Super User
Güneydən Əbasət Purhəsənin lövhələri – “Bəzəkli mankən”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Güney şairlərinin şeirlərindən seçmələri dərc etməkdədir.
Bu dəfə Əbasət Purhəsənin yaratdığı lövhələrlə sizləri tanış edirik.
Əbasət Purhəsən
Şair Əbasət Purhəsən, 1982-ci ilin avqust ayının 21-də Qaradağın Əhər şəhərində dünyaya göz açıbdır. İllərdir çarpara şeirləri ilə tanınan Əbasət şəhərin Bariz Ədəbi Dərnəyinin (BƏD) başqanıdır.
BƏZƏKLİ MANKƏN
Bazar qabağında bəzəkli mankən,
Hər gələn əl atır donuna sənin.
Yaşamağın üçün açılmır donu,
Soyuq şəhrimizdə geydiyin donun.
Əllərin əlimdə, əlin əlimi,
Əlinin içində saxlaya bilmir,
Nə çəpik çalırlar qabağımızda?!
Nə üçün görənlər ağlayır, gülmür?
Mən səni sevdiyim qıza oxşatdım,
Ya şəhər ağılsız, ya da mən dəli!
Bir dəyqə özümü sevindirməyə,
Sənin də abrına toxundum, bəli.
Səndən ayrılıram, bilirəm ancaq,
Əynindəki donu götürəcaqlar.
Bilmirəm bəlkə də oğlan paltarın,
Geydirib əyninə, toy tutacaqlar.
Bəlkə də bazardan, bazara köçüb,
Gözdən düşəcəksən, gic qalacaqsan.
Bilmirəm, sabahın heç kimsə bilmir,
Bəlkə də sevdiyim qız olacaqsan!..
P.S. Növbəti lövhədə Əbasət Purhəsənin “Biz beş yoldaşıydıq” şeiri sərgilənəcək.
Rubrikanın aparıcısı “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağladır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
\
Ağabala Çaykovski deyən bizim Eyyubun Joraya aidiyyatı yoxdur
Eyyub Yaqubov Azərbaycanın ən populyar kişi müğənnilərindəndir. Şanson mahnılarla çoxminli tamaşaçı auditoriyası toplayan müğənni barədə zaman-zaman çoxlu şayiələr dolaşır. Gah onun evlənmədiyi, gah da evlənib boşandığı iddia olunur. “Ədəbiyyat və incəsənət” bildirir ki, Eyyub Yaqubov subay deyil, evlidir. Və boşanmayıb.
O, 1992-ci ildə ailə qurub, Zakir adlı bir oğlu var. Oğlu (şəkildə) bir müsahibəsində Eyyub Yaqubovun ailəsi barədə gəzən şayiələrə belə aydınlıq gətirib:
-Anam atamın yanında olmasaydı, düşünürəm ki, atam bugünkü qədər uğurlu bir insan olmazdı. Belə bir deyim var: Baş kişidirsə, boyun isə qadındır. Anam bütün hallarda atama dəstəkdir. Atamın həyat yoldaşının ayrılıb başqa ölkədə yaşaması isə əsassız şayiələrdir. Atam və anamın bir-birinə bəslədiyi sevgi və hörməti bizi tanıyan hər kəs təsdiqləyə bilər.
Yeri gəlmişkən, sosial mediada bəzın Eyyub Yaqubovun, guya bakılı erməni müğənni Joranın stilində oxumasını iddia edib tənqid atəşinə tutanlar var. Savadsız olmayaq gəlin. Siz deyən - şansonluqdur, bir musiqi cərəyanıdır, stilidir, erməni Jora kimdir ki, bu stilin sahibi olsun? Şansonun vətəni Fransadır, qulağa tez yatan, sadə sözləri olan və yaddaşa tez hopan mahnılardır şanson mahnıları.
O şeyi ki, Eyyub Yaqubov bacarır, digərləri çətin bacarar.
Müğənni barədə bir şayiə də, guya onun lap uşaqlıqdan gözəl ifaçılığı, hətta muğam oxumasıdır. Halbuki, Eyyub Yaqubov uşaqlıqdan musiqidə olsa da, müğənni deyil, piano ifaçısı olub. Uşaqlıq illərindən musiqiyə böyük marağı olan Eyyub orta məktəblə yanaşı, eyni zamanda 3 saylı musiqi məktəbində təhsil alıb. 8 illik orta məktəb təhsilini bitirdikdən sonra, 1980-ci ildə Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumunun fortepiano sinfinə daxil olub.
