Super User
Xarkovda Azərbaycanın dahi şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin abidəsinin açılış mərasimi olub
Ukraynanın ikinci böyük şəhəri olan Xarkovda Azərbaycanın dahi şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin abidəsinin açılış mərasimi keçirilib.
AzərTAC-ln Ukrayna müxbiri xəbər verir ki, abidə 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi İli” elan edilməsinə dair Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamından irəli gələrək Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyi, Xarkovdakı Fəxri konsulluğu və Xarkov şəhər meriyasının birgə dəstəyi ilə ucaldılıb.
Şəhərin mərkəzi hissəsində ucaldılan abidənin açılış mərasimində Azərbaycanın mədəniyyət nazirinin birinci müavini Elnur Əliyev, Azərbaycan-Ukrayna Parlamentlərarası Dostluq Qrupunun həmsədri Rüfət Quliyev, Azərbaycanın Ukraynadakı səfiri Elmira Axundova və Xarkov Şəhər Şurasının katibi, merin səlahiyyətlərini icra edən İqor Terexov, Xarkov Vilayət Dövlət Administrasiyası sədrinin müavini Yevgeni Qritskov, Azərbaycanın Xarkovdakı Fəxri konsulu Əfqan Salmanov, Xarkov vilayət Administrasiyası rəsmiləri, deputatlar, Azərbaycanın diaspor rəhbərləri, soydaşlarımız, şəhər sakinləri iştirak ediblər.
Açılış mərasimi Ukrayna və Azərbaycanın dövlət himnlərinin səsləndirilməsi ilə başlayıb.
Sonra çıxış edən İqor Terexov bildirib ki, adları dünya tarixinə qızıl hərflərlə yazılmış şəxsiyyətlər arasında dahi mütəfəkkir Nizami Gəncəvi də var. Bu abidənin açılışı təkcə şəhər üçün deyil, həm də Ukrayna üçün əlamətdar bir hadisədir. “Mən Azərbaycana öz minnətdarlığımı bildirirəm ki, Nizami Gəncəvi kimi dahi insanın abidəsi üçün Xarkov şəhərini seçib”, - deyə İqor Terexov əlavə edib.
Dahi şairin abidəsinin Xarkovda ucaldılmasının tarixi hadisə olduğunu deyən Azərbaycanın mədəniyyət nazirinin birinci müavini Elnur Əliyev qeyd edib ki, Xarkov şəhəri Ukraynanın paytaxtı olub, burada güclü Azərbaycan diasporu fəaliyyət göstərir. Nizami Gəncəvinin heykəlinin ucaldılması soydaşlarımız və şəhər sakinləri üçün əlamətdar hadisədir. “Dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi bəşəriyyətin bədii fikir salnaməsində yeni səhifə açmış nadir şəxsiyyətlərdəndir. Azərbaycanın klassik ədəbi-mədəni irsinə həmişə milli təəssübkeşlik və vətənpərvərlik mövqeyindən yanaşan ümummilli lider Heydər Əliyev Nizami irsinə də xüsusi diqqət yetirib. Bu gün bu qayğı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir”, - deyə Elnur Əliyev vurğulayıb.
Səfir Elmira Axundova isə çıxışında qeyd edib ki, Xarkov şəhərində dahi şair və mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin abidəsinin ucaldılması Azərbaycan ilə Ukrayna arasında etibarlı tərəfdaşlığın bariz nümunəsidir. O dünyəvi şair olduğu üçün bəzi ölkələrdə abidəsi ucaldılır. Nizami Gəncəvi lirikası yüksək sənətkarlığı, məhəbbətə dünyəvi münasibəti, insan taleyi haqqında humanist düşüncələri onu dünyada sevdirib. “Mən inanıram ki, Nizami Gəncəvinin abidəsi olan park şəhər sakinlərinin və qonaqların sevimli məkanına çevriləcək”,- deyə səfir əlavə edib.
Tədbirdə daha sonra Milli Məclisin deputatı Rüfət Quliyev, Xarkov Vilayət Dövlət Administrasiyası sədrinin müavini Yevgeni Qritskov çıxış edərək iştirakçılara öz təbriklərini çatdırıblar.
Abidənin müəllifi, Ukraynanın xalq rəssamı Katib Məmmədov göstərdikləri dəstəyə görə, Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyinə, Xarkovdakı Fəxri konsulluğuna və Xarkov şəhər meriyasının rəhbərliyinə təşəkkürünü bildirib. Bundan sonra Nizami Gəncəvinin abidəsinin üzərindəki örpək açılıb.
Təntənəli açılış mərasimlə əlaqədar olaraq Xarkov Vilayət Filarmoniyasının binasında konsert keçirilib. Konsertdə Azərbaycanın Xalq artisti, professor Yalçın Adıgözəlovun rəhbərliyi ilə Xarkov Simfonik Orkestrinin ifasında Azərbaycan, Ukrayna və Avropa bəstəkarlarının əsərləri səsləndirilib.
Xatırladaq ki, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və təşəbbüsü ilə Ukraynanın paytaxtı Kiyev şəhərinin mərkəzi hissəsində, Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin Nəbatat Bağında da Azərbaycanın dahi şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin abidəsinin ucaldılmasına dair Anlaşma Memorandumu imzalanıb.
İntihar etmiş yazarlar: Karin Boye. Nərgiz Cabbarlı yazır
Dövrünün ən avtoritar tənqidçilərindən biri – Xaqar Olsson yazırdı: ”Karin Boyenin poeziyasını qaranquş adlandırmaq olar. Çünki onun şeiri qartal gücünə malik deyil. Axı qaranquşun qanadları qartal gücünə sahib ola bilməz. Amma bununla belə, Boye poeziyası deyingən qarğalar sıyahisına da aid deyil. Çünki yüksəkdə və gözəl uçur. Onun qanadlarında oynayan küləyin səsi bizim müasir İsveçrə poeziyasında eşitməyə öyrəşdiyimiz səslərdən fərqlidir. Bu, nədirsə, cəlb edir, həyəcanlandırır və yandırır. Bu, həqiqi poeziyadır. Siz burada kiçik hisslərə və əyləncələrə, sadə xoşbəxtliyə can atan riyakar estetiki görə bilməyəcəksiniz. Siz həqiqətə illüziyasız baxmağı bacaran təmiz bir qəlbi görə biləcəksiniz. O qəlbi ki, ağrı-acının qaçılmazlığı və xoşbəxtliyin faniliyindən keçir. Amma bundan qaçmaq üçün bir sığınacaq yeri də axtarmır, əksinə, özünü daima yüksəklikdə ola biləcək uçuş üçün hazırlayır”.
