“Şuşa - Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı 2023”ün rəsmi açılış mərasiminin vaxtı müəyyənləşib. Mərasimin cari ilin martında keçiriləsi nəzərdə tutulur. 

Bu barədə qərar Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Şuşa şəhərinin 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi ilə bağlı Tədbirlər Planı”nda öz əksini tapıb.

Tədbirin icrası Mədəniyyət, Xarici İşlər nazirliklərinə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Şuşa rayonunda xüsusi nümayəndəliyinə, Şuşa Şəhəri

Dövlət Qoruğu İdarəsinə həvalə olunub.

Yeri gəlmişkən, ötən gün Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Şuşa şəhərinin 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi ilə bağlı Tədbirlər Planı” açıqlanıb ki, buradakı bir neçə vacib tarixləri bu gün gün ərzində sizlərin diqqətinə çatdıracağıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2023)

Professor Əlibala Məhərrəmzadə “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq”  layihəsini sizlərə təqdim edir

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik.

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

7) Bol mütaliə, qabaqcıl təcrübənin mənimsənilməsi üstünlüyü.

Bol mütaliəli olmaq, təbii ki, insanı kamilləşdirməkdə, onun nitq və qabiliyyətlərinin inkişafında, bilikli, ünsiyyətcil, hazırcavab olmağında əvəzsiz rol oynayır. Kitab həyat müəllimidir, ondan yalnız öyrənmək, bəhrələnmək mümkündür.

Hazırkı İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyalarının hədsiz inkişafı dövründə bol informasiya almağın zəruriliyi hər kəsə bəllidir. Bilik və informasiya, haradasa, uğur qazanmaq istəyən müasir insanın iki qolu anlamındadır, iki qanadı anlamındadır.

Mütaliənin ikili xarakterini də nəzərə almaq yerinə düşərdi. Ümumi biliklər almaqla, dünya və təbiət, insan münasibətləri barədə bilgilər alıb kamilləşməklə yanaşı uğura doğru gedən insan spesifik biliklər almaqla məhz seçdiyi sənət, peşə yolu barədə zəruri bilgilər əldə edə bilir ki, bu da onun uğura doğru yolunu xeyli sürətləndirir.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02. 2023)

SilkWay Beynəlxalq Ədəbiyyat Festivalının Azərbaycan turunun 32 finalçısının əsərlərindən ibarət Antologiya bu il “Azərkitab” Yayınlarında nəşr olunacaq. Festivalın rəsmi media dəstəkçisi olan “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı antologiyaya daxil ediləcək əsərlərlə oxucularını tanış edir.

Murad Muradov

Quba rayonunun Zərdabi qəsəbəsində yaşayır, ali təhsillidir, dövri mətbuatda hekayələri ilə müntəzəm çıxış edir. Hekayələrində günümüzün acılı-şirinli reallıqları öz əksini tapmaqdadır.

*

 Nə az, nə çox, düz yeddi il qərib eldə - Rusiya bazarlarında tər töküb işlədikdən sonra nəhayət, günəşli günlərinə, qızıl payızına, qarlı qışına həsrət qaldığım vətənə gəlib çıxa bildim. Allaha şükürlər olsun ki, çəkdiyim bütün əzabları, qanqaraçılıqları Bakıya gələr-gəlməz şəhərin sakit bir güşəsində aldığım ikiotaqlı mənzil mənə unutdura bildi. Yeddi illik zəhmətim hədər getməmişdi. Artıq sinə dolusu nəfəs ala bilərdim...

Xırda-xuruş qayğıları da yoluna qoyub, əzizlərimi görmək üçün rayona - ata evimizə, qardaşımın yanına getdim. Ötən yeddi ildə kəndimizdə çox şey dəyişmişdi. Daha ağaclara, damlara dırmanmış uşaqlar, hasarlardan boylanan qız-gəlin gəlib-gedənə göz qoymurdu. Bulaqdan su daşıyan, eyvanın qabağından küçə qapısınacan bütün həyəti tərtəmiz süpürən, küçəni başdan-başa sulayan, samovara od salan adamları da görmədim. Kəndin daşlı yollarında nə nal taqqıltısı, nə də araba cırıltısı eşidilirdi. Məscidin qabağındakı meydana yığışıb şirin-şirin söhbət edən, zarafatlaşan yaşlı kişilər də gözə dəymirdi. Sakitlik idi, yaman...

Uşaqlığımın keçdiyi bu kəndi xeyli gəzib-dolandım. Yeddi il əvvəl ürəyimi açdığım, amma “yox” cavabı aldığım Ofelyagilin evinə kənardan xeyli baxdım. Həyətimizi qonşunun həyətindən ayıran hasara söykənib fikrə daldım. Baxışlarım hər yerdə atamı, anamı axtarırdı. Atamın bu həyət-bacadakı gur səsini eşidirdim.