Texnikumda oxumaqla yanaşı o, Əlibaba Məmmədovun rəhbərlik etdiyi "Humayun" xalq instrumental ansamblında pianoçu işləyib. (Şəkildə) Bu ansamblla Eyyub Yaqubov Azərbaycanın bütün regionlarında keçirilən konsertlərdə iştirak edib.
Hələ 3 saylı musiqi məktəbinin 7-ci sinif şagirdi olarkən Azərbaycan pianoçuları arasında keçirilən müsabiqədə birinci yeri tutub. Əlibaba Məmmədovun ansamblında işləyərək, klassik musiqi ilə yanaşı xalq musiqisini də öyrənib. Dostları və tanışları əhatəsində hərdən mahnılar oxuyub. Bu isə, xeyli gec olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
III Karl və Kamilla Liverpulda "Avrovijn-2023" səhnəsini təqdim ediblər
Böyük Britaniya taxt-tacının növbəti sahibi olacaq 3-cü Karl tacqoyma mərasimi ərəfəsində həyat yoldaşı Kamilla ilə ölkə turuna çıxıb. Tur zamanı onlar müharibə şəraitində olan Ukrayna adından Liverpulda keçiriləcək Avrovijn mahnı müsabiqəsinin səhnəsini ziyarət ediblər.
Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Euronews-a istinadən məlumat verir.
3-cü Karlın tacqoyma mərasiminə bir həftədən bir az çox vaxt qalıb. Üç günlük qeydetmələrin əsl bayram səviyyəsində olacağı gözlənilir. Ölkəyə çoxlu qonaqlar gələcəklər və bunun da ingilis xəzinəsinə böyük gəlir gətirəcəyi gözlənilir. Təsəvvür edin ki, aviabilet və otellərin onlayn bronu
435 faiz yüksəlib. Bu isə başgicəlləndirici rəqəmdir.
Şəkildə: 3-cü Karl və Kamilla Liverpulda "Avrovijn-2023" səhnəsini təqdim edirlər. - Müəllif Hüquqları Phil Noble / Pool Photo via AP Alexander Kazakevich
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
Niyə Rəsul Rzanın ev-muzeyi təmir olunmur?
Xalq şairi, Dövlət Mükafatı laureatı Rəsul Rzanın ev-muzeyinin təmir və bərpası təxirə salınıb.
“Report”un məlumatına görə, buna səbəb keçmiş mədəniyyət naziri Anar Kərimovun dövründə ev-muzeyi ilə bağlı heç bir addımın atılmamasıdır.
R.Rzanın oğlu, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar Rzayev “Report”a açıqlamasında bildirib ki, evdə təmir bərpa işlərinə hələ də başlanılmayıb: “Heç vəsait də ayrılmayıb. Mədəniyyət naziri də dəyişdi. Sabiq nazir Anar Kərimov bir şey etmədi. Gərək yeni nazir, Adil Kərimli ilə danışam”.
Qeyd edək ki, 2022-ci il iyunun 23-də Prezident İlham Əliyev Rəsul Rzanın ev-muzeyinin yaradılması haqqında sərəncam imzalayıb.
Sərəncama əsasən, Nazirlər Kabinetinə Bakı şəhəri, Səbail rayonu, Rəsul Rza küçəsi 21/26, mənzil 18 ünvanında Rəsul Rzanın ev-muzeyinin yaradılması ilə bağlı zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsini təmin etmək tapşırılıb.
Sabiq mədəniyyət naziri Anar Kərimov ötən ilin sentyabr ayında Rəsul Rzanın ev-muzeyini ziyarət etmişdi. Ziyarət çərçivəsində ev-muzeyində həyata keçiriləcək təmir və bədii-tərtibat işləri barədə Xalq şairinin ailə üzvləri ilə müzakirələr və fikir mübadiləsi aparılmışdı.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
Ruslar, türklər və ərəblər…
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Açıq portfel rubrikasında növbəti dəfə Dövlət Statistika Komitəsinin otellərlə bağlı gətirdiyi rəqəmlər açıqlanacaq.
