Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

-Müttəhim, siz niyə ziyalıları ən axırıncı sözlərlə təhqir etmisiniz?

-Ən axırıncı niyə olur, cənab hakim? Məndə hələ sözlər var. 

2.

Maraqlıdır, görəsən o vaxt Roza Lüksemburq Knyaz Lixtenşteynə ərə getsəydi, soyadını saxlayardımı? 

3.

Məncə feysbuk bir-birimizi tanımaq üçün gözəl məkandır. Çəkinmədən mənə hər şeyi açıq yazın. Harda yaşayırsız, hobbiniz nədir, hansı musiqini bəyınirsiz, pulunuzu harda gizləyirsiz…

4.

-Ata, sən istəyərdin, yenidən baxçaya gedəsən?

-Uça-uça gedərım. Amma anan məni səni baxçadan gətirməyə belə qoymur, onda kı, özüm baxçaya gedəm. Ah, ordakı gözəl-göyçək tərbiyəçilər…

5.

Şəhrizad bu yerdə gecənin düşdüyünü görüb yeni nağıla başladı:

-2035-ci il Aəzrbaycanda karantin rejiminin uzadılması ilə başladı. Bir də, Tarif Şurasının qiymətləri tənzimləməsi ilə. 

@sərtyel

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Cahangir NAMAZOV, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi.

"Dünya Talantları" Beynəlxalq Təşkilatının üzvü. Beynəlxalq "Abay" medalı sahibi.

Təranə Turan Rəhimli — Azərbaycan ədəbiyyatının parlayan ulduzudur, özünün dərin bədii-fəlsəfi şeirləri ilə bütün dünyada tanınan şairdir. O, 50-dən çox ölkədə 47 dildə nəşr edilən əsərləri ilə müasir Azərbaycan şeirinin ən məşhur nümayəndələrindən biri olmaqla yanaşı,   beynəlxalq aləmdə sülhün qızğın müdafiəçisi olaraq da tanınır. Yaradıcılığında insanlığın incə duyğularına, ümumbəşəri dəyərlərə, müasir həyatın aktual problemlərinə, dünyada baş verən sosial-siyasi, milli-tarixi proseslərə həssas münasibəti ilə fərqlənir.  Şairin yaradıcılığı  insanın daxili dünyasının, sevgi duyğularının,  vətəninə  həssas  münasibətinin, habelə müasir dövrün sosial, siyasi, mənəvi problemlərinin dərindən təhlilinə əsaslanır. Onun şeirləri özünün təbiiliyi, səmimiyyəti və dərin fəlsəfəsi ilə seçilir. Hər bir misra və söz oxucunun ürəyinə dərin təsir edir, onu düşündürür və yeni hisslər oyadır. Təranə Turan Rəhimli yalnız bədii təsvirləri ilə deyil, həm də insanın öz daxili dünyasıyla mübarizəsi, sevgiyə, həsrət və kədərə fərqli fəlsəfi baxış bucağı, bütün bunları  təsvir etmə bacarığı ilə oxucusunu təəccübləndirir, düşündürür. 

Onun şeirlərində əsasən sevgi, ayrılıq, həsrət, qəm, vətən və daxili aləmin bütün mürəkkəb hissləri, yaşantıları  dolğun surətdə bədii əksini tapır.  Şairin poeziya dilindəki ecazkar sadəlik, lakin ifadə etdiyi fikirlərin dibsiz dərinliyi, ağır fəlsəfə yükü oxucunu dərin fikrə qərq edir. Şeirlərindəki təxəyyül gücü və obrazların rəngarəngliyi, şairin poetik tapıntıları, o cümlədən ifadə etdiyi hisslərin, duyğuların hamıya doğma, tanış ahəngi bəşəriyyətin  ali varlığı olan  insanı daha yaxından anlamağa,  insanlıq mövzusunda dərindən düşünməyə sövq edir.

Təranə T.uran Rəhimlinin şeirlərini oxuduqca inci kimi parlayan sözlərdən çələng kimi toxunmuş,  dərin məna çalarları ilə estetizmin vəhdətindən yaranan poetik gözəlliyə, harmoniyaya valeh olmamaq mümkün deyil.  Bu əsrarəngiz hisslər və bütün estetik gücü ilə işıq saçan ifadələr qəribə bir  tərzdə oxucunu özünə cəlb edir, sözün sehrinə salır. 

Şair öz şeirlərində yalnız əbədi duyğu olan sevgini və kainatın dəyişməz zinəti sayılan gözəlliyi deyil, eyni zamanda insan qəlbinin sirli dünyasını, onun daxili mürəkkəbliyini, təlatümlü vəziyyət və situasiyalarda mənəvi gücünü, zərif təbiətinin ən incə qatlarını təsvir edir.

