“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı detektiv ustası, polis podpolkovniki Fəxrəddin Qasımoğlunun yeni yazdığı “Ruh” romanının dərcini başa çatdırır.

Fəxrəddin Qasımoğlu dalbadal dərc edilən bir neçə detektivi, xüsusən “Son gecə” böyük oxucu auditoriyası tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bu romanda da ənənəvi qəhrəmanlar iş başındadırlar, bu dəfə onlar uşaq oğurıuğunu araşdırırlar.

Zərfin üstündəki ünvanı Layiqə çətinliklə tapdı. Axtardığı ev Yasamal rayonunun dolanbac küçələrinin birində yerləşirdi. Təxminən yarım saat bu küçələrdə o baş-bu başa gedəndən sonra buranı tapa bilmişdi. Damına qır verilmiş, qapısı taxtadan olan köhnə bir həyət evi idi. Qapını döyüb gözlədi. Bir azdan nimdaş ev xalatında olan, başına xalatı kimi köhnə şal bağlamış ev sahibəsi qapını açdı. Qarşısında dayanmış zövqlə geyinmiş xanımı görəndə təəccüblə ona baxdı. Layiqə salam verib soruşdu:

- Bağışlayın, Talıb Musayevin evi buradır?

Ev sahibəsi başını tərpədib eyni təəccüblə, - buradır, - dedi.

- Bəs özü evdədir?

- Yoxdur, bir saata gələcək.

Ev sahibəsi yenə də suala cavab verib heç nə soruşmadan dayanıb gözləyirdi. Layiqə əl çantasını açıb oradakı zərfi çıxarıb qadına uzatdı.

- Bu zərf həyat yoldaşınıza çatacaq.

Zərf kifayət qədər qalın idi. Onu alıb üstündəki ünvanı və həyat yoldaşının adını oxuyan qadın soruşdu:

- Ay bacı, bilmək olar bu nə zərfdir, kim göndərib? Biz axı heç nə gözləmirik?

Layiqə qısa cavab verdi.

- Xahiş ediblər bunu yoldaşınıza, özü evdə olmasa sizə verim. Başqa heç nə bilmirəm. Mən öz işimi yerinə yetirdim. Sağ olun.

Bunu deyən Layiqə çevrilib asta addımlarla uzaqlaşdı. Ev sahibəsi döngəni dönüb gözdən itənə qədər onun dalınca baxdı. Sonra qapını bağlayıb içəri keçdi. Stula oturub zərfin üstündə yazılanları bir də oxudu. Səhv yox idi. Zərf həyat yoldaşına ünvanlanmışdı. Ağzı da açıq idi. Astaca zərfi açdı. İçindəki rezinlə ortadan bağlanmış ikiyüzlük əsginazları görəndə bir anlıq oturduğu yerdə donub qaldı. Gözlərini bir nöqtəyə zilləyib bir xeyli belə oturdu. Sonra başını qaldırıb otağın o biri başındakı divanda uzanıb ağır - ağır nəfəs alan on iki yaşlı xəstə oğluna, qardaşlarının ayaq tərəfində sakitcə oturub başlarını aşağı dikmiş balaca qızlarına baxdı. Birdən, zərfi əlləri ilə üzünə sıxıb ucadan hönkürdü.

E P İ L O Q

Nədənsə, getməyə tələsmirdim. Elə bir işim də yox idi. Saat 6 idi. Gülanə günortadan qohumunun nişan mərasimində idi. Gec qayıdacaqdı. Evə də getmək istəmirdim. Adətim üzrə ayaqlarımı masanın üstünə uzatmışdım. Birdən ofisin qapısı açıldı. İçəri girən kuryer paltarında olan gənc salam verib soruşdu:

- Bağışlayın, Bəxtiyar müəllim sizsiniz?

- Mənəm, - qalxıb salamını aldım.

- Bu bağlama sizə çatacaq.

- Kimdəndi? - soruşdum.

- Dedilər özü biləcək, - müəmmalı cavab verən gənc bağlamanı masanın üstünə qoyub ofisdən çıxdı.