Bu ilin ilk üç ayının statistikasına nəzər yetirək. Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin keçirdiyi gecələmələrin sayı 2022-ci ilin yanvar-mart ayları ilə müqayisədə 79,7 faiz artaraq 309,2 min olmuşdur ki, bu da ümumi gecələmələrin 56,3 faizini təşkil edir. Gecələmələrin ümumi sayının statiatikasına baxaq.
19,3 faizi Rusiya Federasiyası,
9,5 faizi Türkiyə,
8,6 faizi Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri,
7,3 faizi Hindistan,
5,7 faizi Səudiyyə Ərəbistanı,
4,6 faizi Küveyt,
3,5 faizi Böyük Britaniya,
2,9 faizi Qazaxıstan,
2,8 faizi Gürcüstan,
2,6 faizi Pakistan,
2,3 faizi ABŞ,
2,2 faizi İsrail,
1,6 faizi Belarus,
1,4 faizi Almaniya,
1,4 faizi Özbəkistan,
1,2 faizi Qətər,
1,2 faizi İran,
0,9 faizi Ukrayna,
0,9 faizi Çin,
0,9 faizi İtaliya,
0,7 faizi Fransa,
0,6 faizi Oman,
0,5 faizi Niderland,
17,4 faizi isə digər ölkələrin vətəndaşları.
Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin keçirdiyi gecələmələrin 80,1 faizi Bakıda, 8,9 faizi Qusarda, 3,5 faizi Naftalanda, 3,2 faizi Qəbələdə, 1,8 faizi Qubada, 0,4 faizi Naxçıvan Muxtar Respublikasında, 0,3 faizi Şabranda, 1,8 faizi isə digər şəhər və rayonlardakı mehmanxanalarda qeydə alınıb.
Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının keçirdiyi gecələmələrin sayı 240,0 min olmuşdur ki, bu da ümumi gecələmələrin 43,7 faizini təşkil edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
Otellərdə gecələmələrin sayı 26,2 faiz artıb
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Açıq portfel rubrikasında bu dəfə Dövlət Statistika Komitəsinin otellərlə bağlı gətirdiyi rəqəmlər açıqlanacaq.
2023-cü ilin yanvar-mart aylarında hotel və hostellərdə keçirilmiş gecələmələrin sayı 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 26,2 faiz artaraq 549,2 min olub.
Bölgələr üzrə gecələmələrin ümumi sayının statistikasını nəzərinizə çatdıraq:
55,3 faizi Bakıda,
9,6 faizi Qusarda,
5,0 faizi Qubada,
4,6 faizi Qəbələdə,
3,7 faizi Naftalanda,
3,4 faizi Naxçıvan Muxtar Respublikasında, 3,1 faizi Şabranda,
2,9 faizi Lənkəranda,
1,2 faizi Mingəçevirdə,
1,1 faizi İsmayıllıda,
1,1 faizi Gəncədə,
0,9 faizi Şuşada,
0,9 faizi Şamaxıda,
0,7 faizi Şəkidə,
0,6 faizi Qaxda,
5,9 faizi digər şəhər və rayonlarda.
2023-cü ilin yanvar-mart aylarında hotel
və hostellərin gəlirləri 2022-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 42,8 faiz artaraq 85,2 milyon manat olmuşdur ki, onun da 55,5 faizi nömrələrin (otaqların) təqdim olunması üzrə xidmətlərdən, 28,9 faizi ictimai iaşə xidmətlərindən, 6,0 faizi müalicə və sağlamlıq xidmətlərindən, 9,6 faizi isə digər xidmətlərin göstərilməsindən əldə edilmişdir.
2023-cü ilin yanvar-mart aylarında mehmanxana və mehmanxana tipli obyektlərin birdəfəlik tutumundan istifadə 13,4 faiz səviyyəsində olub (2022-ci ilin yanvar-mart aylarında 10,9 faiz). Bu göstərici Naftalanda 37,0 faiz, Qusarda 30,3 faiz, Şabranda 29,0 faiz, Beyləqanda 25,7 faiz, Bərdədə 22,8 faiz, Şuşada 20,2 faiz, Bakıda 19,9 faiz, Qubada 19,6 faiz, Sabirabadda 18,6 faiz, Naxçıvan Muxtar Respublikasında 16,7 faiz, Ağcabədidə 15,3 faiz, Lənkəranda 14,8 faiz, digər şəhər və rayonlarda isə ölkə üzrə orta göstəricidən aşağı olub.