Sonra evə keçdim. Gözümə artırmanın bir küncündə anamın cehizliyi olan böyük paltar dolabı sataşdı. Dolaba yaxınlaşıb əlimi üzərində gəzdirdim. Rəngi solmuşdu, amma yan-yörəsində qırığı-filanı yox idi. Dolaba toxunduqca hiss etdiyim soyuqluq canımı üşütdü, dolab sanki cana gəldi, qəribə cırıltılı səs çıxardı. Dərhal da qapısı açıldı. Çox qorxdum. Ehtiyatla dolabın içinə baxdım: Geniş və qaranlıq idi. Kəsif bir iy burnumu qıcıqlandırdı. Hörümçəklər qapılarına naxış salmışdı. Anladığım qədər dolabdan gəlinbacım lazımsız əşyaları göz qabağından itirmək üçün istifadə edirmiş. Dolab məndə nostalji hisslər oyatdı. Yaxşı yadıma gəlir ki, o vaxt anam ən gözəl geyimlərimizi səliqə ilə bu dolaba yığıb saxlayardı. Hər axşam atam evə gətirdiyi pulları qabağına tökər, asta-asta sayıb, anama verərdi. Anam isə atamın qazandığı bu pulları, “dar gün üçündür” deyərək paltarların ciblərinə qoyub bu dolabda gizlədərdi. Dolab qapısının içəri tərəfindən asılmış aynaya bir vaxtlar anam baxıb uzun və qara hörüklərini darayar, ona çox yaraşan ağ kəlağayısını başına örtərdi. İndi həmin aynaya pas düşmüşdü, üzərində qara ləkələr vardı, şəffaflığını itirmişdi. Atam, nimdaş olsa da, ona yaraşan kostyumunun sağına-soluna, mən də məktəbli formamın gözəlliyinə, tələbə adını qazanıb şəhərə gedəndə mənim üçün alınmış geyimlərin necə yaraşıqlı olduğuna bu dolabın aynasında baxmışdım. O, bizim evdə yaşanan hər bir hadisənin şahidi olmuşdu.

Xatırladıqca kövrəlirdim. Üçüncü sinfin yay tətilində idik. Hər gün sinif yoldaşlarımı başıma yığıb kənd boyu aşağı-yuxarı gəzib, oynayardıq. Ara-sıra kənddə kimin bağında yetişmiş meyvə ağacları vardısa, xəlvəti o bağa girir, meyvələrdən dərib səssizcə çıxırdıq, sonra sakit bir yerə çəkilib ləzzətlə meyvələri yeyirdik. O günkü meyvə oğurluğumuz Həcər arvadın bağına idi. Yaşı altmışı haqlamış, saçını sarı rəngləyən, iri sinəli o qadını hələ də yaxşı xatırlayıram. Mən pusquda durub, gələn-gedən olsa, xəbər etməli idim. Fərid və Tural isə bağa girib sulu armudlardan dərməli idilər. Hər şey alt-üst oldu. Tural kök, tosqun bir oğlan idi. Onun çıxdığı budaq ağırlığa tab gətirməyib qırıldı. Tural tappıltıyla yerə dəydi. Səsə Həcər arvad çıxıb hay-həşir saldı. Güclə qacıb canımızı qurtardıq. Amma Həcər arvad bizi görmüşdü. Tural ağrıdan, işin korlanmasından əsəbiləşib yerdən yekə bir daş alıb, həyətə vızıldatdı. Daş düz gedib Həcər arvadın dünyadan bixəbər, otluqda eşələnən bir toyuğuna dəydi.

Bir neçə saat evə getmədim. Axşamtərəfi gizlicə, qapını ehtiyatla açıb həyətə girəndə atam məni ordaca haqladı. Qulağımın dibinə dəyən şapalaqdan ayaqlarım yerdən üzüldü.

“Bu, Həcər arvadın bağından oğurluq etməyinin, yumurtlayan toyuğunun da daşla vurub ayağını qırmağının cəzasıdır”, - dedi.

Səsə anam da bayıra çıxdı.

Nə qədər and-aman etsəm də ki, toyuğun ayağının qırılması mənlik deyil, nə atamı, nə anamı inandıra bildim. Atam həyət qapısını hirslə çırpıb küçəyə çıxdı. Bir xeyli vaxtdan sonra o, evə qayıdanda anama toyuğun ayağını, sən demə, mənim sındırmadığımı öyrəndiyini dedi. Onların danışığını mən də eşitdim. Atam bir kəlmə ilə belə könlümü almadı. Kiçik evimizdə özümə yer tapa bilmirdim. O gecə dolabın içinə girib səhərə qədər orda yatdım...