Bu dəfə Karin Boye haqqında danışacağıq. Amma əvvəlcədən diqqətimi çəkən bir xüsusiyyəti sizin də nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm. Kənardan elə görünə bilər ki, bu yazıçıları yalnız bir fakt – könüllü intihar faktı birləşdirir. Amma həyatlarına nəzər saldıqda, yaradıcılıqlarındakı ovqata kökləndikdə görürsən ki, onlar arasında dəhşətli dərəcədə oxşar ömür yaşayanlar və eyni həyat hadisələrindən eyni tərzdə keçənlər var. Haqqında danışacağım Karin Boye isə həyat faktları və şeirinin ruhu ilə mənə Marina Svetayevanı xatırlatdı. Demək olar ki, eyni dövrün şairləri olan bu insanları xarici görkəmlərində olan oxşarlıqdan əlavə bir xüsusiyyətləri – öz cinslərindən olanlara - qadınlara sevgi münasibətləri də birləşdirir. Onların hər ikisi təbiətin qanunlarına uyğun sevməyi bacarmadılar... Yəni hər ikisi qadın sevgisi ilə yaşadı...
Əvvəlcə onu deyim ki, İsveçrə şairəsi və nasiri Karin Boye 1900-cü ildə anadan olub. Gimnaziyada oxuduğu illərdə yazmağa başlayıb. 1922-ci ildə ilk şeirlər kitabı “Buludlar” dərc olunub. Lakin ona şöhrəti ikinci və üçüncü kitabları gətirib. Daha dəqiq desək, “Gizlədilən torpaq” (1924) və “Ocaqlar” (1927). Nəsr əsəri, antiutopik roman “Kallokain”in (1940) gətirdiyi uğuru isə bir qədər sonra şairin başqa bir “uğuru” – intiharı kölgədə qoydu. Bu kitabının dərcindən cəmi bir il sonra – 23 fevral 1941-ci ildə Karin Boye intihar etdi.
***
Karin Boye öz dövründə kifayət qədər populyarlıq qazanmışdı. Hətta dövrünün ən tanınmış tənqidçilərindən biri olan Xaqar Olsson – yuxarıda qeyd etdiyim kimi – onun haqqında yüksək fikirlər yazırdı: “Siz onun timsalında kiçik hiss və həyəcanlar, sadə, balaca xoşbəxtliklər haqqında da danışmağa çalışan riyakar estetiki görə bilməzsiniz. Əksinə, siz öz “mən”inin faciəli ölümünü yaşamış, bu dəhşətdən keçə bilmiş fədakar bir ruhun şahidi olacaqsınız. Həm də görəcəksiniz ki, bu vəziyyətdə belə onun sahibi özünə acımır, böyük və dəhşətli reallıqlardan güc əldə etməyə çalışır”.
İstənilən yaradıcı insanın həyatında olan axtarışlar özünü tapmağa çalışan Karin Boyedə də olub. Məsələn, gimnaziya illərində Şərq fəlsəfəsinə maraq göstərən şair bir müddət buddizmə aludəçilik edib. Lakin dini axtarışları onu sonra xristianlığa gətirib çıxarıb. Amma Boyenin bu marağı da uzunmüddətli olmayıb. Hər halda, şairin buddizm və xristianlıqla bərabər, eyni maraqla yanaşdığı sosializm, freydizm haqqında da danışmaq olar.
Ən çox sevdiyi müəlliflərin sırasında Kiplinq, Nitsşe və Ueltmenin adını çəkən Karin Boye Skandinaviya poeziyasından da yararlandığını gizlətmirdi. Bütün istedadlı qadın şairlərin şeirlərində olduğu kimi, Karen Boyenin poeziyasında da kövrəklik, həzinlik, incəlik vardı:
Səslər çoxdur, lap çox,
Səninki yağışa bənzəyir.
Damcı kimi süzüldüyünü,
Gecənin səssizliyinə səs verdiyini eşidirəm.
Əvvəl gur, sonra asta gəlir səsin...
Eşidirəm...
Sonra da azalır,
titrəyərək,
ürkəkcəsinə
gecənin sükutunda əriyir...
Eşidirəm ....
Başqa səslərdən seçilir səsin
– Mən tək onu eşidirəm...
Asta-asta, damcı-damcı
üstümə tökülür – yağış kimi...
Məni susmağa vadar edir.
Səsimi içimə salıram.
Səsin – yağan yağışım...
Pıçıldayan səsinlə doludur yaddaşım...
Səni narahat etməməkçün,
Səsini eşitməkçün,
otdan da səssiz olacam...
Səssiz olacam və
elə yerdə duracam,
gözləyəcəm ki,
səsini eşidim...
Səslər çoxdur,
Onların arasında səsini eşidirəm,
Ancaq səsini...
Səsin
mənimçün səslənir,
Gecələr yağan yağış kimi...
(Bu məqalədəki şeirlərin tərcüməsi Nərgiz Cabbarlınındır - red.)
Amma bu yaradıcılıq təkcə kövrək hisslərin, gözəl duyğuların incə ifadəsindən ibarət deyil. Məsələn, bir çox qələm sahibləri kimi fəlsəfə və psixoanalitika ilə maraqlanmağın, başqa sözlə desək, Freydizmin Boyenin yaradıcılığına böyük təsiri olub. Yazmağa ilk başladığı dövrlərdə Freydin yaradıcılığı ilə tanış olan yazıçı üçün bu, yeni yaradıcılıq imkanları verirdi. Bir tərəfdən psixoanaliz, bir çox sənətkarlarda olduğu kimi, Karen Boyeyə də yeni mövzular tapmağa, yeni və özünəməxsus obrazlar yaratmağa, məsələlərə tamamilə fərqli rakurslardan baxmağa, həmçinin də şəxsi psixoloji problemlərini həll etməyə kömək edirdi. Lakin digər tərəfdən (bu da bir çox yazıçılarda olduğu kimidir) psixoanaliz həm də ruhi gərginliyi artırmağa, daha da qəlizləşdirməyə, insanın mənəvi əzablarını çoxaltmağa qadirdir. Və bu, danılmaz həqiqətdir.
