Bəzən jurnalist müsahibindən söz ala bilmir. Necə edəsən ki, müsahibin danışsın? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış tənqidçi Əsəd Cahangirlə “Ustad dərsləri” rubrikasını təqdim edir. Burada Əsəd Cahangirin müxtəlif illərdə götürdüyü ən maraqlı müsahibələr tarixi ardıcıllıqla təqdim olunur. 

Müsahiblərdən vəfat edəni də var, fəaliyyətini davam etdirəni də.

Növbəti müsahib telejurnalist Vidadi Hüseynovdur. Ondan müsahibə1998-ci ilin  götürülüb.

 

“Proqrama dəvət etdiyim şəxslər hərəsi bir Azərbaycandır”

 

Sənət proqramlarının aparıcısı,  tanınmış telejurnalist Vidadi Hüseynovla söhbət

 

- Vidadi, sənin sənət sevgin məni həmişə təəccübləndirib. Sənətə bu cür bağlılıq adətən ailədən gəlir, uşaq yaşlarından formalaşır. Freyd deyirdi ki, yeddində necəsənsə, yetmişində də eləsən. Bu baxımdan ailənizdə sənət mühiti olubmu?

 

- Freyd, şübhəsiz ki, haqlıdır. Amma istənilən bir ideyanın gerçəkliyə münasibətində qaçılmaz istisnalar olur. Mən də, görünür ki, bu məsələdəki istisnalardan biriyəm. Çünki bizim ailədə sənət mühiti olmayıb. Mənim sənətə marağım unudulmaz dramaturqumuz İlyas Əfəndiyevin “Mahnı dağlarda qaldı” pyesi əsasında rejissor Əliheydər Ələkbərovun hazırladığı eyniadlı tamaşaya baxandan sonra yaranıb. Tamaşada cərəyan edən hadisələr nə qədər gərgin, dinamik idi! Musiqi necə həyəcanlıydı! Dekorasiyalar necə zövqlə qurulmuşdu! Hələ aktyorlar! İsmayıl Dağıstanlı! Leyla Bədirbəyli! Məmmədrza Şeyxzamanov! Həsən Turabov! Fuad Poladov! Fateh Fətullayev! Vəfa Fətullayeva! Və nəhayət, tamaşanın hüsnü, gözəli, cazibəsi – Şahnaz obrazının ifaçısı, görkəmli sənətkarımız Amaliya Pənahova! Mən Şahnaza vuruldum! Heç bilmirəm, buna sevgi demək olardımı? Cəmi on yaşım vardı. Sonra anam məni məşhur aktrisanın görüşünə gətirdi və o gətirən, bu gətirən, teatra ömürlük bağlandım.

 

- Hər şeyin ilki unudulmaz olur. Bəs, sən necə, ilk dəfə efirə çıxdığın günü xatırlayırsanmı?

 

- O gün heç vaxt yadımdan çıxmayacaq – 1992-ci il, fevralın 2-si… Həmin gün “Pərdənin o üzü” proqramında ilk dəfə efirə çıxdım. Həmsöhbətim Amaliya Pənahova idi. Universitetin jurnalistika fakültəsinin ikinci kursunda oxuyurdum. Baş redaktorum tanınmış jurnalist Vaqif Əlixanlı, proqramın rejissoru isə Tofiq Zeynalov idi.

 

- Bəzən deyirlər ki, insan özünü sənətdə realizə edə bilməyəndə sənət haqda danışır, jurnalist, aparıcı və ya tənqidçi olur. Bu fikirlə razısanmı? Nə vaxtsa aktyor, rejissor, yazıçı, rəssam olmaq istəmisənmi?

 

- Bir dəfə Zeynəb Xanlarovadan soruşdular ki, niyə digər məşhur müğənnilər kimi filmə çəkilmirsiniz? Məsələn, Karuzo, Rəşid Behbudov, Sezen Aksu, İbrahim Tatlısəs… Dedi ki, mən müğənniyəm, qoy filmə aktyorlar çəkilsin. Əlbəttə, özümü bu virtuoz sənətkarla müqayisə etmirəm. Amma mən də öz sənətimə çox bağlıyam. Bu cəhətdən aparıcılıqdan aldığım zövq yetər. Başqa işlə məşğul olmağa özümdə nə həvəs, nə də istedad hiss edirəm.

 

- Sənin tələbəlik illərin yadımdadır: filologiyadan jurnalistikaya keçdin və telejurnalistika sahəsini seçdin. Niyə jurnalistika və niyə məhz telejurnalistika?

 

- Yeniyetməlik vaxtlarımdan jurnalist olmaq arzusunda olmuşam – telejurnalist. Özümü televiziyada görürdüm. Yaxşı deyiblər ki, niyyətin hara, mənzilin ora. Ailəmizin köməyi hesabına ikinci kursda oxuyanda AzTV-də işə düzəldim və ekrana çıxdım.

 

- Aparıcılıq etdiyin teleproqramlar ümumən sənəti əhatə etsə də, bir qayda olaraq, teatr bunlar arasında aparıcı rol oynayır. Bu, “Avtoqraf”da belə olub, “Telemizan”da da. Teatra belə güclü maraq, qeyri-adi sevgi hardandır səndə?

 

- Çünki teatr canlı sənətdir, təbii sənətdir. Zalda oturan tamaşaçı aktyorun nəfəsini, aktyor da tamaşaçının nəfəsini duyur. Burada tərəflər arasındakı enerji mübadiləsi birbaşadır, canlıdır, təbiidir.

 

- Necə fikirləşirsən, bu gün teatr – kino, internet tərəfindən bir küncə sıxılmayıbmı?

 

- Bir az yersiz görünsə də, bir müqayisə aparım. Müasir dövrdə kimyəvi yolla çoxlu yeni parça növləri istehsal olunur. Onlar bir müddət dəbdə olsa da, sonralar moda tarixinin arxivinə qoyulur. Ən qədim parça növləri olan ipək, kətan, yun isə heç vaxt dəbdən düşmür, çünki onlar təbii yolla toxunurlar. Teatr sənəti də kinodan və digər modern sənət növlərindən fərqli olaraq canlı ünsiyyətə söykənir. Nə qədər ki həyat var, canlı sənət növü olan teatr da yaşayacaq. İnsan zövqü hər dəfə sünilikdən, texnoloji sənətlərdən usananda yenidən ilkinliyə, canlılığa, təbiiliyə daxili bir tələbat duyacaq və hər dəfə teatr da dirçələcək. Bu, mənada teatrı zamandan-zamana yanan və öz külü altından baş qaldıran səməndər quşuna bənzətmək olar.

 

- Müxtəlif proqramlardakı buraxılışların göstərir ki, fərqli yaradıcılıq sahələrinə məxsus üç şəxsə xüsusi ehtiramın var: yazıçı Elçin, müğənni Zeynəb Xanlarova, aktrisa Amaliya Pənahova. Bu özəl münasibət nədən doğur?

 

- Zeynəb Xanlarova, Elçin və Amaliya Pənahova çox maraqlı müsahiblərdir. Amma onlara olan bütün hörmətimlə birlikdə həmişə çalışmışam ki, balansı qoruyum. İstəmişəm ki, bu şəxslərlə digər qonaqlarım arasında disbalansa yol verməyim. Sənin sualından görünür ki, deyəsən, buna o qədər də nail ola bilməmişəm. Amma neyləyim, Əkrəm Əylisli demişkən, ürək yaman şeydir.

 

- Amaliya xanımla qohum olduğunu deyirlər. Bu, doğrudurmu?

 

- Bilirəm, belə deyirlər. Hətta televiziyaya işə düzəlməyimi, çox gənc yaşımdan ekrana çıxmağımı da onun adı ilə bağlayırdılar. Amma Amaliya xanımla heç bir qohumluq əlaqəm yoxdur. Bizi onunla ruhi-mənəvi tellər bağlayırdı. O, aktrisadır, mən pərəstişkar. O, sənətkardır, mən jurnalist. O, sənət yaradırdı, mən onu təbliğ edirəm.

 

- Sənə elə gəlmirmi ki, on illər keçdikcə kumirlərimiz bəzən neqativə doğru dəyişir, amma biz onlara olan uşaqlıq sevgimizi saxlayırıq?

 

- Mənim kumirlərimə sevgim və hörmətim daimidir. Hətta onlar nə zamansa dəyişsələr, nə vaxtsa onlara olan ideal münasibətim reallıq tərəfindən zədələnsə belə. Mən həmin o uşaqlıq sevgiləri xatirinə hər şeyə göz yummağa hazıram və göz yumuram da.

 

- Sən teleməkanda reytinq ardınca qaçmayan, həqiqi sənəti və əsl istedadı təbliğ edən azsaylı aparıcılardan birisən. Bu, hazırkı dövrdə az qala qeyri-mümkün görünür. Buna necə nail olursan?

 

- Mən iki telekanalda işləmişəm, iyirmi il AzTV-də, səkkiz il də İTV-də. Bu telekanalların heç biri reytinq televiziyası olmadığı üçün bu baxımdan çətinliyim olmayıb. Mənim çalışdığım telekanalların rəhbərləri gördüyüm işə heç vaxt reytinq nöqteyi-nəzərindən baxmayıblar. Bu barədə özümü şanslı sayıram.

