırasında bir vaxtlar 20 faiz torpağı erməni daşnakları tərəfindən işğal edilməsi səbəbi ilə 1 milyondan artıq qaçqını ilə Azərbaycan əhalisi də yer almaqdadır. 44 günlük qalibiyyətli müharibə nəticəsində torpaqlarımızın böyük qisminin düşməndən azad edilməsi tezliklə qaçqın sayımıza da əl gəzdirəcək, inşallah. “Qaçqınam” mahnısı da daha gündəmdən düşəcək.

20 iyun. Türkiyənin ünlü sənətkarı Zülfü Livanelinin 75 illik yubileyi.

Bir vaxtlar qürbətdə yaşayıb da “Merhaba” şarkısı ilə qayıdış etməsi çox möhtəşəm alınmışdı Zülfü Livanelinin. Yaşlı nəsil yəqin xatırlayar.

Zülfü Livaneli 1946-cı ildə Konyada dünyaya göz açmış məşhur türk bəstəkarı, müğənnisi, kinorejissoru, yazıçısıdır, üstəlik də siyasi xadimdir, solçudur, Nazim Hikmət sevdalı bu şəxs həbs və mühacirət həyatı yaşayıb. Türkiyə xaricində, o cümlədən Azərbaycanda da tanınır və sevilir. Uğur bioqrafiyasına ötəricə nəzər yetirək. Sənətçi 1987-ci ildə yazdığı ssenariyə özü də rejissorluq edərək “Yer Demir Gök Bakır” filmi ilə debüt edərək dərhal Almanyada və Fransada ödüllər qazanmışdır; sonrakı illərdə “Duman” filmi ilə inanılmaz uğurlara imza atmışdır, Qızıl palma və Qızıl antilopa layiq görülmüşdür, 1989-cu ildə kino kritikləri bu filmi “Ən yaxşı Avropa filmi” adlandırmışlar; 1993-cü ildə ilk kitabı olan “Diktatör ile Palyaço”nu ortaya qoyaraq bu dəfə publisist kimi füror qoparmışdır, qəzet yazılarından ibarət bu kitab ölkənin ictimai-siyasi həyatında gerçək bir silkələnməyə səbəb olmuşdur; müğənni və bəstəkar kimi sənətçi 1997-ci ilin 19 may günündə Ankara Hipodromunda 500.000 izləyiciyə konsert verərək Türkiyə tarixinin ən yüksək izləyici sayına sahib konsertinə imza atmışdır; Zülfü Livanelinin yazıçılıq karyerasında ən böyük uğuru isə 2001-ci ildə “Bir kedi, Bir Adam, Bir Ölüm”, habelə “Engereğin Gözü” adlı romanlarını nəşr etməsi olmuşdur.

“Her şey insanı sevmekle başlıyor” söyləyir Zülfü Livaneli. Bəlkə də elə bu insan sevgisidir ki, onu bu qədər genişşaxəli uğurlar qazanmağa sövq edir. Vallah, billah insan kapitalı ən bahalı kapitaldır, öz insanını maddi dəyərlərdən aşağıda tutan toplumlar, quruluşlar heç vaxt inkişaf edə bilməzlər.

21 iyun. Günəşin bərqərar olması (Summer Solstice), yaxud Yayın rəsmən qüvvəyə minməsi günü.

Bu dövr yayın heç də ən qızmar dövrü olmasa belə bu gün Günəş günü adlandırılır. Bu gün bizim planetimiz günəş ətrafında fırlanarkən elə bir mövqe alır ki, günəşin şüaları Şimal yarımkürəsindəki “ən dərin quyuların dibinə belə işıq saça bilir”. Bu proses tək Yer kürəsində müşahidə edilmir, Yer kürəsinin ardınca dərhal Marsda da günəşin aktiv qızmarlığı başlayır, Uran planetində isə bizdə üç ay çəkən bu proses nə az, nə çox, düz 42 il (!) davam edir.

Bu günü BMT-nin bayram kimi təqvimə salmasında ona istinad edilir ki, mədəni irs inanclarına görə günəşlə bol, gündüzün ən uzun, gecənin ən qısa olduğu bu gündən etibarən torpağın məhsuldarlığı artır, bol ruzu yaranır.

Necə deyərlər, ruzunuz bol olsun!

21 iyun. Beynəlxalq Yoqa günü.

Yoqa nədir? Qədim Hindistanda yaranmış fiziki, mənəvi, ruhani, cismani praktikaların bir araya gəlməsidir ki, Sanskrit dilində bədənlə şüurun birləşməsi anlamını verir. Bu gün yoqa ilə bütün dünyada məşğul olurlar, Azərbaycanda da yoqasevərlər az deyil. Ölkəmizdə Yoqa Federasiyası fəaliyyət göstərir ki, federasiyaya da Leyla Əliyeva başçılıq edir.