 Hər bir misrasında, hər bir sözündə insan ruhunun ən həssas məqamlarına dair poetik axtarışlar və hisslər fırtınası görünür. Təranə Turanın şeirlərinə sevgimiz, təkrarsız bədii  ifadə şəklinə vurğunluğumuz, poetik ustalığının doğurduğu  heyrətimiz getdikcə artır. Çünki onun yaradıcılığında söz yalnız bədii vasitə deyil, eyni zamanda ürəyin rəsmini çəkmək, şair ruhunu mükəmməl ifadə etmək və sənətkar təfəkkürünün bütün siqlətini başqalarına çatdırmağın güclü aləti kimi özünü göstərir. Şeirlərindən birində  "Sən mənim şəklimi çəkə bilməzsən" deyən şair sözlə həyatın ən mükəmməl rəsmini çəkir:

Ağacı çəkərsən, daşı çəkərsən, 

Yazda beli sınan qışı çəkərsən, 

Dünyada nə var pis yaxşı, çəkərsən,

Sən mənim şəklimi çəkə bilməzsən.

Oxşada bilərsən qaş-gözümü də,

Rəngini taparsan hər sözümün də, 

Çəkərsən içimdə kor dözümü də,

Sən mənim şəklimi çəkə bilməzsən.

Poetik düşüncənin dolğun təqdimi üçün Azərbaycan şeirində heca vəzninin şirin ahəngi, nizamlı poetik biçimi, müxtəlif forma komponentləri və sözlərin musiqisi mühüm rol oynayır. Bu poetik forma gözəlliyi şairin şeirlərində Şərq poeziyasının bütün dəbdəbəsi, zərafəti ilə özünü göstərir. "Səni gözlərimin yaşı tutacaq" şeirndə olduğu kimi:

İndi hisslərimi elə don vurub,

Günəşin içinə qoysan əriməz.

Qəlbimə o qədər dərd yeritmisən,

Daha ürəyimə sevgi yeriməz.

Təranə Turan Rəhimlinin şeirləri sözlərin daxili parıltısı və təsvir obyektinin başlıca mahiyyətinə  yönələn estetik münasibətə köklənib.

Şairin əsərlərində əsas mövzular — sevgi, ayrılıq, kədər və vətənə məhəbbət olsa da, onun şeirləri bundan daha çoxunu özündə ehtiva edir: hər misrada insanın mənəvi-ruhi axtarışları, onun daxili aləmi və zamanın mürəkkəb suallarına cavab tapmaq çabası əks olunur. Sadə poetik dillə hamıya doğma tərzdə ifadə etdiyi  fikirlərin dərinliyi oxucunu tam anlamda düşünməyə, hisslərə qərq olmağa təşviq edir. Şairin qiymətli poetik tapıntı kimi sonsuz rəğbət doğuran  belə misraları asanllqla yaddaşlara həkk olunur:

Baharımı qış bıldilər,

Nə etdim çaşbaş bildilər,

Elə susdum daş bildilər,

Hördülər divara məni.

Təranə Turan Rahimlinin şeirləri, hər bir misrası, hər bir sözü ilə oxucuya yeni bir ovqat gətirir,  hisslərin təlatümü baş verir. Şair, öz əsərlərində sevgi və gözəlliyi təsvir edərkən, insan qalbinin ən incə, ən mürəkkəb qatlarını açır. Beləliklə, onun şeirləri oxucuya yalnız estetik zövq verməklə qalmır, həm də insanın daxili dünyasına daxil olmağa, onun mənəvi mübarizələrini, həyatda rolunu və məqsədini anlamağa kömək edir. Məsələn, “Ömür sürət qatarıdır” şeirində zamanın və həyatın nəbzini tutmaq istəyən insanın daxili  yaşantıları, çağdaş dünyaya, axıb gedən vaxta, saatlara, həftələrə, aylara... orijinal münasibəti  təhlil mərkəzinə gətirilir: 

Bu günüm tez dünən olur,

Sabahı qucub gedirəm.

Mən həyatı yaşamıram, 

Üstündən uçub gedirəm.

 Bu şeir həyat qanunlarının kəskinliyini, vaxtın dəyərini anlamağa və zamanı səmərəli keçirməyə çağırır. Təranə Turan Rəhimlinin bədii yanaşması oxucunu zamanın sürətini və həyatın mahiyyətini yenidən nəzərdən keçirməyə sövq edir.

“Məndə daşa da sevgi var” şeiri isə sevgidə soyuq münasibətə özünəməxsus, fərqli  bir münasibətlə yadda qalır. Təsadüfi deyil ki, şairin ən çox dilə tərcümə edilən bu şeiri İtaliyada nəşr edilən kitabının adı olaraq seçilmiş, italyan tənqidçiləri Sergio Kamellini, Renzo Montaqnoli, Domeniko Pisana və başqaları "Məndə daşa da sevgi var"  (italyanca:  "Ho amato persino la pietra") misrasını bütünlükdə Təranə Turan Rəhimli poeziyasının aparıcı leytmotivi  kimi rəmzləşdirmişlər.  

Yaman üşütdün ruhumu,

Qəlbin buzdur, əllərin qar.

Qəm etmə belə soyuqsan,

Məndə daşa da sevgi var.

