
Super User
“Məncə, bu dünyada xoşbəxt olmağın ən asan yolu dəli olmaqdır…”
Elman Eldaroğlu yazır
Deyir ki,- “Məncə, bu dünyada xoşbəxt olmağın ən asan yolu dəli olmaqdır. Amma dəlilər öz xoşbəxtliklərinin fərqinə vara bilərlərmi? Hər halda- “Çayı vurub keçən dəlinin fəlsəfəsi” ilə yaşamaq istəyi yaman cəzbedici görünür. Həmişə yarıgerçək, yarızarafat belə bir söz deyirəm:- Dünyada ən xoşbəxt insanlar dəlilərdir. Həyat fəlsəfəmdə mənim ən böyük qəhrəmanım ağıllı fikirləşənədək çayı vurub keçən dəlidir. Vaxtında düzgün qərar verməyi bacarmaq da bir gözəllikdir...”
Hədəfləri çoxdur. Əsas hədəfi Azərbaycanı dünyada təmsil etməkdir. Vətənimizin dünyadan intellektual, elm, hər hansı ixtira sahəsində geridə qalmasını istəmir. İstəyir ki, biz də dünyaya hansısa ideyalar verə bilək. Azərbaycanın yeraltı və yerüstü sərvətlərindən daha çox, ən böyük sərvəti insanlarının, insan kapitalının olduğuna əmindir. Məqsədi Azərbaycanda ideya bankını yaratmaq və azərbaycanlıların dünyaya verə biləcəyi ideyaların tapılmasına dəstək vermək, bu ideyaların ortaya çıxıb beynəlxalq müstəvidə işıq üzü görməsinə nail olmaqdır...
“Bu gün Avropa bizdən mədəni cəhətdən deyil, maddi cəhətdən, insanların yaşam tərzinin daha yuxarı olmasına görə üstündür. Buna görə də bizim gənclərimiz özlərini amerikalılara və avropalılara oxşatmağa çalışırlar. Hesab edirlər ki, onlar bizdən daha ağıllıdırlar. Hər bir insan maddi olaraq daha yaxşı yaşayan insanı daha ağıllı və daha mədəni hesab edir. Bu absurddur. Bu gün Azərbaycana nifrət edən gənclər var. Kimsə bizdən daha yaxşı yaşayır deyə, öz mentalitetinə, soykökünə nifrət etmək olmaz. Biz özümüzü sevməsək uğur qazana bilmərik. İnsan özünü sevməli, zəif cəhətlərini etiraf etməlidir. Düşünün, özünə hörmət etməyən insana başqası necə hörmət edə bilər? İnsan özünə qiymət verdiyi zaman güclü olur, pul qazana bilir, həyata möhkəm yapışır və s..”- söyləyir...
Sufilərə xas olan bəzi xusisiyyətlər onda da öz təcəssümünü tapıb. Qədim şamanlardan qopub gələn, əxz etdiyi vərdişləri həyat tərzində əks etdirir. Ox atmağı, yay tutmağı xoşlayır. Musiqini çox sevir.
Deyir ki,- “Musiqi əski Allahların dilidir. Mənə görə, musiqi bu dünyada insanların hansı dildə danışmasından aslı olmayaraq, bir-birini anladığı, hər kəsin paylaşa biləcəyi bir dildir. Bir fərd olaraq özümə icazə vermirəm ki, hansısa bir musiqi janrını dinləməyim. Muğamdan tutmuş caza, roka, repə kimi bütün musiqi janrlarını dinləyirəm...”
Qəribə adamdır, həyata özünəməxsus yanaşması var. Elə bil ideya dağarcığıdır, düşünüb yeni nəsə ortaya çıxarır. Daim yeni-yeni fikirlərin sorağındadır. Haraya baxırsa orada bir fəlsəfə axtarır. Hər axşam yatmamışdan qabaq özü-özünə hesabat verməyi adət edib. Nə etdim-nə etmədim? Yaxşılıq etdimmi, yoxsa yox? Özümü nə qədər inkişaf etdirdim?- kimi suallar hər axşam onu cavab verməyə vadar edir. Yaxşılıq etməyi xoşlayır. Xeyirxah olmaq fürsətinin ələ düşməsini xoşbəxtlik sanır. Hesab edir ki, insan özü üçün yaşayırsa, deməli var, mövcuddur. Əgər təkcə özünü yox, ətrafdakıları da sevindirməyə çalışırsa, məhz onda yaşayır. Çox sevdiyi bir cümləsi var:- "Heç vaxt əldə etmətikdlərini əldə etmək üçün, heç vaxt etmədiklərini etməlisən." Düşünür ki, uğur qazanmaq üçün həqiqətən də insan həyata sarılmalıdır, xoşbəxt olmaq və xoşbəxt etmək üçün həmişə bir səbəb tapmalıdır...
