Pərviz Yəhyalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

-Mən insan yox, ağac ola bilsəydim və seçimim öz əlimdə olsaydı söyüd ağacı olardım. Bilirsən necə xoşum gəlir söyüd ağacından? Harda salxım söyüd görürəmsə məni ağlamaq tutur. Elə bilirəm kədər yağır budaqlarından qulac-qulac. Uşaqlığım düşür yadıma. Mənim də söyüd salxımları kimi hörüklərim vardı. Maraqlıdı bəs sən nə ağacı olmaq istəyərdin?

-Çətin sulal oldu. Düzü bu barədə heç fikirləşməmişdim- deyə çiyinlərini çəkdi. Telefonu sağ əlindən sol əlinə keçirib susdu.

-Heç mən də səni hansısa ağac təki təsəvvür etmirəm. Amma…

-Amma nə?

Ucadan güldüyü telefonda aydın eşidilirdi. Bu gülüşdən çox şaqaraq qəhqəhəyə bənzədi. Heç gülüşünə ara vermədən əlavə etdi:

-Amma başqa canlı kimi təsəvvür edirəm səni.

-Nə?

-İlan!

-ilan?

- Hə! Bilirsən…

-Çox sağ ol!

-Bilirsən, hamı ilanlardan qorxur. Əslində ilanların insanlarla işi yoxdur. Quyruğunu tapdalayan olmazsa. Biçarələr özlərini qorumaq üçün sancırlar.

-Bəs onda niyə el arasında deyirlər ilanın ağına da lənət bozuna da

-Nə bilim. Yəqin kor-koranə qorxduqları üçün. -sonra əlavə etdi:-İncidin?

-Bilmirəmki…

-Yaxşı incimə, Bax mən də digər canlı ola bilmək şansına malik olsaydım dələ olardım.

-Hm. Dələ niyə?

-Nə bilim… Yaxşı xüdafisləşək. Hələlik.

-Hələlik.

* * *

-Bura bax, azı 10 dəfə zəng etmişəm. Açmırsan telefonu. Məcbur qalıb ismarıc yazmalı oldum. Hardasan?…

-…

-Aaa bu nədi, oxuyub da cavab vermirsən. Kimlə danışırsan? 

-…

-Yaxşı, yaxşı sən həmişə mənə belə diqqətsizsən. Allah bilir kimlə danışırsan. Danış! Mane olmayacam.

-…

-Bu nədi? 3 saatdı yoxa çıxmısan. Nə zəngimə cavab verirsən, nə də mesajıma. 

-Fındıqdı bir ovuc. Tez yetişən. Yay fındığı.

-Mənim başımı tovlayırsan? Uşağam?

Elə bilirsən diqqətsizliyini bağışlayacam? Mənə zəng etmə, mesaj da yazma! 

-Yadındadı, yazda sənə söyüd ağacının şəklini çəkib göndərmişdim.

-Hə, nə olsun. Tutaq ki yadımdadı

-O söyüd ağacı bizim evdən xeyli aralıdadır. Amma yolumun üstüdü deyə yanından keçirəm hər gün. 

-Bu sənin mənim zəngimə cavab verməməyinə əsasdı?

-Qulaq as da bir. Mən o söyüd ağacının budaqlarında dələlərin oynaşdığını görmüşdüm. Bağımızdan bir ovuc fındıq yığıb aparıb qoydum ağacın dibinə. Dələlər sevinsin deyə.

-Dəli.

-Amma nə bilim sən dələ beləcə hirslənəcəksən.

-Dəli.

-Çox istəyirəm səni!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2023)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2007-ci ildə ABŞ-ın Kaliforniya ştatının Ontario şəhrində keçirilən "Qış milli cüdo çempionatı"nda erməni güləşçini məğlub edərək, finala çıxmasına imkan verməyib. Hətta həmin güləşçinin erməni məşqçisi də onun əlini sıxaraq təbrik edib…

Evinin harasına baxsan orada Azərbaycanla bağlı, Azərbaycanı xatırladan nəsə görəcəksən. 16 ildir ki, ABŞ-da yaşayır, zərrəcə dəyişilməyib. Nə görkəmində, nə də dilində yad heç nə hiss olunmur…

"Səmimi sözümdür, Azərbaycanda idmana verilən dəyər dünyanın heç bir yerində verilmir. Yaxşı idmançının necə deyərlər, hamının gözü üstə yeri var."- söyləyir...