 Şair, sevgi və onun mürəkkəb təbiəti haqqında düşünməyə çağırır. Şeirdəki simvollar və təsvirlər vasitəsilə sevginin nə qədər dəyərli, sanballı və yüksək bir qüvvə olduğunu göstərir. "Kirpiyindən buz asılıb, saçlarına qar səpilib", '"Sanki sənin dodağınla qışın yanağı öpülüb" misraları təbiətlə insanı qarşılaşdıraraq, insanın  soyuq daşa belə sevgi duyduğunu vurğulayır.  Buradakı qarşılıqlı təsvirlər sevginin ucalığı, yenilməz təbiəti ilə sevənlərin real situasiyası arasındakı ziddiyyəti təqdim edir, mənəvi duyğuların dərin, gizli qatlarına daxil olmaq imkanı açır.

“Ruhum bədənimdə qərib kimidi” şeirində isə şair insanın daxili aləmi və fiziki dünya ilə münasibətini təsvir edir. O, ruh və bədən arasındakı qeyri-müəyyən və mürəkkəb əlaqəni ifadə edir. Şairin sözləri və təsvirləri vasitəsilə, hər bir oxucu öz daxili ruhi vəziyyətini, çətinliklərini və həyat yorğunluğunu  hiss edə bilər.

Yerini tapmışam gəlib deyəm ki,

Daha görüşünə gəlməyəcəyəm.

Ruhum bədənimdə qərib kimidi,

Daha bu bədəni geyməyəcəyəm.

Təranə Turan Rahimlinin bədii düşüncələri, fəlsəfi yanaşması, və təsvir məharəti cəmiyyətin yaxşılaşdırılması və insanlığın ruh halını anlamağa yönəlmişdir. O, yalnız öz vətənində deyil, bütün dünya ədəbiyyatında yüksək qiymətləndirilən şairdir. Beynəlxalq miqyasda ən nüfuzlu mükafatlarla təltif edilən şair öz poeziyası ilə Şərq şeirini dünya ədəbi mühitində ləyaqətlə təbliğ edir, bununla da  Azərbaycan şeirinin əzəmətli keçmişini, köklü ənənələrini bir daha xatırlatmış olur.

Təranə Turan Rahimli öz şeirləri ilə müasir Azərbaycan ədəbiyyatının şöhrətini, şanını bütün dünyaya tanıdan şairdir.   O, öz şeirləri ilə həm xalqının milli-tarixi kimliyini, mədəni dəyərlərini tərənnüm edir,  həm də ümumbəşəri dəyərlərə sədaqəti ilə yüksək humanist sənət nümayiş etdirir.  Onun əsərləri oxucunu bir maqnit cazibəsi ilə özünə cəlb edir, yeni fikirlər və hisslər oyadır,  insan ruhunun dərin qatlarına enməyə səsləyir. Təranə Turan Rəhimlinin bədii ustalığı, sözdən məharətlə istifadə edərək yaratdığı inci şeirlər, metaforaları, təsvirləri, dərin fəlsəfi düşüncələri beynəlxalq miqyasda yüksək qiymətləndirilir və onun şeirləri bütün dünyada sevilərək oxunur. Azərbaycan,  Türkiyə,  Yunanıstan, Vyetnam, Braziliya, Albaniya, İtaliya, İran, Banqladeş, Hindistan və başqa ölkələrin şair, yazıçı və tənqidçilərinin Təranə Turan Rəhimli haqqında məqalələri bir daha təsdiqləyir ki, o, dünya poeziyasının inkişafına önəmli töhfələr verir.

Təranə xonımı Azərbaycan ədəbiyyatının qızılgülünə bənzədirəm.

Qızılgül — güllər arasında məlikədir, oı saralıb solan çəmən içində, minlərlə gül arasında özünün xoşbəxt və məğrur duruşu, zərif, unudulmaz ətri, parlaq rəngi ilə fərqlənir.

Onun hər bir halı gözəllik, incəlik, zərafət və mənəvi dərinlik simvoludur.

Qızılgül yalnız təbiətin möcüzəvi gözəlliyi deyil, həm də özünün tikanları ilə axtarış, əzab və böyümənin simvoludur. Tam bu şəkildə, Təranə Turan Rəhimli də Azərbaycan ədəbiyyatının qızılgülü olaraq özünün bənzərsiz və misilsiz şeiriyyəti ilə dünya ədəbiyyatında  fərqlənir.

Onun misraları eynilə  qızılgülün xoş ətri kimi oxucuları özünə valeh edir və onların qəlbində, yaddaşında  dərin iz buraxır. Hər misrası qızılgül ləçəkləri kimi bir-birini gözəlləşdirərək  qüvvətləndirir, əzəmətli bir bədii səltənət yaradır. 

Şairin şeirlərinin poetik ahəngi, misralarının mənəvi gücü, fəlsəfi dərnliyi, bədii yükü qədim bir xalqın ən yaxşı dəyərlərini  anlamağa, zənginliyini bütün çalarları ilə tanımağa yardımçı olur. Təranə Turan Rəhimli şeiri öz  əzəməti ilə Azərbaycan ədəbiyyatına böyük töhfədir.

