Mədəniyyət Nazirliyinin sistemində fəaliyyət göstərən musiqi, incəsənət məktəb və mərkəzlərinə müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqənin yekun nəticələri elan olunub.

Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən məlunat verir. 

Müsahibələrdə 237 namizəd keçid balını toplayıb, onlardan 123 nəfərin müəllim vəzifəsinə təyinatları ilə bağlı qərar qəbul edilib.

Bu ilin iyun ayında Dövlət İmtahan Mərkəzi ilə birgə müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqənin test mərhələsi keçirilib. Test imtahanında iştirak edən 856 nəfərdən 317-si tələb olunan keçid balını toplayaraq müsahibə mərhələsində iştirak hüququ qazanıb.

Avqustun 5-dən 8-dək keçirilən müsahibə mərhələsində isə 300-ə yaxın namizəd iştirak edib.

Musiqi, incəsənət məktəb və mərkəzlərinə müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqədən müvəffəqiyyətlə keçərək təyinat almış namizədlər 5 sentyabr 2024-cü il tarixinədək aidiyyəti təhsil müəssisələrində qeydiyyatdan keçməli və işə qəbul üçün zəruri olan sənədləri təqdim etməlidirlər. Ehtiyat kadrlar siyahısına daxil edilmiş namizədlər növbəti yerləşdirmədə vakansiya seçimində iştirak edə bilərlər. Növbəti yerləşdirmənin tarixi barədə Mədəniyyət Nazirliyinin informasiya resurslarında əlavə məlumat veriləcək.

Qeyd edək ki, Mədəniyyət Nazirliyi sistemində fəaliyyət göstərən musiqi və incəsənət məktəblərində təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi ilə bağlı sistemli islahat yönümlü işlər həyata keçirilir. Bu il ilk dəfə olaraq təşkil edilən təhsilalanların qəbulunun, müəllimlərin işə qəbulunun vahid elektron sistem üzərindən aparılması, təhsilin məzmunu ilə bağlı yeniliklər, məktəb şəbəkəsinin optimallaşdırılması mədəniyyət təhsili müəssisələrinin daha harmonik inkişafına hesablanıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.08.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

O, bir çoxumuzun yaddaşında bəlkə də ən çox bu replikası ilə qalıb.

Bu gün kino aktiyoru, rejissor, ssenari müəllifi, həmçinin film səsləndirən, mətn oxuyan xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Şahmar Ələkbərovun doğum günüdür.

Şahmar Zülfüqar oğlu Ələkbərov 23 avqust 1943-cü ildə Gəncədə anadan olub. 

Doqquz yaşında ikən ailəsi Bakıya köçüb. Orta məktəbi bitirəndən sonra O, Azərbaycan Dövlət Teatr İnstutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsinə daxil olmuş,  burada Rza Təhmasibdən dərs almışdır.

Aktyor hələ III kursda oxuyarkən  Akademik Milli Dram Teatrına işə götürülüb.

ilk dəfə səhnəyə Şekspirin “Lope de Veqa"  tamaşasında çıxıb və bundan sonra müxtəlif tamaşalarda uğurlu rollar ifaçısı kimi tanınmağa başlayıb.

"Ustalar" tamaşasındakı uğuru Adil İsgəndərov diqqətindən qaçmayıb və onu  “Azərbaycanfilm” kinostudiyası nəzdində yaratdığı "Kino aktyorluğu" studiyasına dəvət edib.  Şahmar Ələkbərov studiyada həm də rejissor kimi fəaliyyət göstərib.

Ali təhsilini başa vurduqdan sonra müəllim-assistent kimi institutda saxlanılan Şahmar Ələkbərov gələcək həyat yoldaşı Kamilla xanımla da məhz burada tanış olub.

Şahmar Ələkbərovun kinoda ilk işi 1967-ci ildə kinorejissor Kamil Rüstəmbəyovun yazıçı-jurnalist Əhmədağa Qurbanovun “Tikanlı məftillər” povestinin motivləri əsasında ekranlaşdırdığı “Dağlarda döyüş” filmindəki Fərrux obrazı olmuşdur. 