Freydizm və psixoanaliz onun yaradıcılığında olduğu kimi, həyatında da təzadlı rol oynayıb.
Tumurcuqlar yazda – çatlamaq istəyəndə ağrıyırlar,
Yaman ağrıyırlar,
azadlığa can atdıqlarından...
Bahar ürkəkdir – həm də bundan...
Ruhumuz ağrıyanda biz də rəngimizi itiririk,
itiririk ağrıdan...
Qışın qapıda dayanıb
qoruduğu şeylər
yazda partlamaq istəyir,
çıxmaq istəyir azadlığa.
Azadlıqsa hamını ağrıdır...
Ona can atan tumurcuğun
çatlamağı da Ağrıdır.
Özünü də, həyatı da,
Yaşadığı qaranlıq zindanı da ağrıdır...
Kiçik tumurcuqdan danışan şairin tumurcuğun üzərinə köçürdüyü proseslər, əslində, insan psixologiyasının, təfəkkürünün özündə tətbiq etdiyi və yaşadığı şeylərdir. Məgər ruhu əzab çəkən insan (istər şair olsun, istərsə də digəri) təkcə özünə, mənəviyyatınamı əzab verir? Onun azadlıq istəyi – ruhunda gedən sıxıntılardan, təzadlardan qurtulmaq arzusu yalnız özünəmi aiddir? Bundan ətraf əziyyət çəkmirmi? Əbəttə ki, çəkir... İçindən – mənindəki ağrılardan qurtulmaq istəyi insanın yaşadığı “qaranlıq zindan”ı – cəmiyyəti də, ətrafını da incidir. Eynilə tumurcuqda olduğu kimi...
Bədii yaradıcılıqda müəllifin şəxsiyyətini axtarmaq dünya ədəbi tənqidi və ədəbiyyatşünaslığında artıq keçilmiş etap və mənasız mərhələ adlandırılır (Nortap Fray). Lakin hələ də çoxlarının yanaşmasına görə, yaradıcılıq şəxsiyyəti başa düşmək üçün açar rolunu oynayır. Şəxsən mən buna əminəm. Məsələn, Karin Boyenin – intihar etmiş yazıçının yaradıcılığında uçuruma atılan damcı haqqında maraqlı bir nümunə var:
Damcı üçün
olduğu yerdən qopmaq da ağır,
Ağız açan uçurumun üzərindən sallanmaq da...
Budaqdan yapışıb aşağıya doğru sürünmək də pis,
Dibsizliyə yuvarlanmaq anının titrəyişini yaşamaq da...
Ən çətini, ən ağırı isə qərara gəlməkdir.
Qərara gəlmək:
Atılmaqmı, yoxsa sürünmək?!
Uçuruma yıxılmaq – qorxulu,
Yerində donub qalmaqsa çətin...
Ağırdır
iki hissin arasında çabalamaq,
Çırpınmaq – arasında iki niyyətin:
Aşağı can atmaqmı, yoxsa qalmaq?!
...Amma bir gün,
daha dözməyə gücü çatmayanda
qəfəsdən çıxmağa can atırmış kimi,
sonuncu qorxu hissi də canından çıxacaq...
o zaman budaqdan qopan damcı
heçlik, bilinməzlik qarşısında
yaşadığı qorxunu da,
aşağı uçuşan dəhşətini də unudacaq.
Və... atılacaq...
Atılacaq!..
Bax o zaman,
Məhz o zaman içim
İnam və əfsunlu rahatlıqla dolacaq...
Məgər bu şeir yazıldığı anın və zamanın ovqatını özündə yaşatmırmı, əks etdirmirmi? Əlbəttə ki, etdirir... Bu, təkcə bir damcının aşağı – heçliyə və dibsizliyə uçuşunun təsviri deyil. Bu, bir insan ruhunun o Uçuş anında yaşaya biləcəklərinin canlandırılmasıdır. Ümumiyyətlə, Karen Boyenin poeziyasında istifadə etdiyi simvolik obrazlar şairin (həm də insanın) daxilini, düşüncələrini açmaq üçün hər zaman vasitə rolunu oynayıb.
Karen Boye ilə bağlı məni düşündürən suallardan biri də “Məhəbbət üçbucağı onun intiharına səbəb olubmu?!” sualıdır... Hansı məhəbbət üçbucağından söz gedir?! İzah edim...
Karen Boyenin həyatında ən vacib amil siyasət, ədəbiyyat yox, məhəbbət hesab edilir. Onunla bağlı fikirlər sırasında “Boyenin intiharı öz həyat dramının sonu və yekunudur” fikrinə isə daha tez-tez rast gəlinir. Şairin həyatı həm də bütünlükdə daimi və faciəli sevgi axtarışından ibarət olub. Ehtiraslı və ondan qurban tələb edən bir sevgi axtarışı...
Yaradıcı insanları başa düşmək həmişə çətin olur. Xüsusilə də yuxarıda qeyd etdiyim kimi, onlar sevgilərində normadan, təbiət qanunlarından kənara çıxarlarsa...
Boye haqqında yazan Xarri Martinson şairin bu hərəkətini “həyatın qanunlarına, mövcudluğa və yaşamın gözəl olmamasına etiraz” adlandırırdı.
Detallara varaq: Karin uzun müddət sevdiyi iki qadının arasında çırpınıb. Onlardan biri alman emiqrantı Marqo Xanel idi. Onunla Boye bir ailənin üzvü kimi yaşayıb. Bu qadın Boyeni həm qısqanclığı, həm də vampirizmi ilə incidib. Marqo Boyedən on iki yaş cavan idi. Onun xəstəliyi və köməksizliyi isə Karində analıq hisslərini oyadırdı. Amma yazıçının ürəyində başqa birinə – Anita Nathorsta qarşı da sevgi vardı, daha doğrusu, bu qadına əsl məhəbbət duyan Boye nə edəcəyini bilmirdi. Bu çaşğınlığa səbəb həm də Anitaya olan məhəbbətinin platonikliyi və ümidsizliyi ilə bağlıydı. Anita Karinə yalnız dost münasibəti göstərir və heç nə vəd etmirdi. Bir sözlə, Marqonun qarşısında günahkarlıq hiss edən və Anitanın gözləri önündə əridiyini, söndüyünü görən Boye aprel günlərinin birində evdən çıxır və geri qayıtmır. Onu bir neçə gün sonra meşədə tapırlar. Bir şüşə yuxu dərmanı qəbul edən və nəm torpağın üstündə can verən şairin ölümü başqa bir ölümə də səbəb olur. Belə ki təsəlli tapa bilməyən Marqo özünü qazla boğub öldürür. Anita isə üç ay sonra xərçəngdən dünyasını dəyişir.