 

- Özündən öncəki sənət proqramları aparıcılarından ən çox kimləri bəyənirsən? Sovet vaxtı nümayiş etdirilən “Gözəllik” proqramının aparıcısı, Bethovenin iyirmi altı yaşdan sonra kar olmasından gözləri dola-dola danışan Zəhra Quliyeva yadındadırmı?

 

- Mənim yeniyetmə vaxtlarımda ekrana əsl telejurnalistlər cıxırdı . İlqar Əlifoglu, İradə Tuncay, Nadejda İsmayılova… Mənə cox maraqlı idi onların proqram aparmaqları. Cünki diktorlardan fərqli olaraq, başqasının yox, öz sözlərini deyir, müstəqil düşünürdülər. Zəhra Quliyeva da yadımdadı. Musiqinin gözəl bilicisi idi, musiqi xadimlərini böyük sevgi ilə təqdim edirdi. Özünəməxsus diksiyası, güclü, sirayətedici temperamenti vardı. Sadəcə olaraq, mən musiqi ilə o vaxtlar elə də maraqlanmırdım. Bu sahə ilə bağlı verilişlər də mənə maraqlı deyildi. Nə Bethoven, nə onun musiqisi, nə də cavan yaşından kar olması. Mən teatrın fanatı idim. Bu fanatizm digər sənət sahələrini görməyə mənə, sadəcə, imkan vermirdi. Məcnunun diliylə desək, teatr sözü söylə, yoxsa xamuş!

 

- Televiziya rəqabət mühitidir, çünki orda şöhrət amili var. Bu baxımdan sənin də qismətinə acı günlər düşməmiş olmaz.

 

- Bunsuz olarmı? Çox gənc idim, təcrübəsiz idim. Mən ekrana çıxanda dövlət televiziyasının sədri Məmməd Murad idi. Bir az keçdi, onun yerinə Məməd İsmayıl gəldi və ekranda görünməyimə qadağa qoydu.

-

 Nəyə görə?

 

- Deyirdi ki, efir yaraşığı yoxdur, çox arıqdır, üzündə civvəzlər var və sair…. Cəbhə hakimiyyətdən getməsəydi, yəqin ki, ekran üzünə həsrət qalacaqdım. Bəxtimdən onların hakimiyyəti cəmi bir il çəkdi və yenidən işimə qayıtdım. Amma yeni rəhbərliyin də vaxtında işim yağ kimi getmirdi. Kəskin müzakirələrin getdiyi “letuçka”larda haqlı-haqsız tənqidlərə məruz qalırdım. Məni gah proqrama dəvət etdiyim qonaqlarla efirdə rəqs etmək, gah da bilyard oynamaqda qınayırdılar. “Letuçka”da hamının gözü qabağında tənqid olunmaq indi göründüyü qədər sadə məsələ deyildi. Teatrdan uzaqlaşdırılmış Əminə Babayevanı proqrama dəvət etdiyimə görə o vaxtlar Milli Teatra direkltorluq edən Turabov televiziyaya zəng etmişdi ki, Vidadi efirə buraxılmamalıdır. Adını çəkmək istəmədiyim bir nəfər vardı, “letuçka”larda hər fürsətdə məni vurmağa bəhanə gəzirdi ki, bu tələbə burda nə neyləyir? Sonralar onun özünü rüşvət üstündə televiziyadan uzaqlaşdırdılar.

 

- Bu qədər maneədən necə keçirdin?

 

- Hər dəfə mənə ustadım Mailə xanım kömək edirdi. Allah onun ruhunu şad eləsin.

 

- Bəs, çağdaş teleməkandakı aparıcılıq sənəti necə, səni qane edirmi? Gənc aparıcılara nələri məsləhət görərdin?

 

- Müstəqillik dövrünün teleaparıcıları içində Mirşahin, Vəsilə Vahidqızı sözün müsbət mənasında bir örnək sayıla bilərlər. Amma, təəssüf ki, öz işini bilməyən naşı, təsadüfi, savadsız adamlar da hazırda bu sənətə ayaq açırlar. Mən belələrini aparıcı hesab eləmirəm. Necə ola bilər ki, internetdən götürdüyün yanlış məlumatlarla ekrana cıxasan? Kimsə sualları yazıb sənə verə, sən də robot kimi üzündən oxuyasan. Sonra da gəlib deyəsən ki, mən aparıcıyam. Məncə, hər hansı teleproqramın aparıcısı həm də onun müəllifi olmalıdır.

 

- Hazırda ekrana niyə çıxmırsan?

 

- Mən iyirmi altı il ekranda olmuşam, hələ hamının ekrana çıxa bilmədiyi vaxtlarda. Söhbət, əlbəttə, ekrana jurnalist kimi çıxmaqdan gedir. Mənim proqrama dəvət etdiyim şəxslərin hərəsim bir Azərbaycandır. Əksər televiziya əməkdaşları, aparıcımı deyim, jurnalistmi deyim, o böyük şəxsiyyətləri həyatda görməyiblər. Mən isə ekrana çıxdığım ilk gündən qəbul olunmuşam o böyük şəxsiyyətlər tərəfindən. Lakin mən hər layihəmdə deyiləcək sözüm olanda ekrana çıxıram. Ekrana çıxmaq xatirinə çıxdığımı xatırlamıram. Özümü ekranda yox, ekranı özümdə sevmişəm. Mən diktor olmamışam, bu sənət daha çox hər şeyi insana hazır mətn vasitəsilə diktə edən SSRİ dövrü üçün səciyyəvi idi. Mənim qismətimə müstəqillik dövrü düşdü. Bu müstəqillik sadəcə siyasi xarakter daşımır. Mətbuat, televiziya, jurnalistika da müstəqilləşib. Yeni dövrün telesimaları artıq diktorlar yox, ekranda öz sərbəst davranışları ilə seçilən aparıcılardır. Mən də onlardan biriyəm. Özü də, Mailə Muradxanlı kimi ustdadın yetirməsiyəm. Ona görə hələlik tələsmirəm. Nə vaxt deyiləcək yeni sözüm olsa, onda çıxacam ekrana.

 

- Aparıcılıq elədiyin sonuncu teleproqram – “Telemizan” xeyli tamaşaçı kontingenti toplaya bilmişdi. Çoxu o proqramın qonağı olmağı arzu edir, bir çox tanınmışlar sənin dəvətini məmnuniyyətlə qəbul edirdi. Sən “Telemizan”da yüksək ölçü, elitar mizan formalaşdıra bilmişdin. Niyə hazırda bu proqrama davam etmirsən?

 

- Hər şeydən öncə xoş sözlərə görə sağ ol. “Telemizan”ın ekran ömrü altı il çəkdi. Bu, bizim teleməkan üçün uzunömürlü layihə sayıla bilər. Bunun üçün çox dəyərli ziyalımız, İctimai Televiziyanın o vaxtkı direktoru Cəmil Quliyevə minnətdaram. Biz “Telemizan”ı birgə yaratdıq. Bu proqrama görə daha bir minnətdarlıq Rus Dram Teatrının direktoru Ədalət Hacıyevə düşür. Çünki çəkilişlərim “Rus drama”sında gedirdi. Bu proqram mənim ekran fəaliyyətimdə mühüm addım oldu. Əlbəttə, söhbət mədəniyyət məsələlərinin ekran müzakirəsində təcrübə qazanmaqdan gedir. Əgər sənin dediyin kimi, bu proqram baxılır, sevilirmişsə, buna şadam. Amma məncə, nə vaxt başlamaq kimi, nə vaxt bitirməyi də bilməlisən. Hər hansı proqram gərək hörmətlə getsin ekrandan. Mənə elə gəlir ki, proqramla vidalaşmaq qərarım yanlış deyil.

 

- Türk pop musiqisinin anası, superstar Sezen Aksu hər teleproqrama çıxmır. Bir dəfə Bəyaz onu öz proqramına dəvət etdi və bu, Türkiyə teleməkanında hadisəyə çevrildi. Amma sən öz proqramlarına, bir qayda olaraq, ən nüfuzlu ədəbiyyat və incəsənət xadimləri ilə çıxırsan. Bu adamları ekrana dəvət etmək elə də asan məsələ deyil. Buna necə nail olursan?

 

- Zeynəb Xanlarova İctimai Televiziyaya bu kanal açılandan on üç il sonra məhz mənim dəvətimlə gəlmişdi. Eləcə də, Elçin, Afaq Məsud, Anar, Fərhad Bədəlbəyli hər aparıcının dəvətini qəbul etmirlər. Ya səviyyə onları qane etmir, ya münasibət. Görkəmlilərin mənim dəvətlərimi nə üçün qəbul etmələrinin səbəbini dəqiq deyə bilmərəm. Amma bir şeyi dəqiq bilirəm – ekrana gəldiyim gündən düşünmüşəm ki, məhz bu şəxsiyyətlərlə işləməliyəm. Bu şəxslər lap uşaqlıqdan mənim kumirim olublar. Çünki onların hər biri öz sahəsinin, sözün həqiqi mənasında, günəşidir və xoşbəxtəm ki, məni öz orbitlərinə buraxıblar. Buna görə taleyimə minnətdaram.