Növbəti xəbərdə ölkəmizə təşrif buyuran xaricilər barədə statistikanı diqqətinizə çatdıracağıq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
Mədəni Avropanı nə gözləyir?
Kann kinofestivalına hazırlıq gedir. Avrovijn qapının kəndarındadır. La Slala və Vyana operaları premyeraları intensivləşdiriblər. Amma mədəniyyət mədəni Avropa üçün arxa cəbhəyə keçməkdədir. Fransa mitinqlərdən çalxalanır. Ukrayna Rusiya bombalarının altındadır. Yunanıstan və Portuqaliyanın iqtisadi çöküşü dərinləşir. İtaliya miqrant axınından boğulur.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizi köhnə qitəni gözləyən fəlakətli xəbərə bir daha diqqət ayırmağa çağırır.
“Bizim “ailəmiz” hazırda 8 milyard nəfərdən ibarətdir, insanlar daha uzun və sağlam ömür sürürlər və bu da tibb, elm, səhiyyə, kənd təsərrüfatı və təhsil sahələrində bəşəriyyətin tarixi nailiyyətlərini əks etdirir.”
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) əhali haqqında yeni məruzəsində bu fikirlər yer alıb. Məruzədə bu il qadınların uşaq dünyaya gətirmək istəyi, nə vaxt və neçə uşaq doğmaq kimi seçim məsələlərinə prioritet diqqət ayrılıb.
Yeni məruzəyə görə, qlobal demoqrafiya sürətlə dəyişir: əhalinin üçdə ikisi aşağı doğum səviyyəsinə (hər qadına 2,1 uşaq dünyaya gətirməyə bərabər) malik ölkələrdə yaşayır.
Bütün dünyada doğum səviyyəsinin göstəricisi orta hesabla hər qadına 1950-ci ildəki 5 uşaqdan 2021-ci ildəki 2,3-dək aşağı düşüb. Bu gün dünyada yaxın perspektivdə - 2050-ci ilədək əhalinin sayının ümumi azalacağının gözlənildiyi yeganə region Avropadır.
2050-ci il üçün əhalinin proqnozlaşdırılan artımının yarısı bu 8 ölkənin payına düşəcək: Konqo Demokratik Respublikası, Misir, Efiopiya, Hindistan, Nigeriya, Pakistan, Filippin və Tanzaniya. Nəticədə bu, əhalisi sıx olan ölkələrin dünya reytinqini kəskin dəyişəcək.
Bir çox hökumətlər əhalinin artmasından narahatdır, digərləri isə əhalinin həddən artıq azalmasından ehtiyat edirlər, bununla da hər iki halda doğum səviyyəsinə təsir göstərməyə çalışırlar.
BMT-də hesab edirlər ki, belə yanaşma düzgün deyil. Onlar xatırladırlar ki, qadın bədəni hökumətlərin və ya digər şəxslərin qəbul etdiyi qərarların “girov”una çevrilməməlidir. Qadınlar uşaq dünyaya gətirmək istəyi, nə vaxt və neçə uşaq doğmaları barədə seçim imkanına sahib olmalıdırlar.
Yeni məruzədə qeyd olunur ki, əhalinin sayının artmasına və azalmasına çağırmağa cəhd göstərməklə ciddi ekoloji və iqtisadi problemləri həll etmək olmaz. Bu cür siyasət əksər hallarda insanların hərəkətlərinin sərbəstliyini pozur və keçərli deyil. Məruzənin müəllifləri “dünya əhalinin say həddini balanslaşdırır”, “ölkələr və bir çox regionlar həddən artıq sürətlə qocalır” kimi sensasiyalı sərlövhələrə aludə olmamağa çağırıblar. Onlar əmindirlər ki, doğum səviyyəsi nə problem, nə də həlldir.
Məruzənin əsas nəticəsi onunla uyğunlaşır ki, gender bərabərliyinin inkişafı, qadınların öz fertilliyinə (nəsilartırma qabiliyyəti) nəzarət etməkdən ötrü hüquq və imkanlarının genişləndirilməsi əhalinin artırılması və inkişaf sahəsində proqramların mərkəzində olmalıdır.