Yoqa hər şeydən əvvəl düzgün nəfəs alma texnikasını öyrətdiyinə görə insanın  həyat keyfiyyətini yüksəldir, sağlamlığını möhkəmlədir. Ürək atışlarını stabilləşdirir, qan təzyiqi və dövranını normallaşdırır. Yoqa əsəb gərginliyini aradan qaldırdığı üçün depressiya, panika kimi əlamətləri də aradan çıxarır.

Yoqa onurğanın elastik olmasında, daxili orqanların düzgün işləməsində, yuxusuzluğun və kökəlmənin qarşısının alınmasında da böyük rol oynayır. Bir sözlə, çox faydalı və dəyərli bir təmrindir yoqa.

21 iyun. İngiltərə yazıçısı Şarlotta Brontenin (1816-1855) 205 illik yubileyi.

“Ceyn Eyr” romanını oxumasanız belə, yəqin ki, ən azı eyniadlı filmə baxmısınız. Viktoriya dövrü yazarlarının qızıl pleadasını təşkil edən Şarlotta Brontenin dünya ədəbiyyatı tarixində yer tutmasına tək elə bu əsəri bəs edir. Heç bir gücün qarşısında əyilməyən, heç bir çətinliyə təslim olmayan zərif cinsin nümayəndəsinin ölməz obrazını yaratmaqla bu xanım yazar bütün dövrlər üçün aktual olan, “olum, yoxsa ölüm” sualı qədər kəskin duran əbədiyaşar mövzuya qucaq açmış, özü də ölməzlik qazanmışdır.

21 iyun. Beynəlxalq skeytbordinq günü.

Bir küçəyə diqqət edin, nə qədər uşaq, yeniyetmə, hətta gənc ayağının altına bir taxta alıb şütüməkdədir. Bax həmin taxta skeytbord adlanır, ona qısaca skeyt deyirik. Ötən əsrin 50-ci illərindən məişətə və idmana daxil olan bu qurğunu heç görməmisinizsə barı bu gün – bayramında görün. Sürməmisinizsə bu gün bir-iki metr sürün. Digər günlər onsuz da bunu etməyəcəksiniz. Həyat fərqlilikləri ilə gözəldir.

22 iyun. Böyük Vətən Müharibəsinin başlanması.

1941-ci il iyunun 22-də faşist Almaniyasının bizim də sakini olduğumuz SSRİ-yə hücumu ilə sovet tarixinə “Böyük Vətən Müharibəsi” adı ilə daxil olmuş müharibə başladı. Filmlərdən həmin epizod bizə kişi diktorun sərt səslə “Ot sovetskoqo informbyuro” söyləməsi kadrları ilə tanışdır. Faşizm üzərində qələbə digər xalqlar kimi Azərbaycan xalqının da qanı və külli miqdarda maddi sərvətlərinin itirilməsi, böyük məhrumiyyətləri hesabına əldə edilmişdir. II Dünya müharibəsində həlak olan 57 milyon adamdan 27 milyonu Sovet vətəndaşları olmuşdur ki, onlardan da 300 mindən çoxu azərbaycanlı idi. 1941-1945-ci illərdə ümumiyyətlə Azərbaycanda Sovet Ordusu sıralarına 640 min nəfərədək şəxs səfərbər edilib cəbhəyə göndərilmişdi. Müharibənin ən ağır illərində azərbaycanlı əsgər və zabitlər od püskürən cəbhələrdə cəsarətlə vuruşmuş, faşist ordu hissələrinin hərbi texnikasını və canlı qüvvəsini məhv etmiş, işğal edilmiş yaşayış məntəqələrinin azad edilməsində fəal iştirak etmişlər, bu yolda çoxları ölümləri ilə ölümsüzlüyə qovuşmuşdur. Mehdi Hüseynzadə, Qafur Məmmədov, Həzi Aslanov kimi qəhrəmanların adları isə hərb tarixinə qızıl hərflərlə yazılmışdır.

23 iyun. Beynəlxalq Olimpiya günü.

Beş qitəni göstərən göy, sarı, qara, yaşıl və qırmızı rəngli məşhur beş halqa.

1948-ci ildə Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin Sankt-Moritsedəki 42-ci sessiyasında qərar qəbul edildi ki, 23 iyun tarixi Olimpiya günü kimi qeyd edilsin. Bilirsiniz ki, 1996-cı ildən bizim ölkəmiz də müstəqil bir dövlət kimi Olimpiya oyunlarına qatılır, daha əvvəllər isə azərbaycanlılar Olimpiya Oyunlarında SSRİ-nin bir hissəsi kimi yarışıblar, dəqiq bilirəm ki, voleybol və həndbol yığmalarının tərkibində İnna Rıskal və Rəfiqə Şabanova, futbol yığmasının tərkibində isə İqor Ponomaryov və Arif Əsədov olimpiya medallarına layiq görülüblər.