 

- Səni az-çox tanıdığımdan bilirəm ki, sakit dayana bilməzsən. Teleaparıcılığa müvəqqəti olaraq ara verdiyin bu günlərdə nə işlə məşğulsan?

 

- Hazırda Amaliya Pənahovaya həsr olunmuş film üzərində işləyirik. Filmin quruluşçu rejissoru İlkin Şirinlidir. Pandemiya ilə bağlı olaraq çəkilişləri hələlik dayandırmışıq. Payızda işə davam etmək fikrindəyik. Çalışacağıq ki, İlkinlə birgə çəkdiyimiz digər filmlərimiz kimi bu işimiz də uğurla başa çatsın.

 

- Əvvəlki işlərimiz deyəndə yəqin ki, İlyas Əfəndiyev haqqında filminizi nəzərdə tutursan. Bu filmin uğurlu alınmasının səbəblərini nədə görürsən?

 

- Bu uğurun əsasında ilk növbədə filmin böyük yazıçı-dramaturqumuz İlyas Əfəndiyevdən bəhs etməsi durur. İkincisi, film aktual bir mövzuya – Qarabağın bəlalı taleyinə həsr olunub. Yəni biz filmdə İlyas Əfəndiyevin Qarabağa həsr etdiyi əsərlərinin kinematoqrafik üslubda təhlilini vermişik. Üçüncüsü, yaradıcı heyət peşəkarlardan təşkil olunmuşdu. Ssenari yaxşı ola bilər, amma əgər rejissor, operator, montaj rejissoru səriştəli deyilsə, ciddi uğura nail olmaq mümkün deyil. Bu filmin də rejissoru İlkin Şirinli idi. Operatorlar Bədəl və Ülvinin, montaj rejissoru Elnur Ehtiramoğlunun da bu uğurda öz payları var idi.

 

- Sənətdə qazandığın uğurlara görə özünü kimlərə borclu bilirsən?

 

- Sənət taleyimdən razıyam ki, həmişə məni xeyirxah insanlarla qarşılaşdırıb. Mən artıq Mailə Muradxanlının sənət uğurlarımdakı rolu barədə bayaq danışdım. Bir çox böyük sənət adamları da var ki, ən çətin günümdə mənə dəstək olublar. Birinin adını çəkim, qoy başqaları inciməsin – Zeynəb Xanlarova! Mənə elə gəlir ki, böyük sənətkar olmaq azdır, gərək insan olasan. Əsas şərt odur ki, heç kimin haqqını itirməyəsən, nankor, çörəyi dizinin üstündə olmayasan. Mənim bir nümunəm də atamdır. O, təkcə mənə yox, həyatda rastlaşdığı xeyli insana qarşı xeyirxah olub.

 

- Otuz ilə yaxındır ki, televiziyadasan. Sənət adamlarının yaradıcılığının təbliği ilə məşğulsan. Hamı bilir ki, sən onları necə fanatik məhəbbətlə sevirsən. Bu zəhmətin, bu sevginin qarşılığında işinə verilən dəyərlə razısanmı?

 

- Yəqin, fəxri adı nəzərdə tutursan. 2016-cı ildə görkəmli sənətkarımız, rəqs ustası Afaq Məlikova haqqında film çəkirdik. Filmə böyük sənətkarımız Fərhad Bədəlbəylinin də çıxışı daxil edilmişdi. Həmin gün televiziyanın 60 illiyi münasibəti ilə cənab Prezident televiziya əməkdaşlarının böyük bir qismini fəxri adlarla təltif etmişdi. Fərhad müəllim məndən soruşdu ki, səni təbrik edə bilərəm? Yox, dedim, mənə heç bir ad verilməyib, nə iş görmüşəm ki ad alam? Fərhad müəllim dedi ki, niyə, sən ədəbiyyata, incəsənətə xidmət edirsən. Dedim ki, mənim mükafatım sizin kimi sənətkarların verdiyi böyük dəyərdir, telefon zənglərimə cavab verməyinizdir, proqramıma gəlməyinizdir. Fərhad müəllim gülümsədi və heç nə demədi. Mən onda, doğrudan da, belə düşünürdüm və indi də bu məsələdə fikrimi dəyişməmişəm. Amma hər bir sənət adamı kimi mən də cənab Prezidentimiz tərəfindən fəxri ada layiq görülsəm, bundan, əlbəttə ki, qürur duyaram.

 

- Səni yenidən sənət proqramlarının aparıcısı kimi görə biləcəyikmi? Ümumən, gələcək planların nədir?

 

- Gördüyünüz kimi, hazırda İctimai Televiziya yenidən qurulur. Yeni layihələr gəlir ekrana. Bu layihələr beynəlxalq statusu olan proqramlardır və rəhbərlik tərəfindən lisenziya ilə alınır. Yəni bəzi telekanallarda olan bir çox proqramlardan fərqli plagiat deyil. Bu gün İctimai Televiziyada əsl yaradıcı mühit var. Telekanalın baş direktoru Balakişi Qasımov hər bir əməkdaşın dəyərini layiqincə verir. O, işdən çıxmaqla bağlı ərizəmə qol çəkməsə də, mən bir müddət öz istəyimlə İTV-dən ayrılmışdım. Amma gedəndən sonra gördüm ki, İTV-nin əməkdaşları, ordakı yaradıcı mühit üçün darıxıram. Kanalın rəhbərliyinə müraciət etdim, Balakişi müəllim məni yenidən öz işimə, hətta öz otağıma qaytardı. İndi yaradıcı müzakirələrimizi həm Balakişi müəllim, həm də baş direktorun bədii yaradıcılıq üzrə müavini Tural Sevdimalı ilə birgə edirik. Ən başlıcası odur ki, Balakişi müəllim də, Tural Sevdimalı da məmur inzibatçılığından uzaq şəxslərdir. Bu hər hansı yaradıcı mühitdə, o cümlədən də televiziyada çox önəmli amildir. Əgər alınsa, ekrana yeni bir layihə ilə çıxmaq istəyirəm. Amma bu, teleaparıcılıq fəaliyyətimdə yeni mərhələ yaradacaq bir layihə olmalıdır.

 

- Qarşıdan 22 iyul – Milli Mətbuat Günü gəlir. Deyiləsi bir sözün varmı?

 

- Bütün qələm əhlini bu münasibətilə təbrik edir, hamıya yeni yaradıcılıq uğurları və sağlam həyat arzu edirəm.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.12.2023)

 

 

 

 

 

 

 

 

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu dəfə " Cümə günü Əbülfəzqızının 10 sualı ilə" rubrikasının qonağı  AYB-nin üzvü, Prezident təqaüdçüsü,  şeirlərindəki  poetik funksiya daşıyan sözlərin dərinliyi, gözəlliyi ilə qəlbləri riqqətə gətirən, xanım  saçlarından ayrı düşüb daraqda ağlayan  tellərin dərdini duyan və duyduran şair Əlizadə Nuridir.

 

-Xoş gördük, əziz şairimiz.

Yaradıcılığınızı görən suallarımızın ürəyi doludur, mən o sualları ağlatmaq istəmirəm və 1- ci sualımızı Sizlə qovuşdururam.

 

1) Şeytan qoşa- qoşadı,

    Mən hansına daş atım?!

... Səhra ömrü yaşadım-

     Qoy, indi qum-qum ölüm... 

(Əlizadə Nuri)

Əziz Şairimiz, " Şeytana" qalib gəlməyin birinci şərti nədir?

 

-Adamlar çox vaxt ona görə yıxılırlar ki, ayağlarına etibar etmirlər.

Birinci şərt, yəqin ki, o şeytanı içində öldürmək, Allaha hər gün daha yaxın olmaq, necə deyərlər, Allahın qonşuluğunda yaşamaq, sonda onun "Böyük Evi"nə köçməkdir

Qalan bütün şərtlər sadəcə, təfərrüatdır. Hətta ona daş atmaq belə...

 

2) "Eşqin hekayəsini dayanmadan fəryad edən bülbüldən deyil, səssiz-sədasız can verən pərvanədən soruş." ( Mövlanə)

Dəyərli Əlizadə bəy, bəs, Siz, eşqə necə tərif verərdiniz?

 

- Eşqin tərifini bu dünyada heç kim bilmir, bəlkə də. Tərifini bilməsəm də, məncə, o, ən böyük TƏRİFƏ layiqdir. 

 Qarışqadan soruşmuşlar: 

 -Hara gedirsən? 

 -Sevdama doğru.

-Bu ləng yerişlə ona çata biləcəksənmi?

-Çata bilməsəm də, yolunda ölərəm! 

 Məncə, eşq budur! 

Eşq yanmaqdır. Ostrovski deyirdi ki: "Kim ki, yanmır, o, his verir"

 

3) Meşə yıxılıbdı balta səsinə,

     kəsməyə bir balta sapı qalmayıb.

     Ağaclar meşədən qaçmaq istəyib,

      ancaq yeriməyə tabı qalmayıb. 

(Əlizadə Nuri)

 Dəyərli Şairimiz, niyə "sapı özümüzdən  olan baltaların" vurduğu zərbənin ağrısı unudulmur? Unudulsa belə, zərbənin izləri

qalır...