Sonuncu çəkildiyi "Qəzəlxan" filminə qədər o, Qəzənfər-Qəqəni ("Yeddi oğul istərəm"), İman ("Axırıncı aşırım"), Məzahir ("Mən ki, gözəl deyildim"), Gündüz Kərimli ("Arxadan vurulan zərbə"),  İbrahim ("Atları yəhərləyin"), Qatır Məmməd  kimi bir çox ölməz obrazlara  həyat verib.

O, həmçinin radioda ilk dəfə "Ulduz" proqramının aparıcısı kimi çıxış edib. Bundan başqa, onlarla televiziya tamaşasında yaddaqalan obrazlar yaradıb, "Molla Nəsrəddin" radio verilişinin aparıcısı olub, bir çox filmlərin dublyajında iştirak edib.

Şahmar Ələkbərov 1976-cı ildə əməkdar artist, 1989-cu ildə isə xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb.

Aktyor həyatının son ilərini çox ağrılı keçirib. Dişini çəkən stomatoloq onun dilini zədələdiyindən ağzında bəd xassəli şiş yaranıb. Almaniyanın Hamburq şəhərində müalicə olunsa da, nəticə uğursuz olub və 12 avqust 1992-ci ildə, 48 yaşında ikən dil xərçəngindən vəfat edib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Bilmədiyin nə varsa,

Bilsəm, bağışla məni.

Sevgimizi yarıya, 

Bölsəm, bağışla məni.

Burnuna qoxu kimi,

Yuxuna yuxu kimi,

Ömrünə çoxu kimi,

Gəlsəm, bağışla məni. 

(İqbal Nəhmət)

Dəyərli Yazarımız, məhəbbət üçün hər şeyi qurban  vermək düzgündürmü?

CAVAB

-Xeyr, düzgün deyil, Ülviyyə xanım, qurban tələb edən məhəbbət sonda səni də qurban edəcək. Əgər bir şey sənə darıxmaq öyrədirsə, onu dayandırmaq lazımdır, yoxsa bir ömür peşman yaşamaq qorxusu var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2024)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” (Qarabağ bölməsi)

Qriqori Petrovun "Finlandiya - Ağ zanbaqlar ölkəsi" əsəri Finlandiyanın bataqlıq torpaqlar üzərində yüksələn müasir və inkişaf etmiş bir cəmiyyətə çevrilməsini təsvir edir. Petrovun bu əsəri XIX əsrin əvvəllərində Finlandiyaya etdiyi səyahət əsasında yazılmışdır və onun müşahidələri ilə zənginləşdirilmişdir.

Petrovun əsərində cəmiyyətin inkişafı, maarifçilik, vətəndaşlıq borcu, ziyalıların, əsasən də müəllimlərin rolu və təhsil ən vacib mövzular kimi təqdim olunur. Müəllif, xalqın raleyini yaxşılaşdırmaq üçün ziyalıların, müəllimlərin və liderlərin nə qədər böyük məsuliyyət daşıdığını vurğulayır. Bu şəxslər cəmiyyəti oyandırmaq və insanlara doğru yolu göstərmək üçün çalışmalıdırlar. Əsərdə diqqət çəkən bir motiv də mədəni dirçəlişdir. Finlandiyanın təhsil sistemi, sənayesi və mədəniyyətinin bugünkü inkişafının əsası olaraq maarifçilik və cəmiyyətin kollektiv səyləri göstərilir. Müəllif bu tansformasiyanı nümunə olaraq təqdim edir və oxucuları öz cəmiyyətlərində də bu cür dəyişikliklər etməyə təşviq edir.

Əsərin əsas ideyası ondan ibarətdir ki, insanlar istəsələr, hər cür çətin şəraitdə belə böyük uğurlara nail ola bilərlər. Finlandiyanın bir vaxtlar kasıb, savadsız və çətin şəraitdə yaşayan xalqının, maarifçilər və ziyalılar sayəsində necə dəyişərək sivilizasiyalı, inkişaf etmiş bir cəmiyyətə çevrildiyi göstərilir. Müəllif, bu transformasiyanın arxasında duran əsas amil kimi təhsili, mədəniyyəti və maarifi vurğulayır. Əsərdə Finlandiyanın tarixi və coğrafi şəraiti ilə bağlı simvollar geniş şəkildə istifadə olunur. Bataqlıq ərazilər keçmişin çətinliklərini, "ağ zanbaqlar" isə bugünkü inkişafı və müasirliyi simvollaşdırır.