Maraqlı idi. Yaxınlaşıb toxunmadan qoyulduğu yerdə bağlamaya baxdım. Kiçik qutuya oxşayırdı. Götürüb büküldüyü kağızı açdım. Balaca, qara rəngli qutu idi. Yanında da dörd bükülmüş vərəq parçası qoyulmuşdu. Açıb oxumağa başladım: «Salam, Bəxtiyar. Yəqin «sən» deyə müraciət etdiyimçün inciməzsən. Axı bizim elə də böyük yaş fərqimiz yoxdur. Söhbətimiz zamanı uzun - uzadı tərslik edib susduğuma görə məni bağışla. Oğlum üçün qorxurdum. Yaxşı ki, sonda gözümü açdın, əsl reallığı mənə göstərə bildin. Sonra isə oğlumu xilas etdin. Buna görə sənə həyatım boyu borcluyam. Həmin gecə bağda olarkən mən özüm ölməyə razı idim. Təki oğluma bir şey olmasın. Açılan güllənin səsi maşına qədər gəldi. Bir qədər yerimdə qalsam da, bundan artığına səbrim çatmadı. Maşından düşüb siz getdiyiniz tərəfə getdim. İrəlidə qaranlıqda bir nəfərin açıq qapının dəstəyinə bağlanmış əlini dartışdırdığını gördüm. Yaxınlaşdım. Bu Ağamirzə idi. Amma həmin vaxt məni ancaq övladım maraqlandırırdı. Yanından keçib həyətə girdim. Ardımca içəri keçib qapını qolu ilə çəkib bağladı. «Oğlum hanı?» deyə soruşdum. Cavabında dizlərini yerə qoyub «məni bağışla, bağışla məni» deyib ağladı. Açıq qalmış əli ilə başına, gözünə döyürdü. Sanki yer - göy başıma fırlandı. Ağamın öldürüldüyünü düşündüm. Yerdə uzanmış adamın yanına düşmüş silah ayağıma ilişdi. Qaldırıb onu nişan aldım. Əgər görsəydiz ona tuşlanmış silahı görəndə necə rəzil bir hala düşmüşdü. Ona nifrət edirdim. «Qatil» - deyib tətiyi çəkdim. Sonra siz gəldiz. Sanki yuxuda idim. Ətrafda hər şey duman içindəydi. Elə bilirdim oğlumun cansız bədənini gətirmisiz. Onun sağ olduğunu hələ də başa düşmürdüm. Yolda sanki birdən - birə ayıldım. Sürücüyə zəng vurdum.

Bir vaxtlar o mənə «Ruh», «ruhum» deyəndə özümü necə xoşbəxt hiss edirdim. Dəli kimi sevildiyini bilmək hər qızın arzusudur. Amma taleyimin bəxtimə yazdıqlarını yaşadıqca bu sözə nifrət etməyə başladım. Çünki ömrümün son on beş ilini elə ruh kimi yaşadım. İki dünyanın arasında ilişib qalmış bir ruh. Yaşadıqlarına görə ölmək istəyən, övladına görə ölə bilməyən birisiyəm mən. Nə diri kimi diri, nə də ölü kimi ölüyəm. Hətta hamının üz döndərdiyi bir vaxtda mənə əlini uzatmış Fərmanı da aldatmışam. Hər dəfə o, Ağanı doğma oğlu kimi əzizləyəndə min dəfə ölüb-dirilirəm. Bunu ona etiraf etmək üçünsə çox gecdir. Fərman buna dözə bilməz. Bilsən, belə yaşamaq necə çətindir.

Bu gün təkcə oğlumun yanımda olduğuna görə yox, özümün də onun yanında olduğuna görə sənə borcluyam.

Mənə bu həyatda heç nə lazım deyil. İkicə diləyim var Allahdan: Əvvəlcə o, sonra da valideynlərim məni bağışlasınlar nə vaxtsa. Bu ümidlə ruh kimi də olsa, yaşayacam.

Qutudakı on beş il əvvəl aldığım bir saatdır. Üç gün sonra onun ad günü olacaqdı. Ad gününə hədiyyə etmək üçün alıb evdə gizlətmişdim. Bir gün sonra o tutuldu. O vaxtdan saxlamışam. Bir dəfə yuxuma gəlmişdi. Elə sevindim yuxuda. «Sənə hədiyyə almışam, dayan gətirim», - deyib saatı gizlətdiyim yerə qaçdım. Qayıdanda o yox idi. Nə qədər axtarldımsa, tapa bilmədim. Çıxıb getmişdi. O vaxt o yuxunun mənasını başa düşməmişdim.    

 Deyirlər bir hədiyyə alıb onu sahibinə verə bilməyəndə o yük kimi insanın üstündə qalır. Mənim bu saatı bağışlayacağım ikinci insan yoxdur. Bu beş gündə səni qardaşım qədər sevdim. Həmişə də belə xatırlayacam. Mümkünsə bunu məndən hədiyyə kimi qəbul elə. Nə vaxtsa taxıb - taxmayacağına özün qərar verərsən.

P.S. Hədiyyəni qutusu ilə verərlər. Ona görə qutunu tullamaq istəmədim. Oradakı yazıya fikir vermə. Hər dəfə görüşəndən sonra ondan ayrılmaq mənə çox çətin idi. Qutuya bu sözləri yazıb onu toyumuz üçün tələsdirmək istəmişdim. Qismət…»

Burada məktub bitirdi. Onu kənara qoydum. Qutunu açıb içindəki saatı götürdüm. Qızıl əqrəbləri olan mexaniki saat idi. Ruhanə onun mexanizmini hər gün qururmuş bu illərdə. Saniyəölçəni fasiləsiz dövrə vururdu. Qeyri - ixtiyari fikirləşdim: Görəsən xoşbəxt günlərinin yadigarı kimi aldığı bu saat sonradan onun bədbəxt günlərinin neçə saniyəsini sayıb indiyənə qədər?