Haqqında söhbət açdığım Eltən Qədimbəyli (Törəçi) 1979-cu ildə Sədərək rayonunda dünyaya gəlib. 1995-1999-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Univerisitetinin Teatr-Kino fakültəsində rejissorluq ixtisası üzrə bakalavr pilləsinə yiyələnib. 2009-cu ildə isə K.Karoqo adına Kiyev Dövlət Kino, Televiziya və Teatr Univerisitetində televiziya rejissoru ixtisası üzrə magistr səviyyəsinə yüksəlib. “Regional Televizyaların Proqram Prinsipləri” mövzusunda elmi iş üzərində işləyir. Bir neçə filmin və televiziya layihələrinin müəllifidir. “Qafqaz” Müstəqil Televiziya və Radio şirkətinin rəhbəridir. Əsası Azərbaycanda qoyulan “Çölçü” sosial klubunun yaradıcısıdır. KIV-də sosial mövzularda qələmə aldığı köşə yazıları və “YouTube” platformasında “Çölçü” verilişi ilə müntəzəm olaraq çıxış edir...
Yanvarın 7-sində Eltən Törəçinin 44 yaşı tamam oldu. Çalışdığı sahəyə yenilik gətirə və yeni bir cığır aça bilibsə, deməli qeyri-adi insandır. Necə deyərlər, təyyarəni ilk icad edən adam dahi olsa da, növbəti model təyyarələri icad edən adamlar da ondan geri qalmırlar.
Öz sahəsində kreativliyi ilə fərqlənən, “İnsanlar seçillməyi yox, faydalı olmağı düşünməlidirlər”- devizi altında çalışan Eltən bəyi ad günü münasibəti ilə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.
Çox yaşasın!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)
Bakıya yenə qar yağmadı
Malik Məmmədov yazır
Sinoptiklərin vədləri özünü doğrultdu. Ölkə ərazisində dünən hava kəskin soyudu. Sulu qar və qar yağdı, temperatur 0 dərəcəyə və ondan da aşağı düşdü.
Bakının cəmi 25 kilometrliyində olan Sumqayıt bəyaz qar örpəyinə büründü (fotoda), amma Bakı şəhəri yalnız sulu qarla kifayətlənəsi oldu.
Uşaqlarınsa əlacı avtomobillərin üstündən azacıq qarı kürüyüb bir-birinin üzərinə atmaq oldu.
Bakı, bakılılar qar həsrətindədirlər!
Foto müəllifindir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)
Günün mədəniyyət lətifəsi
“Ədəbiyyat və incəsənət” günün mədəniyyət lətifəsini təqdim edir. Lətifə mərhum kaman ustamız, çox baməzə insan olmuş (mədəniyyət tariximizdə ikinci belə baməzə şəxsin şair Hüseyn Arif olduğu söylənilir) Habil Əliyev barəsindədir, odur ki, bunu lətifə yox, olmuş hadisə də hesab edə bilərik.
Liftsürən
Gənc kamança ifaçılarından biri Habil Əliyevin də olduğu xarici qastrol səfərində ustaya özünü şirin salmaq istəyir. Habil Əliyev hara gedirsə düşür onun dalınca, liftə minəndə də əl çəkmir, ustadın mərtəbəsinin düyməsini özü basır.
Bir dəfə hamının yanında həmin gənc Habil Əliyevdən soruşur:
- Ustad, mən necə kamança çalıram?