Amma qəribədir ki, təbiətin qanunlarına uyğun sevməyi bacarmayan bu qadının – Karin Boyenin yazdığı sözlər məhəbbət haqqında deyilmiş ən dəyərli fikirlərdən biri kimi hər yerdə sitat gətirilir: “Mən inanıram ki, sevən insan sevgisinə görə qurban verdiyi qədər də qazanmış olur. Əlbəttə, sevdiyi adamdan yox, sevginin özündən”.
Boye XX əsr İsveçrə poeziyasında parlaq iz buraxıb. Onun bir çox müəlliflərə – Qulnar Ekelyofa, Harri Martinsona, Artur Lundkvistə təsir etdiyi qeyd edilir.
Karinin yaradıcılığında həm yaşadığı “məhəbbət üçbucağı”, həm də ümumiyyətlə, eynicinsli məhəbbət mövzusu əhəmiyyətli yer tutub. Lakin o, qeyri-adi duyğularından da səmimiyyətlə söz açırdı. İstənilən məsələdən olduğu kimi...
Allah bizə daşdan ağır ruh verib
Bu daşla dəniz kənarındayıq.
Dalğaların rəqs etdiyi, köpüklərin oynadığı
Qağayıların günəş işığında yandığı yerdə...
Biz dənizə daş atmağa başlayırıq,
əylənirik...
Daşlarla daha nə etmək olar ki?
Onun sağlığında dərc olunan kitabı “Ağacların xatirinə” (1935) adlanır. Əvvəlki şeirlərinə nisbətən burada faciəli mövzular daha çoxdur. Boye bu kitabda reallıqla çulğalaşma, qarşı-qarşıya gəlmə, gözəllik və qorxu, bir də özünü bütün bunlara qurban vermək bacarığının təsvirinə can atıb...
Bu gecə yuxuda qılınc gördüm, döyüş gördüm...
Bir də gördüm ki, çiyin-çiyinə verib
döyüşürük səninlə...
Bu gecə...
Qan da girmişdi yuxuma,
Ölüm də qonaq gəlmişdi...
Sonra da gördüm ki,
Ölümcül yaralanıb
Yanındaca yerə yıxılıram.
Sənsə öldüyümü belə görmürsən,
Görə bilmirsən...
Döyüşə-döyüşə uzaqlaşır,
yanımdan yox olur,
itirsən...
...Od da girmişdi yuxuma,
Bir də qızılgüllər...
Hə... bir də gözəl ölümüm.
Görürsənmi, nələr, nələr
Girmişdi yuxuma,
Nə böyük gözəlliklər...
Karin Boyenin həyatında və yaradıcılığında siyasətin də müəyyən izi olub. Belə ki, bu şair həm də antifaşist idi. Və yaradıcılığı yalnız gözəl hisslərin və ölümün gözəl təsvirindən ibarət deyildi. Onun çox məşhur olan əsəri – “Kallokain” antifaşist ruhda yazılmışdır. Həm də fantastik əsər idi...
Karin Boye nasistlərin uydurduğu və qurmağa çalışdığı cəmiyyətin inkişaf sxemini sona qədər təsvir edənlərdən biri olub. Onu gələcək daha çox narahat edirdi. Buna görə də Boyenin ən məhşur fantastik əsəri “Kallokain”də zaman hadisələrin baş verdiyi dövrdən min il sonraya aparılır. Hadisələr “İmperiya” adlanan dövlətdə cərəyan edir. Həmin dövlətdə faşizm qələbə çalıb. Karin Boyenin təsvir etdiyinə görə, “İmperiya”nın rəhbərləri cəmiyyətdə bir sıra dəyişikliklər ediblər. Məsələn, hadisələr onların təyinatı ilə yaradılmış “polis qulaqları”, “polis gözləri”nin nəzarətindədir. Amma bununla belə, bu rəhbərlər insan şəxsiyyətini tamamilə məhv etməyə müəssər olmayıblar. Halbuki imperiya yaradılandan onların can atdığı əsas məsələ budur. Əsas məqsəd isə insanı şəxsiyyət kimi məhv etmək, onun “mən”inə sahib olmaqdır. Bunun üçün hakimiyyətin köməyinə kimyaçı alimin ixtira etdiyi və öz familiyası ilə adlandırdığı “Kallokain” peraparatı gəlir. Məhz bu dərmanın köməkliyi ilə insanlar qorxduqlarına, utandıqlarına görə hamıdan gizlədikləri sirri danışmağa başlayırlar. Daha doğrusu, buna istəmədən vadar olurlar. Amma dərman, hələ ki, insan şəxsiyyətini tamamilə parçalamaq gücündə deyil. Romanda hadisələr onunla yekunlaşır ki, həmin kimyaçı alim iki imperiya arasında gedən müharibədə əsir düşür və öz araşdırmasını yeni sahiblərinin xeyrinə davam etdirməyə başlayır. Yəni nəticə etibarilə insanlığın başı üstündə yeni bir “Kallokain” qorxusu var.
Əgər romanda Boyenin yaratdığı şəxsiyyət strukturuna nəzər salsaq (həmin şəxsiyyət imperiya insanının ümumiləşdirilmiş obrazıdır), o zaman bədiilik və məntiqin birləşdiyini görə bilərik. Romanda məntiqi çıxarış var: faşizm məhv edilmir, susdurulsa belə, istənilən vaxt onun yenidən dirilmə və dünyanı yenidən çulğalama qorxusu var.
Əsər, qeyd etdiyimiz kimi, fantastik əsərdir. Amma onu müxtəlif cür adlandıranlar var. Məsələn, Ernst Henri onu sürrealist ədəbiyyat nümunəsi hesab edir. Halbuki burada fantastikanın xüsusiyyətləri daha çoxdur. Kallokain insanları ölüm qorxusu qarşısında, öləcəklərini bildikləri halda belə danışmağa vadar edir. Bir çoxlarının sərsəmləmə hesab etdiyi Hitlerin “minillik reyx” ideyası burada konkret cizgilər əldə etməyə başlayır. Karin Boyenin dövründə “həqiqət eleksiri” adlandırılan pentatol cəmiyyətə məlum deyildi. Ona görə də kallakain kimi bir dərmanın mümkünlüyü və böyük insan kütləsini öz təsiri altında saxlaya bilməsi fantastik elementdir. Amma o dövr üçün fantastik görünən eleksir sonralar reallaşdı. Fantastikanın əsas xüsusiyyəti də bundan ibarətdir.