Məruzə müəllifləri əmindirlər ki, əhalinin sayından asılı olmayan firavan, inklüziv cəmiyyət yaratmaq mümkündür.
Əslində sənəddə deyildiyi kimi, əhalinin ideal ölçüsü, əhalinin müəyyən sayına nail olmaq üçün hansısa etibarlı üsul mövcud deyil. Doğum göstəriciləri geniş səbəblər ucbatından dəyişir. Arabir əhaliyə manipulyasiya etmək cəhdləri əks nəticələr verir.
Ekspertlər əmindirlər ki, söhbət əhalinin sayında deyil, insanların həyat keyfiyyətində, onların rifahında, tibbə və təhsilə əlçatanlıqlarında və sabit məşğulluqdadır.
Şəkildə: Hər şey bir yana, Avropanı bu yay quraqlıq bəlası da gözləyir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
Rusiyanın məşhur teatrı doqquz gün Bakının qonağı olacaq
Rusiyanın Vladivostok şəhərində fəaliyyət göstərən Maksim Qorki adına Primorsk Akademik Vilayət Dram Teatrı (bədii rəhbər Rusiyanın Xalq artisti, “Qızıl maska” mükafatı laureatı Yefim Zvenyatski) iyulun 1-dən 9-dək Bakıda qastrolda olacaq.
Səfər “Heydər Əliyev İli” çərçivəsində və Azərbaycan peşəkar milli teatrının 150 illiyi münasibətilə Rusiya Federasiyası Primorsk Vilayəti Hökumətinin və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə reallaşacaq.
Primorsk Akademik Vilayət Dram Teatrı da bu il yubileyini, 90 yaşını qeyd edir. Uzaq Şərqdə, Sakit okeanın sahilində klassik rus psixoloji teatrı ənənələrini qoruyub saxlayan qocaman akademik teatrı Səməd Vurğun adına Azərbaycan Dövlət Akademik Rus Dram Teatrının səhnəsində repertuarından seçmə 6 tamaşa göstərəcək.
Qastrol M.Bulqakovun məşhur romanı əsasında iki il əvvəl, teatrın 88-ci mövsümündə səhnəyə qoyulmuş “Master və Marqarita” tamaşası ilə (1-2 iyul) başlayacaq.
İyulun 4-də Vladivostok teatrı yəhudi yazıçısı Şolom-Aleyxemin əsərləri əsasında hazırlanmış və 20 ildir repertuarda olan “Anma duası”nı, iyulun 5-də isə A.Çexovun “İvanov” komediyasını (28 ildir repertuardadır) nümayiş etdirəcək.
6-7 iyulda əfsanəvi fransız müğənni Edit Piafın həyatından bəhs edən “Edit və onun şeytanları” musiqili-mistik melodramı, iyulun 8-də isə ispan dramaturqu Lopa de Veqanın “Nə yardan doyur, nə əldən qoyur” komediyası Akademik Rus Dram Teatrının səhnəsində Bakı tamaşaçılarına təqdim olunacaq.
Primorsk Akademik Vilayət Dram Teatrının Bakı qastrolu rus yazıçısı V.Pikulun “Kreyserlər” tarixi romanı əsasında tamaşa ilə başa çatacaq.
Qeyd edək ki, “Edit və onun şeytanları” və “Kreyserlər” teatrın eksklüziv tamaşalarıdır, üstəlik, ilk dəfə Vladivostok teatrında səhnələşdirilən “Kreyserlər” Rusiya Federasiyası Hökumətinin mükafatına layiq görülüb.