 

- Ağac necə deyib?- mənə zərbə vuranın bədəni məndəndir. Bu yaraların şəfası varmı?- bilmirik. Qrasian " Unutmaq ən böyük qisasdır" deyirdi. Amma yox, bu qaysaq verən yaralar qiyamətəcən unudulmur... 

 

4) " Həyat cavanların gözündə sonsuz gələcək, yaşlıların gözündə qısa keçmişdir." ( Artur Şopenhaur)

Əlizadə bəyin keçmişə boylananda: "Kaş ki,  bunu edərdim" - söylədiyi məqam varsa, oxucuları ilə bölüşə bilərmi?

   

- Şopenhauerin fəlsəfi frazalarını mən də sevirəm...

Söhbət şair kontekstinə gəlirsə, şairi danışdıqlarına görə yox, susduqlarına görə mühakimə edərlər. Necə deyərlər, ya sus, ya da susmaqdan üstün bir şey danış.

Şair demişkən, etmədiklərim hərdən məni elə yandırır ki...

İnsanlar bu həyat nərdivanında tez-tez yıxılırlar. Niyə? Bəlkə ayaqlarına etibar etmirlər- ona görə?! 

Həyat amansızdır. Eko demişkən: "bu zalım dünyanın hələ bir cəhənnəmi də varmış... 

 

5) Kim toxunub bu sözlərin könlünə,

   Bir şairin varağında ağlayır?

   O qadın da gözlərini gizləyib...

   Göz yaşları yanağında ağlayır.

   Sevgi sönüb tüstülənir xatirəm,

   Közü də yox, kirpiyimdə gətirəm...

    ... Saçlarını ovundurub yatıram.

    Haçan görsəm, darağında ağlayır. (Əlizadə Nuri)

  " Qadınlar nə istəyir?"  sualına dəyərli şairimiz Əlizadə Nuri cavab tapıbmı?

 

- Qadınlar nə istəyir?- ən sadə biçimdə sevgi, nəvaziş, diqqət...

Kim deyibsə, yaxşı deyib: “Kişilər qadınlarda yaxşı bir keçmiş, qadınlar kişilərdə yaxşı bir gələcək arayır" 

Karyerist maraqları qoyuruq bir yana... 

Mən bir dəfə yazmışdım: bəlkə də, bir qadın təbəssümüymüş, Sonradan böyüdüb günəş ediblər... 

Bu dünyanın isinməsi həm də qadınların hesabına olur...

Qadınlar haqda bəzi kişilər tələsik qərar verir. Pələngi öldürməmiş dərisinə qiymət qoymaq trend olub sanki. Bu, yolverilməzdir!

 

6) " Qəlbə zərər verən iki şey var: qəm və qayğı. Qəm yuxu gətirir, qayğı isə yuxu qaçırır." ( Hippokrat)

Əziz şairimiz, pərişan halınızda qələminiz ruhunuza sığal çəkə bilirmi? 

 

- Yağışdan sonra göy üzü necə toxtayırsa, şeirdən sonra da şairin ruhsal halı eynən olur. Hərçənd, burda qələmin yox, sözün gücündən danışmaq gərək. Qələm, sadəcə, bir alətdir. Durna lələyiylə də dünyanın ən yaxşı şeirini yazmaq olar.

Əsas o ki, "Şair gərək tanrı qədər gözəl olsun bu dünyada" (Puşkin) Və... Yazdığın şeir sənə yox, sən yazdığın şeirə məxsus olmalısan...

 

7) Ölüm,

heç insafdan deyil ha

 bütün ömrü boyu durub səni gözləmək... ( Əlizadə Nuri)

Əziz şairimiz üçün ölümdən sonra nə var? 

 

-Öldüm-ölümün də Sirrini açdım, 

Daha bu dünyada heçnə sirr deyil...

 Ölmək-ölümün sirrinə agah olmaqdır, məncə...

Zen-buddist fəlsəfəsində deyilir: "Həyat uzun ölümümüzdə qısa fasilədir" Bu "fasilə" bitəndən sonra insan ölümü ilə oturub-durmağa, sevişməyə başlayır. 

Bəzən ölmək - yox olmaqdır deyirlər. Məncə, yox. Ölüm- əbədi ömürdür. Mistik, ruhani ölüm. İnsan ölümün ayaq izinə düşüb, öz Allahına qovuşur. Vəssalam...

 

8) " Yalan qartopu kimidir, diyirləndikcə artıb böyüyür." ( Martin Lüter)

Şairimiz  yalan danışan insanın yalanını biləndə obrazlı cümlələrindən istifadə edirmi, yoxsa susmağa üstünlük verir?

 

-Yalan qartopu kimi ola bilər, amma ən əvvəl qardır, soyuqdur, üzünə dəyən kimi üşüyürsən. Yalan danışan adama yazığım gəlir- həqiqətə badalağ atdığına görə... 

Dil təkcə danışmaq üçün deyil ki, həm də susmaq üçündür. Yalan danışmaqdansa, susmaq daha gözəl.

Elə mən də yalan önündə susmağa üstünlük verirəm, yalançı adamın taleyini obrazlarla danışıb onu saxlamağa çalışmaq da xilas eləmir.

Yalan həm həyat tərzi, həm də xəstəlikdir, hər iki halda tanrı kömək olsun! 

Yalanın ömrü az olur. Axı, çaqqalların hökmü qurd ulayana qədərdir.

Gələcəyimiz üçün ən yaxşı sərmayə danışdıqımız həqiqətlər və etdiyimiz yaxşılıqlardır.

 

9)  İp ucu gəzirəm,

     Tapa bilmirəm,

      Bu ömrün dolaşıq kələfində mən.

     Qapının açılan 

     Üzündə sənsən,

     Qapının bağlanan tərəfində mən... ( Əlizadə Nuri)

 Dəyərli Əlizadə bəy, məchulluq məluma keçərsə, məchulluq gücünü itirərmi?

 

-Məchulluq pərdədir, şirma kimidir. Bir gün onu "aralayıb" görünən dünyaya baxmaq istəyirsən. Dünyanın başını sirli yalanlarla aldatmaq olmaz. Hər məchulun açılacağı bir günə ehtiyacı var. 

Qaranlıq məchullar, illuziyalar Günəş doğana qədərdir. İlluziyaların da qürub  edəcəyi bir gün olur. Və sən aqressiv-depresiv halardan xilas olmuş olursan.

 "Mən Yer kürəsini çeçələ barmağımda gəzdirirəm" kimi obraz cildinə girmiş məchullardan uzaq olmaq gərəkir. Femidanın gözləri əbədi bağlı qala bilməz, məchul katakilizmlər bir gün məluma çevrilib öz ağ libasını geyinəcəkdir.

 

10)  " Kişinin nifrətindən çox, qadının məhəbbətindən qorxmaq lazımdır". ( Sokrat)

 Bu fikrə münasibətinizi bölüşə bilərikmi?

 

-Sokrat müəllimin bu "xəbərdarlığı" ilə razı deyiləm. Nifrətin  qorxduğu, çəkindiyi elə sevgidir. Qadın sevgisinə sarılmaq gərək, axı o, isdi qucaqdır.

Qadın sevgisindən o vaxt qorx ki, sən özünü o sevgiyə layiq bilmirsən. 

Sevgi müharibəyə bənzəyir, onu başlamaq asandır, qurtarmaq çətin. 

Qoy sevgi qurtarmasın! 

 

-Dəyərli şairimiz, vaxtınızdan bizə pay ayırıb  rubrikamızda qonağımız olduğunuz üçün Sizə minnətdarıq.

Sonda  "Əbülfəzqızının 10 sualı" - ndan hansı daha çox xoşunuza gəldi?-soruşmaq istərdik.

 

-“10 sualın" hamısını bəyəndim desəm, səmimiyyətimə inanın. Sonda yazıçı dostum Varis bəyə və Ülviyyə xanım, sizə təşəkkürümü bildirirəm!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.12.2023)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Hər yeni ildə Fəvvarələr meydanında “Soyuq əllər, isti ürəklər” xeyriyyə yarmarkasının keçirilməsinə alışmışıq. İşərişəhər də bu estafetə qoşularaq bayram günlərinə özəl tədbirlər təklif edir. 

 

Şəhərimizin bayram əhvalına öz töhfəsini vermək, eləcə də Yeni il yarmarkası ənənəsini dəstəkləmək məqsədilə “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi tərəfindən “Sehrli Qala” günləri keçirilir.

Və həftəsonu ziyarətçilərə bayram sevinci bəxş etmək üçün uşaq rəqs kollektivlərinin çıxışları, musiqili əyləncə saatları, müxtəlif interaktiv oyunların təşkili nəzərdə tutulub.

Tədbir 2024-cü il yanvarın 7-dək davam edəcək. 

İçərişəhərdə yerləşən Bakı Fotoqrafiya Evində isə II Milli Qurama Festivalı çərçivəsində “Qurama Art” sərgisi açılıb. Sərgidə milli qurama, tikmə sənətinin müasir incəsənətə inteqrasiyası mövzusunu əks etdirən 17 rəssamın əsərləri nümayiş olunur.

Milli tikmə növü olan qurama insan ruhunu xarakterizə edən və rəngarəng formalara əsaslanan, təbiətdən ilhamlanan mozaika növlü yaradıcılıq işi olaraq bütün dünyada maraqla qarşılanır.