Habil Əliyev gülümsəyərək deyir:
- Necə kamança çaldığını deyə bilmərəm, oğul, amma iki-üç gündü babat lift sürürsən.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)
Euronews-un versiyasında 2022-ci Ilin 20 ən yaxşı fotosu - Uçmuş körpü
Nüfuzlu Euronews yola saldığımız 2022-ci ilin ən yaxşı fotolarını müəyyənləşdirib. Burada Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən tutmuş İrandakı antihökümət yürüşlərinə, Tur de Frans yarışmalarınadək hər şey var. Yola saldığımız il hadisələr baxımından o qədər zəngin olub ki, fotoqraflar fotokameralarını futlyara salmağa macal tapmayıblar.
Həmin fotoları ardıcıllıqla “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı oxucularına təqdim edir.
ABŞ-ın Pitsburq şəhərindəki uçmuş körpü. 28 yanvar, 2022-ci il. Körpü uçarkən onun üzəri ilə sərnişin avtobusu və avtomobillər gedirmiş.
Foto: Gene J. Puskar/AP
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)
51 bədii-sənədli film!
Ana televiziyamız olan AzTV-nin bir özəlliyi də ondan ibarətdir ki, bu televiziya böyük film istehsalçısıdır və zaman-zaman burada hətta kinomuzun Qızıl Fondunu təşkil edən bədii və sənədli fiımlər istehsal olunur. Bu ənənə hazırda da davam etdirilir.
AzTV-nin Bədii-sənədli filmlər studiyasında 2022-ci ildə nə az, nə çox, düz 51 bədii-sənədli film istehsal olunub. Bu, “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” QSC-nin Sosial media və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin yaydığı rəsmi məlumatdır.
Bundan əlavə, AzTV Vətən müharibəsinin ikinci ildönümünə də öz töhfəsini verib. Belə ki, 44 günlük Vətən müharibəsinin ildönümü münasibətilə 69 sayda videoçarx hazırlanıb və müxtəlif resurslarda paylaşılıb. Bundan başqa, şəhidlərə və qazilərə həsr olunmuş qısametrajlı bədii-sənədli filmlər də istehsal edilib.
Qurumun Sosial media və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin digər məlumatında deyilir ki, ötən il “Mədəniyyət” TV-də 8 yeni kino layihəsi hazırlanıb və efirə verilib.
Qədəm qoyduğumuz 2023-cü ildə də Ana televiziyamız öz ənənələrinə sadiq qalacaq, tamaşaçıları yeni film layihələri ilə sevindirəcək. Bə bu sırada, çox şübhəsiz, Azərbaycanın ilk çoxseriyalı tarixi bədii filmi - “Atabəylər: Şəmsəddin Eldəniz” ön sırada dayanacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)
Toni Şey. «Xoşbəxtlik gətirərək. Sıfırdan milyardadək» - Uğur yolunu göstərən ən yaxşı kitablar
Professor Əlibala Məhərrəmzadə “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsini sizlərə təqdim edir
Uğur üçün lazım olan keyfiyyətlər arasında biz bol informasiya almağın, mütaliənin necə vacib olmasını da sadalamışdıq. Statistik hesablamalara görə hər bir uğurlu insanın il ərzində orta hesabla 19 kitab oxuduğunu da sizin diqqətinizə çatdırmışdım.
Əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim 10-luqdakı kitablara bir-bir şərh verməyi davam edirəm.
Toni Şey. «Xoşbəxtlik gətirərək. Sıfırdan milyardadək
Öncə sadaladığım digər 5 kitabdan fərqli olaraq bu kitab konkret əhvalatlardan bəhs edir. Yəqin ki, Zappos adlı kompaniyanın adını eşitmisiniz. Son dövrün ən gənc milyardçısı, amerikalı Toni Şey bu kitaba topladığı əhvalatlarda öz avtobioqrafiyasını qeyd edir, doqquz yaşından biznesə necə başlamasını, Zappos-u necə qurmasını açıqlayır, bu kompaniyanın öz əməkdaşlarına firavanlıq, müştərilərə isə bol rahatçılıq gətirməsi sirlərini açır, kompaniyasının fəaliyyəti dövründəki inanılmaz uğurları (təkcə birini qeyd edim: 1998-ci ildə onun yaratdığı LinkExchange adlı banner mübadiləsi şəbəkəsini Microsoft 265 milyon dollara satın alıb), eləcə də səhvləri, kuryoz hadisələri göstərir. Toni Şey bu kitabında həm də müasir dövrdə kompaniyaların qurulması, fəaliyyəti, möhkəm biznesin qurulması qayda-qanunlarını şərh edir.
