“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Uşaq saatı davam edir. Bu gün sizlərə Klassik uşaq ədəbiyyatından seçmələr sırasından Teymur Elçinin “Can nənəm” şeiri təqdim ediləcək.

Teymur ELÇİN

CAN NƏNƏM

Qucağında, nənə, sən

 Layla dedin mənə sən.

Mənim mehriban nənəm,

Əziz nənəm, can nənəm.

Böyümüşəm, nənə, mən,

Qoy tutum əllərindən.

Mənim mehriban nənəm,

Əziz nənəm, can nənəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Firidun bəy Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası may ayında da çox gərgin iş qrafikindədir. Kitabxanada rəngarəng tədbirlər keçirilir. Oxucuları məlumatlandırmaq üçün kitabxananın direktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi Şəhla Qəmbərovaya müraciət etdik.

OXU SAATI   

Ondan başlayaq ki, mayın 3-də Bakı Kitab Mərkəzində Səssiz Ünsiyyət-Jest Dilinin İnkişafına Dəstək İctimai Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə mərkəzin uşaq guşəsində görüş keçirdik. Görüşün qonağı ictimai xadim, Dünya Azərbaycanlılarının Mədəniyyət Mərkəzinin vitse-prezidenti və “Ümidlə gəl”  xeyriyyə layihəsinin rəhəri Hacı Quliyev idi.

Tədbirdə sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün 3 nömrəli  xüsusi internat məktəbinin və  177 nömrəli tam orta məktəbin 5-ci sinif şagirdləri və digər oxucular  iştirak edirdi.

Hacı Quliyev mərkəzə gələn şagirdlər üçün “Bizim böyük qələbəmiz” və Humayun Sevincin “Qarabağ şahzadəsi” kitabını oxudu.

Kitablardakı mətnləri sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün jest dilində “Səssiz Ünsiyyət-Jest Dilinin İnkişafına Dəstək” İB-nin jest dili sədri və təlimçisi Şamil Sabirzadə təqdim etdi.

Tədbirin keçirilməsində əsas məqsəd sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların cəmiyyətə tam və səmərəli inteqrasiyasını, informasiya əldə etmək və özlərini inkişaf etdirmək imkanlarını, o cümlədən, həmin uşaqlara mədəni xidmət göstərməklə sosial reabilitasiyalarını təmin etmək idi.

 “ULU ÖNDƏRİN İŞIĞINDA”  

Mayın 7-də kitabxanamızda Ümummilli lider Heydər Əliyevə  həsr olunmuş “Ulu Öndərin İşığında” adlı kitabın təqdimat mərasimi keçirildi.

İstedadlı şagird, şair-publisist Sevindik Nəsiboğlunun “Ulu Öndərin İşığında” adlı kitabında Azərbaycan xalqının taleyində müstəsna xidmətləri olan Ümummilli liderin həyat yolundan, Vətən naminə apardığı mübarizələrdən bəhs olunur.

Tədbirdə filologiya elmləri doktoru pr. Asif Rüstəmli, şair, publisist Əli Rza Xələfli,  “Xatirə kitabı” redaksiyasının baş redaktoru Nəzakət Məmmədova, Sevindik Nəsiboğlunun təhsil aldığı məktəbin  müəllim kollektivi, 1 nömrəli UGİM-nin dərnək üzvləri və digər qonaqlar iştirak edirdilər.

Tədbiri giriş sözü ilə açaraq çıxışımda qeyd etdim ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev öz olkəsini gerçək müstəqilliyə qovuşdurmaqla nəhəng tarixi şəxsiyyət, qüdrətli və müdrik dövlət xadimidir. Azərbaycan xalqı yeni əsrə məhz Heydər Əliyevin parlaq zəkasının işığında qədəm qoymuşdur. Bugünkü müstəqil Azərbaycan Ulu Öndərin şah əsəridir. Müstəqil Azərbaycanımızı qoruyub saxlamaq hər bir gəncin və hər bir azərbaycanlının vətəndaş vəzifəsidir. Bu baxımdan Heydər Əliyev irsinin təbliğ olunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi vacib məsələdir.

Pr.Asif  Rüstəmli çıxışında təqdimatı keçirilən “Ulu Öndərin İşığında” adlı kitabın gənc müəllifinin Ulu Öndərə olan sonsuz sevgisini qeyd etdi. Həmçinin, Sevindiyin zəngin dünyagörüşü,  vətənpərvərlik ruhu, zehni, qabiliyyəti ilə seçilən bir gənc olduğunu qeyd etdi. O, gənc müəllifin kitab təqdimatının məhz Respublika Uşaq Kitabxanasında  keçirilməsi əhəmiyyətindən danışaraq, bu cür tədbirlərin istedadlı yeniyetmələrə dəstək olduğunu bildirdi. Belə istedadlı gənclər sayəsində gələcəkdə Azərbaycan ədəbiyyatının, poeziyasının, mədəniyyətinin, incəsənətinin daha da inkişaf edəcəyinə dair əminliyini dilə gətirdi.