“Master və Marqarita”, “Anma duası” və “Kreyserlər” tamaşalarında teatrın bütün truppası məşğuldur. Ümumilikdə Bakı qastroluna teatrın texniki işçiləri və Uzaq Şərq İncəsənət İnstitutunun tələbələri də daxil olmaqla 100 nəfərdən çox heyət gələcək. Həmçinin bir neçə konteyner dekorasiya, geyim və avadanlıqlar gətiriləcək. Primorsk Akademik Vilayət Dram Teatrının yaydığı məlumata görə, bu, yaradıcı kollektivin ən irimiqyaslı qastrol səfəri olacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
20 yaşlı kənd müəlliminin gələcəyin görkəmli ədəbiyyatşünası olacağından xəbər verən əsər
SÖHBƏT MİR CƏLAL PAŞAYEVİN “ƏDƏBİYYATDA ROMANTİZM” ƏSƏRİNDƏN GEDİR
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Əməkdar mədəniyyət işçisi, professor Kərim Tahirovun Əməkdar elm xadimi, professor Mir Cəlal Paşayevin ilk sanballı ədəbi-tənqidi qələm təcrübəsi olan “Ədəbiyyatda romantizm” əsərinin yeni nəşri haqqında yazısını təqdim edir.
XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, istedadlı ədib, Əməkdar elm xadimi, ədəbiyyatşünas-alim, professor Mir Cəlal Paşayev çox erkən yaşlarında ədəbi tənqidə gəlmiş və 20 yaşında ilk sanballı ədəbi-tənqidi qələm təcrübəsi olan “Ədəbiyyatda romantizm” əsərini 1928-ci ildə yazaraq Dağıstanın Maxaçqala şəhərində nəşr olunan “Maarif yolu” jurnalında dərc etdirib. 20 yaşında bir gəncin bu mövzuda ədəbiyyatşünas alimlər səviyyəsində elmi-tədqiqat əsəri yazması, onun gələcəyin böyük ədəbiyyatşünas alimi olacağının ilk parlaq işartıları idi. Jurnalın üç nömrəsində dərc olunan bu materialı oxuduqca, Darülmüəllimini yenicə bitirib uzaq kənd məktəbində müəllimliyə başlayan gəncin biliyinə, mütaliə səviyyəsinə və ədəbi əsərlərin təhlili baxımından görkəmli ədəbiyyatşünas-alimlərlə bir sırada durmağa layiq düşüncə tərzinə və təfəkkürünə heyran qalmaya bilmirsən.
Əsəri oxuduqca istifadə olunan təhlil metodları, XVII-XX əsr dünya romantizm məktəblərinin, onun görkəmli nümayəndələrinin və onların dünya romantizminin parlaq nümunələri hesab olunan əsərlərindən nümunələr gətirməsi Mir Cəlal müəllimin hələ erkən gənc yaşlarında geniş mütaliə təcrübəsinə və dərin təxəyyülə malik olmasını əyani nümayiş etdirirdi. Əks halda yenicə Darülmüəllimini bitirib Gədəbəy kimi ucqar dağ rayonunun uzaq kəndində müəllimlik etməyə başlayan 20 yaşlı gənc kənd müəlliminin belə bir əsər yazması qeyri-mümkün olardı. Bəlkə də bu gün sürətli internetin, zəngin kitabxanaların mövcud olduğu bir vaxtda magistraturanı və aspiranturanı bitirib kəndə işləməyə gedən gənc mütəxəssislər və ədəbiyyatşünas-alimlər belə bir əsəri yazmağa cürət etməzdilər, çünki bu addım hər şeydən əvvəl böyük cəsarət tələb edirdi!
Deməli 1928-ci ildə dünya ədəbiyyatının görkəmli klassiklərinin əsərlərini elmi təhlilə cəlb edərək dünya romantizm məktəbləri haqqında geniş və əhatəli, elmi məntiqə və təxəyyülə söykənən sanballı əsər yazması həqiqətən 20 yaşlı kənd müəlliminin gələcəyin görkəmli ədəbiyyatşünas alimi olacağından xəbər verirdi.
“Ədəbiyyatda romantizm” elmi araşdırmasında dünya romantizm cərəyanının aparıcı qanadları olan alman romantizmi, fransız romantizmi, türk romantizmi, rus romantizmi və digər romantizm məktəblərinin geniş xarakteristikasını verən müəllif, bu ədəbi məktəblərin görkəmli nümayəndələrinin xarakterik əsərlərini geniş təhlilə cəlb edərək onların müqayisəli təhlili nəticəsində nəinki dövrü və zamanı üçün çox mükəmməl elmi nəticələr çıxarır, hətta sensasiya sayıla biləcək elmi fikirlər irəli sürürdü. Əlbəttə XX əsrin əvvəllərində gənc kənd müəllimi üçün bu çox cəsarətli addım hesab oluna bilərdi!