Karin Boye, əslində, cəmiyyətin faşizmə münasibətini göstərmək üçün bu priyomdan istifadə etmişdi. Yəni insanlar əzaba düçar olsalar da, ölümə getdiklərini bilsələr də, düşündüklərini söyləyirlər və məlum olur ki, faşizm haqqında hamı eyni fikirdədir. İstintaqda sorğu-suala tutan Rissenin fikirlərinə nəzər salın: “Qəribə deyil ki, həyatda hər şey, hətta həqiqət belə, məcburiyyətə düçar edildikdə öz qiymətini itirir. Yox, siz bunu başa düşməzsiniz. Çünki bunu dərk etməyiniz dilənçi, hər şeydən məhrum biri olmağınızı təsdiq edər. Buna kim dözə bilər ki”.
Hitlerin Avropada müharibəyə başladığı ərəfədə Boyenin bu əsərinin meydana çıxması təsadüfi deyildi. Həmin dövrdə Skandinaviya ölkələrində də dünyəvi faşizmin “beşinci kaloniyası” başını qaldırmışdı. Və dövrün ən tanınmış qəzetlərindən biri “Nyu daqlet Allexanda” yazırdı: “Yazıçı bu əsərdə 1940-cı ilin mənəvi atmosferini dəqiqliklə təsvir edib”.
Gördüyünüz kimi, intihara səbəb axtarmadım. Amma göstərilən səbəblər, vasitələr indiyə qədər haqqında yazdığım yazıçıların səbəb və vasitələrinə nə qədər də oxşardır. Sveyq, Paveze və Vulfun həyatında olan müharibə amili, Svetayevanın qeyri-adi məhəbbəti, Yeseninin, Sveyqin öz ardınca apardığı (təbii ki, o dünyaya) sevgililəri... Və ən nəhayət, çoxlarının istifadə etdiyi yuxu dərmanı...
Amma bir xüsusiyyəti qeyd etməsəm, olmaz. Həqiqətin dərkindən və kamilliyə çatmaq məqamından danışıram. Bax o məqamda insanda qorxu hissi qalmır. Amma həmin məqam dəhşətlər önündə qorxu hissini yox etsə də, özü daha çox qorxuludur. Çünki dünyaya gəlişin və gedişin mənasız olduğunu bilmək və bunu ruhunda yaşa(t)maq yalnız bir addıma – intihara vadar edə bilər...
Kamilliyə çatmış böyük insanı
Dünyada heç bir şey sındıra bilməz.
Çünki nə xoşbəxtlik var bu dünyada,
Nə də ki bədbəxtlik eynimə gəlməz.
Yalnız həyat vardır, bir də ki, ölüm.
Bax sən bunu başa düşdüyün zaman
Küləyin ardınca qaçmayacaqsan.
Bax sən bunu başa düşdüyün zaman
Daha qasırğadan qorxmayacaqsan...
Elə o zaman gəl mənim yanıma,
Gəl, kömək elə ki, mən də dərk edim.
Söylə: nə xoşbəxtlik var bu həyatda.
Nə də ki bədbəxtlik, söylə, qoy bilim.
Yalnız həyat vardır, bir də ki, ölüm...
Xivə “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilib
Qədim Xivə şəhərindəki İçənqala Memorial Kompleksində şəhərin “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi münasibətilə açılış mərasimi keçirilib.
AzərTAC-ın xüsusi
müxbiri Daşkənddən xəbər verir ki, mərasimdə Özbəkistan Baş nazirinin müavini, turizm və idman naziri Əziz Abduhakimov, bu ölkənin mədəniyyət naziri Azadbek Nazarbakov, TÜRKSOY-un üzvü olan digər ölkələrin mədəniyyət nazirləri, TÜRKSOY Baş katibinin müavini Bilal Çakıcı, UNESCO Baş katibinin müavini Gabriella Ramos, Türk Akademiyasının prezidenti Darxan Kadırali, Özbəkistanın ədəbiyyat, mədəniyyət xadimləri və digər şəxslər iştirak ediblər.
Tədbirdə Əziz Abbduhakimov qonaqları salamlayıb, Xivənin “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan olunmasına görə TÜRKSOY-a minnətdarlıq edib, bundan sonra TÜRKSOY çərçivəsində əlaqələrin inkişafı istiqamətində daha böyük layihələrin həyata keçirilməsinə əmin olduğunu bildirib. O deyib ki, bu mühüm tədbirdə türk dünyasının deyil, dünyanın 60-dan çox ölkəsindən gələn 300-dən artıq nümayəndə iştirak edir.
Bilal Çakıcı bildirib ki, TÜRSOY-un elan etdiyi “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” layihəsi ancaq türk dünyasında deyil, bütün dünyada böyük maraq oyadıb. Bu layihəyə hər il maraq artmaqda davam edir. Türk dünyasının qədim şəhərləri “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” adına layiq görülməsi üçün bir-biriləri ilə rəqabət edirlər. Hər il türk dünyasının bir qədim şəhərinin mədəniyyət paytaxtı elan olunması xalqlarımız arasında qardaşlıq əlaqələrinin daha da möhkəmlənməsinə, mədəniyyət və sənət adamlarının daha da yaxından əməkdaşlıq etməsinə zəmin yaradır.
Bu mühüm tədbirdə iştirak etməsindən məmnunluğunu ifadə edən Gabriella Ramos deyib ki, pandemiya şəraitində bu qədər ölkə nümayəndələrini bir araya yığmaq sözün əsil mənasında böyük hadisədir.
Mərasim çərçivəsində TÜRKSOY-un “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxt”larının fotosərgisi açılıb, Özbəkistanın milli geyimləri nümayiş etdirilib.
Bununla bağlı keçirilən konsertdə 300-dən artıq sənətçi iştirak edib, trk dünyasının mahnı və rəqslərini ifa edilib. Konsertdə Azərbaycanın mahnı və rəqsləri də ifa olunub.