“Qurama Art” sərgisində nümayiş olunan sənət əsərləri müasir rəngkarlıq, heykəltaraşlıq, miniatür, xəttatlıq, kompüter qrafikası və rəqəmsal texnologiyaların köməyi ilə hazırlanıb.

Sərgidə Vüqar Əli, Mehriban Şəmsəddinskaya, Vüsalə Ağarazıyeva, Məmməd Rəşidov, Orxan Qarayev, Pərinisə Əsgərova, Aytən Abdullayeva, Günel Ravilova, Rəna Tağıyeva, Elçin Yəhyazadə, Ceyhun Coşqun, Gül Bəktəmirov, Sadat Bəkirova, Şəlalə Salamzadə, Ağaməli Əliyev, Tamira İbrahimova, Nərgiz Əsgərovanın əsərləri nümayiş olunur.

“İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi tərəfindən təşkil olunan sərgi Bakı Fotoqrafiya Evində gələn il yanvarın 9-dək davam edəcək.

Buyurun, əziz bakılılar və şəhərin qonaqları, xoş və mənalı saatlar keçirməklə yeni il ovqatınızı şən edin.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.12.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Dünyaşöhrətli investor, filantrop Uorren Baffet həm də uğur nəzəriyyəsinin banisidir. Onun 13 bənddən ibarət “Uğur qazanmaq qaydası” təlimi də var. Bu gün sizlərə növbəti bəndi təqdim edəcəyik.

Əminik ki, sizlərə bu dahi şəxs çox faydalı olacaq.

 

Qayda 8

Öz pullarınızdan düzgün istifadə edin

 

«Birinci qayda: heç vaxt pulunuzu itirməyin. İkinci qayda: heç vaxit birinci qaydanı unutmayın.

Foreks bazarında ticarətlə məşğulsunuzsa həmişə məntiqsiz risklərdən qaçın. Ticarətlə necəgəldi məşğul olmayın. Həmişə pula qənaət metodundan yararlanın ki, nəticədə kapitalınız qorunsun və artsın».

 

Əvvəlki günlərdə isə bunları təqdim etmişdik:

 

Qayda 1

 Unutmayın – həmişə  özünə investisiya qoymaq lazımdır!

«Hər gün öz xarakterinzin zəif cəhətləri üzərində çalışın, onları daha yaxşı edin, öz qabiliyyət və bacarıqlarınızı inkişaf etdirin. Özünə investisiya qoymaq həmişə universitetlərə təhsil haqqı ödəmək anlamında deyil. Mənim iki diplomum var, amma mən onları çərçivəyə salıb divardan asmıram. Mən hətta bilmirəm ki, onları hara qoymuşam».

 

Qayda 2

«Yox!» deməyi öyrənin

«Siz «yox» deməyi öyrənməsəniz, heç vaxt öz zamanınızı tam olaraq idarə edə, ona nəzarət edə bilməyəcəksiniz».

 

Qayda 3

Heç vaxt başqalarına qulaq asmayın

«Çalışın, başqalarının düşüncəsinə əsaslanan qərar qəbul etməyəsiniz. Karyeramın əvvəlində mənə yalnız uğursuzluq vəd edirdilər. Hətta mən investorlardan 100 min dollar toplamağı bacaranda da həmin şəxslərin  fikirləri dəyişməmişdi. Təsəvvür edin, 10 ildən sonra bu pullar mənə 100 milyon dollar gətirəndə onların sifətlərinin ifadələri nə cür oldu.

Özünüzə yalnız öz daxili şkalanız ilə qiymət verin!»

 

Qayda 4

Cəld və məhsuldar hərəkət edin

«Qərarı çox uzadıb çox düşünməyin. Həmişə çalışın, hər şeyin məğzini cəld, zamanında anlayasınız. Sonradan başa düşəcəksiniz ki, bu, pul qazanmağın yeganə vasitəsidir».

 

Qayda 5

Çalışın, öz gəlirlərinizi təkrar investisiyaya qoyasınız

«Öz ilk biznesinizlə qazandığınız pulu çalışın xərcləməyəsiniz, işin inkişafına qoyasınız. Haçansa mən dostumla bərbərxanada oyun avtomatı quraşdırıb bir qədər pul qazanmışdım. Amma bu pulu digər yeniyetmələr kimi xərcləmədik, dövriyyəyə buraxdıq. Nəticədə, 26 yaşda artıq mənim 1,4 milyon dollarım var idi».

 

Qayda 6

Hər şey barədə əvvəlcədən razılaşın

«İstənilən işi başlayanda dərhal  maliyyə məsələsində razılaşın. Bunu etməsəniz, böyük ehtimalla siz aldadılacaqsınız. Bu dərsi mən yeniyetməlik vaxtımda əxz eləmişəm. Necəsə, mənim babam məndən və dostumdan mağazasını təmizləməyi xahiş etmişdi. Biz 5 saat ərzində süpürgələrlə işlədik, yeşikləri daşıdıq. İş qurtaranda babam bizim ikimizə cəmi 90 sent ödədi. Həmin anda şəraitin ədalətsizliyindən mən çox sarsılmışdım».

 

Qayda 7

Ən xırda şeylərə belə diqqət edin və onlardan öz maraqlarınız üçün istifadə eləyin

«Həmişə xırda şeylərə diqqət etsəniz yaxşıca qənaət etmiş olacaqsınız. Bir yaxşı nümunə gətirim: Mənim bir tanışım evinin küçə divarlarını rəngləmək qərarına gəlmişdi, o bunu çox ağılla etdi. 4 divarın hamısını yox, yalnız əsas küçəyə baxan divarı rənglədi».

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.12.2023)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, şair Rəşid Faxralının “Gerçək nağıllar” mənzum hekayəsi ilə tanışlıqdır.

 

                                                                    GERÇƏK NAĞILLAR

                                                                      (mənzum hekayə)

 

 

                                                           Vətən müharibəsinin şəhidlərinə

 

"Nağıl dili yüyrək olur", – deyiblər,

"Nağılçılar kövrək olur", – deyiblər,

"Kövrəklərin yüyrəkliyi uşağın

Yuxusuna gərək olur", – deyiblər.

 

Min illərin o üzündən bu yana

"Biri vardı, biri yoxdu...", – deyilib,

Gecələri kirpik çalan uşağın

Yuxuları nazbalınca əyilib.

 

Zaman keçib, vaxt dəyişib...

Yenə də

Uşaqların nağılçısı – babalar,

Gerçəkliyin duaçısı – babalar

"Biri vardı, biri yoxdu...", – deyirdi,

"Müharibə başlayalı, ay bala,

Hüri yoxdu, pəri yoxdu...", – deyirdi...

"Məlikməmməd, Cırtdan yoxdu...", – deyirdi,

"Əlibaba, Əhməd, Məmməd, Ələddin, ...

Nağıllarda çoxdan yoxdu...", – deyirdi.

 

“Müharibə başlayalı nağılların

Əlifi var,

Yusifi var,

Vəziri var nağılların,

Etibarı, Təbrizi var,

Mübarizi, Çingizi var nağılların...", – deyirlər...

 

Acı çəkən gecələr

Acıyla ötüşürdü,

Gecələr uşaqların

Yorğun yuxularına,

Nağıl-nağıl daranmış

İpək yuxularına,

Narın yuxularına

Göydən üç alma deyil,

Üç-üç mərmi düşürdü...

 

Gündə bir buğda boyu

Böyüyürdü uşaqlar

Gerçək qəhrəmanları

Gerçək tanımaq üçün.

Ağ atlı oğlanların

Səngərlərinə sarı

Ağ atlar çapmaq üçün...

Bir işığa dönürdü

Gerçəkliyin nağılı –

Babanın danışdığı

İgidliyin nağılı,

Qaziliyin nağılı,

Şəhidliyin nağılı...

 

İşğal müddətində erməniliyin söndürdüyü ocaqların həsrəti ruhun can köynəyinə dönürdü. Nənələr Allahdan doğma yurduna qayıdınca ömür möhləti istəyirdi, babalar "Ev-eşiyimə dönməmiş ölümə can vermərəm!", – deyirdi. Uşaqlar yeniyetmələşmişdi, yeniyetmələr cavanlaşmışdı, cavanlar əsgərlikdəydi. Torpaqlarımızın işğalı onların da ürəyini sıxırdı, Ermənistan danışıqlardan yayındığına görə Azərbaycan əsgəri də xalq kimi müharibə arzulayırdı...

 

Əsgər nəfəsidi oyadan yeri,

Səngər, bizi döyüşlərə uğurla!

Oyanınca bizə baxır dan yeri,

Səngər, bizi döyüşlərə uğurla!

 

Yal-yamacda dolaşanda küləklər,

Dərə keçib yal aşanda küləklər,

Kola-kosa daraşanda küləklər,

Səngər, bizi döyüşlərə uğurla!

 

Göy üzündən uğur yaşı üzülsün,

Damla-damla yarpaqlara süzülsün.

Silahımın qundağına düzülsün,

Səngər, bizi döyüşlərə uğurla!