Müstəqil Azərbaycanın idmançıları indiyə qədər Yay Olimpiya Oyunlarında güləş, boks, cüdo, taekvando, güllə atıcılığı, ağır atletika kimi idman növlərində, cəmi 45 medal qazanıblar. 1996-cı il Atlanta olimpiadasında güləşçi Namiq Abdullayevin gümüş medalı tarixə müstəqil Azərbaycanın ilk olimpiya medalı kimi düşüb, 2000-ci il sentyabrın 21-də isə Sidney olimpiadasında stend atıcısı Zemfira Meftahəddinova Azərbaycana ilk qızıl olimpiya medalını gətirərək tarix yazıb. Təbii ki, idmansevər ölkədə gerisi də gələcək, medal sayı 45-də məhdudlaşmayacaq.

O ki qaldı qış olimpiya oyunlarına, əlbəttə, ölkəyə şimallı legioner gətirmək elə də çətin deyil. Amma qarı, buzu transfer etmək mümkünsüz olduğu üçün qış idman növləri bizlik deyil.

23 iyun. Beynəlxalq Dul Qadınlar Günü.

Sən demə BMT təqvimə belə bir bayram da salıb, dünya üzrə çoxmilyonlu dul qadınları, xüsusən himayələrində uşaq olanları qorumağı zəruri bilib. Hər birimizin qonşuluğunda, iş yerində, qohum-əqrəbasında belələrinə rast gəlmək olar. Çox şeyə gücümüz, cəsarətimiz çatmasa belə bir ədəd qızılgüllə bu gün bir dul qadını sevindirək, Allaha da xoş getsin.

23 iyun. Lüksemburqun milli bayramı.

Dünyanın ən təhlükəsiz, əhalisinin ən xoşbəxt olduğu 998 kvadrat millik bu cırtdan dövlət dünyada yeganə Hersoqluqdur, Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatına görə dünyanın ən varlı ikinci dövlətidir. Ümumi Daxili Məhsul burada adambaşına 92049 dollara (fantastika!!!) bərabərdir.

Lüksemburqun özəllikləri çoxdur, onlardan biri də Chiggeri adlanan restorana sahib olmasıdır ki, bu restoran öz müştərilərinə dünyada ən böyük şərab kolleksiyası təqdim edir, düz 2200 çeşiddə. Deyilənə görə, o restorana təşrif buyurmaq prestijli sayılır, bizim imkanlılardan da oraya güzar edənlər az olmayıb.

Əhalisi çox az, Yasamaldakı qədər, cəmi 614 000 olan bu ölkə hər bir sahədə gücünü sınayır, 11 nəfər bekar tapıb futbol da oynada bilir və Azərbaycan yığmasına qalıb gələnlər sırasında təbii ki, lüksemburqlular da yer tuturlar.

26 iyun. BMT günü.

Uşaq vaxtı məndən soruşanda ki, böyüyəndə kim olacaqsan, deyirdim, BMT-nin baş katibi. Uşaq təxəyyülü ilə elə sanırdım ki, BMT dünyanı idarə edən əsas qurum, onun başında duran da dünyanın əsas simasıdır. Amma zaman göstərdi ki, BMT sadəcə tövsiyəverici, xahişedici bir qurummuş, yumruğunun gücü isə ən qaxşı halda qoz-fındıq qırmağa yetərmiş.

Rəsmənsə bu qurum bütün dünyada sülhün və təhlükəsizliyin qorunub saxlanması və dövlətlər arasında əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi məqsədilə yaradılmış universal beynəlxalq təşkilat hesab edilir. BMT-nin Nizamnaməsi 1945-ci il iyunun 26-da imzalanıbdır deyə 26 iyun günü BMT Günü kimi qeyd edilir. Statistiklər üçün deyim ki, BMT-nin altı əsas orqanı var – Baş Assambleya, Təhlükəsizlik Şurası, İqtisadi və Sosial Şura, Qəyyumluq Şurası, Beynəlxalq Məhkəmə və Katiblik. BMT-nin – Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (YUNESKO), Uşaq Fondu (UNICEF), İnkişaf Proqramı (BMTİP) və  Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (BMTQAK) kimi ixtisaslaşmış təşkilatları da mövcuddur. Hazırda 193 ölkə bu təşkilatın üzvüdür.