Petrovun dili sadə, lakin güclü və təsirlidir. O, oxucuları düşünməyə və Finlandiyanın nümunəsindən ilham almağa sövqedir. Müəllifin dili bəzən didaktik xarakter daşıyır, çünki o, oxucularına yalnız təsvir etmək deyil, həm də dərs vermək istəyir. Müəllifin çağırışları, xüsusən də gənclərin tərbiyəsi və cəmiyyətin inkişafı haqqında fikirləri əsərdə xüsusi yer tutur vəoxuculara dərin təsir göstərir.

"Ağ zanbaqlar ölkəsi" əsəri sadəcə bir tarixi və coğrafi təsvir deyil, eyni zamanda sosial və mədəni dəyişikliklərin necə mümkün olduğunu göstərən bir bələdçidir. Q. Petrov Finlandiyanın nümunəsini göstərərək, oxuculara cəmiyyətlərinin dəyişməsində öz rollarını düşünməyi və bu yolda addımlar atmağı təklif edir. Kitab, oxuculara "Bizdə nə çatışmır?" sualını verməyə və bu sualın cavabını tapmağa ilham verir. Bu mənada əsər, həm tarixi, həm də pedaqoji dəyərə malikdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2024)

Təranə Dəmir, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Göz ürəyin aynasıdı. Gözəl deyimdi. Bulaq kimi saf, dumduru baxışlarda itib  batırsansa, demək istədiyini gözlər deyirsə,  o zaman yaşamağa dəyər. 

Mən də  gözlərindən tanıyıram insanları. Baxışlarından. Hiyləgər, sinsi baxışlardan uzaq olmağa çalışıram həmişə. Lap  o baxışların yiyəsi dünyanın ən ali titullarını daşısa da. Axı alim olmaq olar, adam olmaqsa çox çətindi. İnsan baxışlarında  gizlədir özünü. Gözlər insanın vizit kartıdı. Mənimçün. Adətən aldanmıram. Hərdən bu gözlər mənim əlimdən tutub işıqlığa da çıxarır. Ümidsizlikdən çəkib qaytarır məni özümə. Zülmətin içində mayak kimi parlayır və öz-özümə deyirəm ki, yaşamağa dəyər. 

Bu gün məni qaranlıqdan tutub işığa  çıxaran, gələcəyinə böyük ümid bəslədiyim   gənclərdən biri - Pərvin Əliyevanı anlatmaq  istədim sizə. Daha doğrusu bu qızın  baxışları məni dilləndirdi. Baxdım ki, artıq  yazıram. Özü də bu dünyanı, bütün  pisliklərini  və  incikliklərini unudub yazıram. Yazanda kiminsə  (Alimin, yazıçının, filosofun) fikirlərinə söykənməyi də  sevmirəm. Öz fikirlərimə aydınlıq  gətirməkçün elə öz düşündüklərimi və hiss etdiklərimi qələmə alıram, vəssalam. Mənim  aləmimdə hər fərd özü özünün müəllimi,  tənqidçisi olmalıdı. Düşündüklərini ifadə edə bilmirsənsə yazma. Təhlil edə bilmirsənsə,  əsaslandırmağı bacarmırsansa, qələmi  əlinə götürmə. Yoxsa Kant belə gəldi, Tusi  belə yazdı, Dostoyevski  belə dedi, Tolstoy  belə düşündü və sair ifadələr öz -özünü  aldatmaqdan başqa bir şey deyil.  

Bax gör sən necə düşünürsən və hansı  qənaətdəsən. Müşahidə gücün olsun. Dünyanı, insanları, təbiəti oxumağa çalış. Bacarmırsansa kənarda dayan. 