Təqdimatda çıxış edən digər qonaqlar tərəfindən istedadlı uşaq və yeniyetmələrin üzə çıxarılmasında, məktəblilərin hərbi-vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmasında belə tədbirlərin təşkilinin əhəmiyyətindən söz açıldı, bu gün ölkədə həyata keçirilən gənclər siyasətinin, gənclərə göstərilən diqqət və qayğının əsasında ölkə üçün layiqli vətəndaş və sağlam nəslin yetişdirilməsi dövlət siyasətinin əsas vəzifələrindən olduğu bir daha vurğulandı.

Məktəblilər gənc yazara suallar ünvanladılar. 15 yaşlı gənc müəllif bütün sualları böyük həvəslə cavabladıqdan sonra ən maraqlı sualı təqdim edən şagirdə öz kitabını hədiyyə olaraq bağışladı.

“BÖYÜK AZƏRBAYCANLI”

Mayın 13-də kitabxanasında yazıçı Zahirə Cabirin Ümumilli lider Heydər Əliyevin 101 illiyinə həsr olunmuş “Böyük Azərbaycanlı” adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirildi. Tədbirdə 7 nömrəli tam orta məktəbin 5-ci sinif şagirdləri iştirak edirdi. 

İlk öncə keçirilən təqdimatda Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirildi və Ümummilli lider Heydər Əliyev və Azərbaycanın suverenliyi uğrunda canlarını fəda etmiş igid oğulların əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Daha sonra şagirdlərə “Ana laylası” adlı slayd nümayiş etdirildi.

Kitabdakı hekayələr real tarixi hadisələr əsasında işıqlandırılmaqla ömrünü  sevdiyi xalqına, onun müstəqilliyinə, dövlətçiliyinə həsr edən, xalqın sevgisi və məhəbbəti ilə ucalan şəxsiyyət – Heydər Əliyevə həsr olunub. “Böyük Azərbaycanlı” adlı kitabın  ərsəyə gəlməsinin əsas məqsədi ulu öndərin uşaqlığını bir nümunə olaraq kiçik yaşlı oxuculara  təqdim etməklə, onun milli-mənəvi dəyərlərimizin qoruyucusu kimi yüksək mənəvi keyfiyyətlərini göstərməkdir. Ulu Öndərin keçdiyi həyat yolunu, yüksək mənəvi keyfiyyətlərini boyüməkdə olan gənc nəslə təqdim etməkdir. Bu, uşaqların ölkənin  layiqli vətəndaşları kimi yetişməsinə zəmin yaradacaqdır.   

Ümummilli lider Heydər Əliyevin  şəxsiyyəti, ideyaları, ömür yolu və irsi əsasında şagirdlərin dünyagörüşü zənginləşir, vətənpərvərlik, insansevərlik  hissləri artır. Onlar yaxşı nümunələrin, nəcib ideyaların əbədiyaşarlığı uğrunda mübarizəyə ruhlanırlar.

TƏLƏBƏ TƏQDİMATLARI  

13 may tarixində kitabxanamızda BDU–nun Şərqşünaslıq fakültəsinin Regionşünaslıq ixtisası üzrə istehsalat təcrübəsində olan IV kurs tələbələrinin təqdimat tədbiri keçirildi. 

Tədbirdə BDU-nin Şərqşünaslıq fakültəsinin dekanı, dosent Aydan Xəndan, ərəb filologiyası kafedrasının müdiri dosent Vüqar Qaradağlı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Mehman Tarverdiyev, AMEA-nın M.Füzuli adına Əlyazmalar İnistitunun baş eksperti Mustafa Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin İşlər İdarəsinin İctimai-Siyasi Sənədlər Arxivinin Beynəlxalq əməkdaşlıq, tərcümə və ictimai əlaqələr bölməsinin müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şəhla Abdullayeva ekspert qismində, tələbələr və kitabxana əməkdaşları iştirak edirdilər.

Çıxışımda qeyd etdim ki, istehsalat təcrübəsində iştirak edən tələbələr  kitabxananın xarici ədəbiyyat böməsinə aid  300 adda ərəb və fars dillərində yazılmış Misir, Suriya, Livan, Tunis, İraq, İordaniya və İran uşaq ədəbiyyatından nümunələri tərcümə edərək geniş məzmunlu, məlumat xarakterli, annotasiyalı araşdırmalarını təqdim edirlər.

Fakültənin tələbələri Muhammədəli Axundov “Ərəb və Fars dilli uşaq ədəbiyyatından mülahizələr”, Kamran Rəhmanlı isə “Ərəb və ərəb uşaq ədəbiyyatı” adlı mövzuda təqdimatı diqqətə çatdırdılar. Təqdim olunan videoçarxlarda qeyd olunmuş ölkələrin tarixi, coğrafiyası və ədəbiyyatı, xüsusilə uşaq ədəbiyyatının təşəkkül tapması və inkişafı haqqında məlumat verdikdən sonra ərəb ölkələrində müasir uşaq ədəbiyyatının inkişaf prossesi və tanınmış yazarlar haqqında ətraflı çıxış etdilər. Həmçinin, təqdimat Azərbaycan və ərəb dilllərində ədəbi nümunələrlə diqqətə çatdırılıb, tərcümə olunmiş nağıl, hekayə və  şeirlərdən nümunələr səsləndirildi. 