***

Axşama doğru günəş dağların dalında yox olanda mənim gəlişim münasibəti ilə eyvanın qabağındakı stolun üstünə ağappaq, tərtəmiz örtük salındı, süfrə açıldı. Masa arxasında əyləşdik. Gəlinbacımın bişirdiyi kənd çolpasından, isti təndir çörəyindən yeyə-yeyə, qardaşımdan bir xahiş etdim:

- Olarmı anamın paltar dolabını şəhərə aparım?

Qardaşımla gəlinbacım baxışdılar.

Xahişim qardaşımın zəndini min yerə apardı. Vəziyyəti yumşaltmaq üçün dedim:

- Ev əşyaları almağa pulum çatmır, bu dolab çox işimə yarayacaq.

Ürəyimdən keçənləri bilirlərmiş kimi mənə “yox” demədilər...

Ertəsi gün dolabı kənddə taksi sürücüsü işləyən Tahir kişinin üstü yük üçün düzəldilmiş “VAZ 2106”sına birtəhər yüklədik, mənim üçün qoyulmuş sovqatı yerbəyer edib şəhərə qayıtdım. Dolabı evimə sağ-salamat çatdırıb boş otağın bir küncündə, divara söykədim.

Dolab boş evin sifətini xeyli açmışdı. Qəribə idi: dolab gözümə təzə, yenicə alınıbmış kimi görünürdü, hətta ona toxunanda illərin yorğunluğunu canından qovmaq üçün çıxardığı cırıltı səsi də gəlmirdi. Bu köhnə dolabda nəsə bir sirr olduğunu düşünürdüm. Dolabla canlı varlıq kimi danışmağa başladım. Astadan pıçıldaşırdıq. Ona keçmişimizlə bağlı xoş sözlər deyirdim. Yada salınacaq xoş olmayan uşaqlıq xatirəsi olsa da, Həcər arvadın toyuq əhvalatında məni bir tək bu dolab anlamışdı. Dolabı sığallayıb, təşəkkür etdim.

Mətbəxdən bir əski götürüb islatdım və dolabın tozunu sildim. Nəm əski ilə əlimi onun səthində gəzdirdikcə dolab sanki gözümdə böyüyür, ucalırdı. İndi mən onun qarşısında çox cılız görünürdüm. Dolabı tər-təmiz silib parıldatdım. Sonra gəlinbacımın qoyduğu sovqatı mətbəxdə yerbəyer etməyə başladım. Çantaya bir zərf də qoyulmuşdu. Açdım. Zərfin içində toy dəvətnaməsi vardı:

“Sizi Raufla Ofelyanın toy məclisinə dəvət edirik...”

Siqaret yandırıb, dolab olan otağa keçdim. Külək pəncərənin arxasında əsib fit çalır, yarpaqları yerə tökürdü. Görünən ay olmasa idi, cansıxıcı mənzərə yaranardı. Qaranlıq otağa pərdəsiz pəncərədən düşən gur ay işığı tən ortada, döşəmənin üzərində pəncərənin şəklini əks etdirirdi. Əyləşdim. Külqabını da önümə qoydum. Siqaretdən dərin qullab ala-ala, uzun-uzadı, gözlərimi çəkmədən dolaba baxdım. Qəhər məni boğdu. Barmaqlarımı dolabın cilası getmiş dəstəyində gəzdirdim. İzaholunmaz bir doğmalıq, yaxınlıq məni özünə çəkdi. Dolabın qapısını açıb içinə girdim, çömbəlib oturdum.

İndi dünyada özgə heç nə yox idi: bir ev vardı, bir bu köhnə dolab, bir də mən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2023)

MİLLİ KİTABXANADA HÜSEYN CAVİDLƏ BAĞLI KİTABLAR TƏQDİM OLUNUB

Cavid elə bir məşəldir ki, heç bir külək onun alovunu söndürə bilməz. Və illər ötdükcə bu dahi şəxsiyyət daha dərin, daha mükəmməl görünür.  

Ötən gün Azərbaycan Milli Kitabxanasında Mədəniyyət Nazirliyi, Milli Kitabxana və Hüseyn Cavidin ev-muzeyinin təşkilati dəstəyi ilə “Hüseyn Cavid: Biblioqrafiya” və “Hüseyn Cavid: Biblioqrafik göstərici” kitablarının təqdimat mərasimi keçirilib. Görkəmli Azərbaycan şairi və dramaturqu Hüseyn Cavidin 140 illiyi münasibətilə hazırlanan nəşrlər Azərbaycan Milli Kitabxanası və Hüseyn Cavidin ev-muzeyi tərəfindən nəşr edilib.