Toni Şeyin xoşbəxtlik anlayışı isə baxın belədir: «Mən həyatımın ən xoşbəxt anlarının siyahısını tutdum və başa düşdüm ki, bu anların heç biri pulla bağlı deyil. Mən dərk etdim ki, özümü ətrafıma komanda toplayanda, qurub yaradanda xoşbəxt saymışam. Səhər ertəyədək dostlarımla təmasda olanda, onlarla Günəşin doğmasını seyr edəndə xoşbəxt olmuşam. Sinif yoldaşlarımla məktəbdə oyunlar oynayanda özümü xoşbəxt hiss etmişəm, sirkəyə qoyulmuş xiyar yeyəndə özümü xoşbəxt hiss etmişəm».
Bəli, bəli! Məhz belə!
“Ədəbiyyatvə incəsənət”
(09.01.2023)
Marionet Leyli və marionet Məcnun
Şənbə günü Bakı Marionet teatrında “Leyli və Məcnun” tamaşası nümayiş olunub. Tamaşaya bir gün qalmış artıq itiscet.az saytında “biletlər satılıb” qeydinin verilməsi tamaşaya həddən artıq marağın olmasına bir sübutdur.
Tamaşa “qara kabinet” üslubunda hazırlanmışdı. Bu cür quruluşun texniki özəlliklərinə görə, tamaşaçılar aşağıdakı şərtlərə birmənalı riayət edirlər: a) gecikməmək (gecikdiyi təqdirdə tamaşaçı zala buraxılmır); b) yaş həddini gözləmək (yaşı 12-dən az olan uşaqlar zala buraxılmır); c) telefon və s. işıqlanan cihazları söndürmək (hətta cüzi ekran işığı tamaşanı pozur).
Adətən bizim tamaşaçılar mobil telefonsuz zalda otura bilmirlər, zəng edir, mesajlaşır, fotolar çəkirlər. “Qara kabinet” üslubunda isə qaydalara riayət etmək şərtdir.
Keçək tamaşaya. “Leyli və Məcnun” ürkək, vəfalı, dünyalara sığmayan bir eşqin taleyindən bəhs edir. İki gənc – Leyli və Məcnun, bir-birini canından artıq sevsələr də, bu dünyada arzularına qovuşmaq onlara nəsib olmur...
Klassik Avropa ədəbiyyatının Tristan və İzolda, Romeo və Cülyetta kimi obrazlarının Leyli və Məcnun ilə birbaşa analogiyası da tamaşada diqqət çəkirdi.
Bir sözlə, Marionet teatrına bu modern klassika nümayişinə görə minnətdarlıq düşür.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)
Muzeylərimiz “Şuşa İli”ni necə başa vurdu?
Mədəniyyət sahəsində 2022-ci ilə yekun vurmaqdayıq. Bu dəfə mövzu Azərbaycan muzeyləridir. “Şuşa İli” Azərbaycan muzeyləri üçün maraqlı layihələr, çoxsaylı təqdimatlar, rəngarəng sərgilərlə yadda qaldı.
Milli İncəsənət Muzeyi
2022-ci ildə Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində (AMİM) müxtəlif tədbirlər, sərgilər təşkil olunub. Xalq rəssamı Sirus Mirzəzadənin “Qadın ətri” adlı fərdi sərgisi maraqla qarşılanıb.
Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə AMİM-də Beynəlxalq Muzeylər Günü münasibətilə “Muzeydə gecə” adlı multimedia layihəsi həyata keçirilib. İl boyunca muzeydə görkəmli rəssamların yaradıcılığını təbliğ etmək və mədəni irsimizi yeni nəslə tanıtmaq məqsədilə “Bədii lövhələr” adlı layihə, həmçinin muzeyin əməkdaşları tərəfindən ümumtəhsil müəssisələrində incəsənətə dair mühazirələr oxunub.
Milli Xalça Muzeyi
Ötən il Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi üçün xüsusilə əlamətdar olub. 55 yaşını qeyd edən muzeydə yerli və beynəlxalq əhəmiyyətli layihələr həyata keçirilib. Yubiley ilində muzeyin kolleksiyası 30-dan çox eksponat, o cümlədən Qarabağın XVIII əsrə aid bədii tikməsi, XIX əsrə aid minalı sırğalar kimi nadir nümunələrlə zənginləşib.