Təqdimatdan sonra ekspertlər öz fikirlərini və tövsiyələrini bildirməklə tələbələrə gələcək fəaliyyətlərində uğurlar arzu etdilər. Həmçinin, kitabxana tərəfindən irəli sürülən ideyanın gənclər üçün faydalı olduğunu qeyd etməklə bu layihənin və əməkdaşlığın davam etdirilməsini məqsədəuyğun saydılar.

İstehsalat təcrübəsinin yekununda fakültə və kitabxana rəhbərliyinin iştirakı ilə tələbələrin təcrübə nəticəsində əldə etdikləri biliklərlə bağlı müzakirələr aparıldı, onların fəaliyyəti qiymətləndirildi. 

Tədbirin sonunda qonaqlar ərəb və fars dillərindən tərcümə olunmuş  kitab sərgisi ilə tanış oldular.

May ayı boyunca yenə də tədbirlərimiz davam edəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)

Bildiyiniz kimi, tarixi romanlar müəllifi Yunus Oğuzu Özbəkistanda da maraqla oxuyurlar. Yazıçı nəşriyyat hesabına dərc olunur, əsas özəllik budur. Çünki çox az sayda yazıçımız xarici ölkələrdə nəşriyyat hesabına çap olunurlar. 

Yazıçı ilə bağlı Özbəkistandan növbəti xəbəri alınca yazıçının özünə müraciət etmək qərarına gəldik. 

-Yunus bəy, hər vaxtınız xeyir. Eşitdik ki, Özbəkistanda əsər nəşri ilə bağlı müqavilə imzalamısınız. Sirr deyilsə, söhbət hansı nəşriyyatdan gedir?

-Müqaviləni Özbəkistanın BƏYAZ MMC şirkəti ilə imzalamışam. Daha dəqiq desəm, direktor B. Tükliyevin təmsil etdiyi BƏYAZ MMC ilə mənim aramda Özbəkistan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə və "Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında" Qanuna uyğun olaraq müqavilə imzalanıb.

-Söhbət hansısa konkret əsərdənmi, yoxsa bütün yaradıcılığınızdan gedir? 

-Qeyd edim ki, bu müqavilə ilə mən yazdığım "Əmir Teymur" kitabının hüquqlarını sözügedən şirkətə verirəm. Şirkət kitabdan istifadə etmək, yeni mülkiyyət hüququnu satmaq və ya başqa yolla vermək yolu ilə əsərin nüsxələrini yaymaq, xüsusi səlahiyyət olmadan hər hansı dövlət orqanında və digər təşkilatlarda əsəri məhkəmədə müdafiə etmək imkanı əldə edir.

-Təşəkkür edirik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Zaur İlhamoğlunun şeirləri təqdim ediləcək.

Qaçış

Biz bəzən qaçırıq öz-özümüzdən,

Sürətə baxmırıq, yola baxmırıq.

Elə qaçırıq ki, yolumuz üstə,

Sanki arxamızdan iz buraxmırıq.

Bu günü yaşayıb sabaha baxıb,

Görmürük dünəndə nə qaldığını.

Yaman unuduruq bugünkü günün,

Dünənin üstündə ucaldığını.

Babamız kahada yuva qurmuşdu,

Biz isə fəzada yuva yaratdıq.

Kahada yetişən düşüncələrdən,

Fəzalar kəşf edən idraka çatdıq.

Qaçdı öz-özündən insan övladı,

Atdı keçmişini, tamam unutdu.

Dünəndə özündən alçaq olanı,

Bu günü özündən yüksəkdə tutdu.

Gələcək yaratdı öz əlləriylə,

İmkanlar gözünə sonsuz göründü.

İnsanın zəkası, insanın ağlı,

İnsanı məhv edən qüvvəyə döndü.

Özü öz bəxtini yazmaq istədi,

Bilmədi bir zaman qələmi sına.

Allahın əliylə yaranan insan,

Düşərmiş Allahlıq iddiasına.

Amma düşünməyir qoca dünyanın,

Əzəldən kökündə bir qanunu var:

"Bir vaxt ağlasığmaz olan yüksəklik,

Bir gün də uçulub tamam məhv olar".

Bu qaçış, bu sürət, bu cür estafet,

Dünyanı içindən dağıdacaqdır.

Hansı ki, nöqtədən qaçış başladı,

Yenə o nöqtəyə qayıdacaqdır.

Şəkillərim

Düzdüm şəkilləri masanın üstə,

Baxdım şəkillərə, baxdım birbəbir.

Şəkillər ömrümdən keçən günləri,

Rəngli çalarlarla mənə göstərir.

Fəsillər əks olur şəkillərimdə,

Hər şəkil bir yazmış, bir qışmış demək.

Bir vaxtlar ömrümə sığa bilməyən

Zaman şəkillərə sığışmış, demək.

Hər biri xatirə... Gözüm önündən

Keçir bircə-bircə gözlərim dolur.

Niyə də dolmasın?

Dünən gördüyüm

Bu gün mənim üçün görünməz olur.

Niyə də dolmasın?

Dünən yanımda

Dayanan insanlar bu gün yoxdursa.