Təranə xanımın şeirlərindəki hər bir misra, gözəl bir qızılgülün petalı kimi, mənəvi dünyanı və həyatın mürəkkəb cəhətlərini açıb göstərir. Onun bənzərsiz yaradıcılıq örnəkləri və poetik ustalığı yalnız öz xalqını deyil, həm də bütün dünyanı ilhamlandıran gücə malikdir.

“Ədəbiyyat və incəaənət”

(10.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız. Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.                           

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik.

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı 15 parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

6). Yaxşı əhatə dairəsinə malik olmaq

Səni kimlər əhatə edir, dost-tanışların kimlərdir, komandan kimlərdən ibarətdir, bunlar çox əhəmiyyətli nəsnələrdir və uğur qazanmaq istəyən insançün çox vacib şərtlərdəndir. Və çox maraqlıdır ki, bütün liderlik konsepsiyalarında lider olmaq şərti tək özünün liderlik qabiliyyətindən, avtoritarlığından ibarət deyil, həm də ardıcıllarının, ətrafının, sənin idarəçiliyində olanların bu işdə sənə nə dərəcədə dəstək durmalarından, onların iş qabiliyyətlərindən, sənin onlarla münasibətdə nə qədər demokratikliyə önəm verməyindən asılıdır.

İnsanın yaxşı ətrafa malik olması anlayışı çox dərin anlayışdır, yaşadığın mənzili, avtomobilini, pal-paltarını ara-sıra dəyişdiyin kimi lazımi anda və lazımi məqamda ətrafını da dəyişə bilməyin çox vacibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Xiyavda  yaşayan Kamil Qəhrəmanoğludur.

Kamil Qəhrəmanoğlu

Xiyav

POST MODERN MANİFESTİ

Bu cəsəd istidir hələ

Kəfəni üşüyür yaralardan

Üşənir kəndindən.

Od çığırtısıdır səsimdə

Kölgələr titrəyir öfkəmi

Düşür ovcuma qışqırıqları

Barmaqlarımda misralanır qurdlar

Və liberallar manifest yazır ördəklərə

İki quru alma qaxı çeynəyir qafiyələrim

Kəlmələri başıma papaq tikirəm hələ

Nöqtələri düymə

Nöqtə ayaqları dünyadan böyük

Və...

Burda armudlar atom qoxusunu gəlir

Şimaldan cənuba

Bir kitabın köhlən kişnərtisi

Kimi diskinmələrdən...

Qarğa gözləri pəncərə xınasında batmış

Şüşə, şüşə sındırıblar

Və bədənimdən çıxarıblar məni

Darıxır məndə sözcüklər

Axır gözlərindən dağlar

Və günəş tut çiçəklərini tumarlayır tellərində.

Bu cəsəd istidir hələ

Kəfəni üşüyür yaralardan

Yanmış, məzarlar ölüləri.

Tanrının keşi qaçır dodaqlarımdan

Ağzımı İsmayıl bıçağı kəsir

Başmağımdan ulayır birisi

Ətəşin güneyliyini gəlirəm doğudan

Və... sərçə siçanlar

Yatır gözlərimi alça xoluna...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Deyilən söz yadigardır"- söyləyiblər. Poeziya oxucunu heç bir nəqliyyat növündən istifadə etmədən xatirə dolu səyahətə aparır, qəlbini var gücü ilə çırpındırır. Bu gün də bir şeirin yaranmasından- hekayətindən danışacağıq. 

"Bir şeirin hekayəti" rubrikasının qonağı öz dili ilə desək, sadəcə Aysel Fikrətdir. Çünki o xanım titulları, dəbdəbəni sevmir, insanlıq onun üçün ən böyük dəyərdir.

-Aysel xanım, Sizi tanıdıqdan sonra yaradıcılığınızla bərabər qəlbinizin də gözəl olduğunun şahidi oldum. Bəzən söyləyirlər ki, yaradıcıların qəlbi " kirli " ola bilməz. 

Bu gün izləyiciləriniz üçün hansı şeirin "hekayəti"- ni söyləyəcəksiniz?

-Salam olsun " Ədəbiyyat və İncəsənət" portalına və izləyicilərə, rubrikanıza dəvət üçün təşəkkür edirəm.

Hər şeir mənim üçün bir xatirədir.

Bəzi şeirlər var ki, onların tarixi, zamanı, məkanı yoxdur. Allah Pıçıltısı kimi özəldir.

Bəzi şeirlər var ki, şeir deyil, üsyandır; bəziləri isə Ahdır, bəziləri  sevgidir. Ona görə də şeirlərimin xatirəsindən söz açmaq, onları konkret hadisələrə bölmək mənim üçün çox çətindir.

Bu gün təqdim edəcəyim şeir çox güman ki, hər kəsin xatirəsinə uyğun gəlir, təkcə mənim yox. Zaman kəsiyində əvvəl şad-xürrəm uşaqlıq illərimizi, sonra isə bir-bir bizə əziz, doğma insanlar arasında zökəm olduqda belə üzüldüyümüz doğmalarımızı itiririk. İnsan adının kökündə unutmaq sözü dayanıb. Çünki insan özü özünü aldada bilən bir canlıdır. Əks halda, itkilərin kədərindən yaşamaq mümkünsüz olardı.