Bu yazı da sırf mənim qənaətlərimdən  doğan yazıdı. Bəs Pərvini necə tanıdım? Necə bu nəticəyə gəldim? Əvvəlcə sosial  şəbəkədə dostluğa aldım. Sonra yazıları  marağıma səbəb oldu. Elə ilk yazısından və ilk davranışından fərqli olduğu qənaətinə gəldim. Bildim ki, bu qız fərqlidi. Yaşıdlarından və şair olmağa çalışanlardan  seçildiyini anladım. Daha doğrusu yazıları  və davranışları anlatdı özünü. 

Gördüm ki, Pərvin təkrarçılıqdan uzaq, özünə, sözünə söykənməyi sevən və bacaran yaradıcı gəncdi. Həm də sözünə güvənir. Kiminsə cığırına düşüb getməyi  xoşlamır.  İstəyir öz yolu olsun həyatda. Bu yol lap onu uçuruma aparsa da. Qorxaq  deyil. Mübarizdi. Mənim aləmimdə nə olursa  olsun, hər kəs özü olmalıdı. İnandım ki, bu qız özüdü. Sonra şəkli qarşıma çıxdı. Gözləri  məni çəkdi. Tərtəmiz, dumduru. İçimdə bir  ümid çiçəklədi. Yanılmadığıma sevindim. Gözləriylə anlatdı bu dəfə özünü Pərvin. Paklandım, duruldum baxışlarında. Bu  baxışlarda gizlənən azadlığa tutundum. Özümü tapdım sanki. Baxışlarındakı işıqdan  tutub çıxdım aydınlığa. Bu gözlərdən heç vaxt ziyan gəlməz - dedim. Nə dünyaya, nə insanlığa, nə ədəbiyyata. Təki həmişə bu qənaətdə qalım. Nə düşdüyü durum, nə çətinlik, nə uğur Pərvini dəyişməsin. Elə baxışlarındakı aydınlıqda qoruyub saxlasın təmizliyini. Elə bu misralarda olduğu kimi:

İlahi, mən necə də inanıram 

Bəzən insanlıqdan da ucalmaq olur.

Bu səbur, bu səbat məni insan edəcək,

Göldə bir atəş səsi tək itəcək.

Pərvin səbrində cilalananlardandı. Bütün adların fövqündə dayanan insanlığın bir ucu da səbrdən başlayır axı. Elə Tanrıya gedən yolun başlanğıcı da səbrdi. Uğurlu  tapıntındı. Təptəzə, hələ qatı açılmamış fikirlər adamı tamam ayrı dünyayla üz -üzə qoyur. Durulursan.

Axşam düşdükcə adamı tanış bir hiss--

İntəhasızlıq, tənhalıq hissi bürüyür.

Ayaqlarımız  yox,

Bu yer üzündə əzablarımız yeriyər 

Qayıtmaq ümidi ilə.

Qayıtmaq hansısa nağılın əvvəlinə,

Sehrli bir aləmə,

Qoşulub uşaq tək oxumaq, oxumaq.

Qaranlığın dibsiz tənhalığında, kimsəsizliyində batırır adamı bu sətirlər. Bu gündən dünənə qayıtmaq ümidiylə gecəni sabahlamaq əzabıyla üz -üzə qoyur adamı  bu gənc qız. Yenə öz düşündükləri  və  yaşadıqları. Səmimiyyətinə tam arxayın edir  oxucunu. Baxışlarıyla duyduqları eyni ovqatdadı. 

Pərvin sözünün arxasında duran gəncdi. Nə olur olsun sözünün müdafiəçisidi. Fikirlərini  müəyyən çərçivəyə salmağı da sevmir. Sərbəstə aşiqdi. Elə azadlığına da. İçinin  təmizliyi gözlərinə hopub. Paxıl deyil, amma üsyankardı. Sözə ədalət tərəfdən baxır. Haqsızlıqdan qaçandı. Özü də haqqdan  çıxış edəndi. İstedadlıdı. Qədərində. Yazdıqlarına ürək qoyur. Elə bizim yazdıqlarımıza da ürək qoyur(layk əvəzi). Ürəyinə arxayındı. Elə seçiminə də. Saxta deyil. Hər məqamda özüdü. Ona görə də üzünü görməsəm də etibar etdiyim  gənclərdəndi. Ədəbiyyata bağlılığı da ürəkdəndi. Zənnimcə oxucuları da elə özü kimi safdı.