“Şuşa İli” ilə bağlı Qalabəyov, Mehmandarov, Çəmənzəminli kimi məşhur şuşalı nəsillərin tarixdəki rolunu təbliğ etmək məqsədilə silsilə görüşlər təşkil olunub. Muzeyin Ənənəvi texnologiya şöbəsində isə Mehmandarovların Şuşadakı malikanəsinin (XIX əsr) tavanında çəkilmiş rəsm əsasında “Ləçək-turunc” kompozisiyalı xalça hazırlanıb.
Azərbaycan xalça sənətinin dünyada təbliği məqsədilə dekabrda Rumıniyanın Sibiu şəhərindəki Brukenthal Müasir İncəsənət Muzeyində “Azərbaycan xalçaları: incəsənətlə öyrənmək” adlı sərgi açılıb.
Ötən il Milli Xalça Muzeyində 20-dək ölkədən mütəxəssisin qatıldığı “Gənc tamaşaçılar üçün muzey” adlı beynəlxalq konfrans da keçirilib.
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi
Muzeydə “Şuşa İli” ilə əlaqədar “Xarıbülbülün vətəni – Şuşa” adlı sərgi açılıb. Mədəniyyət paytaxtımızın tarixinin müxtəlif dövrlərini əks etdirən zəngin eksponatlar əsasında hazırlanmış sərgidə 300-dən artıq muzey materialı, informasiya paneli, fotoşəkillər, rəsm əsərləri nümayiş olunub.
Muzeydə, həmçinin Qarabağ tarixinin ayrı-ayrı problemlərinin tədqiqi istiqamətində də işlər görülüb. Tanınmış Azərbaycan ziyalısı, şuşalı Mir Möhsün Nəvvabın muzeydə qorunan silah kolleksiyası ilk dəfə tədqiqata cəlb olunub, həmçinin “Mir Möhsün Nəvvab və onun silah kolleksiyası” adlı kitab (Azərbaycan və ingilis dillərində) çap edilib.
Muzeydə 2021-ci ildə yaradılan Vətən müharibəsi fondunun zənginləşdirilməsi istiqamətində il ərzində işlər davam etdirilib. Hazırda fondda 260-dan çox şəhid və qaziyə məxsus 3150 ədəd inventar qorunur.
Azərbaycan İstiqlal Muzeyi
Muzeydə ötən il ərzində gənclərin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsi, dövlətçiliyimizin təbliği, tariximizin şanlı səhifələrinin daha dərindən öyrənilməsi məqsədilə müxtəlif səpkili tədbirlər keçirib. 44 günlük Vətən müharibəsi qəhrəmanlarının xatirəsini yaşatmaq, vətənpərvərliyin təbliği məqsədilə ötən ildən başlanan “Qəhrəmanlar can verir yurdu yaşatmaq üçün” adlı layihə bu il də davam edib. Layihə çərçivəsində keçirilən tədbir-sərgilərdə Vətən müharibəsi şəhidlərinə məxsus əşyalar nümayiş olunub.
Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyi
Muzey xüsusilə gənc nəslin mənəvi-əxlaqi və vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsini diqqətdə saxlayıb. 2022-ci il ərzində muzeydə və onun filialları olan Niyazinin mənzil-muzeyi, Qara Qarayevin ev-muzeyi və Vaqif Mustafazadənin ev-muzeyində müxtəlif tədbirlər, elmi-praktik konfranslar keçirilib, sərgilər təşkil edilib. Bundan əlavə, il ərzində musiqi mədəniyyətimizin inkişafında mühüm rol oynamış görkəmli sənətkarların yubileyləri qeyd olunub, əlamətdar günlərlə bağlı tədbirlər keçirilib.
