Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

-Dünyaya gələn hər körpə,

Sevgidən doğulmur.

Sevgisizlikdən yaranan uşaqlar tamamlayır- körpələr evinin siyahısını.

Ana sevgisi, ata zəhmətiylə böyümür onlar.

O körpələrin ahıdır göydəki qara buludlar, lənətlənir yer üzü. (Aysel Nəsirzadə)

Aysel xanım, bir ana üçün öz körpəsindən imtina etmək analıq hissindən imtina etməkdir.  Analıq hissi güclü və düşünmədən övladı üçün canını fəda etməkdir. Maddi çətinlik öz körpəsindən imtina etmək üçün əsaslı səbəbdirmi, yoxsa, analıq hər cür zülmlərlə öz övladına  əsl ana olmaqdır? 

 CAVAB

-Əslində, bu sual geniş cavab tələb edir. Ancaq fikrimi qısa cavablandırmağa çalışacağam. Hər dünyaya uşaq gətirən Ana sayılmır. Ana olmaq ilk öncə məsuliyyətli olmaqdır. Robin Şarmanın “Ailə müdrikliyi” əsərindən belə bir fikir var deyir:  “Təsadüflərə ümid edərək, uşaqların özbaşına ləyaqətli insan kimi böyüyəcəklərinə inanmaq rus ruleti oynamağa bərabərdir, onun kimi təhlükəlidir." Ona görə ölümdən başqa heç bir səbəb əsl Ananı övladdan ayrı sala bilməz və ya salmamalıdır. Övlad anadan uzaqda natamamdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının konveyerdən, yaxud sobadan, yaxud ana bətnindən - kim necə istəyirsə elə desin - yeni çıxmış şeirlərdən ibarət ƏN YENİ ŞEİRLƏR rubrikasının növbəti təqdimatı:

“Şuşa dəftəri”ndən növbəti şeir 

Şuşaya getmək

Yollar ağır, cığırlar dik, sıldırım çətin,

Qaya-qaya igidlərin tək adı – MƏTİN!

Şəhid düşən ərənliyin, məğrur qeyrətin

pak ruhunu ziyarətdir Şuşaya getmək!

Demə vətən Şirin imiş, Fərhadmış insan,

Lap ölsə də haqq yolundan dönməz qəhrəman!

Qayaları al qan ilə yazılı dastan,

tükənməyən fəxarətdir Şuşaya getmək!

Hər qarışı qədim tarix, müqəddəs yaddaş,

Dərələri dərin fikir, yamacı sirdaş!

Qovuşuqdu qanı qana, qan çəkir, qardaş,

Qəlb qızdıran hərarətdi Şuşaya getmək!

Xarıbülbül sevdasına tutuşmaqdımı?

Saf havayla, nur yağışla qatışmaqdımı?

Yaradanın dərgahına yetişməkdimi,

Ya cənnətə səyahətdi Şuşaya getmək?

Büllur kimi yanır par-par göyə, yerə bax!

Pərvanəsi olana bax, səməndərə bax!

Cıdır düzü bələnibdi nəğmələrə, bax,

Çal-çağırlı səadətdi Şuşaya getmək!

Dahiləri yetişdirib suyu-çörəyi,

Vaqif, Cabbar, Bülbül, Xandı çarpan ürəyi.

Bəstəsinə təzim üçün Üzeyir bəyin

Sidq-ürəkdən ibadətdi Şuşaya getmək!

Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Manşet şəklində Vidadi və Toğrul Nərimanbəyovları görürsünüz. Əlbəttə ki, Toğrulu hamı tanıdı. Halbuki, Vidadi də qardaşı kimi məşhur rəssam olub. 

Ötən gün Azərbaycanın Xalq rəssamı Vidadi Nərimanbəyovun anadan olmasından 98 il ötdü. 

Azərbaycanın Xalq rəssamı, “Şöhrət” ordeni laureatı, Qrekov adına gümüş medalın sahibi, dünyaşöhrətli şəxsiyyət, Azərbaycan təsviri incəsənətinə böyük töhfə vermiş Vidadi Nərimanbəyov 1926-cı il iyulun 13-də Fransanın Kann şəhərində Fərman Nərimanbəyovun ailəsində dünyaya göz açıb. 1929-cu ildə Fərman Nərimanbəyov milliyyətcə fransız olan həyat yoldaşı İrma Lya Rude və oğlu Vidadi ilə birgə Bakıya qayıdıb. 1930-cu il avqust ayının 7-də Nərimanbəyovlar ailəsinin ikinci oğlu Toğrul dünyaya gəlib. 