Bu şeir nümunəsi köhnə evimizin önündən keçəndə yarandı. Başımı qaldırıb eyvanımıza baxdım. Sanki o eyvandan boylanan həyətə düşməyə icazəsi olmayan balaca qıvrımsaçlı özümü gördüm, gözəl, isti, mehriban, xeyirxah ata-anamı, gözlərində hər biri mənim qəhrəmanım olan  qardaşlarımı, deyingən amma ürəyi həlim nənəmi gördüm. Onun gecələr oxuduğu ayrılıq bayatılarından ürəyimə daman tənhalığı yaşadım.

Və bu şeirlər yarandı.

1-

Hanı bu evin adamı

Hanı bu evin adamı,

Hərə bir yerə dağılıb.

Sınıq-salxaq xatirələr,

Kövrək ürəkdə dağ olub.

Atam ağ saçlı nağıldı,

Bibilərim baharlı gül.

Gəl indi bu gündən sonra,

İnsanlara bağlan, de, gül.

Xəyallarda üzür bu qız,

Üç qardaşın bir bacısı.

Hanı bu evin qapısı,

Hanı bu evin bacası?

Sütunları yedi fələk,

Göz yaşımı sel apardı.

İndi gözüm zəif görür,

Bəlkə - bəlkə yol tapardı.

Mənə düşüb dərdin yemi,

Dənlə-dənlə bitmir hələ.

Nə olardı bu qapıdan,

Hamı durub bir də gələ?

Hanı bu evin adamı,

Qapı susub, cığır susub,

Tək tənha qoca dünyanı,

Ha səslə, ha çağır, susub.

Dünya özü qoca evdi,

Köçən köçür, qalan qalır,

Bir oyunun qurbanıyıq,

Allah verir, torpaq alır.

Hanı bu evin adamı,

Hərə bir yerə dağılıb.

Sınıq-salxaq xatirələr,

Kövrək ürəkdə dağ olub.

2

Onda hamı evdəydi, Qapıları döyənlər,

Doğmalar idi.

Onda hələ yad adama rast gəlməmişdim.

Yaşım beş olardı, ya altı.

Qardaşımın məktəbdən mənə gətirdiyi

Şirin çörək idi həyat, yupyumru.

Onda hamı evdəydi,

Qapılarda açarlar soyumurdu,

Torpaq ağacın eviydi onda,

Çiçəklər solanda, buludlar hələ ağlayırdı.

Hətta sərçələr dən üçün qonduqları

Pəncərənin xoşbəxtini seçir.

Onda hamı evdəydi.

Onda hamı evdəydi.

Mən quşlara dən verirdim,

Anamın zümzüməsindən qaçıb,

Atamın çap maşını səsindən,

Qardaşlarımın futbol sevincini içimə çəkib,

Çəkilərdim tənha otağıma.

Məni Allah öyrədirdi ayrılığa…

İndi o tənhalığın içində bir hənirti də yoxdur.

Onda hamı evdəydi.

Onda hamı evdəydi!!!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsərlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Mən harda oluramsa, olum, bu mənim şəxsi işimdir. Yetər ki, yazdıqlarım xalqın yanında olsun.

2.

Sabir Rüstəmxanlı bir dəfə xatırladı ki, Süleyman Rüstəmlə söhbətlərinin birində o deyirmiş ki, heç kim bilmir, mənim qırmızı bayraqlı şeirlərimin arxasında nə gizlənib. Vaxt gəldi və bayraqlar çəkildi. Hamı gördü ki, onların arxasında heç nə yox imiş. Şair aldanırmış. Süleyman Rüstəm aldanışı bütün aldadılmış şairlərin faciəsi idi.

3.

“Evimin bir tərəfi

Yazdı, günəş çıxıbdı.

Bu birində - şaxta, qış...

 Qəribədi, deyilmi?!”

4.

Məndən niyə daha şeir yazmamağım barədə soruşanlara: Mənim üçün poeziya İtaka adası kimi bir şeydir. Mən öz İtaka adama hökmən qayıdacağam. Amma digər tərəfdən. Mən bəyəm şeir yazmışam?! Əsla! Mən ancaq və ancaq harmoniyaya can atmışam.

5.

Biz Allahın yuxusuyuq. Görəsən, bizim bu əlacsız və artıq hər hansı məntiqdən kənar hərəkətlərimiz onu yuxusunda diksindirirmi?! Və o, nəhayət, qəbul edəcəkmi, bizim bütün yaxşı-pis elədiklərimiz onun bu gözəl yuxusunun sakitliyini qorumaq üçün verə biləcəyimiz sonuncu güc yığımımızdır?!

6.

Qeyri-ciddi ədəbiyyat nə zaman başını qaldırır və adamın üstünə elə gəlir ki, elə bil, alçaq dağları bu yaradıb?! Bu o zaman baş verir ki, ciddi ədəbiyyat susur.