Saatı kənara qoyub yenidən qutunu götürdüm. Maraqlıdır, görəsən orada nə yazılıb? Qapağını açdım. Yazı qapağın altına, xırda hərflərlə yazılmışdı. Bu qısa bir şeir idi. Oxudum.

Yenə də saatın əqrəbləritək,

Görüşüb, yenidən ayrılırıq biz.

Bir dəqiqə səninlə, bir saat sənsiz…

Şeirin sonunda üç nöqtə qoyulmuşdu. Bu nöqtələr daha xoşbəxt günlərinin hələ irəlidə olduğunu düşünən xoşbəxt bir qızın qoyduğu nöqtələr idi. Qutunu bağladım. Gözüm yenə masanın üstünə qoyduğum, məktub yazılmış vərəqə sataşdı. Məktub imzasız idi. İmza yerində, vərəqin aşağı sağ küncündə də sadəcə üç nöqtə qoyulmuşdu. Bayaq oxuyanda görsəm də buna elə də fikir verməmişdim. Ancaq indi bu nöqtələrin nə olduğunu başa düşdüm. Məktubu «Ruh» kimi imzalamaq istəyibmiş, amma sonra fikrini dəyişib sadəcə üç nöqtə qoyub bu sözün yerinə. Məktubun imza yerindəki üç nöqtə, vaxtilə qoyulmuş o üç nöqtənin tam əksini ifadə edirdi. Bu, son on beş ildə ruh kimi yaşayan bədbəxt bir qadının yazmaq istədiyi, ancaq əvvəllər sevib sonradan nifrət etdiyi üç hərfli sözü sonda üç nöqtə ilə əvəz etdiyi imzası idi.

Ayağa qalxıb seyfi açdım. Saatı məktubla birlikdə seyfin ən dərin yerinə qoydum. «Ruhanə» haqlı idi. Bu hədiyyəni nə vaxtsa qoluma taxıb - taxmayacağıma hələ qərar verməliydim…

 S O N

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“15-18 yaşlı uşağın məsciddə nə işi var?" - Deputatlığa namizədin mənasız çıxışı gündəm oldu” - bu cür manşet xəbəri saytları dolaşdı. 

Bir neçə gündən sonra - sentyabrın 1-i keçiriləcək növbədənkənar parlament seçkilərində 59 saylı Quba seçki dairəsindən Yeni Azərbaycan Partiyasının namizədi olan Əlibala Məhərrəmzadənin guya ki, Qubada seçicilərlə görüş zamanı  ətrafına topladığı insanlarla danışarkən "Yoxsa gedir məscidə kimsə ona bir təriqət öyrədir, o birində gedib, başqa təriqət öyrənir. Məscidə 50-60 yaşlı insanlar getməlidir, 15-18 yaşlı uşağın məsciddə nə işi var?" deyib.

Guya, onun bu sözləri inanclı insanların yaşadığı Qubanın dindar əhalisinin qəzəbinə səbəb olub.

Ağ yalandır!!!

Tanınmış yazıçı, kouç, üstəlik də professor, həm multikultural dəyərlərdən və tolerantlıqdan, həm milli-mənəvi dəyərlərdən, o cümlədən dinimizin təbliğindən saysız-hesabsız yazılar yazan, fikirlər səsləndirən Əlibala Məhərrəmzadə nə dediyinin fərqində olan adamdır. Qubalı seçicilərlə görüşdə söhbət azyaşlı uşaqların məscidə getməsindən gedib, o da deyib ki, “hətta sivilizisasiyadan uzaq keçmişdə belə azyaşlı uşağın məscidə deyil, mədrəsəyə getməsi, savad almağı üstün tutulub. Günümüzdə - 3-cü minilliyin İKT inqilabı dövründə də, şübhəsiz, azyaşlı uşağın məscidə deyil, məktəbə getməsi vacibdir.”

Bu fikri konteksdən çıxarıb saytlarda ajiotaj yaratmaq istəyən isə sən demə, Əlibala Məhərrəmzadəyə 59 saylı Quba seçki dairəsindən alternativ olan namizədlərdəndir. 

Bu cür rəqabət olmaz. 

Qubalılar tükü tükdən seçməyi yaxşı bacarırlar. Quba üçün hələ deputat olmadan nə qədər faydalı iş görüb əslən Qubanın tanınmış nəslindın olan Əlibala Məhərrəmzadə. Burada onun yaradıcılıq- messenatlıq fəaliyyətindən olduqca cüzi faktlar gətiririk: Qubanın abadlaşdırılmasına əməli töhfələr vermək; Quba tarixi barədə kitab yazmaq; Qubada yüzlərlə insanı iş yerləri ilə təmin etmək; Qubada kitab mağazası, elm və bilik kursları açmaq; Qubada dünya çempionları yetişdirən idman klubu yaratmaq; Qubada yas mərasimi mərkəzi inşa etmək; şəhid ailələrinə və qazilərə daim qayğı göstərmək və s. və i.