Əlbəttə bu gün bəlkə də kimlərsə bizim bu fikirlərimizə müasir dövrün prizmasından yanaşaraq rast gəlinməsi mümkün olan bir hal kimi baxa bilərlər, ancaq dövr, zaman və məkan anlayışı baxımından yanaşdıqda bu əsərin nadir istedad sahibi tərəfindən qələmə alındığına heç bir şübhə yeri qalmır və sözün əsl mənasında heyrətlənməyə bilmirsən!
Çox təəssüf ki, istedadlı ədib və görkəmli ədəbiyyatşünas alimin ədəbiyyatşünaslıq sahəsində bu ilk sanballı qələm təcrübəsi uzun müddət Azərbaycan ədəbiyyatşünaslarının, tədqiqatçıların diqqətindən kənarda qalmışdır və bəlkə də bunun əsas səbəbi demək olar ki, hamının bu elmi tədqiqat əsəri barədə xəbərsiz olmasından, bu materialın tədqiqatçılar üçün əlçatmaz olmasından irəli gəlmişdir. Belə ki, professor Mir Cəlal Paşayevin bu əsəri ötən əsrin 20-ci illərində Dağıstanın Maxaçqala şəhərində çap olunan “Maarif yolu” jurnalının 1928-ci ilin 10-11 və12-ci nömrələrində, 1929-cu ilin 1-2-ci nömrələrində dərc olunmuşdur və çox təəssüflər olsun ki, elə həmin zamanlarda da hansısa məsuliyyətsiz bir oxucunun əli ilə həmin material cırılaraq götürülmüş və nəticədə bununla da “elmi dövriyyədən” çıxarılmışdır.
“Maarif yolu” jurnalının 1928-ci ilin 10-11 və 12-ci nömrələrinin Azərbaycan kitabiyyatının və mətbuatının yeganə etibarlı arxivi hesab olunan Milli Kitabxananın arxiv fondunda cildlənərək mühafizə olunan yeganə komplektini nəzərdən keçirərkən məlum olur ki, bu jurnal həmin səhifələr olmadan cildlənmişdir və vərəqlər sonradan cırılmamışdır. Bu fakt bir daha sübut edir ki, ucqar dağ kəndində yaşayan 20 yaşlı gənc kənd müəlliminin çox cəsarətli fikirlərinin yer aldığı bu əsər kimlərisə qıcıqlandırmışdır (ehtimal ki!) və həmin əsər guya hər hansı bir məsuliyyətsiz oxucu tərəfindən Milli Kitabxananın arxiv fondunda mühafizə olunan “Maarif yolu” jurnalının arxiv nömrələrindən cırılaraq götürülmüşdür. Ancaq böyük ehtimalla bu hərəkət bəlkə də kimlərinsə qısqanclığının nəticəsində baş vermişdir. Məhz bu səbəbdən də uzun müddət bu sanballı elmi əsər tədqiqata cəlb olunmamış qalmışdır. Təəssüflər olsun ki, 2018-ci ildə Milli Kitabxana tərəfindən professor Mir Cəlal Paşayevin ədəbi-tənqidi məqalələrinin məcmuəsi çap olunarkən həmin jurnalın 10-11 və 12-ci nömrələri barədə onun çap olunduğu Dağıstan respublikasının Milli Kitabxanasına verilən sorğuya “Təəssüf ki, “Maarif yolu” jurnalının həmin nömrəsi kitabxanamızın fondunda yoxdur” cavabı verilmişdir. Həmin ildə Moskvadakı Rusiya Dövlət Kitabxanasına ünvanlanan sorğuya da “fondumuzda yoxdur” cavabı alınmışdır.
2019-cu ilin dekabrında bu sətirlərin müəllifi Moskva şəhərində ezamiyyətdə olarkən Rusiya Dövlət Kitabxanasında ciddi axtarışlarını davam etdirərək “Maarif yolu” jurnalının həmin nömrəsinin bu kitabxananın arxiv fondunda mövcud olduğunu müəyyənləşdirmişdir. Nəhayət, 2020-ci ilin fevralında Rusiya Dövlət Kitabxanasının direktoru Vadim Valeryeviç Dudanın köməkliyi ilə professor Mir Cəlal Paşayevin 20 yaşında olarkən yazdığı və onun gələcəyin parlaq bir ədəbiyyatşünas alimi olacağından xəbər verən ilk sanballı qələm təcrübəsi olan “Ədəbiyyatda romantizm” məqaləsi Milli Kitabxanamızın arxiv fonduna daxil edilərək tədqiqatçıların ixtiyarına verilmişdir.