C.Cabbarlı adına Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi
Muzeydə əlamətdar mədəniyyət hadisələri, yubileylərlə bağlı müxtəlif tədbirlər keçirilib. Muzeyin və Səbail rayon MKS-in Mərkəzi Kitabxanasının birgə təşkilatçılığı ilə Hüseyn Cavidin 140 illik yubileyinə həsr edilən “Mənim tanrım gözəllikdir, sevgidir” adlı dəyirmi masada ədibin həyat və yaradıcılığını əks etdirən fotosərgi nümayiş olunub. “Şuşa İli”nə həsr olunmuş “Mədəniyyətimizin Şuşa salnaməsi” adlı elmi-praktik konfrans, muzeyin sosial şəbəkə hesablarında yayımlanan “Cənnətim Qarabağ” rubrikası yaddaqalan layihələrdən olub.
Və sair
Ötən il ərzində görkəmli şəxsiyyətlərin ev-muzeyləri, həmçinin bölgələrdə fəaliyyət göstərən muzeylərdə də müxtəlif səpkili tədbirlər keçirilib.
2023-cü ildə də muzeyləri yeni layihələr, tədbirlər və təqdimatlar gözləyir.
Sizlərdən isə, istəkli oxucular bir şey tələb olunur. Muzeylərə gedin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)
Birinci Turan Kitab Festivalı nə vəd edir?
Xəbər verdiyimiz kimi, yanvarın 11-dən 15-dək Bakıda Birinci Turan Kitab Festivalı keçiriləcək. “Pasaj-1901” sərgi salonunda təşkil olunacaq festival “Çapar yayınları”nın təşkilatçılığı, Elm və Təhsil Nazirliyinin, DOST Agentliyinin, Bakıdakı Yunus Əmrə İnstitutunun təşkilati dəstəyi ilə reallaşacaq.
Festivaldan nə gözləyək? İl ərzində Mədəniyyət Nazirliyi, ANAİB təsisatı, “Qanun” nəşriyyatı analoji sərgilər keçirir, bu yeni keçirilən ümumi mənzərəyə hansı rəngləri əlavə edəcək?
Təşkilatçı tərəflərdən biri, Bakıdakı Yunus Əmrə İnstitutunun rəhbəri Səlçuk Karakılıçın açıqlamasına görə, festivalda 40-a yaxın nəşriyyatın, 20-yə yaxın kitab mağazasının iştirakı gözlənilir. Onun sözlərinə görə, festivalda Türkiyədən olan bir sıra yazarların da iştirakı nəzərdə tutulur və hazırda bu istiqamətdə işlər aparılır.
Festival günlərində kitab təqdimatları, imza saatları, qiraət saatları, mühazirələr olacaq, müəlliflərlə görüşlər keçiriləcək.
“Xarici qonaqlarla eksklüziv görüşlər, alimlərlə diskussiyalar, zəngin proqram 2023-cü ilin ilk kitab bayramında zamanınızı səmərəli keçirməyə kömək edəcək”, - deyib Səlçuk Karakılıç.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)
“Kim desә ki, o, bütün arzu etdiklәrinә nail olub, demәk, özü tükәnib” - Həsən Turabov
Bəzən jurnalist müsahibindən söz ala bilmir. Necə edəsən ki, müsahibin danışsın? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış tənqidçi Əsəd Cahangirlə “Ustad dərsləri” rubrikasını təqdim edir. Burada Əsəd Cahangirin müxtəlif illərdə götürdüyü ən maraqlı müsahibələr tarixi ardıcıllıqla təqdim olunur.
“TEATR MƏNİM HƏYATIMDIR”
Milli kino və teatr sənətimizin görkəmli nümayəndəsi, Xalq artisti Həsən Turabovun 60 yaşı tamam oldu. Respublika Prezidentinin fərmanı ilə o “Şöhrət” ordeni ilə təltif olundu. Yubilyarı sənətsevərlə adından təbrik edir, ona həyatda və sənətdə uğurlar arzulayırıq.
26.03.1998
- Hәsәn müәllim, Respublika Prezidentinin fərmanı ilə “Şöhrət” ordeni almağınız münasibətilə sizi ürəkdən təbrik edir, sizə can sağlığı və yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.
- Sağ olun.
- Uzun illәrdir ki, səhnəyə çıxmırsınız. Bu nәdәn irәli gәlir: aktyorluq fәaliyyәti sizin üçün adilәşib, bir aktyor kimi bütün arzu etdiklәrinizә nail olmusunuz, yoxsa nәsә başqa bir sәbәblә bağlıdır?