Təbiidir ki, deputat seçildikdən sonra o, bu işləri daha səylə davam etdirəcək. Və mütləqdir, onu da nəzərə alaq ki, Əlibala Məhərrəmzadə Azərbaycana zəfər yaşatmış Prezident İlham Əliyevin sədrlik etdiyi partiyanın namizədidir.

Belə bir namizədi qoyub seçicilər böhtan və şərdən başqa heç nə bacarmayan kəslərə səs verərlərmi sizcə?

Məncə YOX!

Şəkildə: Əlibala Məhərrəmzadə qubalı seçicilərinin arasında

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Qarabağ bölməsi

Qreqori Petrovun "İdeal müəllim" əsəri, təhsil və müəllimlik mövzusunu dərin bir şəkildə analiz edən və oxucuları bu mövzuda düşünməyə vadar edən bir əsərdir. Əsərin əsas ideyası və qayəsi "yaxşı müəllim necə olmalıdır?" sualına cavab axtarmaqdır.

Əsərdə yer alan Raçinski obrazı, yalnız elmi nailiyyətlərə deyil, eyni zamanda insani dəyərlərə, əxlaqa və maarifləndirmə arzusuna sahib bir ideal müəllim prototipidir. Raçinski Moskva Universitetində uğurlu bir karyera qurmaq əvəzinə, kənd məktəblərində işləməyi seçir. Bu seçim müəllimlik peşəsinin mənəvi tərəfini vurğulamaqla yanaşı, müəllimlərin cəmiyyət üçün nə qədər böyük bir əhəmiyyət daşıdığını, nəlrə edə biləcəyini göstərir. O, kənd uşaqlarını maarifləndirmək üçün öz komfort zonasından çıxaraq, çətin və məsuliyyətli bir yola qədəm qoyur. Bu, onun fədakarlığını və müəllim peşəsinə olan dərin bağlılığını simvolizə edir.

Kitabda kənd məktəblərinin vəziyyətinə diqqət çəkilməsi  bizim kimi bir çox cəmiyyətlərdə hələ də bu mövzularda problemlərin aktual olduğunu göstərir. Raçinski kimi müəllimlər yalnız bilik ötürmək deyil, həm də uşaqları əxlaqlı və cəmiyyət üçün faydalı bir fərd kimi formalaşdırmaq vəzifəsini daşıyırlar. Məncə, günümüzdə müəllimlər bu örnəyi nümunə götürməyi bacarsa, gələcək nəsillərin formalaşmasında fəal rol oynaya bilərlər. 

Əsərin bədii təhlilində vurğulanması lazım olan əsas məqamlar bunlardır:

-Müəllimlərin cəmiyyət üçün fədakarlığı:

Müəllimlər yalnız bilik ötürən deyil, həm də dəyərləri formalaşdıran əsas fiqurlardır.Professor Raçinski obrazı vasitəsilə müəllimlərin fədakarlığı və cəmiyyət üçün gördükləri işlərin önəmi vurğulanır.

-Maarifləndirmə: 

Kitab maarifləndirmə yolu cəmiyyətin dəyişdirilə biləcəyini və bu dəyişikliklərin kənd məktəblərindən başlamalı olduğunu göstərir.

-Sosial ədalət:

 Kitabda kənd uşaqlarının təhsil hüququna və sosial ədalətin təmin olunmasına xüsusi diqqət yetirilir.

"İdeal müəllim" əsəri hər bir müəllimin öz peşəsinə və missiyasına yenidən baxmasına səbəb ola biləcək bir əsərdir. Kitabın verdiyi mesajları daha yaxşı anlamaq və bu mesajı həyatımıza tətbiq etmək mümkündür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Azərbaycan, doğma vətənim. Mən sənin doğma balan, aşiqin kimi səni, sənin gözəlliyini kətan üzərində vəsf etməkdən yorulmuram, doymuram”

Bu gün SSRİ Xalq rəssamı fəxri adına layiq görülmüş ilk Azərbaycanlı rəssam, əməkdar incəsənət xadimi, dövlət mükafatı laureatı, xalq rəssamı, professor Mikayıl Abdullayevin anım günüdür.

Mikayıl Hüseyn oğlu Abdullayev 1921-ci il dekabrın 19-da Bakıda anadan olmuşdur. O, 1939-cu ildə Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Rəssamlıq Məktəbini, 1949-cu ildə isə Surikov adına Moskva Dövlət Rəssamlıq İnstitutunu bitirmişdir.

Moskvada təhsil aldığı dövrdə o, burada dünya şöhrətli rəssamlardan - İ.E.Qrabar, V.V.Fakorskaya, S.V.Gerasimov və başqa görkəmli fırça ustalarından dərs almışdır.

1947-ci ildə Moskvada keçirilən ümumittifaq bədii sərgisində “Axşam” əsəri ilə iştirak etmiş və  bu əsər ona  böyük uğur və tamaşaçı marağı gətirmişdir.

Rəssamın ilk fərdi sərgisi də Moskvada keçirilmişdir.

O,  Bakıya qayıdanda artıq  tanınan və sevilən məşhur bir rəssam idi.