7.

“ Gülün adı” ilə “Yarımçıq əlyazma” arasında paralellər və oxşarlıq axtaranlara: Onların arasında fərq var. Bu fərq İtaliya ilə Azərbaycan arasında olan qədərdi. Elə bir mükəmməl və möhtəşəm roman qarşısında mənim mətnim “Sehrbazlar dərəsi”ndəki Görükməz təpə kimidir. Var, amma görükmür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Əlizadə Nuridir.

Hər axşam şam oluram,

Əriyib... tam oluram.

Səndə tamam oluram-

Mən gün, sən də həftəsən

-deyir şair. 

Düzdürmü, mükəmməldir?! Əsl poeziya bax budur!

Xoş mütaliələr!

Hər axşam şam oluram,

Əriyib... tam oluram.

Səndə tamam oluram-

Mən gün, sən də həftəsən.

Eşq- şirin əzab kimi,

Bitməyən hesab kimi.

Ən yaxşı kitab kimi 

Canımdakı rəfdəsən.

Sən yolsan, yolçuyam mən,

Göyərçin ovcuyam mən...

Yüz ildir ovçuyam mən-

Yüz ildir hədəfdəsən...

Qəmi sevdim, həm səni,

Qısqandı bu qəm səni.

Düşüb gəzmirəm səni-

Sən ki hər tərəfdəsən.

Bu dünyadı, kahadı?

Şah olmur hər şah adı.

Bu sədəf nə bahadı-

Yoxsa sən sədəfdəsən?!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət” 

Bu həyat Yusifin içinə düşüb də çıxa bilmədiyi quyu, ölüm isə pusquda dayanıb ovunu gözləmləyən mahir bir ovçudur. 

Nəticədə hərə bir cana borculudur. ALLAH sənə verdiyi bu quru canı bir gün geri alacaq. 

Bəs bu müddət yetənə qədər necə mübarizə aparmalı? 

Olduğumuz ortamla necə ayaqlaşmalı? 

Və ən önəmlisi çətinliklərin öhdəsindən necə gəlməli? 

Bu suallara müxtəlif misallar və düşüncələrlə cavab tapmağa çalışacağam. Ta əzəldən insan adlanan varlıq doğulur, böyüyür, oxuyur, təhsil alır və ailəsini, həm də özünü dolandırmaq üçün zəhmətə qatlaşır. Ali təhsil alanlar da işləyir dedik, elədir? Öz ixtisasına uyğun iş tapa bilməyənlər məcbur olub fərqli addımlar atmalı olur. Ya özünə kiçik mağaza açıb onunla dolanmağa çalışır, ya da... ikinci versiyalar hər zaman təhlükə ərz edir. Hər nə qədər  “hərşey yaxşıdır, dolanışıq var” desək də pərdənin digər tərəfində baş verənlər əslində nə dərəcədə çətinliklərlə mübarizə apardığımızın bir göstəricisidir. Yaşam  tərzin nə olursa olsun insan irəli getməlidir deyirlər. Amma irəli getmək üçün də səni ayaqda tutan təkanlar gərəkdir. Sən işləyib qazandığın halda o qazanc məsrəfsiz şeylərə xərclənilirsə və günün sonunda “hara gedir bu pullar” deyilirsə, deməli tərs gedən bir şeylər var. Axırda da məcbur olub ətrafından qazancını gizlətməli olursan, onda da adın olur “pul davakarı”. 

Xeyir, pul davakarı deyilik, sadəcə hər şeyin qədrini bilmək gözəl şeydir. Sabah o yığılan pul daha yaxşı məqsədlər üçün xərclənə bilər. Sabah xəstələnib əldən düşəndə dəyməyəcək insanlara ağız açmamaq üçün ən ideal variant elə bəzilərindən qazancını gizlətməkdir. 

Bəlkə də düşüncə və məntiq olaraq yanış  olduğumuz bu gərgin ortamda verilə biləcək ən sağlam qərarlardan biridir. 

Kollektivlik deyəndə nə başa düşülür? Dərdini, problemini, hətta gülüşünü belə paylaşa bildiyin yeganə sakit ortamdır. Bəs məcburiyyət qarşısında qalıb kollektivimizi dəyişmişikmi? Bəli, çox zaman istəməyə-istəməyə bu addımı atmışıq. Bu addımın ən çətin mərhələsi də elə bu addımdan sonra başlayır. Yeni ortam, yeni insanlar, yeni mübarizə alanı. Bu, bir evin doğru yerləşdirilən əşyalarını başdan ayağa dəyişdirməyə bərabərdir. Ortada isə iki nəticə qalır. Ya rəzil olursan, ya da vəzir. Çox zaman yeni kollektiv sənə və yaşamına müsbət şeylər qatır, çox zaman isə ağlın köhnə ortamda qalır və yeni insanlarla ayaqlaşa bilmirsən. Ona görə də çalışaq ortamımızı, insanımızı, kollektivimizi düzgün seçək ki, sonda dava düşməsin. Sürünsən də, uçsan da, qaçsan da, mübarizədən vaz keçmə. Nəticədə yaşam şansı insana bir dəfə verilir. Hər anın qədrini bil, hər anı gözəl və gülərək yaşa. 