BMT dünya xalqlarını bir araya gətirən forumdur. O, xalqlara ayrı-ayrı mübahisələrin və ya problemlərin həlli yollarını tapmağa və bəşəriyyətin narahatçılığına səbəb olan istənilən məsələ ilə bağlı tədbir görməyə kömək edən bir mexanizm təqdim edir (və ya buna cəhd edir), beynəlxalq gərginliyin azaldılmasında, münaqişələrin qarşısının alınmasında mərkəzi rol oynayır. BMT qlobal ekologiya, kosmik fəza və dənizin dibi ilə bağlı olan məsələlərlə də məşğul olur. O, həm də bir çox xəstəliklərin kökünü kəsmək, ərzaq istehsalını genişləndirmək, aclıqdan əziyyət çəkən xalqlara kömək etmək hayındadır. Bu gün koronavirus adlı bəlayla vuruşmağa da BMT özündə güc axtarmaqdadır.

Hazırda BMT-nin başında dayanan şəxs portuqaliyalı Antonio Quterrişdir. Mən biləni, uşaq vaxtı o, əsla BMT-nin baş katibi olmağı arzulamırmış, onun arzusu futbolçu olmaq imiş.

26 iyun. Narkomaniya və Narkotiklərin Qeyri-qanuni Dövriyyəsinə Qarşı Ümumdünya Mübarizə Günü.

Əsrin bəlası deyirlər narkomaniyaya. Rəsmi məlumatları bilmirəm, amma qeyri-rəsmi məlumatlar, xalq deyimləri də var, bu deyimlərə görə “narkomaniya” sözü ilə Papanin, Yasamalı, Siyəzən və s. bu kimi sözlər assosiasiya təşkil edir. Azərbaycanda narkomaniya arzuolunmaz hala çatıb, son 15 ildə dövlət başçısı narkomaniya ilə mübarizəyə dair 15 fərman və 56 sərəncam imzalayıb. 

“Narkomaniya” yunan sözüdür, narko - bihuşluq, maniya - isə asılılıq deməkdir, yəqin bilirsiniz. Narkomaniya cəmiyyətin meydana gəldiyi, onun ayrı-ayrı siniflərə, sosial təbəqə və qruplara bölündüyü qədim zamanlardan yaranmışdır. Hələ qədim dövrlərdə tiryəkdən qədim misirlilər bəzi xəstəliklərin müalicəsində istifadə edirdilər, ondan həvəsləndirici, eləcə də sakitləşdirici vasitələr hazırlayırdılar. Tiryəkdən ilk dərman XVI əsrdə alınmışdı və onu icad edən isveçrəli həkim Paraselsin şərəfinə adlandırılmışdı, amma sonralar bunun zəhərli maddə kimi orqanizmə əks təsirini, ölümə səbəb olduğunu müəyyənləşdirmişlər. XIX əsrin ortalarında leksikona “narkotik”, “narkotik vasitələr” terminləri daxil olmuşdur.

Hazırda dünyada təqribən 300 milyon insan narkotiklərdən istifadə edir. Ən dəbdə olan narkotik vasitələr tiryək laləsindən alınan morfin və heroin, ekstazi kimi amfetaminlər, LSD kimi hallusinogenlər, kokain, eləcə də çətənə bitkisindən alınan həşiş, marixuana, konaplya maddələridir. Narkotiklərdən ölüm statistikasına diqqət yetirmək də maraqlı olardı. Əhalisinin hər 1 milyon nəfərinə düşən ölüm sayına görə 1-ci yerdə ABŞ dayanır. ABŞ-ın göstəricisi 300,7 nəfərdir. Mən ABŞ-ın liderliyinə təəccüb etmirəm. Dünyanın ən demokratik və ən azad ölkəsi olmağın başgicəlləndirici xaosu, zərərli vərdişlərə meyillilik ənənəsi, dünya mühacirlərinin kütləvi axını, gecəqonduların antisanitariya basqısı şəraitində hər şey ola bilər. Amma Avropanın ən nümunəvi iki şimal ölkəsinin növbəti iki yerdə dayanması isə məni təəccübləndirir. İsveç (173,5 nəfər) və Estoniya (134,3 nəfər) nə ağılla belə yüksək yerdə qərarlaşıb, mənə çatmır. Azərbaycanın 1 milyon nəfərə cəmi 3,8 ölümlə 67 yerdə dayanmasına isə düzü, şərh vermək istəmirəm.

26 iyun. Azərbaycanın Silahlı Qüvvələri Günü.