Niyə də dolmasın?

Yaş ilə yaşın,  

Dünənlə bu günün fərqi çoxdursa.

Hər şəkil ömrümün bir mərhələsi,

Keçir ömür yolum şəkillərimdən.

Baxdıqca hər şəklə geridə qalan,

Yaşanmış ömrümə qayıdıram mən.

Ax, uşaqlıq şəklim... Döndüm bir anda,

Həmin dəcəlliyim, şıltaqlığıma.

Ağlıma gəlməzdi uşaq olanda,

Şəkildən baxacam uşaqlığıma.

Bu ki məktəb vaxtı, əvəzedilməz,

O günlər, görəsən, nə tez dəyişdi?

Sinif yoldaşlarım, müəllimlərim,

Hamısı birbəbir yadıma düşdü.

Bu filan şəkildir, bu filan yerdir,

Təzə yaşanılıb bunlar elə bil.

Nələri geridə buraxdığımı,

Mənə asta-asta göstərir şəkil.

Zamanın hökmüdür - dəyişər günlər,

Zamanın hökmünə hər kəs baş əyir.

Bir zaman ömürdə yaşanan anlar,

Bir şəkil diliylə "əlvida" deyir.

Ömrünün cızdığın cizgilərindən,

Danışar şəkillər, dinər şəkillər.

Vaxt keçər, gün gələr, hansısa zaman

Şirin xatirəyə dönər şəkillər.

Gənclik nəğməsi

Zamanın qanunu, ömrün hökmü var,

Yaş üstə yaş gəlir, yaşlanır insan.

Dünənin sevinclə keçdiyi anı,

Bu günü özünə dərd sanır insan.

Qocalmaq istəmir yaş ötsə belə,

Ömrün nə qışında, nə baharında.

Nə qədər gənclik var, rəqs etmək istər,

Gənclik nəğməsinin sədalarında.

Gənclikdə doyumsuz yaşamaq eşqi,

Gənclikdə min arzu, min bir dilək var.

Gənclikdə vurulmaq, könül bağlamaq,

Gənclikdə yorulmaz sevən ürək var.

Gəncsən, qoyacaqsan dağı dağ üstə,

Qolunda güc vardır, dizində təpər.

Göyü titrədərsən, sənin əllərin

Göydən ulduzları başına səpər.

Gənclikdən başlanır keşməkeşli yol,

Ağır sınaqlarla üz-üzəsən sən.

Gəncsən, bilirsən ki, bu sınaqlardan,

Gəncliyin gücüylə keçə bilərsən.

Gənclik bir çiçəkdir, onun ətrini

İnsan ehtirasla içinə çəkər.

Sən ondan doymamış zamanın yeli,

Onun ləçəyini uçurar, tökər.

Sürətlə dövr edər ömür müddəti,

Bir göz qırpımında illər dəyişir.

Saçlar ağardıqca, üz qırışdıqca,

Görürsən gəncliyin sonu yetişir.

Arzular yaranır coşqun ürəklə:

"Nə olar gəncliyi yaşayım hələ"

Ömür qapısını açıb gedəcək,

Sən onu saxlamaq istəsən belə.

Gedəcək vəfasız sevgili kimi,

İstər başına döy, sinəni dağla.

Çalış, o anadək öz gəncliyindən,

Özünə bir şirin xatirə saxla.

Ötən gəncliyinə çox üzülmə sən,

Onun da müddəti, zamanı dolmuş.

Əsası odur ki, deyə biləsən:

- Mənim gör nə gözəl gəncliyim olmuş.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizin üçün bu dəfə nələri seçdim? Həqiqətən də çox maraqlı məlumatları. Hansıları ki, çox bəyənəcək, yaddaşınızda saxlayacaqsınız. Mövzu yağışdır. Niyə yağış? Çünkü mayın ortası olsa da havalar yağmurlu keçməkdədir.

1. Portuqaliyada yağışın yağması işə getməmək üçün üzrlü səbəb sayılır.

2. Braziliyanın Para şəhərində sakinlər saatlarını yağışa görə tənzimləyirlər, çünki hər gün eyni vaxtda leysan yağır.

 3. "Yağışın ətri" dediyimiz qoxu olmur. Yağışa iy verən maddə "geosmin" adlanır.

 4. İlk dəfə radioda hava proqnozlarının yaranma səbəbi yağış olub. Amerikalı radiostansiya sahibi bir gün yağışa düşdükdən sonra radiosunda sutkada bir neçə dəfə yağış haqda məlumat verən yeni rubrika açıb.

 5. XVII əsrdə Böyük Britaniyada yağış haqqında qanun mövcud idi. Onun əsasında səhv məlumat verən sinoptiki edam edirdilər.

 6. Hidrometeorologiya mərkəzinin bütün ifadələrinin konkret mənası var. Məsələn, "qısamüddətli yağış" dedikdə yağış 3 saatdan çox davam etməyəcək, "yağış gözlənilir" dedikdə yarım gündən az davam etməyəcək mənasına gəlir. "Əhəmiyyətli yağıntı olmayacaq" yağışın yağmaması mənasına deyil, hər kvadrat metrə 0,3 litrdən çox yağıntı düşməyəcəyi mənasına gəlir.