Görkəmli ədəbiyyatşünas alim, professor Mir Cəlal Paşayevin “yenidən həyata qaytarılan” “Ədəbiyyatda romantizm” əsəri latın əlifbasına transliterasiya olunaraq istedadlı ədibin 115 illik yubileyi ərəfəsində “Azərbaycan” jurnalının 2023-cü il 4-cü nömrəsində çap olunmuşdur.
Necə deyərlər, “istedadı, həqiqəti müvəqqəti olaraq boğmaq gizlətmək mümkündür, amma birdəfəlik məhv etmək, tarixin yaddaşından silmək qətiyyən mümkün deyildir, o haçansa mütləq açılacaq və parlayacaqdır!”. Budur reallıq və əsl həqiqət! İndi söz tədqiqatçı alimlərindir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
Bu gün Musiqili Teatr ən çox baxılan tamaşanı göstərəcək
SÖHBƏT “PARİS NOTR-DAMA İTHAF” TAMAŞASINDAN GEDİR
Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrı bu gün “Paris Notr-Dama ithaf” tamaşasını nümayiş etdirəcək. 2019-cu ilin noyabrından repertuara daxil edilən bu səhnə əsəri davamlı olaraq çoxsaylı tamaşaçı kütləsini ətrafına toplaya bilir və teatrın ən çox tələb olunan tamaşalarının siyahısında ilk yerdə dayanır.
Dünyaşöhrətli yazıçı Viktor Hüqonun “Paris Notr-Dam” əsərinin motivləri əsasında rejissor Samir Qulamovun səhnələşdirdiyi və quruluş verdiyi “Paris Notr-Dama ithaf” tamaşasının ideya müəllifi və bədii rəhbəri Əməkdar incəsənət xadimi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Əliqismət Lalayevdir.
Tamaşada bəşəriyyətin nadir tarixi memarlıq incisi, Avropanın əzəmətli simvollarından biri olan Paris Notr-Dam kilsəsində 2019-cu il aprelin 15-də baş vermiş yanğın hadisəsinə ithaf olunub.
“Paris Notr-Dama ithaf”da “Notre-Dame de Paris” müziklinə görə “Ginnesin rekordlar kitabı”na düşən Riçard Konçiantenin və dünyaşöhrətli bəstəkarların: Rixard Ştraus, Tomaso Albinoni, Jorj Bize, Samuel Barberin əsərlərindən istifadə edilib.
Əsərin quruluşçu dirijoru və orkestrləşdirmənin müəllifi Əməkdar incəsənət xadimi Fəxrəddin Atayev, quruluşçu baletmeysterləri Əməkdar artistlər: Zakir və Leyla Ağayevlər, xormeysteri Əməkdar artist Vaqif Məstanov, quruluşçu rəssamı Vüsal Rəhim, musiqi mətnlərinin müəllifi Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, şair İlqar Fəhmi, dirijoru Səməd Süleymanlı, konsertmeysteri Prezident təqaüdçüsü Kamil Həsənov, rejissor assistentləri: Sevinc Məmmədova və Əmrah Dadaşovdur.
Tamaşada rolları Xalq artisti Pərviz Məmmədrzayev, Əməkdar artist Nadir Xasıyev, beynəlxalq müsabiqələr laureatı Aydan Həsənova, aktyorlar: Mehriban Zalıyeva, Əmrah Dadaşov, Nicat Əli, İbrahim Əlizadə, Emin Zeynallı, Hüseyn Əlili, Səmədzadə Xasiyev, Şaban Cəfərov, Telnaz Hüseynova, Murad Əliyev, Fərid Rzayev, Zaur Əliyev, Əli Kərimov, həmçinin xor və balet truppasının artistləri ifa edəcəklər.
Biletləri şəhərin bütün teatr-konsert kassalarından, “ASAN Xidmət” mərkəzlərindən, eləcə də “iticket.az” saytından əldə etmək olar.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2023)