“Ədəbiyyat və İncəsənət” 

(10.01.2025)

Harun Sultanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gecədir. Saat artıq 00:42-dir və gecənin sükutunda hər şey daha da aydın olur, amma eyni zamanda qarışır. Sanki gecə vaxtı düşüncələr daha güclü, daha qərarsız olur. 

Hər şeyin bir kənarına bənzər, amma gecə öz içindəki qaranlıqla əhatə etdiyi zaman daha çox gizlənir. Bu saatda yazıram, amma həm də hiss edirəm ki, bu yazı bir çox şeyin təkrarıdır, ancaq hər dəfə biraz daha fərqli olur. 

Gecənin içində hər şey bir az daha sükunətə bürünür, amma bir o qədər də qarışıqlıq yaranır. Yəni, gecə həm azadlıq, həm də yalnızlıq gətirir.

Belə anlarda, mənim içimdəki tənhalıq daha da güclənir. Yalnızlıqla üzləşmək, bəzən, o qədər də qorxulu olmur, əksinə, insan özünü tapmağa, dünyanı bir az daha anlamağa daha yaxınlaşır. Gecənin qaranlığında hər şey daha dərindir, daha gizlidir. Amma bu tənhalıq eyni zamanda mənim "mən"lərlə dolu dünyama səyahətimdir. Çünki bəzən, yalnız gecə saatlarında, ən dərin düşüncələr üzə çıxır.

Mən bu gecəni də öz düşüncələrimlə yaşayıram. Mənim üçün hər gecə, başqa bir başlanğıcdır. Nəhayət, keçmişin ağırlığını bir az daha azaldan, gələcəyin də mənə yaxınlaşmasına imkan verən bir an. Dövrün, həyatın, insanın özünü axtarmağın... 

Gecə öz üzərində bir növ sükunət gətirir, amma eyni zamanda, dərin bir mürəkkəblik, həyatın və bütün bu izlərin öz içindəki sonsuz bir labirintini daha da çox hiss edirsən. Hər şey buradadır, gecənin içində, amma hər şeyə hələ də toxuna bilmirəm.

 Həyatım bir labirintdir, sonsuz bir koridorlar silsiləsidir ki, hər döngəsində özümü itirirəm, hər dönüşdə başqa bir mənliyin əksini tapıram. Mən kiməm, nə edirəm, hara gedirəm? Hər gün bu suallarla başlayıram, amma heç bir cavab mənə tam olaraq aydın olmur. Bəzən düşünürəm: insan özünü tapa bilərmi? Yoxsa həmişə bir boşluqla qarşılaşar?

Hər səhər o mandalin qabığının və siqaret kötüklərinin iyi ilə oyanıram, amma bu dünyada mövcud olmağın mənası hələ də mənim üçün tam aydın deyil. Bəlkə də bu sualların özündə cavablar gizlidir, bəlkə də heç bir cavab tapmayacağam. Bəzən düşünürəm ki, həyatımı sadəcə ətrafımda baş verənlərdən yox, özümə əks olunan döymələrimdən də görürəm.

 Həyat, mənə görə, bir aldanışdır – gözlərim önündə açılan dünyanın gerçəkliyini anlayan yoxdur. Mənim bu dünyada varlığım yalnız mənim xəyalımın bir məhsuludur. Ətrafımdakı hər şey mənim içimdəki qorxuların, arzuların və özümə qarşı gücsüzlüyün əksidir. Hər an keçən zamanın bir təkrarını yaşayıram – təkrarən, təkrarən, amma hər dəfə biraz daha fərqli, daha dolaşıq, daha çətin. Həyatın mənası varmı? Yoxsa sadəcə bir sükutdur, hər şeyi əhatə edən və heç nəyi ifadə etməyən bir sükut?Mən bu sükutu axtarıram. Çünki hər kəsin ruhunda bir boşluq var, bir narahatlıq, bir tənhalıq, amma onu anlamaqdan çəkinirik. Hər kəs tənhalığı sevir, amma heç kim onu həqiqətən dərk etmək istəmir. Çünki tənhalıq, özünə dönməyi, özünə qarşı çıxmağı tələb edir. Bu, ağır bir işdir. Hər an özünü tapmağa çalışan bir insan kimi, mən bu tənhalığı qəbul etməyə çalışıram, amma bəzən hiss edirəm ki, yalnız tənhalıqla üzləşərək insan həqiqətən özünü görə bilər.