Avropada təhsil almış valideynlərinin zəngin mənəvi aləmi Vidadinin də, qardaşının da tərbiyələrinə, erkən yaşlarından hərtərəfli, mükəmməl formalaşmalarına təsir edir. 

Tezliklə Nərimanbəyovlar ailəsinin üstünü qara buludlar alır. Fərman o zaman Avropada təhsil almış bir çox azərbaycanlılar kimi repressiyaya məruz qalır, onu həbs edib Sibirə sürgünə göndərirlər.

Ardınca 1941-ci ildə Fransa vətəndaşlığından çıxmayan İrma Lya Rude Bakıda həbs edilir. Ananı öz balalarından ayırırlar. İrma xanımı Özbəkistana - Səmərqəndə sürgün edirlər. O, 1961-ci ilə qədər sürgündə yaşamağa məcbur olur. Bu ziddiyyətli, təzadlı illərdə inamını itirməyən Nərirmanbəyovlar yaşamaq uğrunda mücadiləni davam etdirirlər. Belə ki, Vidadi Nərimanbəyov əvvəlcə rəssamlıq təhsilini Ə.Əzimzadə adına Bakı Rəssamlıq Texnikumunda, sonra isə V.Muxina adına Sankt-Peterburq (keçmiş Leninqrad) Ali Rəssamlıq Sənaye Məktəbi və Tbilisi Rəssamlıq Akademiyasında davam etdirir. Bu təhsil ocaqlarında dövrünün böyük rəssamlarından dərs alan Vidadi Nərimanbəyov yaradıcılığında ənənələrə sadiq qalıb.

Rəssam könüllü olaraq İkinci Dünya müharibəsinə yolladığından müharibə mövzusuna yaradıcılığının bütün dövrlərində müraciət edib. Vidadi Nərimanbəyovun bu mövzuda olan əsərləri SSRİ mədəniyyət günlərində nümayiş olunub.

V.Nərimanbəyov tələbə ikən "Düşmənin sevinci..." tablosu ilə şöhrət qazanıb. Gənc rəssam həmin əsərdə qəribə mənzərə təsvir edib. Açıq səmanın, Günəşin fonunda qara bulud layları təsvir olunub. Tablonun önündə iki insan obrazı görünür. Onlardan biri yağış, digəri quraqlıq arzulayır. Bu mənzərə o qədər inandırıcı, bədii, gələcəyə inam, ümid həvəsi ilə işlənib ki, seyrçilər əsərə yaradıcı əməyin məhsulu kimi yox, həyat həqiqətinin rəmzi tək baxır, müəllifin fikrini asanlıqla dərk edirlər. Vidadi Nərimanbəyov 1963-cü ildə "Yolda" monumental, irihəcmli tablosu onu daha da şöhrətləndirib. Əsərin süjeti, kompozisiya quruluşu sadədir, lakin diqqətlə baxanda dərin məntiqi insanı düşünməyə vadar edir. Müəllif az ştrixlə mövzunu açmağa nail olub. Əsər Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin daimi eksponatıdır.

V.Nərimanbəyovun əsərlərinin əsas qəhrəmanı insandır. Tablolarda onların müxtəlif anları, ovqatları əbədiləşib. Çöhrələrindən gah sevinc, fərəh, gah da məyusluq, kədər duyulur. Vidadi Nərimanbəyovun yalnız keçmiş SSRİ məkanında deyil, Macarıstanda, Çexiyada, Bolqarıstanda, Rumıniyada, Əlcəzairdə, Finlandiyada, bütövlükdə dünyanın 20 xarici ölkəsində fərdi sərgisi açılmışdır. Dinindən, dilindən, irqindən asılı olmayaraq, qədirbilən sənətsevərlər fırça ustasının yaradıcılığından mənəvi zövq almış, əsərlərinin hər birini yüksək qiymətləndirmişdilər.