Mikayıl Abdullayev demək olar ki, təsviri sənətin bütün sahələrində dəzgah rəngkarlığı, qrafika, teatr dekorasiyası, monumental rəngkarlıq və s çalışıb.

Rəssamın əsərləri dünyanı bir çox 

şəhərlərində təşkil  olunan beynəlxalq 

sərgilərdə və festivallarda nümayiş olunub, 

dəfələrlə müxtəlif mükafatlara layiq 

görülüb. 1966-1967-ci illərdə Berlin və 

Leypsiqdə, eləcə də sonrakı illərdə 

başqa şəhərlərdə fərdi sərgiləri keçirilib. Onun əsərləri dünyanın müxtəlif muzey, qalereya və şəxsi kolleksiyalarında 

saxlanılır. Rəsmləri ilə yanaşı özünəməxsus yazı üslubu olan sənət 

ustasının öz yaradıcılığı və dünya 

sənətkarlığı barədə məqalələri müxtəlif qəzet və jurnallarda dərc edilib.

Rəssamın şöhrətinə yeni çalarlar gətirən “Mingəçevir işıqları” əsəri həm Moskvada, həm də Budapeşt şəhərində sərgilənib.

O, müxtəlif illərdə bir çoxxarici ölkələrdə - 

Hindistan, Əfqanıstan, Macarıstan, Polşa, 

İtaliya və digər ölkələrdə yaradıcılıq 

ezamiyyətlərində olmuş və təəssüratlarını 

əsərləri ilə ifadə etmişdir.

Əsasən tematik tablolar ustası kimi tanınan Mikayıl Abdullayev portretlər də yaratmış, bir sıra kitablara illüstrasiyalar da çəkmişdir.

Onun portretləri arasında Üzeyir Hacıbəyovun portreti xüsusi diqqət çəkir. 

Vətəni qarış-qarış gəzməyi çox sevən rəssamın cənub bölgəsinə olan səfərindən yadigar qalan əsərləri o qədər maraqlı və baxımlı idi ki, onlardan biri - “Sevinc” lövhəsi 1958-ci ildə Brüsseldə keçirilən Ümumdünya sərgisində gümüş medala layiq görülüb.

Rəssam elə 1974-cü ildə layiq görüldüyü Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı adını da məhz bu tablolarına görə almışdır.

Mikayıl Abdullayev Azərbaycan təsviri sənətin inkişafında göstərdiyi xidmətlərə görə 1955-ci ildə Azərbaycan SSR Əməkdar 

İncəsənət Xadimi fəxri adı alıb. 1958-ci ildə

SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının müxbir üzvü seçilib. 1963-cü ildə SSRİ Xalq rəssamı 

fəxri adına, 1969-cu ildə beynəlxalq 

C.Nehru mükafatına, 1974-cü ildə 

Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatına layiq 

görülüb. Xüsusi ilə qeyd etmək lazımdır ki, o, SSRİ Xalq rəssamı fəxri adına layiq 

görülmüş ilk Azərbaycan rəssamı 

olub.

O, həmçinin bir neçə dəfə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı seçilib. 

Mikayıl Abdullayev 2002-ci il avqustun 21-də ömrünün 81-ci ilində vəfat etmişdir.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Yazıçı və cəmiyyət rubrikasında Yunus Oğuzun “Lazımsızlıq sindromu” məqaləsini təqdim edir. 

Cəmiyyət  fərdlərdən  ibarətdir. Fərdlər cəmiyyətdə lazımsızlığını anlayanda faciə başlanır. Əslində bu ən böyük faciədir! 

Ən böyük tənhalıqdır! 

Kimisi intihar edir, kimisi əl-qolunu sallayıb laqeydcəsinə yaşayır. 

Kimisi yenə də lazımlılığını göstərmək üçün cinayətlərə əl atır. 

Kimisi bütün bunları unutmaq üçün narkotik qəbul edir, içkiyə qurşanır. Kimlərsə də özünü dini təriqətlərdə axtarmağa başlayır və fərd kimi əriyir. Bu zaman o ancaq imamına, mollasına lazım olur. Fətva verildikdə onu düşünmədən həyata keçirməyə çalışır. Cahillik və xurafat da belə yaranır. Yenə də apatiya! Bununla da cəmiyyətin  deqradasiyası başlayır. 

Yaxşı ki, hələ də  mental hisslərimiz qalır, yəni övlad böyütmək, oxutmaq, toylarını etmək, nəvə-nəticə görmək tam silinib getməyib. Bu da lazımlılığın təsəllisidir. 

Ya da çoxları özlərini cəmiyyətə elə  göstərirlər ki, guya cəmiyyətə doğrudan da lazımdırlar. Başını qaldırıb gözlərinin içinə  baxanda anlayırsan ki, özü də bunu başa düşür, amma üzə vurmur. O ömrünü beləcə başa vurur. Təəccüblüdür ki, bunu bəziləri heç başa düşmürlər. Belə cəmiyyətlərdə yaltaqlıq, yalan danışmaq, mədhiyyə  demək, rüşvətxorluq, satqınlıq, xainlik, qohumbazlıq, maliyyə dostluğu lazımlılığın  ən yüksək pilləsi olur.  