7. ABŞ-ın Ohayo ştatının Uaynsberg şəhərində hər il 29 iyulda yağış yağır. Bu artıq 100 ildir ki davam edir.

8. Hər il yerə 519 000 km3 yağıntı düşür (hər km3 milyard ton sudur).

9. Ən ağır dolu 1986-cı ildə Gopalganja yağıb. Bir dolunun ümumi ağırlığı 1 kq-dan çox idi. Bu "yağışdan" 92 nəfər həyatını itirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Bu günün işini sabaha qoyma. Ondansa bölgü apar: sabaha, biri günə, ta biri günə…

2.

Yaddaşımdan heç bir şikayətim yoxdur. Bəlkə də olur e, amma unuduram.

3.

Üzümün dadını bilmək üçün vacib deyil ki, kisədəkilərin hamısını yeyəsən. (Qadınlar barədə şərq aforizmi)

4.

Oğul böyüt, ağac ək və ev tik qaydalarını saxlanılan nikahdankənar qadınlar, ekoloqlar və inşaat materialları satanlar uydurub.

5.

Kim risk eləmirsə, o valeriyanka içmir.

6.

Yəhudi lətifəsi.

Bir erməni özünü qaçaraq klinikaya aallb deyir:

-Doktor, məni təcili axtalayın.

Həkim təəccüblənir:

-Siz nə danışırsız? Bu çox mürəkkəb bir əməliyyatdır. Təcili mümkün deyil.

-Yox e, doktor, öldü-qaldı məsələsidir, bu dəqiqə əməliyyata girməliyəm. Sizə ikiqat pul ödəyəcəm.

Həkim onu əməliyyata salır və narkoz altında axtalayır. Erməni narkozdan ayılanda həkim soruşur:

-Lütfən deyin, bu tələskənlik nə üçün idi?

-Doktor, mən bir yəhudi qızı elə evlənirəm.

-Sizə axı sünnət lazım idi.

-Bəs mən nə dedim ki? 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL:

Bu beşgünlük dünyada ürəyimdən şənbə seyrinə çıxmaq keçdi,

Arzu dediyin can evində ən şuluq kirəkeşdi. ( Qulu Ağsəs)

Qulu bəy, bu şuluq kirəkeşin gözləri doyurmu? Yoxsa, onun gözləri doysa, həyat anlamını itirmiş olar?

CAVAB:

Bilirsiniz, əslində, can evi özü də bu dünyada qonaqdır və arzu bu qonaq evinin qonağıdır. Yəni, kirəkeşin kirəkeşi, ikisi də keçib gedir; can evi də, elə arzular da. Bunların ikisinin də gözü, yəqin ki, heç vaxt doymayacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü.  Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.

YÜK

Tammetrajlı bədii filmin ssenarisi

3

Hərbi hospital.

Səhər artıq açılıb.

Elşadın bacısı əsgər Rüstəmzadənin çarpayısının kənarındakı kətildə oturub. Tibbi monitorda əsgərin sağ olması və nəbzinin normal dinamika ilə vurması diqqəti çəkir.

Reanimasiya şöbəsinin həkimi ağır xəstələrin yatdığı palataya daxil olur.

Elşadın bacısı həkimi görüb ayağa qalxır.

Həkim sevinə-sevinə: – Sən mələksən, ya insan?

Elşadın bacısı: – Mən sadəcə tibb bacısıyam, İmran doktor. Ömrü verən də, alan da Allahdır.

Həkim üzünü əsgər Rüstəmzadəyə tutur: – Səni həyata qaytaran bu mələyin adı Ceyrandır. Bunu heç zaman unutma, əsgər!

Əsgər Rüstəmzadə yenicə açılmış iri mavi gözləri ilə Elşadın bacısına sevgi dolu baxışlarla baxır.

***

Elşad, nəhayət ki, Xındırıstan tərəfdən Ağdama gedən yolun üstündə qurulmuş hərbi posta yaxınlaşır.

Qaydalara görə iki silahlı Azərbaycan əsgəri onu postda saxlayıb maşından düşürür.

Əsgərlər əvvəlcə maşının yüklüyünü yoxlayırlar. Sonra onlardan biri maşının arxa qapısını açır. Elşadın döşəyin üstündə uzadılmış kəfənə bükülü “atasını” görən kimi geri qayıdıb bərkdən Elşada: “Əllərini yuxarı qaldır!” – qışqırır.

Elşad əllərini yuxarı qaldırır.

İkinci əsgər postdan bir qədər kənardakı təpədə yerləşən qərargahla ratsiya vasitəsilə əlaqəyə girir.

İkinci əsgər: – Cənab mayor, təcili bura gəlin!

Çox keçmir mayor rütbəli hündürboy bir hərbçi Elşadın maşınına yaxınlaşır.

Birinci əsgər maşının arxa qapısının ağzında dayanıb.

Birinci əsgər mayora Elşadın kəfənə bükülmüş atasının cəsədini göstərir!

Mayor cəsədə diqqətlə baxdıqdan sonra maşının qapısını bağlayır. Və sakit-sakit Elşada yaxınlaşıb onun əllərini əliylə aşağı salır.