Olivie Vildenin “Narahat olma sevgilim” filminin premyerası 2022-ci ildə baş tutacaq
Kinokritiklər Amerikalı aktrisa, rejissor və prodüser Olivie Vildenin yeni film çəkməsi xəbərini gündəmə gətirəndən film barədə xəbərlər kino mediasının diqqət mərkəzindədir. Ötən əsrin 50-ci illərində baş verən bir hadisədən bəhs edən və maraqla gözlənilən “Narahat olma sevgilim” (Don't Worry Darling) filmi 2022-ci il sentyabrın 23-də nümayiş ediləcək.
İnsanlar arasındakı qarışıq əlaqənin dinamikasını ortaya qoyan filmin süjet xətti 1950-ci illərdə Kaliforniya çölündə bir utopik cəmiyyətdə yaşayan ailədən bəhs edir.
Dərhal tamaşaçılar və tənqidçilər tərəfindən bəyənilən “Booksmart” filmi ilə rejissorluq karyerasına başlayan Olivia Vilde ikinci uzunmetrajlı filmi olan “Narahat olma, sevgilim” üçün tanınmış aktyorları bir araya gətirib. Filmdə baş rolları məşhur ingilis aktrisa Florence Pugh və dünyaca tanınmış aktyor, model Harry Styles canlandırır.
Yeni mövsümdə “O Səs Türkiyə”də dəyişiklik olacaq
Türkiyənin TV8 televiziyasının sevilən mahnı yarışması olan “O Səs Türkiyə”nin yeni mövsümdə münsifləri ilə bağlı dəyişiklik olacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət Haberler.com-a istinadən məlumat verir ki, proqramın rəhbəri Acun Ilıcalı bu barədə açıqlama verib. Ünlü müğənni Hadisenin daha “O Səs Türkiyə”də olmayacağını söyləyən Ilıcalı: “Hadisənin yerinə başqa bir isim düşünürük. Hadisəni bundan sonra yeni layihəmiz olan “O Səs Rep”də görəcəyik" deyib.
Bu gün hansı hadisələrlə əlamətdardır? Ozon qatı, Kopperfild, papuaslar, “Mercedes” və s.
16 sentyabr. Avropada mobillik həftəsinin başlanğıcı
Avrokomissiyanın təkidi ilə təqvimə salınan bu gündə bütün diqqətlər ictimai nəqliyyatdan istifadədə, piyada getməkdə və velosiped sürməkdə rahat infrastruktur yaradılmasının stimullaşdırılmasına yönəldiləcəkdir.
Bir də görürsən, çox varlı, lüks avtomobilli tanış-bilişinə, qonşularına hədsiz paxıllıq edən, paxıllığı hətta nifrətə çevrilən bir şəxs bu nifrətini yeganə realizə edə bilmək şansından yararlanaraq piyada zolağından saatda 0,000001 km/saat sürətlə keçir, dayanmaq məcburiyyətində olan sürücülərin əsəblərini tarıma çəkir, bax bu gün həm də onların günüdür. Yəni, bu hərəkətə görə söyüş və kötək almaq bu gün istisna edilir.
16 sentyabr. Ozon qatının beynəlxalq müdafiəsi günü
1994-cü ildə BMT Baş Assambleyası qərara aldı ki, hər ilin bu günü diqqətlər ozon qatının müdafiəsinə yönəldilsin. Bu gün - ozon qatının dağıdan hissəciklər barədə 16 sentyabrda imzalanan Monreal protokolunun şərəfinə təqvimə salındı. 80-ci illərdə Antarktida üzərində alimlər ozon qatının 2 dəfə nazildiyini görüb “ozon yırtığı” ifadəsini leksikona gətirdilər. 1987-ci ildə 36 ölkə, o cümlədən SSRİ ozondağıdan hissəciklərin istehsalını tam dayandırmaq öhtəliyi götürsələr də bu sahədə vəziyyətin əsla düzəlməməsi göz qabağındadır. Ozon qatı nazik bir qaz təbəqəsidir ki, çətir kimi Yer kürəsini Günəşin öldürücü radiasiyasından qoruyur, planetdə həyatı təmin edir. Kosmosdan baxanda, ozon təbəqəsi, sanki Yer kürəsinin başına geydirilmiş bir papaqdır, bu kimyəvi birləşməni 100 kilometr yüksəklikdən müşahidə etmək mümkündür. Bu təbəqə yox olsa bütün biosfer, bütün canlılar üçün təhlükə duyulacaq, ultramavi şüalar birbaşa insana təsir göstərməklə onda dəri xərçəngi, korluq yaradacaqlar. Ozona məhvedici təsir göstərən əsas maddə xlordur, onun oksidləridir. Kimya zavodlarının bu məhsulu məişətdə aparıcı yer tutduğundan, milyardlarla gəlir gətirdiyindən onun istehsalını dayandırmaq absurd görünür. (Bir Sumqayıtın kimya poliqonunu xatırlayın). Ona görə də, insanlığın gələcəyi çox dumanlı görünür.
16 sentyabr. Papua-Yeni Qvineyanın müstəqilliyi günü
Əlbəttə, bu arada bir çox ölkələr öz müstəqilliyini qeyd edir. Onların hər biri barədə təqvimimizdə söz açmaq mümkün olmadığından biz içlərində ən maraq doğuranları, ən qeyri-adiləri, ən ekzotikləri seçirik. Buyurun, Papua-Yeni Qvineya. Adı Afrikanın Qvineya ölkəsinin şərəfinə qoyulan, sivilizasiyadan kənarda qalmış yarımçılpaq yarımvəhşi insanlar yaşayan, ekvatora olduqca yaxın, 7 milyon əhalisini azı 850 müxtəlif xalqın təşkil etdiyi, yaxin keçmişədək valyuta əvəzinə iri dəniz balıqqulaqlarının istifadə edildiyi bir dövlətdir Papua-Yeni-Qvineya. Təsəvvür edin ki, orada hələ də bəzi sektalar hannibalizmlə məşğul olurlar. 2012-ci ildə şəhərdə yaşayan, nisbətən sivil olan, kostyum-şalvar geyən, təhsil alan insanlar seçki keçirmək istəyəndə həmin o hanniballar onlara hücum edibmiş ki, məntiqlə kostyum-şalvarlı insanın qanı daha dadlı olmalıdır. Həmin o kostyum-şalvarlı təbəqə 1975-ci ildə Avstraliyadan müstəqilliyini qoparan günü sentyabrın 16-sı imiş, odur ki, indi hər ilin bugünkü gününü papualılar bayram edirlər. Özü də yarımvəhşi insanlar müstəqillik qazanan sivil insanlara nisbətən daha humanistcəsinə müstəqillik qazanıblar, müstəmləkəçi ölkəyə qarşı silah qaldırıb onun əsgərlərini qıran, bayrağını taptayan digər ölkələrdən fərqli olaraq papualılar yığışıb avstraliyalıların başbilənlərinin yanına gediblər, deyiblər, qardaş, səninki səndə, bizimki bizdə, çıx get öz ölkənə, bizdən əl çək. Avstraliyanın bayrağını da ehmalca endirib, qatdalayıb onun qoltuğuna vurublar. O binəva da nədənsə, qəzəblənib savaş əmri verməyib, əyanlarına deyib ki, yığışın, çıxıb gedirik. Bax belə!