Beləcə lazımsızlığın sindromu yaranır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)

Əkbər Qoşalı - “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Rusiya Federasiyası prezidentlərinin (Yeltsinin, Putinin özünün və Medvedevin) Azərbaycan Respublikasına bütün öncəki səfərləri bizim ərazi bütövlüyümüzün pozulduğu, suverenliyimizi respublika boyu təmin edə bilmədiyimiz dönəmlərdə olub. - Prezident Vladimir Putinin avqustun 19-da Azərbaycana rəsmi səfəri bax bu anlamda fərqli bir səfərdir. Nə qəribədir, indi Rusiya Federasiyasının özünün ərazi bütövlüyü pozulub və Putin belə bir durumda ilk xarici səfərini Azərbaycana gerçəkləşdirmiş oldu... 

Belə yüksək səviyyəli görüşlərdə biz həmişə ərazi bütövlüyündən danışmaq zorunda qalırdıq. Gün doğmadan nələr doğdu - Azərbaycan Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin siyasi iradəsi, uzaqgörənliyi, Dövlət-Xalq birliyi, şəhidlərimizin, qazilərimizin, bütövlükdə Silahlı Qüvvələrimizin qəhrəmanlığı xarüqələr yaratdı: yeni gerçəkliklər meydana çıxdı, mötəbər gündəliklər tamamən dəyişdi! - Azərbaycan Prezidentinin Rusiya Federasiyası Prezidenti ilə Birgə Mətbuat konfransında vurğuladığı kimi: “Ötən ilin sentyabrından sonra regionda tamamilə yeni şərait yaranıb. Azərbaycan öz suverenliyini və ərazi bütövlüyünü tam şəkildə bərpa edib.

Təbii ki, yeni şərait Cənubi Qafqazda möhkəm və uzunmüddətli sülhün bərqərar olması üçün yeni imkanlar açır”.

Prezident Putinin səfəri ilə bağlı ölkəiçi, ölkədışı çox fərqli yorumlar tirajlandı - bu da başa düşüləndir: söhbət Rusiya-Ukrayna müharibəsi, Kursk hadisələri və digər beynəlxalq hadisələr fonunda baş verən səfərdən gedir. Lakin sanıram bir çox iddia və yorumlara görə bəzi aydınlıqları bölüşməkdə yarar vardır:

1) Azərbaycan Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibənin ədalətli şəkildə bitməsində maraqlı olan səmimi ölkədir; Azərbaycan Ukraynanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir - bunu fərqli səviyyələrdə, fərqli platformalarda və dəfələrlə açıqlayıb;

2) Azərbaycan Ukraynaya irimiqyaslı humanitar yardımlar göndərən azsaylı səmimi ölkələrdəndir və bəlkə, Rusiya-Ukrayna yüksək səviyyəli görüşləri də məhz Bakıda keçirilə bilər. Bəlkə sabah-birisigün bu planda bir “Bakı Qrupu” yaradılar - nə bilmək olar?..

Yəni hər kəs fərqində olmalı, dəyərini, qədrini bilməlidir ki, burada, qarşıduran tərəflərlə uzunmüddətli iqtisadi, ictimai-siyasi və b. bağlara malik olan, dialoq içində ola bilən səmimi dövlət var. (Açığı, Azərbaycan və qardaş Türkiyə öndə olmaqla, belə dövlətlərin sayı, toplam, bir əlin beş barmağı qədər görünür)…

3) Kursk Azərbaycanın ərazisi deyil, Kurska görə qayğılanmalı tərəf də biz deyilik, təbii. 

Kreml Kurska görə necə qayğılanıb-qayğılanmır, hansı proqramları ertələyir-ertələmir - bu, bizim mövzu deyil;

4) Dövlətlərarası münasibətlər üçün müstəsna önəmə malik olan daşımaçılıq (nəqliyyat) dəhlizləri günümüzdə çox vacibdir. Hələ-hələ Dehli-Tehran-İrəvan xəttində “Orta dəhliz”ə alternativ arayışı kimi bir əsintinin olduğu dönəmdə bu mövzuda Bakıda yüksək səviyyəli ismarıcların verilməsini gözardı etmək olmaz. Quzey-Güney, Gündoğar-Günbatar daşımaları illa Azərbaycandan keçməlidir və keçəcəkdir. Qucaqdəyişdirən Ermənistan öz yanlış siyasəti, boyunu, büdcəsini aşan iddiaları ilə ya bir daha dalan olacaq ya da Zəngəzura yaşıl işıq yandıracaq. 