Mayor: –  Kimdir o?

Elşad: –  Atamdı!

Mayorun üzündə qorxu ilə təəccübün qarışığından yaranan qəribə bir ifadə əmələ gəlir.

Mayor: – Hara aparırsan atanın sümüklərini?

Elşad: –  Ağdamda basdırmağa!

Mayor: –  Necə yəni?

Elşad: – Ağdamlıyıq da, cənab mayor! Olmaz atamı doğulduğu kəndində basdırım?

Mayor: – Olar! Amma qanun icazə verirsə, olar. Vermirsə, olmaz. Bərdədən gəlirsən, ya sərhəd kəndlərdən?

Elşad: – Daşkəsəndən gəlirəm! Ora düşmüşdük!

Mayor: – Daşkəsəndə qəbiristanlıq yox idi?

Elşad: – Vardı! Atam vəsiyyət eləmişdi. Tərsa qəbrə basdırmışdıq. Ölüm kağızı daxil ellik sənədləri də məndədir. Göstərim?

Mayor: – Səni şübhəli şəxs qismində saxlayıram. Lazımi yerə təhvil verəcəm. Sənədləri orda göstərərsən! Mənə göstərmə. Mən heç bir qərar vermirəm. Verilən qərarları icra edirəm!

Elşad: – Cənab mayor, indi bu nə deməkdir? Mən Ağdama qayıtmaq istəyirəm deyə şübhəli şəxs oldum?

Mayor: – O, hələ araşdırılacaq!

Mayor sözünü bitirib Elşadın maşınının sükanı arxasına oturur. İkinci əsgər Elşadı öz maşınının qabaq oturacağına əyləşdirir. Özü isə arxada cəsədin yanında oturur. Və əlindəki silahı Elşadın boynuna dayayır.

Mayor maşının mühərrikini işə salır.

Maşın geriyə, Bərdəyə tərəf yol alır.

***

Elşad hərbi müstəntiqin otağındadır.

Onunla üz-üzə oturub.

Müstəntiq təxminən Elşad yaşda, cavan oğlandır.

Müstəntiq: –  Adınız?

Elşad: –  Elşad!

Müstəntiq: –  Soyadınız?

Elşad: – Səfərov.

Müstəntiq: – Atanızın adı?

Elşad: – Qafar!

Müstəntiq: – Hərbi rütbəniz?

Elşad: – Gizir!

Müstəntiq: – Sizə məxsus olan 1964-cü ildə istifadəyə verilmiş “QAZ 69” markalı maşının arxa oturacağında bir ədəd kişi meyiti aşkar olunmuşdur. Siz cəsədin kimliyini araşdıran müstəntiq qrupuna ilkin istintaq zamanı ifadə vermisiniz. Və demisiniz ki, maşında aşkar olunmuş kişi meyiti sizin atanıza məxsusdur. Onu özünüz öz iradənizlə qəbrindən çıxarmısınız. İndi bu ifadəni təsdiq edirsizmi?

Elşad: – Bəli, edirəm. Mən öz əlimlə atamın meyitini Daşkəsən qəbiristanlığındakı qəbrindən çıxarıb Ağdamda dəfn etmək üçün anamın iştirakı ilə maşınıma qoymuşam. Cəsəd erməni cəsədi deyil. Digər azərbaycanlıya da aidiyyəti yoxdur. Öz halal atamdır. Mən onun son arzusuna, vəsiyyətinə əməl edirəm. Bu isə mənim hüququmdur!

Müstəntiq: – Biz sivil dünyada yaşayırıq, Elşad! Dünyanın hüquq institutları, digər beynəlxalq təşkilatlar qarşısında müəyyən öhdəliklərimiz var. Müharibə zonasında qəbir yeri dəyişmək beynəlxalq hüquq normaları ilə tənzimlənir. Hər bir məcburi köçkünün, – istər ölü olsun, istər diri olsun, – fərqi yoxdur, öz vətəninə qayıtması və yerləşdirilməsi münaqişə tərəflərinin, sülhə cavabdeh olan sülhməramlı qüvvələrin və nəhayət, ATƏT nümayəndələrinin razılığı ilə həyata keçirilməlidir. Mən sizin ənənəyə söykənən milli hisslərinizi anlayıram. Atanızın vəsiyyətinə də hörmət edirəm. Sizin əməllərinizdə cinayət tərkibi də görmürəm. Bununla belə, yenə sizi Ağdama buraxa bilmərik! Həm də qarşı tərəf Ağdamı və onun ətraf kəndlərini minalayıb. Sizin təhlükəsizliyinizə də zəmanət verə bilmirik!

Elşad: – Sən hansı institutda oxumusan?

Müstəntiq: – Harvardda!

Elşad: – O dəqiqə bilinir ki, bizim reallıqdan uzaq adamsan. İndi mən qəbirdən öz əlimlə çıxartdığım atamı hara qoyum? Harda saxlayım? Soyuducuda? Bilirsən qəbirdən çıxarılmış adama Azərbaycanda nə deyirlər?