Uzun illər sovet ideologiyası bizdən əsil tariximizi gizlədib, 23 fevralı de yure Sovet Ordusu günü, de fakto isə Kişilər bayramı kimi qeyd etmişik, xəbərimiz də olmayıb ki, bizim kişilər günümüzün tarixi tam başqadır. Bu da həmin tarix: Yüz il müstəmləkəçi Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil edilmiş Şimali Azərbaycanın millətçi burjuaziyası, Müsavat firqəçiləri 1918-ci ildə yaranmış şəraitdən istifadə edərək (Çar devrilmişdi, imperiya ərazisində ikihakimiyyətlik, anarxiya hökm sürürdü) may ayının 28-də Azərbaycanın istiqlaliyyətini elan etdilər, Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətini qurdular. Tiflisdə qurulan bu hökumət tezliklə Gəncəyə köçməyi planlayırdı, amma Azərbaycanın ərazi bütövlüyü tam təmin edilməmişdi, Bakı onda erməni Şaumyanın başçılıq etdiyi Bakı Xalq Komissarları Sovetinə tabe idi. Artıq iyun ayının əvvəlində Şaumyan  əksəriyyəti ermənilərdən ibarət olan 20 minə yaxın döyüşçü ilə cümhuriyyətə qarşı savaşa başladı. Məqsəd milli hökumətin Tiflisdən Gəncəyə köçməsinə mane olmaq, ümumən onu devirmək idi. Həmin dönəmdə məhz güclü, nizami ordu elan edilmiş istiqlalın bütün ölkə ərazisində qələbə çalmasını təmin edə bilərdi. 1918-ci il iyun ayının 26-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti ilk milli diviziyanın və Hərbi Nazirliyin yaradılması barədə qərar qəbul etdi, Azərbaycan Milli Ordusunun təməli qoyuldu. General Səməd bəy Mehmandarov hərbi nazir, general Əliağa Şıxlinski hərbi nazirin müavini, general Süleyman Sulkeviç isə baş qərargah rəisi təyin olundular. Tezliklə Qafqaz İslam Ordusunun, xilaskarımız türklərin köməyi ilə Bakı erməni-rus qüvvələrindən azad edildi, milli hökumət Bakıya köçdü.

1919-cu il milli ordu quruculuğunda həlledici mərhələyə çevrildi, ordunun yaradılması prosesi 1920-ci il yanvar ayında əsasən başa çatdırıldı. 40 min nəfərlik nizami ordunun 30 mini piyada, 10 mini isə süvari qoşun hissələrindən ibarət idi. Çox təəssüf ki, 1920-ci ilin 28 aprelində böyük qüvvə ilə rusların XI Qırmızı Ordusu Azərbaycana soxularaq ölkəmizi yenidən işğal etdi. Bakı buxtasına yan alan XI ordunun hərbi gəmiləri toplarını parlament binasına tuşlayaraq milli hökuməti devirdilər. Azərbaycan istiqlaliyyətinin süqutu ilə Milli Ordunun mövcudluğuna da son qoyuldu. Milli Ordunun 21 generalından 15-i bolşeviklər tərəfindən güllələndi, komandirlərin böyük hissəsi repressiyaya məruz qaldı. Yalnız 1991-ci ildə Azərbaycan yenidən müstəqillik əldə etdikdən sonra milli ordu quruculuğunun yeni dönəmi başladı. Azərbaycan Prezidentinin 22 may 1998- ci il tarixli Fərmanına əsasən Əlahiddə Azərbaycan Korpusunun yarandığı gün - 26 iyun tarixi Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri Günü kimi elan edildi.

Qarabağ müharibəsindəki məğlubiyyətdən, torpaqlarımızın 20 faizinin işğalından sonra ordumuz məğlub ölkənin ordusu idi. O dönəmlərdə 26 iyunu kişilər günü kimi qeyd etmək tarixə bir ironiya təsiri bağışlayırdı. Amma ötən ilin payızındakı 44 günlük 2-ci Qarabağ müharibəsi ordumuza parlaq qələbə gətirdi. 27 il işğal altında olan Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan Qubadlı, Ağdam, Laçın, Kəlbəcər, Hadrut rayonlarında, Şuşa şəhərində indi Azərbaycan bayrağı dalğalanır. 44 gün ərzində ordumuz işğal altında olan 300-ə yaxın kəndi, 5 şəhəri, 4 qəsəbəni, çoxsaylı strateji yüksəklikləri azad etdi. Hətta daha çoxuna qadir idi, düz İrəvana kimi gedib mənfur düşmənin mövcudiyyatına son qoymağa qadir idi, amma... Nə isə.

Yaşasın Azərbaycan ordusu! Kişilər Günümüz mübarək!

27 iyun. Beynəlxalq Balıqçı Günü.

Düşünmədən tilovunuzu götürün (yoxdusa da alın) və Xəzərə, Kürə, Araza, Qanıxçaya, Girdmançaya, Həkəriçaya, Qudyalçaya, Viləşçaya, Samurçaya - kimə hansı su hövzəsi yaxındırsa ora yollanın. Balıqçı gününü elan etməklə dünya başbilənləri yəqin nəsə düşünüblər də. Bəlkə tilovlara qızıl balıq məhz bü gün düşəsidir?

30 iyun. Beynəlxalq Asteroid Günü.