Haqqında söhbət açdığım Zaur Cəlilin atası Telman Cəlilov Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunda "Səhnə hərəkəti kafedrası"nda müəllim işləyib, eyni zamanda Sumqayıt Dövlət Teatrının baş baletmestri olub. 1998-ci ildən ABŞ-da yaşayır. Hazırda "Nyu York Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi"nin prezidentidir.

Zaurun həyat yoldaşı Leyla Rəhimova(Cəlil) muğam ifaçısıdır. 1998-ci ildə Türkiyədə keçirilən "Dədə Qorqud festivalı"nın, 1999-cu ildə "Pöhrə- 99" muğam müsabiqəsinin laureatı olub. 2000-ci ildə muğam müsabiqəsində 3-cü yerə çıxıb. 2002-ci ildə isə müsabiqənin "Qram Pri" mükafatına layiq görülüb. "O səs Türkiyə" telemüsabiqəsində iştirak edib. Cənnət adlı bir qızları var. Onu da qeyd edim ki, Zaur da həyat yoldaşı ilə birlikdə mahnılar ifa edir və artıq bu cütlük duet ifası ilə tanınır...

Zaur Cəlil 1985-ci ildə Sumqayıt şəhərində dünyaya gəlib. 2003-cü ildə şəhərin 5 saylı məktəbində orta təhsilini başa vurub. Bir il sonra hərbi xidmətə çağrılıb. Ordudan təxris olunandan sonra, 2006-cı ildə ABŞ-a gəlib. Hazırda Minnesota ştatının Minneapolis şəhərində yaşayır…

O, 1991-ci ildən, 6 yaşından idmanın cüdo növü ilə məşğul olur. İlk vaxtlar Əhəd Rəcəblinin, 1995-1997-ci illərdə Zaur Rəcəblinin, 1999-cu ildə isə Tofiq Məmmədovun yanında məşqlərə qatılıb. Arada məşğul olduğu idman növünü roma-yunan güləşiylə dəyişib. Burada onun məşqçiləri Qərib və Tahir Əliyevlər olub. 2000-ci ildən yenidən Rəcəbli qardaşlarının yanında cüdo ilə məşğul olub…

2006-cı ildə ABŞ-a gəldikdən sonra, Nyu York şəhərində cüdo yarışlarına qatılaraq 60 kq çəki üzrə ştat çempionu olub və Roçester şəhərində keçiriləcək olimpiadaya vəsiqə qazanıb. Həmin yarışda da yüksək nəticə göstərərək, olimpiadanın qızıl medalına layiq görülüb. Ümumiyyətlə, 2006-cı ildən bugünədək 100-ə yaxın medalla təltif olunub və xeyli kubok alıb. Yaşadığı Minnesota ştatının ardıcıl olaraq 11 dəfə çempionu olub.

2015-ci ildə Texasda keçirilən Amerika çempionatının bürünc, 2016-cı ildə isə gümüş medalını qazanıb. 2017-2018-ci illərdə iki dəfə dalbadal qızıl medala layiq görülüb. Beləliklə, yeganə azərbaycanlı olaraq bir neçə ildir ki, cüdo üzrə Amerika çempionudur. Amerika Cüdo Federasiyası tərəfindən M-1 dərəcəsi və sertifikatla təltif olunub. Zəfər çaldığı bütün yarışlarda Azərbaycan bayrağına bürünərək azərbaycanlı olduğunu fəxrlə nümayiş etdirir…

Deyir ki,- "Master Cüdo uzrə dunya çempionatının iştirakçısı olmuşam. İnşəallah bu il yenidən yarışlara qatılıb bir azərbaycanlı olaraq yüksək pilləyə yiyələnməyə çalışacam. Amerikada MMA- qaydasız döyüş üzrə bir çox yarışlarda vuruşub qalib gəlmişəm. Hətta dünya şöhrətli Mayk Taysonla görüşümüz də olub. 2018-ci ildə öz vəsaitim hesabına "CHAMPIONS Gym" idman zalını açmışam. Və çalışacam ki, davamlı məşq edib daha da yüksək nəticələr əldə edim, tələbələr yetişdirib dünyada imzamı tanıdım..."