Müstəntiq: – Sizi deyə bilmərəm, amma atanız üçün bunun elə də bir böyük fərqi yoxdur! Bir də, bunu atanızı qəbirdən çıxartmamış düşünməliydiniz. İndi yox!

Elşad: – Olar mən gedim?

Müstəntiq: – Hələ ki olmaz! Siz şübhəli şəxs qismində saxlanmısınız! Bir kiçik detalı istintaq zərurəti kimi dəqiqləşdiririk. Atanızın sümüyündən götürülmüş fraqmentin cavabı gəlməyincə, sizinlə onun qohumluq əlaqələriniz təsdiqlənməyincə müvəqqəti təcridxanada saxlanmalı olacaqsınız! Sizinlə atanızın DNK-sını Tiflisə göndərmişik. Əgər o maşındakı cəsəd atanız çıxsa, heç. Çıxmasa, sizə qarşı cinayət işi açacağam! Digər detalları da araşdıracağam!

Elşad: – Rəhmətlik danışa da bilmir ki, kimliyini özü təsdiqləsin! Siz də toxtayın. Mən də!

Müstəntiq: – Sizi təbrik edirəm. Müasir elm ölüləri danışdırır. DNK-nın cavabı gələnə qədər kamerada gözləməli olacaqsınız.

Elşad: – Mən başqasının ölmüş atasını maşınımda daşıyan oğula oxşayıram?

Müstəntiq: – Açığını deyim, birinci dəfədir ki, maşınında beş-altı ilin meyitini gəzdirən adamla üzləşirəm. Ona görə də sizin haqqınızda hələ heç bir söz deyə bilmərəm! Müqayisəyə gəlmirsiz e...

Elşad: – Mən, sadəcə, atama söz vermişdim!

Müstəntiq: – Sözünüzü unudun getsin! “Söz vermək” hüquqi normativ deyil. Folklordur! Sizi kameraya qədər ötürəcəklər!

Müstəntiq masasının altındakı düyməciyi basır. Otağa iki əsgər daxil olur.

Onlar Elşadı araya alıb dəhlizə çıxarırlar.

Elşad iki əsgərin müşayiəti ilə dəhlizlə gedir...

***

Elşad müvəqqəti təcridxananın kiçik nəfəsliyindən görünən tozlu Ağdam yoluna baxa-baxa yanıqlı səslə “Qarabağ şikəstəsi”ni oxuyur. Onun yanıqlı səsi var:

Könlümün sevgili məhbubi mənim

Vətənimdir, vətənimdir, vətənim.

Vətənim verdi mənə nanu nəmək,

Vətəni bunca unutmaq nə demək?

Həbsxanada saxlanılan dustaqlar və keşikçilər onun ürəyəyatımlı səsinə vurğunluqla qulaq asırlar.

Elşad şikəstəni bitirir.

Elşadın kamerası...

Pəncərənin o tayından kiminsə səsi eşidilir.

Səs: – Ağdamlısan?

Elşad: – Hardan bildin?

Səs: – Nəfəsindən!

Elşad: – Ermənilər nəfəs qoydular bizdə?

Səs: – Nə qulluq edim sənə?

Elşad: – İmkanın varsa, bax gör atam maşında neynir? Üstü açılıbsa, sən Allah, ört!

Səs: – Bu dəqiqə baxaram! Arxayın ol!

Elşad: – Üstünü ört ha. Üşüyər!

Bir müddətdən sonra yenə həmin səs eşidilir: – Yun örtüyümü də örtdüm üstünə. Arxayın ol. Lap yaxşıdı. Özünə bax!

Elşad: – Allah səndən razı olsun, ay qardaş! Adın nədir?

Səs:– Adım Orxandı!

Elşad: – Sağ ol, ay Orxan!

Səs: – Nəfəsini qoru!

Elşad: – Sən də!

***

Daşkəsən. Qaçqın şəhərciyi. Seyidin evi.

Elşadın anası Seyidin arvadı ilə yerə döşənmiş xalça üzərində çiyin-çiyinə oturublar. Kürəkləri divara söykənib. Qarşılarına süfrə sərilib. Çay içirlər. Bir qıraqda taxta kötük üstə samovar burum-burum tüstüləyir. Seyid də evdədir. Qadınlarla üzbəüz qoyduğu hündür kətil üstündə oturub. Əlindəki telefonla Elşada zəng vurur. Telefonu açıq olsa da, o, cavab verilmir.

Elşadın anasının narahatlığı üzündən bilinir.

Seyid bir müddət telefonu qulağından çəkmir. Sonra Elşadın telefonu götürmədiyini yəqin edib əlini məyus-məyus aşağı salır.

Seyid: – Götürmür nəsə!

Elşadın anası: – Axırıncı dəfə dünən səhər-səhər danışdıq. Çox diqqətli uşaqdır. Ola bilməz ki, gün ərzində mənə zəng vurmasın. Başında nəsə bir iş var, ürəyimə damıb. Minaya-zada düşər e birdən. Dilim-ağzım qurusun. Evim yıxılar! Gecə növbəsində olanda mənimlə bəlkə beş dəfə danışır. Təzyiqimi soruşur. Nə yediyimə qədər öyrənər. O ola, gün ərzində mənim kefimi soruşmaya? Yox, Elşadın başında yüz faiz nəsə bir iş var!