Görkəmli təsviri sənət ustası fəal çalışır, bir-birindən baxımlı mənzərələr, obrazlar yaradırdı. 20 Yanvara həsr etdiyi “Qatillər” tablosu dünyanın bütün sərgi salonlarında nümayiş etdirilmiş, qəddar sovet rejiminə qarşı nifrət oyatmışdı. Milli dəyərləri daim uca tutan rəssam quduzlaşan ermənilərin ümumiləşmiş obrazını yaratmışdı.

Özündə Azərbaycan və Fransa kimi iki ölkəni və iki nəhəng mədəniyyəti cəmləşdirən bu görkəmli rəssam 1961-ci ildə SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvü olub. O, 1982-ci ildə Azərbaycan Xalq rəssamı adına layiq görülüb. 2001-ci ildə “Şöhrət” ordeni ilə mükafatlandırılan Nərimanbəyov elə həmin il dekabrın 13-də Bakıda vəfat edib.

Ruhu şad olsun!

Şəkildə: Rəssam qardaşlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Yeddi oğul istərəm” və “Gün keçdi” filmlərini operator işinə valeh olaraq təkrar-təkrar izləmişəm. Köks ötürmüşəm ki, niyə indi belə operator işlərinə rast gəlinmir, belə filmlər çəkilmir. 

Şənbə günü görkəmli kinooperator, rejissor və ssenarist Rasim İsmayılovun növbəti doğum günü idi, anadan olmasının 88-ci ildönümüydü.

Rasim İsmayılov ömrünü Azərbaycan kinosunun inkişafına, çiçəklənməsinə həsr edib, odur ki, adını kino ictimaiyyəti də, tamaşaçılar da unutmurlar. 

O, 1936-cı il iyulun 13-də Bakıda anadan olub. Kinoya olan sevgisi 1958-ci ildə onu Bakı kinostudiyasına gətirib, orada operator assistenti kimi işləməyə başlayıb. 1958-1962-ci illərdə Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun operatorluq fakültəsini, məşhur operator Boris Volçekin sinfini bitirib. Rasim İsmayılovun Moskvada təhsil aldığı illərdə çəkdiyi kurs işləri artıq onun peşəkarlığından xəbər verirdi.

1962-ci ildən Azərbaycan Televiziyasında çalışan gənc operatorun ssenariləri əsasında “Azərbaycan raport verir”, “Daha iki nəfər” qısametrajlı bədii televiziya filmləri istehsal olunub. Rejissor kimi “Mavi ekranın yolları”, “Şəhərin ritmləri” və başqa sənədli filmlər çəkib.

AzTV-də animasiya filmlərinin yaradıcılarından biri kimi də tanınıb. 1965-ci ildə “Danışan işıqlar”, 1969-cu ildə “Qırmızılar, qaralar və başqaları” cizgi filmlərinə quruluş verib. Onun ssenarisi əsasında çəkilən bu film-alleqoriya Kiyevdə “Prometey - 69” festivalında “Ən yaxşı rejissor işinə görə” diploma layiq görülüb.

Bədii kinoda operator kimi debüt işi “Cazibə qüvvəsi” kinoalmanaxında “Dağ meşəsindən keçərkən” novellasıdır. Sonralar böyük kinoya vəsiqə alıb, görkəmli rejissor Hüseyn Seyidzadənin quruluş verdiyi tarixi-inqilabi janrda çəkilən “Yenilməz batalyon” (1965) filminin quruluşçu operatoru olub. Bu, onun böyük kinoda ilk işi idi.

Azərbaycan kinosunun qızıl fonduna daxil olan bir çox filmlərə operator kimi quruluş verib. “Sevil”, “Yeddi oğul istərəm”, “Axırıncı aşırım”, “Gün keçdi”, “Nəsimi”, “Dədə Qorqud”, “Sevinc buxtası”, “Babək” və başqa filmlərin uğurlu ekran həllini tapmasında onun xidmətləri əvəzsizdir.

Sənətkar 68 illik ömrünün 46 ilini milli kinomuzun inkişafına həsr edib, bu illər ərzində operator kimi 20 bədii, 10 sənədli film, rejissor və ssenari müəllifi kimi dörd “Mozalan”, iki animasiya filmi çəkib. Quruluş verdiyi son ekran əsəri 1990-cı ildə lentə alınan “Tələ” filmidir. O, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoji fəaliyyət göstərib.