Doğrusu, dilindən Allahın adı düşməyən, hər kəlməsindən təvazökarlığı hiss olunan, milli kimliyini unutmayan, içində Azərbaycan sevdası gəzdirən bu gənclə tanışlığımdan qürur duyuram…

Azərbaycan! Doğma məmləkətim, nə qədər ki, belə oğulların var, başın həmişə uca olacaq…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2023)

Pərviz Yəhyalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İlıq payız günəşinin şəfəqləri maşının bağlı şüşələrindən içəri keçməyə israrlı idi. Yolun hər iki tərəfi göz işlədikcə şoranlıq və kimsəsizliyi ilə yorucu təsir bağışlayırdı. Göylə yerin birləşdiyi üfüq xəttinə diqqət yetirdikcə ona elə gəlirdi ki, dünya elə beləcə bomboz düzənlikdən ibarətdir.  

Zaman elə bir uçur. Dostunun atasının dəfininə getdiyi gündən düz bir il ötürdü. Yaddaşında bir il əvvəlki gün elə bil dünən olubmuş kimi bütün təfərrüatı ilə qalmışdı. Dəfndən qayıdarkən edilən zəngə görə maşını saxlayıb, yerə düşdüyü və onun üçün bir göz qırpımı anına bərabər, əsilində isə yarım saat danışdığı yeri yadında dəqiq saxlamışdı. Bütün ətraf ağappaq şoran torpaq üstə adda-budda kiçik yovşan kollarından ibarət olsa da, bir neçə yulğun ağacı diqqət çəkirdi. Gedəcəyi ünvana hələ 60 klometr qaldığını yol kənarı göstəricidən oxudu. Dəqiq buradır. Yulğun ağaclarını görcək yəqin etdiyini qəti əminliklə xatırladı. Sürəti azaldıb, maşını saxladı. 

Bu bir ildə heç nə dəyişməyib. Ucsuz-bucaqsız düzənlik kədərli və kimsəsiz görkəmi ilə günəşlə göz-gözə idi. İlk ağlına gələn buraların qaranlıq gecələrinin vahiməli səssizliyindəki mənzərənin necə olduğu oldu. Yəqin dilsiz-ağızsız şoran düzənlik dan doğuşunda hər səhər çox sevinir. Axı ona bu dünyada tək gülümsəyən yalnız günəşdir. 

Ayaq ləpirləri qar üstündə düşən iz təki açıq-aydın qalırdı. Susuzluqdan çat-çat olmuş şoran yəqin ki, dərinliyində gizlətdiyi torpağa yorğanlıq edir. Ya da burda torpaq ölüb deyə şoranlıq onu dəfn edib. 

Dünyanın belə səssiz və yetim qalmış yerində havadan belə kədər süzülür. Gülümsədi. Günəş şüalarının bayaq maşının icərisinə keçmək istədiyi təkidini indi başa düşürdü. Günəş də yəqin bu şoran düzənliklərə boylanmaqdan yorulur deyə. 

İki gün idi ki, əməlli-başlı küsüşmüşdülər. Bir-birlərinə ərkləri payızın bu vədəsi yaz yağışı kimi yaxşıca islatmışdı onları. Hər ikisi də özünə söz vermişdi ki, daha barışmayacaqlar. Səsini eşitməsə sabahı açılmaz bildiyi, amma sabahın açılmağı o yana, hələ bir səfərə də çıxıb. Düzdür yuxusuz gecəsinin qaranlığı çəkilsə də milyon illərin günəşi bu səhər çox sönük və parıltısiz idi. Bəlkə də acığından onu bütün yol boyu şüşə arxasında qoymuşdu. 

- Aaa bu nədir? -deyə lap ucadan qışqırdı. Təəccüblü səsi bütün ətrafa yayıldı. Az qala tapdalayacağı süpürgəgülü çiçəyinə sığal çəkmək üçün dizləri üstə çökdü. Süpürgəgülünün kiçiçik çıçəklərini qoxuladı. Çox ətirli idi. Ağappaq şoranlıqda çiçək açmış bu balaca fidan möcüzə idi. Susuz, torpaqsız, duzu dizə çıxan şoranlıqda kiçicik gözəllik onu məftun etmişdir. Qanırılıb özündən bir neçə metr aralıdakı yulğunlara baxdı. 