Ailə mənim həyatımın ən dərin köküdür, amma bu kök həm də məni çətinliklərlə üz-üzə qoyur. Mənim içimdəki ziddiyyətləri, sevgilərimi və nifrətlərimi formalaşdıran bu əlaqələr, bir tərəfdən mənə sığınacaq verir, digər tərəfdən məni sıxır. Hər bir sevgi, hər bir bağlılıq mənə bir iz qoyur. Mən bu izlərə baxarkən yalnız keçmişi deyil, eyni zamanda özümü də tapmağa çalışıram. Lakin bir insan nə vaxt özünü tapa bilər? Biz özümüzü başqa insanlar vasitəsiləmi tapırıq, yoxsa yalnız daxili dünyamızda gizlənən gerçəklikləmi?

Təhsil, iş və məsuliyyət bütün bunlar həyatımı müəyyənləşdirən, amma mənə heç vaxt tam rahatlıq verməyən təbəqələrdir. Hər bir vəzifə mənə yeni bir ağırlıq gətirir. Bəlkə də mən özümü bu ağırlıqla birləşdirirəm, amma niyə? Mən nəyə görə bu qədər bağlıyam? Bu qədər bağlılıqla özümü necə azad edə bilərəm? Düşünürəm ki, bəlkə də həyatda heç nəyi tam olaraq idarə edə bilmərik. Bəlkə də həyatın əsl mənası özünü itirməkdir. Həddini aşmaqdır.. Cızığından çıxmaqdır..

Sevgi? Bu da bir xəyal, bir kəpənək kimi uçan bir şeydir. Mən sevirəm, amma bu sevgi hər zaman təkrarlanır, bəzən itirirəm, bəzən tapıram, amma o məni heç vaxt tam olaraq bəyəndiyi kimi qəbul etmir. Sevgi, bəlkə də, insana öz içindəki qaranlıqla barışmağı öyrədir. İnsan nə qədər özünə yaxınlaşmağa çalışsa da, sevgidə bir təzad, bir uyğunsuzluq olacaq. Bir tərəfdən sevdiklərimiz bizi bütün qüsurlarımızla qəbul etməlidir, amma digər tərəfdən, biz özümüz də bu qüsurlarla necə baş etməliyik?

  Bədənimdəki izlər  hər biri bir yaddaş, bir hissə, bir keçmişin təkrarıdır. Qızılgül döyməsi kimi.. Bəlkə də bir itkidir, arzularımdır. Amma hər itkini anlamalıyıq. Azadlıq bəzən öz içimizdə tapdığımız bu izlərdə gizlidir. Bu döymələr, həyatımın və özümün izlərini əks etdirir. Bir tərəfdən onlar mənə azadlıq verir, digər tərəfdən məni keçmişimlə bağlı saxlamağa məcbur edir. Azadlıq və bağlılıq arasında bir tarazlıq axtarışındayam. Döymələrim keçmişi və gələcəyi birləşdirən nöqtələrdir. Hər bir iz bəlkə də yeni bir başlanğıcı daşıyır. Amma bu tarazlıq heç vaxt tam tamamlanmır, çünki həyatın özü də  dövridir  sonsuz bir təkrardır. Necə ki, Vüqar -Füzuli, Aydın-Nəsimi,Sabir oldu..

Və gecə sona çatır. Yavaş-yavaş, sükunət içində keçən bir zamanın axışında, mən özümü tapmağa bir addım daha yaxınlaşmışam. Gecə gətirdiyi qaranlıqla, eyni zamanda öz içimdəki işıqları da açdı. Gözlərim önündə açılan bu sonsuz labirintin sonunda nə baş verəcəyini bilməsəm də, hər bir dönmə məni daha da yaxınlaşdırır. Mən hələ də suallar ilə yaşayıram, amma artıq sualların özünün bir cavab olduğunu hiss edirəm. Hər bir sual, içində bir şey aydınladır, hər bir boşluq bir anlam yaradır. Və bəlkə də həyatın gerçək mənası, heç vaxt tam aydın olmayan, amma daim axtarılan, tapılmaq üçün yaşamın özü ilə iç-içə olan cavablarda gizlidir.

Səhər, yenə o mandalin qabığının və siqaret kötüklərinin iyi ilə gələcək. Amma bu dəfə, o qoxuların mənə bir xatirə deyil, gələcəyə doğru bir addım kimi gələcəyini bilirəm. Hər gecə bir təkrar olsa da, hər səhər bir yenilik, bir ümid gətirir. Gecənin qaranlığında keçən zamanın özündə bir işıq var, bəlkə də bu işıq heç vaxt tam olaraq görünməyəcək, amma bu işığın ardında heç vaxt tam şəkildə təkrarlanmayan bir həyat, bir mənlik var. Bütün bu düşüncələr, bu təzadlar, məni həyatla barışmağa aparır. Mən daha çox bilirəm, amma eyni zamanda daha çox anlamıram. Bəlkə də bu da bir növ azadlıqdır.

Gecənin sona çatdığı an, mənim içimdə bir başlanğıc yaranır. Nə qədər qaranlıq olsa da, hər bir gecə özündə bir işıq saxlayır. Bəlkə də həyatın ən böyük sirri, o işığı tapmaqda deyil, onu axtararkən duyduğumuz və içimizdəki dəyişimi hiss etməyimizdədir.

Və yenə, yavaşca… həyat davam edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)