Görkəmli kinooperator, kinorejissor, ssenari müəllifi Rasim İsmayılov 1976-cı ildə Azərbaycan SSR-nin “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına, 1978-ci ildə Dövlət mükafatına layiq görülüb.

Rasim İsmayılov 2004-cü il martın 3-də vəfat edib. 

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Türkyə şairi Mahmud bəy Hasgülün şeirlərini təqdim edir. Mahmud bəy Hasgül Türkiyə Yazıçılar Birliyinin Tokat şöbəsinin başqanıdır. 

Şeirləri dilimizə Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla tərcümə edib. 

SƏNDƏNDİR

Durğun suya düşən yağış damlası, 

Bu qəlb belə titrəyirsə səndəndir. 

Möcüzəydi ruhumun can tapması, 

Bu qəlb səndən getməyirsə, səndəndir. 

Ömrüm əllərindən badələr içir, 

Köksüm qəfəsində min bir quş uçur, 

Çillə gecəsi də sürətlə keçir, 

Artıq mənə yetməyirsə, səndəndir. 

İnan qəm yemərəm artıq ölsəm də, 

İlk dəfə gül açdı könül xanəmdə, 

Min deprem yaşamış bu viranəmdə, 

Artıq bayquş ötməyirsə səndəndir. 

Sən həyat pay verdin axır çağımda, 

Çiçəklər açıldı viran bağımda, 

Hər dəfə od tutan könül dağımda, 

Artıq duman tütməyirsə, səndəndir. 

Can vermək kimiydi girmək yuxuya, 

Hər gecə düşərdim qanlı pusquya, 

Yediyim yeməyə, içdiyim suya, 

Fələk zəhər qatmayırsa, səndəndirş 

Yaşamaq deyirdik biz buna sözdə, 

Nə canım qalmışdı, nə qanım üzdə, 

Ən kiçik dalğada, qara dənizdə, 

Gəmilərim batnayırsa, səndəndir. 

MİNNƏT EYLƏMƏM

Nəsimiyə nəzirə

Xar içində bitən qönçə gülə minnət eyləməm, 

Dünya qovğasına düşüb qula minnət eyləməm, 

Üç-dörd acizin əlimdə qalsa mübarək bu yol; 

İt izində yerimərəm, yola minnət eyləməm. 

Necə bir aləmdir belə hamı gedər karına, 

Üç quruşa fəda edər, baxmaz etibarına, 

Ərdəm, qeyrət, şərəf yoxsa nə qalar ki, varına, 

Məqam, mövqe, şanü-şöhrət, pula minnət eyləməm. 

İnsanlıqdan xəbərsizlər insanlara kor baxar, 

Ürəyi kiçik olanlar, böyük medallar taxar, 

Bu saxta Hind qumaşları boy göstərsə nə çıxar, 

Atlaz yelkənlər yıxmışam, çula minnət eyləməm. 

Ey Nəsimi sən Hasgüllər gülşəninin xanısan, 

Zalımlara pəncə sıxan məzlumlar sultanısan, 

Şeytan hökmdar olsa da, sən haqqın xaqanısan, 

Haqq adıyla ötməyirsə bülbülə minnət eyləməm. 

ÖNƏRİ 

Başqa bağçalarda cənnət axtarma, 

Əməklə, səbirlə göyərt bağını. 

Həyat bəlkə sənə cəhənnəm, amma – 

Özün başlat, özün qızıl çağını. 

Min bir möhnət ilə yaşayırsan da, 

Hər gün xəyalında daşıyırsan da, 

Gecə yatağında üşüyürsən də, 

Yandır alovunla qəlb ocağını. 

Hər səhər bülbüllər bağa çıxırlar, 

Zəfəran gülləri sənə baxırlar, 

İndi çağlayaraq sular axırlar, 

Yatma, dur kəşfə çıx sən öz dağını. 

Nə axırın qalır, nə də əvvəlin, 

Saxta çiçəklərə dəyməsin əlin, 

Əslində səadət evində gəlin – 

Ədəblə, hörmətlə aç yaşmağını. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)