Asteroidlər – hərdən yerə düşən kosmik cisimlərdir. Hər gün 100 tondan çox asteroid və komet qalıqlarından ibarət qalıqlar “kocmik zibil” adı altında yerə tökülür. Onların çoxu atmosferdəcə parçalanır, yalnız meteoritlər gəlib yerə çata bilirlər. Yəqin bilirsiniz, 65 milyon il əvvəl asteroidin yerə düşməsi nəticəsində dinozavrlar məhv olmuşdular, demək, əvvəllər asteroidlər daha qorxunc imişlər. Amma indi ən böyüyü avtomobil ölçüsündə olan asteroid ildə bir dəfə gözəl odlu kürə yaradaraq yerə şığıyır, ən nəhəng asteroid isə futbol meydançası ölçüsündə olur ki, təqribən 2000 ildə bir dəfə yerə qonaq gəlir. Əgər siz ömrünüzdə bir dəfə göydən yerə gələn odlu kürə görsəniz, qorxmayın, ürəyinizdə arzu tutun. Mistikaya görə, asteroid görənlərin arzuları çin olur. Onsuz da çin olmayan arzulardan bezarsınız.

30 iyunun şeir bəndi.

Yeniyetməliyimdən bəri tutduğum gündəliklərimdə hər gün bəyəndiyim şeirlərdən bir-iki bənd qeyd olunub. Bəzən misralar günlərin yükünü tamamən daşıya bilirlər, biləsiniz. 30 iyun tarixlərinə göz yetirdim, gözümə bu bənd sataşdı:

Burda çiçəklər tez solur,

Burda küləklər saç yolur.

Öldüm qurtardım, nə olur,

Apar məni buralardan.

                   Rüstəm Behrudi

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı The Art Newspaper nəşrinə istinadən ötən həftənin ən vacib art xəbərini diqqətə gətirir. Bu xəbər qaradərili dizaynerlərin qrant proqramına cəlb edilməsidir. Xüsusən hazırkı koronavirus pandemiyası dövründə irqçilik çağırışları tez-tez səsləndiyindən bəhs edilən mövzunun necə aktual olması yəqin ki, sual doğurmur.
 
Bu yaxınlarda Gagosian Qalereyasında rejissor kimi çalışan Nyu-York əsilli kurator və yazıçı Antwaun Sargent yeni bir komitəyə rəhbərlik edəcək.  Bruklin Muzeyinin rəsmi instagram səhifəsinin təşəbbüsü ilə başladılan,  qaradərili dizaynerlərin işini yüksəltməyi hədəfləyən yeni bir qrant proqramını gerçəkləşdirəcək bir komitədən gedir söhbət.
 
“Qara Dizayn Vizyonerləri təşəbbüsü” adlanan qrant layihəsində 18 yaşdan 30 yaşa qədər olan qaradərili dizaynerlərə 10.000 dollar vəsait veriləcək.  On il və ya daha böyük müddətə hansısa dizayner şirkətinə rəhbərlik etmiş qaradərili dizayner-sahibkara isə biznesini idarə etmək üçün 100.000 dollarlıq kiçik biznes qrantı veriləcəkdir.
 
"Dizayn işi hər hansı sahənin gücləndirmə mənbəyidir, amma bunun reallaşması üçün hər şeyin daha əhatəli olmasına ehtiyac var" deyir Sargent bir açıqlamasında. "Yaxşı dizayn hamımızı təsir edir və Qara dizaynerlərin dünyanın cildini nə cür dəyişə biləcəyini bilməyimiz gərəklidir, qaradərilərin dizayn edərək dünya haqqında təsəvvürlərimizi formalaşdırmağa kömək etmə imkanlarına sahib olmaları isə vacibdir." Bu da ona məxsus sözlərdir.
Komitənin digər üzvləri arasında rəssam Rick Lowe, məşhur kostyum dizayneri Ruth Carter, Vizyon və Ədalət fotoqraflığı və sənətdə sosial ədalət fəallığının kəsişməsini araşdırmaq üçün redaksiya təşəbbüsünü quran Harvard Universitetinin professoru Sarah Elizabeth Lewis də var. Dekorun baş redaktoru isə Əsəd Syrkettdir.
 
Təqdimat  21 iyul həftəsindən başlayaraq qəbul ediləcək və 16 iyulda bağlanacaq. Qrantı qazanacaq bəxtəvərlərin Qısa siyahısının bu ilin payızında elan edilməsi planlaşdırılır.
Sizin də qaradərili olmaq keçdi könlünüzdən, deyilmi?