 

                            *** 

 

İki əsgər vardı – Ziyəddin, Kəramət. Hərbi xidmətə eyni gündə gəlmişdilər. İlk "salam-əleyk"dən bu yana bir yerdəydilər. Eyni taqımda xidmət edirdilər, çarpayıları yan-yanaydı. İkisi də torpaq mehirliydi, ikisi də tariximizi yaxşı bilirdi. İkisi də dürüst dostuydu. Yuxuları dolaşıq düşəndə pıçıltıyla Başlıbel faciəsindən danışırdılar, Qaradağlı faciəsindən danışırdılar, Meşəli, Ağdaban, Xocalı faciəsindən danışırdılar. İşğalı sonlandırmaq üçün, Şəri biryolluq yox eləmək üçün onlar da müharibə istəyirdilər...

Müharibə başladı. Müharibə xalqın müharibəsiydi. Bu iki dost Füzuli istiqamətində döyüşürdü. Komandirləri ikisinə və daha iki döyüşçüyə döyüşlə sol tərəfdən düşmənin diqqətini yayındırmaq əmri vermişdi. Həmin tərəfdə döyüşürdülər...

 

Sağda güllə səsləri

Axdı daşlığa sarı.

Oruc oğlu Ziyəddin

Ürəyinin gözüylə

Baxdı daşlığa sarı.

Ruhu candan ayırdı

Dar macalda gümanlar.

Bir çəkilməz yük oldu

Ürəyinə damanlar...

 

Kəramətin avtomatı kirimişdi. Ziyəddin ona sarı süründü. Sürünə-sürünə onu səslədi. Kəramətin səsimi gəlmədi, Kəramət onu eşidəmi bilmədi, hər nəyiydisə, Ziyəddinin qəlbini gümanlar didişdirirdi. Bir də səslədi. Güllə səsləri içində səssizlikdən ürəyi sıxıldı. Güllələr papağını sıyırdı. Dizi üstə sürünə-sürünə dostuna yetişmək, onun hoyuna çatmaq istədi...

 

Bir təntələk yel əsdi.

Yaralı döyüşçünün

Ömürünə tələsdi...

 

Dostunun gəlişini duyan Kəramət azca dikəldi. Elə bil gözlərinin işığı artdı. Dar macalda həzin-həzin əsən meh ümidinin köynəyinə döndü, göynəyinin məlhəminə. Dirsəklənmək istədi. Ağrılar imkan vermədi. Canını dişinə sıxıb döyüşlər gedən tərəfə baxdı. Sonra – Ziyəddinə sarı. Gözləri torlaşmışdı...   

 

"Qayıt, döyüşə qayıt,

Döyüş – ömürdən ötə..." –

Kəramətin səsindən

Bir döyüşçü istəyi

Dikəldi pərdə-pərdə...

Heç biri bilmədi ki,

Ömür tilsimə düşür

Ölüm gərnəşən yerdə...

 

"Kəramət!", – Ziyəddinin

Qəfil qırıldı səsi.

Sözünü bitirməyə

Çatmadı son nəfəsi.

Sinəsinə dəymişdi

Snayperin gülləsi.

 

Qaranlıqlar alınca

gözünün qarasını

Sinəsiylə sarıdı

Şəhidin yarasını...

 

                                       ***

 

Əli silah tutanlar döyüşlərə can atırdı, döyüşlərə can atanların ruhu döyüşənlərin sırasındaydı. Anaların dolaşıq yuxularını güllələr qanadırdı. Yeniyetmələrin yollar yoran xəyallarında güllələr didişirdi, ataların düşüncələrində mərmilər partlayırdı. Şəhidlərin sinəsi yaralanan torpaqların sarğısı olurdu. Ot basmış yollara iz düşürdü, iz cığıra dönürdü, cığırlar döyüşə aparırdı, döyüşlər – qələbəyə. Döyüşə can atanlar döyüşənlərə deyirdi ki,

 

Göylər uğur diləyibdi

Ürəyi təmiz oğula.

Uğur duaçısı olur

Hər cığır, hər iz oğula.

 

Bu yaş ərənlik yaşıdı.

Səngərə uğur daşıdı...

Qaraca Çoban daşıdı

Dava günü Kirs oğula.

 

Yolun qar daşı olarıq,

Elin Sur daşı olarıq...

Döyüş qardaşı olarıq

Biz oğullar siz oğula...

 

Üç dostuydular. Hərbi xidmətə eyni gündə gəlmişdilər. Üçü də ali təhsilliydi. İlham ədəbiyyat müəlimiydi, Rəhman rejissoruydu, Mikayıl rəssamıydı. İlhama Şair deyirdilər, Rəhmana Bəstəkar, Mikayıla Rəssam. Müharibə başladı. Onlar da döyüşürdülər. Döyüşə-döyüşə bir-birini qoruyurdular, bir-birini qoruya-qoruya döyüşürdülər, döyüşə-döyüşə Qələbəyə yaxınlaşırdılar...

Füzuliyə hücum olacaqdı. Əmr gözləyirdilər. Yanaşı döyüşəcəkdilər. Zaman dayanmışdı elə bil. Dayanmış zaman içində Şairə elə gəlirdi ki,  barmağıyla torpağa misralar yazır. Rəssam xəyalında rənglərlə Qələbə anının görüntülərini çəkirdi. Bəstəkar qənşərindəki kiçicik daşları royal dilləri kimi dilləndirirdi. Çağıran olmasa, nələr yazılardı, nələr çəkilərdi, nələr eşidilərdi?!

Bir-birinə çataqlı üç güllə səsi eşidildi – döyüş başlamışdı. Şair ortada döyüşürdü. Bəstəkar Şairin sağında, Rəssam şairin solunda...

Güllələr daşlardan qamqalaq qopardırdı. Nə həndəvərlərini yaralayan güllələrə məhəl qoyurdular, nə də yaxınlığa düşən güllələrə.

 

Füzuli...

Köndələnçay...

Dan yerinin ilməsi

Döyüş-döyüş sökülür,

Qaranlığın gözləri

Ovucuna tökülür...

 

"Şair!", – Rəssamın səsiydi, səsindən hiss elədi ki, yaralanıb, köməyə səsləyir. Ona sarı getmək istəyirdi ki, Bəstəkarın səsini eşitdi: "Şair!". O da yaralanmışdı. O da köməyə çağırırdı Şairi...

  

Gümüldənən iki səs

Səlim oğlu İlhamı

Çıxardıb səngərindən,

Yarasından qan damır

Döyüşən səngərin də...

 

Sağda – döyüşçü dostu,

Solda – döyüşçü dostu...

"Şair!" – haraylayır səs,

"Ay şair!" – harayını

Göy üzünə yayır səs...

 

Səsin biri sağa çəkir,

Sola çəkir səsin biri.

İki səsin arasında

Necə böləydi, necə

Döyüşdə bir ömürü?!

 Bir addım sola tərəf,

"Şa-ir...Şa-ir..." harayı...

Bir addım sağa tərəf,

"Şa-ir...Şa-ir..." – harayı...

 

O da qardaş harayı,

Bu da qardaş harayı...

İki səs

təngiyir nəfəs-nəfəs...

Sonda bir daş harayı...

 

Beş-üç anın içində bir addım sola atdı, bir addım sağa. Sağa dönəndə solu yanırdı, sola dönəndə sağı. İki ömür arasında bir ömrü bölməyə gücü çatacaqdımı?..

 

Bir anlığa

Baxır sola,

Baxır sağa...

Güllə dəyir sinəsinə...

Nəfəs-nəfəs əyilir

Üzü üstə torpağa...

Göy üzü kəfən olur

sonuncu nəfəsinə...

 

Azca dikəldi. Üzü üstə torpağa döşəndi. Güllə ürəyindən dəyibmiş...

Bu anlarda onların sağında-solunda güllələr didişirdi. Həmin döyüşdə Şair də şəhid olmuşdu, Bəstəkar da, Rəssam da...

 

***

 

Elvin Şükürlü vardı. Baş leytenantıydı. Xidmət etdiyi hərbi hissə Murovdağ istiqamətində döyüşürdü. Əsgər Samir Qasımovun döyüşdən əvvəl dedikləri hamısının döyüş əzmini, qələbə ruhunu coşdurmuşdu: "Şəhid olsam, qisasımı alsanız, ruhum sizə alqışçı olar...".

Elvin əsgərin qisasını alacağına and içmişdi.

Qisas günü çatıbmış...

 

Yellər qanad çalırdı

Dağın nəfəsi ilə.

Elvin üçün hər səhər

dan yeri sökülürdü

Samirin səsi ilə:

 

Sıyrılı qılıncını

çək düşmənin üstünə.

Qüdrət dumanı kimi

çök düşmənin üstünə.

 

Gecənin gecə vaxtı

göydən ulduzlar axdı...

Elvin uğura çıxdı

tək, düşmənin üstünə...

 

İşıq üçün gözləri

səyriyən qaranlığı,

sükutun bürküsündən

əriyən qaranlığı

yara-yara gedirdi,

dikələn səksəkəni

yora-yora gedirdi...

 

Gedirdi min illərə

sədaqət yerişiylə,

zamanına sığmayan

qətiyyət yerişiylə,

Azərbaycan adında

qüdrət səltənətinə

məhəbbət yerişiylə.

 

Bu yerişin eşqinə

göy yerə alçalırdı.

Qələbə istəyiylə

gecə kirpik çalırdı...

On addım...