Mərasimdə iştirak edənlər arasında AMEA-nın prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli, Xalq Yazıçısı Elçin, AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun baş direktoru, akademik Teymur Kərimli, Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin direktoru, Milli Məclisin deputatı, akademik Nizami Cəfərov, Milli Məclisin deputatı, yazıçı-publisist Fazil Mustafa, ədəbiyyatşünas alim, professor Asif Rüstəmli də var idi. 

Milli Kitabxananın direktoru, professor Kərim Tahirov çıxış edərək bildirib ki, XX əsrin əvvəllərində Cəlil Məmmədquluzadə “Molla Nəsrəddin” ədəbi məktəbinin, Mirzə Ələkbər Sabir satirik şeir məktəbinin əsasını qoyduğu kimi, Hüseyn Cavid də Azərbaycan ədəbiyyatında romantik şeirin, mənzum romantik dramaturgiyanın və nəhayət, romantizm ədəbi cərəyanının banisi olaraq qəbul edilir. Direktor öz çıxışında qeyd edib ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev Hüseyn Cavidi Azərbaycan xalqına ikinci dəfə qaytarıb. Sovet ideologiyasının qızğın çağlarında onun nəşinin Azərbaycana gətirilməsini həyata keçirib. Bu, Azərbaycan ədəbiyyatı üçün çox böyük xidmət hesab edilir. Ulu Öndərin siyasətinin davamı kimi Prezident İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamlarla Hüseyn Cavidin 125, 130, 135 illik yubileyləri yüksək səviyyədə keçirilib. K.Tahirov qeyd edib ki, Hüseyn Cavidin anadan olmasının 140 illiyi münasibətilə hazırlanan “Hüseyn Cavid: Biblioqrafiya”, həm də “Hüseyn Cavid: biblioqrafik göstərici” şairin yaradıcılıq üçün böyük töhfədir. Hazırlanan biblioqrafiyalar məzmun baxımından bir-birini təkrar etmir, əksinə tamamlayır.

AMEA-nın prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli çıxışında qeyd edib ki, Hüseyn Cavid çoxəsrlik Azərbaycan ədəbiyyatını yeni janrlarla daha da zənginləşdirib. Böyük şair ilk dəfə olaraq XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan poeziyasına Qərb şeiri üçün səciyyəvi olan sonet janrını gətirib. O, öz çıxışı zamanı Hüseyn Cavidin ev-muzeyi tərəfindən onun bir çox əsərlərinin Azərbaycan dilində və bir çox xarici dillərdə nəşrindən və Hüseyn Cavidin həyat və yaradıcılığı barədə materialları əks etdirən 30 cildlik “Cavidşünaslıq” araşdırmalar toplusunun əhəmiyyətindən də bəhs edib. Alim hər iki biblioqrafiyanın cavidşünaslığa böyük töhfə olduğunu iştirakçıların diqqətinə çatdıraraq bütün əməyi keçənlərə təşəkkürünü bildirib.

Xalq yazıçısı Elçin söyləyib ki, dahi dramaturq öz yaradıcılığında çoxlu sayda faciələr yaratsa da, onun öz həyatı da böyük faciə olmuşdur. Hüseyn Cavidin cənazəsinin Azərbaycana gətirilməsi Azərbaycan ədəbiyyatı salnaməsinin şərəfli səhifəsidir və bu səhifəni Ulu Öndər Heydər Əliyev yazmışdır. Ümumiyyətlə Heydər Əliyevin Azərbaycan mədəniyyəti qarşısında xidmətləri çox böyükdür.

AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun baş direktoru, akademik Teymur Kərimli, Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin direktoru, Milli Məclisin deputatı, akademik Nizami Cəfərov, Milli Məclisin deputatı, yazıçı-publisist Fazil Mustafa, ədəbiyyatşünas alim, professor Asif Rüstəmli Hüseyn Cavidin ədəbiyyata gətirdiyi yeniliklərdən, onun çoxcəhətli və zəngin yaradıcılığının Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə yaratdığı yeni mərhələdən bəhs ediblər. Qeyd olunub ki, Azərbaycan ədəbiyyatında romantik mənzum faciə janrının yaranması və inkişafı da birbaşa Hüseyn Cavidin adı ilə bağlıdır. Çıxışçılar Milli Kitabxana və Hüseyn Cavidin ev-muzeyi tərəfindən hazırlanan biblioqrafik vəsaitlərin əhəmiyyətindən də bəhs ediblər. 

Tədbirin sonunda qonaqlar “Əbədiyyət şairi – Hüseyn Cavid” mövzusunda geniş kitab sərgisi və Milli Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən hazırlanan “Ədəbiyyatımızın əbədiyyət rəmzi – Hüseyn Cavid” adlı elektron məlumat bazası ilə tanış olublar. 

Qeyd edək ki, məlumat bazası üç dildə (Azərbaycan, rus, ingilis dillərində) istifadəçilərə təqdim olunur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2023)