Daha hansı özəllikləri var papualıların? Orada Cadugərlik haqqında qanun hökm sürür. Yəni, rəsmən cadugərlik qəbul edilir. Ölkənin rəsmi valyutası kinadır, 1 dolları dəyişsən, sənə bir çamadan kina verərlər. Siz heç zəhərli quş barədə eçitmisiniz? Həmin quş sərçəkimilər dəstəsindən olan Milçəktutandır ki (Pitohui dichrous), o da Papua-Yeni Qvineya sakinidir.
16 sentyabrı Papua-Yeni Qvineyada bütün xalq bayram edir, oxuyurlar, oynayırlar, yarmarkalar təşkil edirlər, hər yan ölkənin rənglərinə bürünür – qara, qırmızı və qızılı rəngə.
16 sentyabr. Mersedes xanımın doğum günü
1955-ci ilin bu günündə məşhur Amerika fokusçusu-illüziyaçısı Devid Kopperfild dünyaya gəlib. 1745-ci ildə məşhur rus sərkərdəsi Mixail Kutuzov doğulub. 1824-cü ildə isə məşhur Fransa kralı XVIII Lüdovik dünyasını dəyişib.
Mənim maşın bazarında şıdırğı alver edən, həftə səkkiz-mən doqquz Almaniyaya gedib, maşın qəbiristanlığından sahibi tərəfindən atılmış qəzalı “Mercedes”lərdən gətirib burda “Qardaş canı bu müəllim maşınıdır, hələ buna atvyorka dəyməyib” deyə satan çoxlu tanışlarım var, hamısı heç də ağdamlı deyil, həmin tanışlarıma və digər maşın alverçilərinə səslənirəm, yaxın oturun, görün sizə nə deyirəm. 1889-cu ilin 16 sentyabrında Nitsa şəhərində Mersedes Ellinek adlı bir qız uşağı doğulub. Onun atası Emil Ellinek Avstriya-Macarıstanın Nitsada vitse-konsulu işləyirmiş, eyni zamanda da “Daymler” avtomobil şirkətinin Fransada nümayəndəsi imiş. Mersedes çox gözəl imiş. Yayda Emil müəllim ailəsini də götürüb vətəninə məzuniyyətə gedəndə “Daymler”in patronu ilə görüşür, patron balaca qızcığazın gözəlliyindən vəcdə gəlir, adının da qeyri-adi olması – kişi and-aman eləyir ki, bu çağa kimi Mersedes adı eşitməmişəm - həlledici rol oynayır. “Daymler” şirkəti yeni hazırladığı avtomobilə “Mercedes” adı varir. Əziz “Mercedes”dən çörək çıxaranlar, yeşka, çeşka deməkdən yeşkalanıb çeşkalananlar, bunu sizə ona görə danışıram ki, adam mütləq gərək çörəyi çıxan yer barədə məlumatlı olsun. Bu qədər bəsit.
Varisin “11-20 sentyabr” yazısından.
Mədəniyyət Nazirliyi Yaqub Zurufçunun vəfatı ilə əlaqədar nekroloq yayıb
Mədəniyyət Nazirliyi əməkdar artist Yaqub Zurufçunun vəfatı ilə əlaqədar nekroloq yayıb.
Nekroloqda deyilir:
“Azərbaycan mədəniyyətinə ağır itki üz verib. Azərbaycanın Əməkdar artisti Yaqub Zurufçu 65 yaşında dünyasını dəyişib.
Yaqub Zurufçu, 1956-cı il aprelin 8-də Təbriz şəhərində dünyaya göz açıb. 11 yaşında xalq mahnıları və bəstəkar mahnıları ilə tez bir zamanda tanış olan Yaqub Zurufçu,15 yaşında Təbrizin Milli Televiziyasında ilk dəfə çıxış edərək “Evləri Var Xana-Xana”, “De gülüm gəlsin ay nənə”, “Dilbər” mahnılarını məharətlə ifa edib. Müğənni bu istedadını və oxumaq istəyini atasının uzun müddət Bakıda yaşaması və Azərbaycan musiqisinə olan böyük sevdası ilə əlaqələndirirdi.
Yaqub Zurufçu 19 yaşında Tehran Universitetinin İqtisad fakültəsində təhsilinə başlamış, eyni zamanda Tehran operasının xorunda musiqi fəaliyyətini davam etdirib. 1980-ci ildə Almaniyaya köçən müğənni musiqi təhsilini Hamburq şəhərində vokal sənəti üzrə davam etdirib, daha sonra Amerikanın Florida ştatında Miami şəhərinin Miami Universitetində vokal sənəti üzrə master diplomunu alıb.
Bütün həyatı boyu qəlbində Azərbaycan musiqi sevdası ilə yaşayan Yaqub Zurufçunun dillər əzbəri olan “Ayrılıq” mahnısının hər bir vətəndaşımızın qəlbində xüsusi yeri var. O, 17 sentyabr 2009-cu ildə “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Artisti” fəxri adına layiq görülüb.
Bir neçə gün öncə koronavirusa yoluxan sənətçi müalicə aldığı xəstəxanada dünyasını dəyişib.
Allah rəhmət eləsin!”
Bu gün Xarkovda Nizami Gəncəvinin abidəsinin açılışı olacaq
Böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyi ilə əlaqədar bu gün Xarkovun mərkəzi hissəsində ona ucaldılan abidənin rəsmi açılış mərasimi keçiriləcək.