Seyidin arvadı: – Bəlkə əsir düşüb?

Seyid hirslənib ayağa qalxır: – Tövbə, əstəğfürullah. Ya səbir. Bir az təmkinli olun da. Əvvəla, Elşad uşaq deyil. Ağdam da Daşkəsən bazarı deyil. On dəqiqəyə göyərti alıb qayıdasan geri. Ağdama gör nə qədər postdan keçib gedirsən! Görünür, elə yerdədir ki, telefonu tutmur da. Bəlkə elə ətrafında ermənilər var deyə telefonun səsini özü alıb. Bir dayanın da. Ancaq pis şey düşünürsüz! Bir dəfə də yaxşıya yozun da işi...

Seyidin arvadı: – Adam basdırmaq nə çətin işdir ki... Beli vurdun, yeri qazdın! Qulayladın ora, qayıtdın gəldin. Daha nə uzadırsan axı? Bəs anan yazıq deyil? Demirsən ürəyi partlayıb ölər? Anadır axı bu yazıq...

Seyid: – Tövbə, əstəğfürullah!” – deyib otaqdan çölə çıxır.

Elşadın anası yaylığının ucuyla gözünün yaşını silib armudu stəkandakı çayından bir qurtum da içir.

Seyidin arvadı: – Ürəyini üzmə. Elə bax bu gecə bir də görəcəksən ki, oğlun qayıdıb gəlib! Evə gedib görəcəksən ki, oturub... evdə... Nə bişirmisən?

Elşadın anası: – Ətsiz borş!

Seyidin arvadı: – Görəcəksən ki, oturub evdə ətsiz borşunu yeyir. Sən onun gəlməyini lap ürəkdən istə. Onda gələcək! Ürəkdən istənilən arzu gec-tez çin olur. Mən dəfələrlə sınamışam.

Elşadın anası: – Allah ağzından eşitsin, ay Rəhimə bacı!

Elşad bizə artıq tanış olan gənc müstəntiqin otağında ayaq üstə dayanıb. Yanında bir keşikçi də var.

Üzünü tük basıb. Hiss olunur ki, azı bir beş-altı gündür buradadır.

Müstəntiq də ayaq üstədir.

Əlindəki kağızdan Elşadın əmrini oxuyur.

Müstəntiq: – “Səfərov Elşad Qafar oğlu ilə Səfərov Qafar Abbas oğlu arasında qohumluq əlaqəsinin olub-olmaması zəminində aparılmış olan qan təhlili ilə bağlı ekspertizanın yekun qərarı. Şübhəli şəxs qismində saxlanılmış Elşad Qafar oğlu Səfərov ilə onun UAZ markalı maşınının arxa oturacağında aşkar edilmiş kişi cəsədinin sağlığında sahibi olan Səfərov Qafar Abbas oğlu arasında birinci dərəcəli qohumluq əlaqəsi aşkar edilmişdir. Faiz etibarı ilə yüz faiz. İmza: Professor Qiya Mepisaşvili. Tiflis şəhəri. İki min iyirmi birinci il”.

Elşad: – İndi bu nə deməkdir?

Müstəntiq: – İndi bu o deməkdir ki, maşında aşkar olunmuş cəsəd, həqiqətən də, sizin atanıza məxsus imiş. Və Azərbaycan hüquqi bu faktı tanıyır. Siz artıq cinayətkar deyilsiniz. Sadəcə, atasını vətəninə aparıb basdırmaq istəyən ifrat heysiyyətli vətəndaşsınız!

Elşad: – Bunu mən sizə özüm demişdim də. Gürcülərə bir də niyə zəhmət verirdiniz?

Müstəntiq kağızdan əmrin gerisini oxuyur: – Bax, bu hissə isə tam sizə aiddir. “Şübhəli şəxs qismində saxlanılan Elşad Qafar oğlu Səfərovun üzərindən ilkin istintaq zamanı irəli sürülmüş ittiham geri götürülsün. Atası ilə bağlı söylədiyi etiraflar gerçək fakt kimi qəbul edilsin”. – Müstəntiq əlindəki kağızı mizin üstünə atır: – Uzun sözün qısası. Azadsınız! Geriyə dönə bilərsiniz. Bir neçə aydan sonra atanızın cənazəsini hörmət-izzətlə gətirib Ağdam şəhərində sakitcə basdıra da bilərsiniz. Hələlik isə geri qayıdın. Daşkəsənə.

Elşad: – Necə yəni?

Müstəntiq yaxınlaşıb Elşadı qucaqlayır...

Müstəntiq: – Atanızı da götürün, Daşkəsənə qayıdın. Tələb budur. Əmr budur!

Elşad danışmaq üçün ağzını açıb nəsə demək istədiyi zaman müstəntiq əliylə onun ağzını tutur.

Müstəntiq: – Geriyə dön və qapıdan çölə çıx. Axtarsam, əməllərində cinayət tərkibi də taparam. Qayıt Daşkəsənə!

Elşad başını aşağı salıb dinməzcə keşikçinin müşayiəti ilə otaqdan çölə çıxır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)