Bəli, Azərbaycanın torpaqlarında uyğun daşıma dəhlizləri üzrə həm dəmir yolu, həm avtomobil yolu bölmələri tam şəkildə gerçəkləşərək, uğurla çalışır. Örnəyi, söhbət, Quzey-Güney yönündə ildə 15 – 30 milyon ton (!) yükün daşınmasından gedir. Təsəvvür edin: əgər bizim infrastrukturu cırtdan Ermənistan ərazisinə şərti proyeksiyalayası olsaq, həmin sözügedən dəmir yolu çağdaşlaşdırılması üçün tələb olunan (təxminən) 120 milyon dollar (!) dəyərində vəsaiti Ermənistan hansı resurslar hesabına qarşılaya bilərdi? 120 milyon dollar bizim relyef üçün yetərlidirsə, Ermənistan üçün bu, bəlkə 50% daha artıq (180 milyon dollar) vəsaitlə zar-zor mümkün olardı. Amma əlbəttə, olmayacaq - Ermənistanda o qədər vəsait hardandır? Yaxud dalana kim və nə üçün yatırım etsin ki? Hələ-hələ Qafqazda Azərbaycan kimi güvənli -  sözü imzası qədər keçərli, imkanlı bir dövlət varsa!.. 

Yəni məsələlərə bir də bu yöndən baxmaq lazımdır. 

5) Rusiya qazının alınması, satılması məsələsinə gələk. Əgər satan varsa, illa alanlar bulunacaqdır - elə deyilmi? Qaz almaqçün öz hikkələrini boğmağa vadar ölkələr yoxdurmu guya? Guya rus qazı Ukrayna torpaqları üzərindən (daha doğrsu, altından) Avropaya ötürülmürmü? Bir belə alış-veriş mənzərəsi varsa, onda elə (el sözüylə desək), “qoy, mən olum alma dərən”…

6) Ekoloji qayğılar, iqlim dəyişiklikləri, təbii hadisələr sınır tanımır. Və biz dünyanın ən böyük əraziyə malik dövləti ilə sınır, o cümlədən (suyu azalan) Xəzər qonşusuyuq. “Ekoloji fəlakətin meydana çıxmasını artıq açıq-aşkar görürük”. - Üstəlik, Azərbaycan COP29-un evyiyəsidir. Bu il respublikamızda “Yaşıl Dünya naminə Həmrəylik İli”dir. Ona görə də, “Mümkün ekoloji fəlakətin qarşısını almaq üçün birgə tədbirlərin görülməsi də nəzərdə tutulur”.

7) Azərbaycan fermerlərinin öz məhsullarını satmaqçün gələnəksəl iri bazarları Rusiya Federasiyası şəhərlərindədir. Əgər, ikitərəfli münasibətlər bu planda yeni perspektivlər açırsa, bundan uzaq durmalıyıq, yoxsa, imkanlardan maksimum yararlanmalıyıq? 

Aristotel məntiqi olsun, Lütfizadə məntiqi olsun - hansı məntiq öz xeyrindən uzaq dur deyir? Ağlın yolu birdir və avqustun 19-da Bakıda Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında imzalanmış sənədlər də bunu sübut edir:

- “Azərbaycan Respublikasının ixracın və investisiyaların təşviqi Agentliyi - AZPROMO ilə “Rusiya Birbaşa İnvestisiyalar Fondunun idarəedici şirkəti” Səhmdar Cəmiyyəti arasında Anlaşma Memorandumu”;

- “Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi ilə İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi və İnsan Rifahı sahəsində Nəzarət üzrə Federal Xidmət (Rusiya Federasiyası) arasında qida məhsullarının təhlükəsizliyi sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş”;

-  “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Rusiya Federasiyası Hökuməti arasında bitki karantini və mühafizəsi sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş” və s.

8.) Rusiya sanksiyalar altındadır, Rusiya beynəlxalq birliyin təzyiqi ilə üz-üzədir və s. - Biz bunları danmırıq amma bunların qayğısını bizmi çəkməliyik, buna sair faturalar bizəmu çıxmalıdır, bəyəm? Yaxşı, həmin Rusiya Federasiyası BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən biri, ən çox nüvə başlığına, ayrıca, ən böyük əraziyə malik olmaqda davam etmirmi? Rusiya Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının, dünya əhalisinin az qala yarısını təşkil edən BRHÇS-in (BRICS; Brasil, Russia, India, China, South Africa) qurucu-üzvü deyilmi? 

Fransanın BMT Təhkükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən biri və nüvə dövləti olduğunu tez-tez qabardan opponentlər, Rusiyanın eyni statuslu olduğunu da görməzdən gəlməməlidir.

Bəli, biz Rusiya-Azərbaycan tarixinə bələdik, yaddaşımız da korşalmayıb, ən yaxın tarixdə Ermənistanın Rusiyanın forpostu olaraq necə şitəndiyini də yaxşı xatırlayırıq; ancaq o mövzular ki onu biz çözmürük, çözə bilmərik - bax, onlara görə ittiham olunmağımız ədalətli deyil. Siyasətin fəlsəfəsi üzrə irəliləmək - mümkün olanı əldə etmək ən uslu yoldur.