-Aktyorluq arzuları çәtin ki, tükәnә. Yaradıcılıq, ümumiyyәtlә, nәһayәti olmayan bir şeydir. Kim desә ki, o, bütün arzu etdiklәrinә nail olub, demәk, özü tükәnib. Mәnim aktyor kimi fәaliyyətimi dayandırmağım fikri ilə də tam razı deyiləm. Hazırda Nahid Hacızadənin repertuarda olan “Qisas qiyamətə qalmaz” tamaşasında əsas rollardan birini ifa etmişəm.
- Şekspirin, Cəlil Məmmədquluzadənin əsərlərində Hamlet, İsgəndər kimi ən mürəkkəb obrazlar yaratmış aktyor üçün bu, çox az deyilmi?
- İndi səhhətim mənə müəyyən qədər mane olur belə ağır yükün altına girməyə. Amma, əgər qismət olsa, yenə də bir çox obrazları oynamaq fikrim var. Bir də teatrın bədii hissə müdiri kimi fəaliyyətim də aktyorluq fəaliyyətimi müəyyən qədər mәһdudlaşdırmağı tәlәb edir.
- Son illәr һadisәyә çevrilәn teatr tamaşalarının meydana çıxmamasını nә ilә izaһ edәrdiniz?
-Teatrın tәmirә bağlanması, aktyorların bir neçә il işsiz qalması bunun әsas sәbәblәrindәn biridir. Bir dә indi һәyatın bütün saһәlәrindә bir keçid prosesi baş verir. Bu isә istәr-istәmәz müәyyәn reqress dә doğurmalıdır. Barat kimi aktrisanı hardan alaq ki, Cülyetta oynasın. Odur ki, olanla kifayәtlәnmәyә mәcburuq. Әgәr gәlәcәkdә istedadlı aktyorlar yetişәrsә, onların da üzünә qapı açıqdır. Hansı istedadlı aktyora mane olan olub? Bir dә ki, rol bölgüsü rejissordan asılıdır. Hәr rejissorun öz aktyoru olur, rol bölgüsünü dә o, öz bildiyi kimi aparır.
-Teatrın bugünkü repertuarı sizi qane edirmi?
- Әlbәttә. Repertuar da rejissordan, onun һansı әsәri seçmәsindәn asılıdır. Biri istәyir “Fәrһad vә Şirin"i qoyur, biri “Kral Lir"i.
-“Kral Lir” tamaşasının adı repertuarda varsa da, özü xeyli müddәtdir ki, səhnədə göstәrilmir.
-O tamaşada iştirak edәn bәzi aktyorlar xәstәdirlәr. Bu, onunla bağlıdır.
-Siz һәlә gənc yaşlarından Hamleti oynamısınız. Sizin bu obrazınız barәdә iki fikir var. Bәzilәri bunu sizin vә ümumiyyәtlә Azәrbaycan teatrının uğuru һesab edir. Bәzilәri isә bu tamaşanı bütövlükdə uğursuz Şekspir tamaşası sayır.
- Belә bir fikir ondan irәli gәlir ki, o tamaşanın rejissoru, Azәrbaycan teatr sәnәtinin böyük yenilikçisi Tofiq Kazımov ənənəvi oyun vә yozum tәrzindәn imtina edib, orijinal bir Şekspir tamaşası һazırlamışdı. Yenilik isә һәmişə birmәnalı qarşılanmır. Amma mәn öz rejissoruma һamıdan çox inanırdım vә onun dediyinә görә, bu rolda nail olmuşdum. Moskvanın “Teatr" jurnalı da o vaxt bu barәdә böyük bir mәqalә çap elәmişdi vә tamaşanı tәqdirәlayiq bir iş kimi qiymәtlәndirmişdi.
-Tofiq Kazımovun adı çəkilən kimi sizinlə bərabər daha iki aktyor yada düşür: Amaliya Pәnaһova vә Şәfiqә Mәmmәdova. Siz Tofiq Kazımovun başçılığı altında Dram Teatrının sәһnәsindә inqilab elәdiniz. Bәs, birgә işinizi axıra qәdәr niyә davam etdirmәdiniz?