Bir nəhəng qələbəlikdə

Səhərlər, 

Yollar, 

küçələr

adamla dolu.

Qəribə hərarət,

Həsrət,

Həsəd,

Ağrı..

Yaşamaq ümidi ilə 

Müdhiş çırpınışda 

bir yığın adamın 

eyni hekayəsi var.

Bu boyda şəhərdə, bu boyda küçələrdə həsrəti, ağrını, səmimiyyəti, ümidi eyni rəngdə görür Pərvin. Çünki hər kəs eyni  ağrıdan, eyni tənhalıqdan, eyni oddan, eyni  sevgidən, eyni nifrətdən  keçir. Bunu duya bilmək və qələmə almaqsa bir ayrı  xoşbəxtlikdi. Pərvin bunu bacarır. Böyük, pafoslu cümlələrdən uzaq dura-dura  bacarır həm də. Əsas odu ki, hiss edir.

Köksüz, qolsuz, budaqsız ədəbiyyatın at oynatdığı vaxtda sözün üstə əsmək, onu dəyərində saxlamaq, keşiyində dayanmaqsa əsl hünər tələb edir. Pərvində bu hünəri görürəm. Bu çətin dönəmdə, söz  bolluğunda özünü isbat etmək bacarığı da. Çoxluğun içində fərdiləşmək elə də asan deyil bu ağlı -qaralı dünyada. Vaxt olacaq,   Pərvin sözdə bir az da bişəcək, bir az da formalaşacaq. Ədəbiyyatın yolu çox dərədən, təpədən keçir. Yoluna sədd qoyanlar, boğaq atanlar da çox olacaq. Amma bu qızdakı əzmə güvənərək deyirəm ki, o heç vaxt geri çəkilməyəcək. Hisslərini, duyğularını sözə çevirdikcə böyüyəcək,  müdrikləşəcək, bərkiyəcək.

Gecəki yuxuları 

Yozuruq xeyrimizə.

O ki səhər açılır,

Dəniz boş gəlir bizə

Səma boş gəlir bizə.

Bir Allah bilir necə!

Pərvin dünyanı dərk edir. Özünü də, cəmiyyəti də aldatmır. Yer üzündəki, Göz üzündəki təlatümləri gözəl görür, hiss edir. Yaşadıqlarını gizlətmir. Dedim axı azadlığını sevir. Hər ovqatda azaddı. 

Bu yazı Pərvinin baxışlarında doğdu, barmaqlarında  böyüdü, ürəyindən su içdi. Canlandı. Bir sözlə gözləriylə anlatdı  özünü  Pərvin, sözləriylə tanıtdı. Hələ çox gəncdi. Öyrəndikləri özünə bəsdi hələ. Öyrənmədiklərisə yolun o tayında onu  gözləyir. Qoçaq qızdı. Addım -addım  çatacaq o zirvəyə də. Bircə ömrünün baharında payıza düşməsin deyirəm. Hər  fəslin öz vaxtı var. Mən inanıram bu qızın gözlərinin də, sözlərinin də işığında hələ çox qaranlıqlar işığa qovuşacaq. 

Təki sağlıq olsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2024)

Əli Bağış - “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bu iki şəklin arasında fərq zaman baxımından belədir:

28 il 8 ay 10 gün!

Solda 2 yaşı tamam olmamış öldürülən Xocalı sakini və öldürülmə səbəbi yalnız bir şey -Türk olduğu üçün öldürülən məsum gözəllik.

Və ikinci şəkildə isə Şuşaya, öz ermənilərinə köməyə Xankəndindən gedən əli silahlı erməni əsgəri: 19-20 yaşında!

Düz alnından vurulub və bütün arzularıyla, sevgiləriylə birlikdə məhv olub.