Beş addım...

Üç addım...

Son addım...

 

Dan yeri sökülməkdəydi. Səssizcə düşmənin mövqeyinə düşdü. Qarşısına çıxan düşməni səssizcə boğdu, sonra yaxınlaşan başqa düşməni boğdu, sonra üçüncünü, dördüncünü ... Boğduğu beşinci düşmən avtomatın tətiyini sıxmağa macal tapdı...

 

Ermənilər töküldü

güllələrin səsinə.

Elvin son nəfəsində

"Və-tən..." dedi, Vətənim...

Son kəlmə kəfən oldu

sonuncu nəfəsinə...

 

                                       ***

 

Baş leytenant Səid Rəşidzadə bölük komandiriydi. Xocavənd istiqamətində döyüşürdülər.

Döyüşçülər əsə-əsə yüksəkliyə tələsən həlim yelin içində ayaq saxlayıb bir hovurluğuna nəfəs dərirdilər. Bir azdan başlayacaq döyüşün ovqatı qınından sıyrılmış qılınc kimiydi. Anlar ağırlaşmışdı elə bil, elə bil anlar ötüşmürdü. Baxışları qarşı tərəfdəki yüksəklikdən üzülməyən Səid iri bir daşa dirsəklənmişdi. Olmuşları xatırlaya-xatırlaya olacaqları düşünürdü. Ürəyinin üstünə qoyduğu əlində ilahi bir hərarət hiss edirdi. Döyüşlər başlayandan bəri sinəsində gəzdirdiyi bayrağımızın hərarətini işğaldan azad edəcəkləri torpaqaların örtüyü bilirdi. Döyüş-döyüş həmin günə yaxınlaşırdılar...

Şişqayanı azad etməliydilər. Döyüşdən əvvəl deyilmişdi ki, mövqeni 20-yə yaxın düşmən müdafiə edir...  

. 

Köksü səngər olanlar,

Ruhu əsgər olanlar,

Torpaq deməkdi Vətən,

Torpaq Vətən deməkdi,

Topaq döyüşündəyik.

Vətən bayraq deməkdi,

Bayraq deməkdi Vətən.

 

Bayraq döyüşündəyik,

Heç vaxt təntidə bilməz

Duman bizi, çən bizi.

Döyüşə uğurlayır,

İgidlər, Vətən bizi!..

 

Səidin kəlmələri döyüşçüləri döyüş üzünə çıxartdı. Əsən yellər onların ayaqlarına dolaşmırdı.

Xırda boylu yüksəklikləri işğaldan azad etmişdilər. Düşmənin tərpənişləri heç birinin gözlərindən yayınmamışdı...

Döyüş əmri verildi. Döyüşə-döyüşə irəliləyirdilər. Səidin kürəyini döyüşçülərin nəfəsi isidirdi. Komandirin də əsgərləşməsi döyüşçülərin qələbə ruhunu coşdurmuşdu. Döyüşçülərin "Yanındayıq, komandir!" çağırışı didişən güllələrin səsinə qarışmışdı...

Şişqaya görünürdü...

 

Şişqayaya

Azərbaycan bayrağının

İşığından baxırdı.

Onun da ürəyinə

Doğacaq bir Günəşin

Hərarəti axırdı.

Anlar

Bir hünər anlarıydı,

Bir Zəfər anlarıydı,

Yeri Göyə dikəldən,

Göyü Yerə ələyən

Bir heyrət anlarıydı.

O bağırına basdığı

Canım bayrağımıza

Sədaqət anlarıydı...

 

Səid qaçan sonuncu düşmənin arxasınca bir güllə atdı. Nəfəs dərmədən dirəyə bərkidilmiş erməni bayrağını yerə endirdi. Bayrağımızı sinəsindən çıxardıb bağrına basdı, öpdü – baxdı, baxdı – öpdü. Müharibə başlayalı sinəsində gəzdirdiyi bayrağımızı ucalığa qaldırırdı.  

 

Şişqayanı almışıq,

Ərənlərin gücündən

Güc al, bayrağım mənim.

Sənsən mənim varlığım,

Sənsən bəxtiyarlığım.

Ucalıq mələyisən,

Ucal, bayrağım mənim, –

 

deyirdi. Kəlmələri göy üzünün göylüyünə sarılırdı. Göy üzü 28 ildə belə şirin, belə gözəl, belə işıqlı kəlmələr eşitməmişdi. Kəlmələr dan yerinin ağ yelinə dönmüşdü elə bil, az qala Yeri Göyə qaldıracaqdı, Göyü Yerə endirəcəkdi

   

Və səsindən üzüldü

Səidin son nəfəsi.

Sinəsindən dəymişdi

Snayperin gülləsi...

 

                                       ***

 

Bir də iki qardaşın nağılı var, ay oğul. Bu nağıl da Vətənə ad olan onlarla, yüzlərlə gerçək nağıllardan biridi...

 

Tarixin yaddaşındadı

Bu dağın-daşın nağılı.

Ruhumuzda yaşayacaq

İki qardaşın nağılı:

 

İki qardaş vardı: Nazir, Tacir Allahverdiyevlər. Əkiz qardaşıydılar. 19 yaşları vardı. Ağdamın Güllü kəndində anadan olmuşdular. Hərbi xidmətə eyni gündə getmişdilər. Əsgəriydilər. Eyni hərbi hissədə xidmət edirdilər. Onlar da torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi üçün müharibə arzulayırdılar. Onlar da döyüşmək, işğalı sonlandıracaq döyüşçülərin sırasında olmaq istəyirdilər.   

Min illərlə cavanlarımız dağları duman bürüyəndə diləyini həm qılınca çevirib, həm də şeirə:

 

Harayın haqq harayıdı,

Gələrik, dağlar, gələrik.

Qəhərini qardaş kimi

Bölərik, dağlar, bölərik.

 

Duruldarıq kəhrizini,

Şər əyə bilməz dizini...

Yollarından yad izini

Silərik, dağlar, silərik.

 

Döyüş yolu düşməz düyün,

Qüdrət nurudu gördüyün...

Döyüşərik, Vətən üçün

ölərik, dağlar, ölərik...

 

İkinci Qarabağ müharibəsi başlayanda Nazir də belə demişdi, Tacir də. Oktyabr ayının sonlarında Füzuli  istiqamətində döyüşürdülər. Son döyüşlərədə nazir ayağından, Tacir qolundan yaralanmışdı. Birinin yaralanmasından o birinin xəbəri yoxuydu...

 

Döyüş öyrədəcəkdi

Çovurtma güllələrə

Sevinc xeyli yaxındı,

Yoxsa ki kədər yaxın?!

Nazir Tacirə,

Tacir Nazirə

Bir döyüş qədər uzaq,

Şəhidlik qədər yaxın...

 

Döyüşlərdəydilər. Hərdən əsən, hərdən kəsən yel ağacların budaqlarında duruş gətirə bilmirdi. Nazir sağ cinahda döyüşürdü, Tacir sol cinahda. Sağda döyüş gərginləşəndə Tacirin ürəyi qanayırdı, solda döyüş gərginləşəndə – Nazirin. Döyüşə-döyüşə düşməni sıxışdırırdılar. Qələbə üçün döyüşürdülər. Döyüş bitincə yenə qolları bir-birinin kürəyində çarpazlaşacaqdı...

         Snayper gülləsi Nazirin ürəyinin yaxınlığına dəymişdi. Qanı dayandırmaq mümkün olmurdu. Qardaşının yaralandığını Tacir da görmüşdü. Üzünü qardaşının son nəfəsinə söykəmişdi. Qanı dayandıra bilmirdilər. Müharibə başlayalı Nazirin də, Tacirin də düşüncələrində ancaq döyüş vardı, qələbə vardı. Onlar da qələbəni tezləşdirmək üçün döyüşürdülər, son döyüş üçün döyüşürdülər...

 

Üstünə çöysüyürdü

Buludlar axın-axın...

Göyə baxdı, Göy – uzaq,

Yerə baxdı, Yer – yaxın...

Gözünə çəkəmmədi

 

Bu qədər yaxınlığı,

Bu qədər uzaqlığı...

 

...Bir istək haray çəkdi

Öləziyən səsində.

"Tacirə bildirməyin...", –

dedi son nəfəsində...

 

Bir nəfəs dərimi vaxt ötüşməmiş qarşıdan bir erməni dikəldi. Sonra biri, daha sonra biri. Dikələnlər sağa-sola daraşmağa macal tapmamış Tacirin barmağı avtomatın tətiyini sıxdı. Ermənilərin üçünü də öldürdü. Yerini dəyişmək istədi. Bu an

 

Neçə qəlpə daraşdı

Ərlərə, ərənlərə.

Sipər olan daşların

Gözünün qarasına.

Bu ara snayperin

İki gülləsi dəydi

Xasay oğlu Tacirin

Döşünün arasına...