-Şәfiqә xanım ümumiyyətlə səhnəni tərk etdi. Çox tәkid etsәk dә, bu qərarından dönmәdi. Onun niyә belә etmәsinin sәbәbini һәlә dә şәxsәn mәn tam başa düşə bilmirәm. Amaliya xanım isә öz teatrını yaratmaq istәdi.
- “Hamlet”, “Unuda bilmirəm” tamaşlarında oynadığınız vaxtlar Amaliya xanımla tərəf müqabili olmusunuz. Hətta onun haqqında qəzetlərdən birində böyük bir mqəalə ilə çıxış etmisiniz. Qırx illik yubileyinzdə Amaliya xanımın sizi necə səmimiyyətlə təbrik etməsi də yadımdadır. Sonra necə oldu ki, münasibətlərinizdə çat əmələ gəldi?
- Zaman hər şeyi, o cümlədən də münasibətləri tədricən dəyişir. Məşhur bir aforizmdə deyildiyi kimi Günəşin altında heç nə əbədi deyil. Mən o məqaləni yazanda biz hələ cavan idik, münasibətlərimiz axıracan formalaşmamışdı. İllər keçir, bəzən ən adi bir şeydən soyuyan münasibətlərdə çatlar əmələ gəlir. Bir də ki bizim aktyor-aktrisa münasibətlərimiz pozulmayıb. Sadəcə, müəyyən vaxtdan sonra yaşla, görkəmlə bağlı mən artıq cavan oğlan rollarını oynaya bilmədim və biz Amalaia xanımla tərəf müqabili ola bilmədik. Bizim münasibətlərimizdə problem mən teatrda inzibati vəzifə tutandan sonra başladı. Amaliya xanım tamaşa və rolla bağlı bütün problemlərin ideal səviyyədə həllini istəyən aktrisadır. Teatrın maddi imkanları isə həmişə onun istəklərini həyata keçirməyə imkan vermir. Əsas mübahisələriiz burdan başladı.
- Teatrın bəzi aktyorları narazıdır ki, baş rolları həmişə eyni aktyorlar oynayır, bəziləri isə həmişə anturajda səhnəyə çıxır.
- Teatr özü bütöv bir sistemdir və burda hər kəsin öz daimi yeri olmalıdır. Teatrda iki, uzaqbaşı üç aktyor olmalıdır ki, baş rolları oynasın. Qalanları onlara kömək etmək, fon yaratmaq üçündür. Baş rolları hər dəfə bir aktyora verməklə teatrda uzaqbaşı xaos yaratmaq olar. Narazılıq edənlər məhz bu sadə həqiqəti anlamaq istəmirlər. Bütün dünya teatrları tarixində həmişə belə olub. Bu teatrın sərt həqiqətidir və səhnəyə qədəm qoyan hər kəs bunu ilk gündən anlamalı, qəbul etməlidir.
-Müəyyən şəxslərin rol bölügsü ilə bağlı narazılığına baxmayaraq, Teatrın kollektivi sizә böyük eһtiramla yanaşır, qeyri-adi dәrәcәdә һәssas vә alicәnab insan kimi sizdәn öz razılıqlarını bildirirlәr. Belә bir xarakterlә Gəray bәy kimi mәnfi obrazı oynamaq sizin üçün çәtin deyildimi?
-Siz Gəray bәyi mәnfi obraz һesab edә bilәrsiniz. Amma, mәncә, Gəray bәy mәnfi obraz deyil. O vaxtlar onu mәnfi һesab edirdilәr. İndi mәlum oldu ki, onun mübarizəsi ədalətli imiş. Mәn, ümumiyyәtlә, mәnfi obraz oynamamışam. Bütün obrazlarımı düşünərək oynamışam. Ötәri һeç bir rolum olmayıb.
- Yaşınızın bu çağında teatr sәnәti sizin üçün nәdir? Belә bir romantik sәnәti seçmәyinizә peşiman deyilsiniz ki?
-Yenidәn dünyaya gəlsəydim, yenә dә bu sәnәti seçәrdim. Teatr mәnim həyatımdır.
-Tәsәvvür edin ki, seһrli xalçaya minib başqa planetә gedirsiniz. Sizә özünüzlə yalnız bir şey götürmәyә icazә verirlәr. Nәyi seçәrdiniz?
- Şekspirin pyeslər kitabını.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.01.2023)