Sevdiyi qız da bir neçə gün yas saxlayıb, yeni bir erməni tapıb ona ərə gedəcək ki oğlan doğsun və o uşağı bizə -Türkə qarşı kin, nifrət, lənət hissləriylə böyütmək ən böyük arzusu olacaq... 

Qızcığazımız körpə mələk idi...

Yadıma Serebrenitsada erməni kimi qansız və vicdansız serb cəlladları tərəfindən güllələnən bosniyalı müsəlman qız cocuğunun dediyi və heç bir zaman unutmayacağım söz düşdü:

-Ana, balaca uşaqlar balaca güllələrlə  öldürülürlər, hə?!

Qızcığazımızın arzusu nə ola bilərdi ki?

Dünyanın bütün körpələrinin arzusu kimi: sevinmək və sevilmək!

Adını Sevgi qoyuram mənim balam.

Sənin adını isə şərti olaraq Vazgen qoyuram!

Bax sənin atan (fərqi yoxdur, əmin, dayın, bir qohumun) sən doğulmamışdan 7-8 il öncə Sevgini öldürmüşdü!

Onun səndən fərqli olaraq heç bir silahı yox idi. Sənin atan, onun ata-anasını qovub öldürəndə və sənin atan şərəfsizin, canavarın, nakişinin, dünyanın ən murdar məxluqunun (Körpəyə necə qıymaq olar, İlahi ? Ya Sənin div səbrin varmış, ya da ki, ildırımların, tufanların, qasırğaların o məşum gecə Sənə qulaq asmırmışlar?!) namərd gülləsindən Sevgi öldürülən zaman ona dəyən güllə idi -28 il 8 ay göylərdə Qisas Gününü gözləyən Güllə!

O gülləni sənin alnından vuran Sevgi öldürülən gün,saat, dəqiqə doğulan bir Türk balasıydı yəqin, Vazgen.

Sevgi Ana qucağında Ölümdən qaçırdı, sən, Vazgen silah qucağında Ölüm aparırdın...

Ermənisən deyə sənə qəti acımıram, Vazgen!

Çünki nə həyatdan dərs aldınız, nə qonşu kimi qonşu oldunuz, nə adam kimi adam!

Türkə nifrətlə doğuldunuz, Türkə nifrətlə böyüdünüz, Türkə nifrətlə öldürdünüz və Türkə nifrətlə öldünüz!

Bir millət kimi bütün yaşamağınızın, varlığınızın mənası ancaq və ancaq Türkə nifrətdən ibarət imiş!

“Görüm sizi lənətə gələsiniz, ikiayaqlı canavarlar”

Sənə isə, acıyıram, Vazgen. Gənsən, kasıbsan, bədbəxtsən deyə, vəssalam...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Elə şəxsiyyətlər olub ki, həqiqətən də tariximizə işıq salıblar. Çox təəssüf ki, onlar barədə demək olar ki, heç nə bilmirik. Mən sizə Məhəmməd Ağaoğlu barədə danışacağam. Ötən əsrdə xalqımızın Sovet istibdadından qaçaraq mühacir həyatı sürən ən işıqlı şəxslərindən biri olub Məhəmməd Ağaoğlu. Gəlin onun bioqrafiyasını birlikdə vərəqləyək.

Məhəmməd Ağaoğlu 1896-cı il avqust ayının 24-də İrəvan quberniyasının İrəvan şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. İbtidai təhsilini burada mədrəsədə almış, sonra 1912-ci ildə gimnaziyanı bitirmişdir. Həmin il Moskva unuversitetinin şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olmuşdur. Burada qədim şərq incəsənət tarixi, ədəbi və fəlsəfi fikri ilə tanışlıq onda tədqiqatçılığa maraq oyatmışdır. 1916- 1919-cu illərdə bu məqsədlə Türküstan, İran, İraq, Türkiyə və Suriyaya səyahəti faydalı olmuşdur. Filologiya elmləri üzrə doktorluq dissertasiyası müdafiə etdikdən sonra Bakıya köçmüşdür. AXC yaranandan dərhal sonra mədəni quruculuq işlərində fəal çalışmışdır: İstiqlal muzeyi, Qədim abidələrin müdafiəsi Cəmiyyəti onun təşəbbüsü və köməyi ilə yaradılmışdır. Amma 1920-ci ildəki bolşevik işğalı onun dogma vətəndəki fəaliyyətinə son qoymuşdur.