Indi isə oxucularımıza dünyanı dəyişmiş 5 qaradərili dizayneri tanıtmaq istəyirik.
Depper Den.
Afroamerikada 80-ci illərdə modada əsas şəxsiyyət. Nyu-Yorkun canlı əfsanəsi. Xip-xop-mədəniyyətinin yaradıcısı. Onun lyuks geyimlərində daha çox qızıl və xəz görünür.
Karl Cons və TiCey Uoker.
Qrafika, trafaret çapı və paltar dizaynı ilə məşğul olaraq məşhurlaşıblar. Gənclər məhz onların geyimlərini seçməkdədirlər.
Karl Uilyams.
Hazırkı “qara moda” anlayışının banisi, moda dünyasının liderlərindən biri.
Şon Kombs.
Bad BOYS leyblının yaradıcısı, Love təxəllüslü milyonların sevimlisi. Küçə geyimini podiuma çıxarmaq cəsarəti ilə dünya dəbi tarixinə adını yazdırmış şəxsiyyət.

(Qapaq fotosunda Nyu-York küçələrində Şon Kombsın reklam lövhəsi yerləşdirilib. Mətn fotosunda isə qrant proqramının rəsmi loqosunu görürsünüz).

GƏNC ŞAİR EL ROMANDAN POEZİYA BUKETİ

Poeziya bir halda sənin qəlbinə hüzn və rahatlıq gətirmədisə, digər halda səni hiss və həyəcan burulğanına salmadısa, demək o, poeziya deyil.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc və həddən artıq istedadlı şair Elroman Əlizadənin ən yeni şeirlərini və özünütəqdimini oxucularının ixtiyarına verir.

Mən, El Roman

-Nə vaxt doğulmuşam mən?
-Bundan 20 il öncə...
-Nə vaxt şeir yazıram?
-Hərdən...
İlham gəlincə...
-Nəyə şeir yazıram?
-Özüm yerdə yaşayıb,
göyə şeir yazıram...
-Niyə şeir yazıram?
-Məni həyatda tutur deyə şeir yazıram...
-Şeirdən, ya da sözdən razıyammı keçməyə?
-Şeiri dəyişmərəm
o dünyada cənnətə,
bu dünyada heç nəyə...
-Sözümün gücüdürmü düşmənimin qorxusu?
-Təki, sinəmdəkini
düşmənim də oxusun...
-Şair, ruhun necədir?
-Həm kobuddur, həm incə...
-Nə vaxt şeir yazıram?
-Hərdən.
İlham gəlincə...


“Adam bilmir”

Zaman daha insafsızdı,
Zaman ölüm-itim bilmir.
Evinizi, qapınızı
Küçənizin iti bilmir.
Hardan bilsin yetim, bilmir.

Göyün yeddi qatı var? Var!
Göyləri məskən bilirsən.
Ölümün saatı var? Var!
Mən bilirəm, sən bilirsən,
Əzrayıl saatı bilmir.

Daha mən də qocalmışam.
Daha atam da qocalıb,
Siqareti ata bilmir.
Daha anam da qocalıb
Corabımın tayı itir,
Ha axtarır, tapa bilmir.

Səndən sonra təkliyimi,
Mənim nələr çəkdiyimi
Sən bilirsən, Allah bilir,
anam bilir, atam bilmir...

Külək əsir həzin-həzin,
Qulağımda sənin səsin.
Neyləsin, qızım, neyləsin,
Adam bilmir, adam bilmir...

“Altıncı hiss”

Bağışlama gedəni,
çünki ən böyük haqqı
nahaqla dəyişmisən.
Səni kitab edəni
sənə xitab edənə
nə haqla dəyişmisən?

Təkliyə öyrəşmirəm,
təsəlli verirəm ki,
yar atmış ola bilməz.
Sən ayrısan, mən ayrı,
ikimizi bir Tanrı
yaratmış ola bilməz.

Sən ki gündüz getmisən,
məcburam ki, gündüzə
gecə deyim, əzizim.
Səni alana baxıb
“səni verənə şükür"
necə deyim, əzizim?

Bu sevda nə sevdadır,
əvəzimə kor olub
məni yenə görməzlər.
Saçın ucun da hörsəm,
gülü sulu da dərsəm,
səni mənə verməzlər.

Altıncı hissim susub,
saat beşdə gedən qız,
dörd fəsildir itmisən.
Üç illik məhəbbəti
iki gündə unudub
bir dəfəlik getmisən...

“Sənsizliyin baş hərfi”

Körpülərin yıxıldı,
sən onu səhvlərindən
keçə-keçə unutdun.
Dünən ayaqlarına
qaça-qaça sevirdin,
içə-içə unutdun.

O da səni unutdu,
gedənlər ayrılığın
adını qismət qoyar.
Həyatdı da, gün gələr,
xətrinə can qoyduğun
ətrinə həsrət qoyar.

Elə gözəl gedər ki,
göydən düşən hər ulduz
gedəninə bənzəyər.
"Sənsizliyin" baş hərfi
yataqda tək qıvrılan
bədəninə bənzəyər.

Sənsiz nə edə bildi,
gözlərinin yaşını
qurutdu, qurutmadı?
Daha sevməkdən keçib,
ləçəkləri qopar, de:
"unutdu, unutmadı..."