 

                                                ***

 

Zəfərdən sonra işğaldan azad edilmiş Qızılı Kəngərli kəndində əsgər Kamran Muradov əsgər dostu Seymur Qasımovdan eşitdiklərini xatırlamışdı: "Atam cəbrayıllıdı. Mən Bakıda doğulmuşam, Bakıda böyümüşəm. Evimizdə Cəbrayıl həmişə xatırlanırdı. İllər sonra ordu sıralarına çağırıldım, xidmət etdim, indi tərxis olunuram. Atamın cavanlığının keçdiyi yerlər uğrunda gedəcək döyüşlərdə mən də iştirak etmək istəyirəm. Qismət olsa, döyüşəcəm. Başqa səmtdə döyüşəsi olsam, Cəbrayıla ayaq basanda məni xatırlayarsınız, bir ovuc torpaq sürtərsiniz gözlərinizə...".

Cəbrayıllı əsgərin Cəbrayıla sevgisi elə Vətənə sevgiydi, oğul. Həmin əsgər Cəbrayıl uğrunda döyüşlərdə iştirak etdi...

 

Daşlı yamac...

Daş cığırlar daşlı yola

Dolaşıbdı çataq-çataq...

Döyüş gedir,

Daş yolları,

Yolçusunu

dava udmuş boş yolları

Güllə didir...

Döyüşçülər ermənilik

yuvasını güllələyir,

Sarmaşıqtək

Yaxınların-uzaqların

İnsafına kürmələnən

nəvasını güllələyir,

Yağılığın dürüstlüklə

davasını güllələyir...

 

Döyüş yoluna dönür

Cığırların əlindən

Yapışan hər dağ, dərə,

Dədə uğuru olur

Qurtuluş işığına

Gələn döyüşçülərə...

Döyüş gedir...

Döyüşdə

Çovurtma güllə dəyir

Döyüşən komandirə.

Seymur o anda

döyüşdən sıyrılıb döyüşə getdi,

Bir ömrün ilməsi düşməmiş düyün.

Çatmaq istəyiylə komandirinə

Gələn ölüm ilə döyüşmək üçün.

Niyyət namazıydı uca göylərin –

Yaralı torpağa əyilirdi Gün...

 

Yüz ilin, min ilin boz buludları

Güman buludları, fərz buludları,

Tərsləşən işğalın tərs istəyini

Tərsinə çevirən tərs buludları

Təzədən görürdü illərdən sonra...

Cavanşirliyi,

Beyrəkliyi,

Qaraca çobanlığı,

Xətailiyi,

Cavad xanlığı,

Əlifliyi,

Yusifliyi,

Vəzirliyi,

Mübarizliyi,

Çingizliyi, ...

Yerləri bürüyən bu Göyün altda...

Göylər heyrətindən gözünü sıxdı

Seymurun köksünə güllə dəyəndə –

Ölümlə döyüşə gələn Seymurun

Əli komandirin torpağı sıxan

Qanlı əllərinə, offf, çathaçatda...

 

                  ***

  

Şamil Əliyev də döyüşçüydü. Qubadlı uğrunda döyüşürdülər. Düşmən nə qədər inadla müdafiə olunsa da, döyüşçülərimizin döyüş əzmini, qələbə ruhunu üstələyə bilmirdi...

 

Çor güllələr

Dağı-daşı yaralayırdı,

Dağa-daşa çatmayanda

Torpaq daşı, daş torpağı yaralayırdı.

Ermənilik

Azərbaycan əsgərinin

Gerçəkləşən xəyalından çəkinirdi,

Vətən adlı

Sorğusundan-sualından çəkinirdi.

93-də –

İndi döyüş gedən yerdə

Şəhid olan oğulların

döyüşündən, davasından çəkinirdi,

Şəhidlərin qanı düşən

Daş-səngərin, səngər-daşın

nəvasından çəkinirdi...

Çəkinirdi, ancaq yenə

Son qoymurdu niyyətinə...

 Sağa mərmi düşürdü,

Sola mərmi düşürdü,

Qayalardan asılı

Cığırlara can atan

Yola mərmi düşürdü...

  

Sökülən dan yerinin

İşığı çilənirdi

Yarasından qan sızan

Hər daşın-dağın üstə.

Yaralı döyüşçünü

Çiynindən aşırıb o

Qoydu torpağın üstə.

 

Boylanıb baxmadı gün yaxa-yaxda

Daşlara çırpılan güllə səsinə.

Yerə əyilirdi göylər elə bil,

Sığındı əsgərin son nəfəsinə.

 

Daşlığa çəkirdi yollar Şamili,

Başının üstündə meh dolaşırdı.

Vətəndən halallıq alırdı sanki,

Sanki Vətən ilə vidalaşırdı.

 

Düşmənin gözünü qamaşdırmağa,

Duman olacağam, çən olacağam.

Qisas döyüşüdü döyüşüm, Vətən,

Üç şəhid əsgərin qisası üçün

Dördüncü şəhidin mən olacağam!

 

Şəhidlərin istəyini döyüş ruhutək

Avtomatın tətiyinə yığdı barmağı.

“Bu, Əlinin əvəzinə!”,

“Bu, Rahimin əvəzinə!”,

“Bu, Məmmədin əvəzinə!” –

Avtomatın tətiyini sıxdı barmağı...

 

Güllələrin istisindən əridi daşlar,

Güllələrin tüstüsündən boğuldu səngər.

Qumbaranın qəlpələri canına doldu,

Ayaq üstə durammadı, dağıldı səngər.

 

Qapısı-bacası bağlı bir səngər,

Tifaqı əzəldən dağılı səngər

Göz açıb-yumunca bir məzar oldu

Neçə erməninin son nəfəsinə.

Göylər şahid oldu son döyüşündə,

Oğul, ölməzliyin təntənəsinə...

 

                                                 ***

 

          Şuşa döyüşləri ərəfəsində həkim yaralı əsgərdən soruşub ki, yaraların çoxmu incidir. Əsgərin kirpiklərini iki damla yaş isladır. "Müharibədə döyüşçü yaralana da bilər. Məni yaralarım incitmir, həkim, məni döyüşlərdən aralı qalmağım, Şuşa uğrunda son döyüşdə döyüşənlərin sırasında olmayacağım incidir..." – deyib...

          "Atam Şuşada xidmət edib, Şuşada döyüşüb, Şuşada yaralanıb. Deyirdi ki, Şuşanı görmədən ölsəm, illəri ömrümə haram bilərəm. Atam Şuşanı görə bilmədi. Şuşanı işğaldan azad edənlərin sırasında olsam, elə bilərəm, atamın ruhu da döyüşür, Şuşanı görsəm, elə bilərəm, Şuşanı atam da görüb. Döyüşməyimi də, Şuşanın azad edilməsini də atamın ruhuna təsəlli bilərəm", – Vaqif adlı əsgər belə deyirmiş. Şuşanı işğaldan azad edənlərin sırasında İntiqam da olub...

 

Ayaqlar toxunanda

Nərdivana dönürdü

Dağın hər çıxıntısı.

Göyə dayaq dağların

Hələ təmas görməyən

Təzə-tər çıxıntısı.

 

Sərt qayanı, sərt dağı

Çıxıb döyüşənlərə,

Düşməni ucalıqdan

Yıxıb döyüşənlərə

Qələbə ruhu idi

Əsən yellərin səsi,

Çılğınlaşan Qarqarın

Daş tərpədən nəfəsi.

 

Qayaların sərtini

Kəməndə döndərdilər,

Ərliyi, ərənliyi

Sonuncu döyüş günü

Büləndə döndərdilər.

Yaralanmış Vaqifin

Dağın dağ sinəsinə,

Son nəfəsdə qanıyla

Yazdığı kəlmələri

Səməndə döndərdilər.

Şuşada işğalçının

Ümid çırağı söndü,

"Qarabağ bizimdir!" kəlmələri

 Əsgər andına döndü...

 

Bu kəlmənin işığında

Ermənilik xislətini

Əzə-əzə döyüşdülər,

Bir niyyətin boğazını

Üzə-üzə döyüşdülər...

Daş atanın əllərini

Kəsmək üçün döyüşdülər,

"Şuşa!" – deyən dillərini

Üzmək üçün döyüşdülər...

Döyüşənlər deyirdi ki,

Ömür nədi, ölüm nədi,

Biz əsgərik, Vətən deyə!

Ana Torpaq şəhidləri

Uğurladı ölməzliyə!

 

Döyüşçülərimiz

erməniliklə döyüşə-döyüşə

                 yetirdilər Şuşaya.

Yaralıları da, şəhidləri də

Döyüşə-döyüşə

Çiyinlərində

Gətirdilər Şuşaya!.. 

 

Şuşa işğaldan azad edildi. Azərbaycan Ordusu Zəfər  qazandı. Vətən müharibəsi başa çatdı.

 

...daşdı bizə,

Min illər adaşdı bizə.

Son qəmin olsun, ay Vətən!

Hər şəhid qardaşdı bizə!

 

***

  

Oğullar Vətən üçün yaşadılar, Vətən üçün döyüşdülər, Vətən üçün şəhid oldular, oğul. Bu gerçək nağıllarda da gördünüz ki,

 

İgidlər yad izini

Silir nəfəs dərmədən.

Döyüşə Zəfər kimi

Gəlir nəfəs dərmədən.

 

Səngər olur bənd-bərə,

Döyüşə gələnlərə...

Yağını iki yerə

Bölür nəfəs dərmədən.

 

Zirvədi bayraq üçün,

Közdü bir ocaq üçün...

Döyüşdə torpaq üçün

Ölür nəfəs dərmədən…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.12.2023)