Bu o yer idi ki, bir il əvvəl burda dayanıb indi iki gündüz bir gecə “küsülü” olduğu ilə telefon söhbəti etmişdi. Onun səsinin sehri çatdığı şoranlıqda belə gül bitirib. Nəhayətsiz üfüq xəttinə boylandı. Şoran düzənlik ona o qədər döğma gəldi ki…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2023)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

-Zəhmət olmasa azərbaycanlı oxuculara özünüz haqqında məlumat verərdiniz,  

Umut bəy.

-Umut Meriç Berberoğlu. 14 sentyabr 2000-ci ildə Hatay vilayətinin İskenderun rayonunda anadan olmuşam. 2007-ci ildə Namık Kamal İbtidai məktəbində oxumağa başladım. 2008-ci ildə orta məktəbdə oxuyarkən esse yazmağa və məktəb jurnalı üçün yazmağa başladım. 2015-ci ildə jurnalda məqaləm dərc olunub. 2019-cu ildə “Rotary Peşə və Texniki Anadolu Liseyi”ndə oxuyarkən “İskenderun” qəzetində köşə yazısı yazmağa başladım. 19 may 2019-cu ildə “İşgal Altında Çırpınan Şehir: İstanbul” adlı romanımı yazmağa başladım. 2020-ci ildə Osmaniye Qorqud Ata Universitetinin Tarix fakültəsinə qəbul oldum. Həmin il “Sarı Zeybəklər” qəzetinin mədəniyyət müdiri oldum və köşə yazısı yazmağa başladım. 2021-ci ildə İzmir Bakırçay Universitetinin Tarix fakültəsinə keçdim. Elə həmin il “İşgal Altında Çırpınan Şehir: İstanbul” adlı romanım işıq üzü gördü. Hal-hazırda “Nvarneyok” və “Dəniz Kartalı” qəzetində köşə yazıları yazmağa davam edirəm, Kanal “Ses Tv”-də Tarix və sənət proqramının moderatoruyam, Tələbə Koçluğu Təhsil Məsləhətçiliyi sertifikatım var. Eyni zamanda ssenari yazmağa başlamışam. 

-Ədəbiyyata marağınız necə yarandı? Bu haqda fikirlərinizi bilmək çox maraqlı olardı.

-Anam təqaüdçü Türk dili və ədəbiyyatı müəllimidir. Ədəbiyyata marağım uşaqlıqdan başlayıb. Anamın qalın kitablarını götürüb oradan ədəbiyyatla bağlı məlumat alırdım. Sonralar anam kitablar almağa başladı. Uşaqlıq və yeniyetməlik illərim çoxlu kitab oxumaqla keçdiyindən ədəbiyyata marağım bu gün də davam edir.

-Dünya ədəbiyyatından hansı yazıçıları və əsərləri bəyənirsiniz?

-Mən ümumiyyətlə türk ədəbiyyatını izləyirəm, amma daha çox dünya ədəbiyyatından klassikləri oxumuşam. Tolstoy, Dostoyevski və Şekspir izlədiyim və zövqlə oxuduğum müəlliflərdir. Xüsusən də Tolstoyun "İnsan nə ilə yaşayır?" kitabını böyük sevgiylə oxumaq və nəzərdən keçirmək şansım oldu.

-Yazarkən hər hansı bir rutininiz varmı?

-Mən köşə yazılarımı, romanlarımı ümumiyyətlə tarixi miqyasda yazıram, diqqətim Türkiyə Cümhuriyyəti Dövləti və Mustafa Kamal Paşa üzərindədir. İlk növbədə yazacağım mövzunu müəyyənləşdirirəm, o mövzuda kitablar oxuyuram, əgər varsa, bu mövzuda məqalələrə baxıram və sonra yazmağa başlayıram. Yazarkən motivəedici musiqi dinləməyi xoşlayıram.

-“İşgal Altında Çırpınan Şehir: İstanbul” romanınız haqqında qısa da olsa məlumat verə bilərsinizmi? 