Biz öz dövlətimizin, öz xalqımızın çıxarlarından çıxış etməkdə haqlıyıq. Dövlətlərarası münasibətlər bəyəm yalnız sevgi ilə qurulurmu? Dövlət emosiyalarlamı idarə olunur? - Bu ritorik sualların cavabları aydındır, sanıram. 

Azərbaycan Prezidentinin düşünülmüş, uzaqgörən siyasəti öz uhulət-suhuləti ilə seçilir. Biz belə uhulət-suhulətli siyasətin parlaq sonuclarını görmüşük. 

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə " Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə" rubrikasının qonağı unudulmaz, qəlblərdə, yaddaşlarda öz silinməz izini salan Xalq yazıçısı İsa Muğannanın nəvəsi- davamçısı yaşının az olmasına baxmayaraq imzası ilə oxucularının qəlbində yer alan Səma Muğannadır.

-Xoş gördük, əziz Səma xanım. Nəsrə olan sevginiz göz qabağındadır.

"Qeyb olan uşaqlıq" adlı kitabınız da oxucularınız tərəfindən çox bəyənildi, uğurlarınız bol olsun.

Poeziya qəlbin sözlərə söykənərək danışmasıdır. Bəs Səma xanıma elə bu an üçün desək ki: " Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə”, Səma xanım bizə hansı şeiri söyləyər?

-Xoş gördük, Ülviyyə xanım. Həqiqətən, gözəl rubrikadır, çox şad oldum. Poeziya Ədəbiyyatın bir qoludur, amma Səmanın dünyasında isə işıqdır. "Qeyb olan uşaqlıq" romanımda da keçidlərdən istifadə edərək qələmə almışam, düşünürəm ki, yazılan şeirlərin də keçidi elə misralardır. Şeirin misraları şifrə kimidir, açılması isə çox çətin. Ruhumun səsini dinləyərək ilk  söyləyəcəyim şeir Bəxtiyar Vahabzadənin "Yaman darıxmışam" şeiri olar. "Darıxmışam" sözünün mənasını insanlar yalnızca hüznlü, kədərli, yarım qalmış bir gənc oğlanın, yaxud qızın sevgisi adlandıra bilərlər, amma darıxmaq özü də bir gözəllikdir. Bu şeiri seçməyimdə səbəbkar dəyərli biologiya müəlliməm, sirdaşım, müəllimdən ötə rəfiqəm Elnarə Nərimanovadır. 9-cu sinifi bitirməyimə az qalmışdı, müəllimim məndən bu şeiri səsləndirməmi istədi. O vaxtdan qiraətlə də məşğul oluram, amma o sadəcə hobbimdir, bəlkə də, gələcəkdə qələmim kimi onu da inkişaf etdirərəm. Şeir söyləmək mənim üçün ikinci Səma ilə danışmaqdır. O şeiri ona səsləndirib göndərdiyim an etibarilə qərar verdim ki, qabiliyyət imtahanım üçün də bu şeiri seçəcəyəm. 11-ci sinifdə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət İncəsənət Universitetinə qabiliyyətə hazırlaşdığım zaman da "Yaman darıxmışam" şeirini seçdim və müəllimim, ustadım Rəşad Səfərov imtahana məni hazırladı. Mənə qabiliyyət imtahanımda da uğur gətirən məhz o şeirin olduğunu düşünürəm və bunun üçün Elnarə xanıma təşəkkür edirəm. Onun ruhu, qəlbi də sənətdir, sevginin bütövləşmiş halıdır. "Ruhu şeir qadın" adlandırıram, çünki şeir bir işıqdır və onun gözlərinə baxanda bu işığı görmək mümkündür. Bəxtiyar Vahabzadəni Mikayıl Müşfiq kimi sevgi şairi adlandırırlar, amma düşünürəm ki, "pıçıldayan ulduzlar" adlansa, daha gözəl olar, çünki onun şeirləri mənim üçün işıqdır, ulduzdur. Eynilə bu şeir də. 

Yaman darıxmışam…

(Bəxtiyar Vahabzadə)

Yaman darıxmışam səninçün, yaman!

Mən əsir düşmüşəm öz istəyimə.

Nifrəti gizlətmək asandan asan

Sevgini gizlətmək mahalmış, demə!

Haraylar yüksəlir könüldən yenə,

Bu necə haraydı, bu necə haydı?

Öhdəmdən gələrdim… gözüm üzünə,

Qulağım səsinə darıxmasaydı…

Yaman darıxmışam… Bu nədir yenə

Ağlım sağa baxır, ürəyim sola.

Ürəyim dönübdür göy göyərçinə

Qonub sən gedəli sən gələn yola.

Yaman darıxmışam… Hər axşamçağı

Arzumu günəşin telinə sardım.

Mənimlə olsaydı, mən darıxmağı

Zamana en uzun ölçü sanardım…

Yuxuma gəlmişdin… Qısıldıq küncə

Danışdıq… Yel əsdi… Dağıldı dərd-qəm.

Kölgəyə dönmüşdüm, səni görüncə

Sənin işıgında yox oldu kölgəm…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)