Ya da bəlkə, hələ də
səni unuda bilmir
unutduğun həmin qız.
Kitabın arasında
çiçəyin əvəzinə
qurutduğun həmin qız.

“O qədər uzağıq ki”

Nəfəs alıb dərindən
ötüb keçən ayıma,
ilimə inanmışam.
Göz-qaşını görəndən
qaşla göz arasında
ölümə inanmışam.

Gözlərimi zilləyib
baxırdım uzaqlara,
sənsə getdin yağışla.
Sən yağışı sevirsən,
güvəndiyim dağlara
qar yağarsa bağışla...

Canına od qoyduğun
yoxluğunda Tanrını
Gözüylə zikr eylədi.
Tanrı səni yaradıb
əlini göyə açdı,
Özünə şükr eylədi.

Gecə-gündüz demədən
 gözlədim ki, gələsən,
gəlməmisən hələ sən.
Tələyə düşmək arzum,
çünki mənə tələsən,
mənəm sənə tələsən.

Ümidimə qar yağa,
qardan həyat düzəldim,
dizi keçincə qayıt.
Sol qolumu dişləyib
sənə saat düzəldim,
izi keçincə qayıt.

Gülümsəmir birinə
sən gedəli gözlərim,
mənimlə üz-göz oldun.
Gülüm, sənin yerinə
o qədər ölmüşəm ki,
artıq ölümsüz oldun.

Ay bəri bax, bəri bax..
Mən tərəfdə od yanır
Kül olmağa hazıram.
Tanrının iki əllə
yaratdığı qadını
Mən tək əllə yazıram.

Üzməyimi bilmirik,
niyə bizi dərd boğur,
içimizdə kin yatır?
O qədər uzağıq ki,
sən tərəfdə gün doğur,
mən tərəfdə gün batır...

 “Məktub”

Sonuncu məktubunda
düzü, gözlədiyimdən
bir az da çox yazmısan.
Getdiyin gün evimdən
 nə var, nə yox aparıb
"nə var, nə yox?" yazmısan.

Gecəm-gündüzüm olmur,
gündüzlər oxuyuram,
gecə yata bilmirəm.
Məktubdu da, neyniyim,
atsam, ata bilmirəm,
satsam, sata bilmirəm

Elə ağır yazmısan,
gözümün gücü çatmır
bir az nəzər yetirsin.
Elə ağır yazmısan,
quşların gücü çatmır
məktubunu gətirsin.

Məni yerə yıxmısan,
barı, insafın olsun,
yanımdan keçmə, qaldır.
On bir il yazdıqlarım
on bir sətir məktubun
yanında heç nə qaldı.

Məktubu bitirəndə
kağızlarda yaşayan
qadını sığalladım.
Elə çarəsiz idim,
məktubun sonundakı
adını sığalladım...

  “Axır qəmim”

Səni seçən mən idim,
özün seçən oğlanı
gözün kimi sevirsən.
Həyatdı da, əzizim,
dünən kimi sevirdin,
bu gün kimi sevirsən...

Gözlərimiz danışdı,
gözlərimin yağışı
gözlərinə dolmadı.
Təsəllilər axışdı,
axır qəmim olan qız
axır mənim olmadı.

Gecələr də danışmır,
içə-içə ölmüşəm
gecənin ortasında.
Küçələrdə böyüyüb
səni necə itirdim
küçənin ortasında?

Gözüm çəkilmir izdən,
gəlmirsən, daha gəlmə,
saat heçə sən qalıb.
Dağ boyda eşqimizdən
geriyə iki kəlmə
salam, necəsən qalıb.

Necə şeir gətirmir
könlümdəki pərilər,
yoxsa, mənə qarşıdı?
Gecə xeyir gətirmir,
gecənin xeyirindən
sənin şərin yaxşıdı.

 “Ağac”

İncimədi kağızım,
indicə bir qələmlə
incidəni yazıram.
Həyatdı da əzizim,
bir vaxt sənə yazırdım,
indi səni yazıram.

Həsrət bükdü belimi,
barı, yanımda qalsan,
cəhənnəm, dik olardım.
O qədər ağlamışdım,
kirpiyim oruc olsa,
cəhənnəmlik olardım.

Alnımda bir ləkə var,
səbəbi nə, sirri nə,
bəlkə bir tikə qaldım?
Alın yazım sən idin,
tanrı səni pozanda
yerində ləkə qaldı.

Ağaca səni yazdım,
yağış yerə düşdükcə
göyə buxarı qalxdı.
Hər ağac böyüdükcə
ağacdakı adın da
bir az yuxarı qalxdı.

Qızarmış gözlərim də
adını çəkə bilmir,
çünki səni unutdu.
Üç dəfə qapımı döy,
dördüncüdə açmasam,
bil ki, səni unutdum...