-“İşgal Altında Çırpınan Şehir: İstanbul” romanımda 1918-ci il noyabrın 13-də İstanbulun faktiki işğalını, 1920-ci il martın 16-da isə rəsmi işğalını qələmə aldım. Kitabımda uydurma və real personajlar olsa da, uydurma hadisələri və dialoqları da daxil etdim. Kitabım ümumiyyətlə zaman istiqamətli deyil, hadisə istiqamətlidir. Onu biblioqrafiya əsasında və reallıqdan tamamilə qopmadan yazdım.

-Türkiyədəki hal-hazırdakı mütaliənin vəziyyəti sizi qane edirmi?

-Hər bir yazıçı kimi, ölkəmizdə kitab oxumağın bugünkü vəziyyəti məni də qane etmir. Xüsusilə Minillik dövründə texnologiyanın inkişafı ilə telefonla daha çox vaxt keçirməyimiz və ya daha çox televizora baxmağımız qaçılmaz bir həqiqətdir. Xüsusən də bu gün kitab oxuma nisbəti azalıb. Bunun səbəbi texnologiyanın günbəgün irəliləməsi və izlənilməsidir. Təbii ki, texnologiyanın bu cür inkişafı ölkənin xeyrinə olub, amma bu dəfə kitablar arxa planda qalıb. İnsanlar özlərini kitab qoxusundan məhrum etməkdədirlər. Səyyar kitabxanalar və mütaliə platformaları internetə keçdikcə kitab satışı və oxuma nisbətləri  buna görə azalıb. Təbii ki, insanlar kitab oxuma vaxtını İnstaqram bildirişlərinə uyğun tənzimləməli oldular ki, bu da oxuma nisbətinin həyəcanverici dərəcədə aşağı düşməsinə səbəb oldu.

-Azərbaycan ədəbiyyatını izləyirsinizmi?

-Azərbaycan Ədəbiyyatına nəzər saldıqda, Füzuli və Nəsimi ilə bir müddət maraqlandım və dəyərli əsərlərini öyrənmək şansı qazandım.  Xüsusilə Füzulinin “Su kasidesi” və “Leyli və Məcnun” əsərini oxuduğumu xatırlayıram.

-Gələcək planlarınız haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

-Gələcəkdə ölkəmiz adına daha çox çalışmaq, Atatürkü və Türkiyə Cümhuriyyətini daha yaxşı izah edə biləcək əsərlər yazmaq istəyirəm. Öz sahəm üzrə yaxşı akademik olmaq və Cümhuriyyət tarixi kafedrasında işləmək istəyirəm.

-Ənənəvi kitablara və ya elektron kitablara üstünlük verirsiniz?

-Mən ümumiyyətlə çap mənbələrini çox sevirəm. İndi kitab bahalı olduğuna  görə elektron kitab oxumaq həddinə gəlib çatmışıq, amma yenə də ikinci əl kitab satanlardan və ya internetdən kitab sifariş edib bu şəkildə oxumağı xoşlayıram. Artıq yazdığım kitab internetdə satışda olduğu üçün onu yoxlayarkən istər-istəməz başqa kitablara baxıram və kitab almaq üçün bəhanə tapıram və təbii ki, kitabı qoxulamaqla oxuyuram.

- Bir  gənc yazar olaraq digər yazarlara məsləhətləriniz nədir?

-Yazmaqdan qorxmayın. Əvvəlcə kiçik sadə mətnlər yazın. Gündəlik tutun və həyatınızda baş verənləri yazın. Sonra esse yazmağa başlayın, bunu etməkdən qorxmayın. Roman yazmaq üçün ilk növbədə çox oxumaq, təkcə kitablar deyil, həm də jurnallar, qəzetlər oxumaq lazımdır. Qoy yazı sizdən qorxsun, kağızı atmaqdan belə çəkinməyin. Həmişə bir şey yazın və ya nəsə yazmaq üçün ideyalar irəli sürün. Siz Qurtuluş Savaşı illərində döyüş meydanlarında əsərlər vermiş əcdadların nəvələrisiniz, bu şüurla yazmağa başlayın.

-Dəyərli zamanınızdan vaxt edərək  fikirlərinizi bizimlə bölüşdüyünüz üçün minnətdaram Umut bəy, sizə həyat və yaradıcılıqda uğurlar arzulayıram.

 -Mən də sizə və bütün yaradıcı heyətə təşəkkür edirəm, Habil bəy.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2023)