AzərTAC-ın Ukrayna üzrə xüsusi müxbiri xəbər verir ki, açılış mərasimində Azərbaycan mədəniyyət nazirinin birinci müavini Elnur Əliyev, Azərbaycan-Ukrayna Parlamentlərarası dostluq qrupunun həmsədri Rüfət Quliyev, Xarkov Şəhər Şurasının katibi, merin səlahiyyətlərini icra edən İqor Terexov, ölkəmizin Ukraynadakı səfiri Elmira Axundova, Azərbaycanın Xarkovdakı Fəxri konsulu Əfqan Salmanov, şəhər ictimaiyyəti nümayəndələri, mədəniyyət xadimləri iştirak edəcəklər.
Açılış mərasimindən öncə Azərbaycan nümayəndə heyəti Xarkov vilayət və şəhər Administrasiyasının rəhbərləri ilə görüşəcək.
Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyi və Fəxri Konsulluğunun birgə dəstəyi ilə ucaldılan abidənin müəllifi Ukraynanın Xalq rəssamı, soydaşımız Katib Məmmədovdur.
Qeyd edək ki, Azərbaycanın dahi şairinin daha bir heykəli Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və təşəbbüsü ilə Ukrayna paytaxtında, Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin Nəbatat bağında ucaldılacaq. Bu heykəlin də müəllifi Ukraynanın Xalq rəssamı, soydaşımız Katib Məmmədovdur.
Ünlü sənətçi 12 illik fasilədən sonra konsert verəcək
Türk musiqisi sevənlər üçün gözəl xəbərimiz var. Ünlü sənətçi İbrahim Tatlısəs uğradığı silahlı hücum ardından 12 il boyunca uzaq qaldığı konsert səhnələrinə geri dönür.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Snob Magazin-ə istinadən məlumat verir ki, tanınmış yönətmən Polat Yağcı ənənəvi olaraq keçirilən Paraf Kuruçeşme Açıkhava Konsertlərini bu il İbrahim Tatlıses ilə qapatmağı planlayır.
Tatlısəsin Kuruçeşme səhnəsində 3-4 konserti ard-arda verməsi gözlənilir. Ünlü sənətkar artıq özünə dev bir orkestr hazırlayır ki, konsertlərdə onu müşayiət etsin.
Buker mükafatının qısa siyahısı elan edildi
Məşhur Buker mükafatının (Booker Prize) qısa siyahısı Londonda dünən gecə saatlarında elan olunub. Proqnozlar özünü doğrultmayıb. Builki Nobel mükafatı laureatı Kadzuo İsiquro qısa siyahıya düşə bilməyib. Bu barədə mükafatın jürisinə başçılıq edən Mayya Djasanoff mətbuat-konfransında məlumat verib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı TASS agentliyinə istinadən məlumat verir ki, şort listə birdən-birə 3 amerikalı müəllif düşüb. Bunlar "Qarışıqlıq" (Beuilderment) romanı ilə 2019-cu ildə Pulitzer mükafatının sahibi olmuş Riçard Pauers, "Böyük dairə" (Qreat Circle) romanı ilə Maggi Şipsted və "Bu barədə hamı susur” (No One Is Talking about This) romanı ilə Patrişa Lokvuddur. Həmçinin Şri-Lankdan Anuk Arudpraqazam ("Şimala yol"- A Passage North romanı ilə), Cənubi Afrika Respublikasından Deymon Qelqut ("Vəd" - The promise romanı ilə) və Somalidən Nadifa Mohamed ("Avantüristlər", The Fortune Men romanı ilə) şort listdə qərarlaşıblar. Cəmi 6 bəxtəvər.
Qısa siyahıya alınmış kitablar 1 oktyabr 2020-ci il tarixindən etibarən Böyük Britaniyada və ya İrlandiyada nəşr olunmuş 158 əsərdən seçilmişdir. 50 min funt (69 min dollar) mükafatı qazanacaq şəxsin adı noyabrın əvvəlində məlum olacaq.
Münsiflər heyətinin rəyi
Mayya Djasanoff əsərlərin seçimini onların bizim günlərin hadisələri ilə həmahəng olmaları ilə izah edib və qeyd edib ki, “Onlarda da bugünkü real dünya kimi "insanlar, eyni zamanda, onların özlərindən üstün olan qüvvələr tərəfindən həm ilhamlanır və həm də onların qarşısında geri çəkilir. Bəziləri bizi Şri-Lankada vətəndaş müharibəsinin yara izlərini öyrənən Tamilin beyninə köçürür, bəziləri ailə böhranı ilə mübarizə aparmaq üçün İnternetdən uzaqlaşan amerikalı qızla üzbəüz qoyur, bəziləri tarixi transformasiyaların əzablarını yaşayan cəmiyyətlərə transfer edirlər. Bəziləri də Britaniyanın dekolonizasiyasının ilk illərində Kardiff dokları ilə, Aparteidin son illərində Pretorya çöllərindəki hadisələrlə üzləşdirir”. Yeri gəlmişkən, Münsiflər heyətinin sədri amerikalı tarixçi və yazıçı, Harvard Universitetinin müəllimidir. O, fikrini belə tamamlayır: “Şort-listə elə əsərlər də düşüb ki, bizləri iqlim dəyişikliyi barədə maarifləndirir, Yer kürəsi ətrafında dövrə vurmaq istəyən müasir astrobioloqla tanış edir.”
Mükafat haqqında
Buker mükafatı 1968-ci ildə təsis edilmişdir. Onun təqdimatı ilk dəfə 1969-cu ildə olmuşdur. 2013-cü ilə qədər bu mükafat Britaniya birliyinin, İrlandiyanın və ya Zimbabvenin – bu ölkələrdən hər hansı birinin vətəndaşı olan müəllifə verilib. Lakin sonra münsiflər başqa ölkələrdən olan yazıçılara ingilis dilində yazılmış və Birləşmiş Krallıqda çap olunmuş əsərlərə görə iddiaçı olmaq imkanı veriblər. Keçən il mükafatın sahibi “Şuqqi Beyn” (Shuggie Bain) debüt romanı ilə şotland yazıçısı Douglas Stüart olub.
Favorit barədə
Hər halda, 2021-ci ildə Bukeri kim alacaq? Yekdil fikir və proqnoz yoxdur. Amma ümumi tendensiya belədir ki, mükafat mütləq Birləşmiş Ştatlara gedəcək. Favorit isə, hər halda "Qarışıqlıq" (Beuilderment) romanı ilə 2019-cu ildə Pulitzer mükafatının sahibi olmuş Riçard Pauersdir.