O, 1920-ci ildə Türkiyəyə mühacirət etmiş, İstanbul Universitetinə daxil olmuşdur. İstanbul muzeylərinin direktoru Xəlil Ədhəmin məsləhət və köməyi ilə 1923-1927-ci illərdə şərqşünas alimlərin kurslarında Şərq dilləri və mədəniyyəti sahəsində biliyini təkmilləşdirmiş, yüksək ixtisas qazanmışdır. 1926-cı ildə fəlsəfə elmləri doktoru alimlik dərəcəsini almışdır. 1927-1928-ci illərdə İstanbulda Milli muzeyin “çinli köşk” islam incəsənəti bölməsinə müdirlik etmiş, İstanbul Universitetinin İncəsənət kafedrasında professor assistenti vəzifəsində çalışmışdır. Elə həmin ildə “Türk və İslam əsərləri” muzeyinin əvəzedici direktoru vəzifəsinə təyin edilmişdir. Amerikaya dəvət olunmuş, burada Detroyt İncəsənət İnstitutunda Yaxın Şərq mədəniyyəti və incəsənəti şöbəsini təşkil etmiş, müsəlman Şərq xalqlarının dekorativ sənət nümunələrindən ibarət böyük sərgi açmış, çoxlu kolleksiya toplamışdır. Onun sayəsində Detroyt “İslam incəsənəti qalereyası” zənginliyi ilə seçilmişdir. Miçiqan Universitetində (ABŞ) müəllim, professor olmuş, Şərq xalqlarının incəsənəti tarixindən oxuduğu mühazirələri maraqla qarşılanmışdır. 1933-1938-ci illərdə burada İslam incəsənəti tarixi kafedrasını yaratmışdır. 1934-cü ildə Firdovsinin anadan olmasının 1000 illiyi münasibətilə Tehranda keçirilən Beynəlxalq Şərqşünaslıq konqresində Detroyt İncəsənət İnstitutunu və Miçiqan Universitetini təmsil etmişdir. Geniş erudisiyalı şərqşünas alim kimi tanınmış, ərəb, fars, rus, ingilis, alman, fransız, latın və yunan dillərini mükəmməl bilmişdir. Onu mədəniyyət mərkəzlərinə mühazirə oxumağa və İslam incəsənət sərgisi təşkil etməyə dəvət etmişlər. Şərq mədəniyyəti və incəsənətinin unudulmuş abidələrini, sənət əsərlərini tədqiq və təbliğ etməsi ona dünya şərqşünaslığı salnaməsində ölməz mövqe qazandırmışdır. “Art islamika” (“İslam incəsənəti”) adlı jurnalın naşiri və redaktoru olmuşdur. Onun “Səfəvi xalçaları və parçaları”, “İslam incəsənəti haqqında qeydlər” və s. kitabları, eləcə də Azərbaycan, Türkiyə, İran, Ərəb Şərqi və Türküstan xalqlarının incəsənət, arxitektura, memarlıq tarixinə, təsviri və dekorativ tətbiqi sənətinin ayrıayrı problemlərinə dair külli miqdarda elmi məqalələri Amerika və Avropada dərc edilmiş, rəğbətlə qarşılanmışdır. Bu məqalələrdən İstanbul Topqapı sarayı muzeyinin kitabxanasında saxlanan bəzi naməlum əlyazmaları və bir neçə illüstrasiyalı əlyazmaları haqqında ilkin qeydlər, “Frir incəsənət qalereyasında saxlanan “Xosrov və Şirin” əlyazması” orta əsr Azərbaycan incəsənətindən bəhs edir.

Məhəmməd Ağaoğlu 1949-cu il iyun ayının 4-də Amerikanın Detroyt şəhərində vətən həsrətiylə qovrularaq vəfat etmişdir. Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2024)