Super User
Suzanna Klark "Piranesi” romanı ilə “Bədii ədəbiyyat üçün Britaniya Qadın Mükafatı”na layiq görülüb
İngilis yazıçısı Suzanna Klarkın “Bədii ədəbiyyat üçün Britaniya Qadın Mükafatı”na sahibi olması barədə xəbər ötən gün mükafatın təqdim edilməsi mərasimində elan olunub. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı TASS agentliyinə istinadən xəbər verir.
“Bessi"nin bürünc heykəlini və onunla birlikdə aldığı 30 min avro üçün çeki Klark sehirli realizm janrında yazılmış və 2020-ci ildə nəşr edilmiş "Piranesi" romanına görə alıb. O romanın ki, onun səhifələrində öz sonsuz qəsrinin qəribə dünyasında yaşayan baş qəhrəmanın hekayəsi təsvir olunur, günlərin bir günündə qəhrəman sirli yad adamla görüşür. Bununla da onun həyatı büsbütün dəyişir.
Bu romanı Klark özünün "Jonathan Strenge və cənab Norrell" adlı debüt əsərindən tam 16 il sonra dərc edib. XIX əsrdə İngiltərədə yaşayan sehrbazlardan bəhs edən həmin təxəyyül romanı dünyada ən yaxşı satılanlarından biri olmuşdu - Romanın 4 milyon nüsxəsi bütün dünya üzrə satılmışdı. O, bir çox mükafat almış, 2004-cü ildə Buker Mükafatının uzun siyahısına daxil olmuşdu.
61 yaşlı yazıçıya ilk romanın yazılmasından bir müddət sonra xroniki yorğunluq sindromu diaqnozu qoyulmuş, o, uzun sürən sağlamlıq problemləri ilə baş-başa qalmışdı.
“Burada olmaq mənim üçün ikiqat şərəfdir. Mənim əsas ümidim onadır ki, bu axşam burada mükafata layiq görülməyim davam edən xəstəliklə əlaqədar əmək qabiliyyəti olmayan başqa qadınlara da cəsarət verəcək", - deyə o, mükafat alan zaman bildirib.
Bədii ədəbiyyata görə qadın mükafatı 1996-cı ildə təsis edilmişdir. Onun maraqlı tarixçəsi var. Beş il əvvəl heç bir qadın yazıçı Buker mükafatının qısa siyahısına daxil edilməmişdi. Bu, hətta həmin il nəşr olunan bütün kitabların 60%-nin qadın müəlliflərin qələmindən çıxmasına baxmayaraq baş vermişdi. Belədə, narazı və qəzəbli qadın yazıçılar üçün ayrıca mükafat təsis etmək qərarına gəlindi. Müxtəlif illərdə bədii ədəbiyyata görə qadın mükafatı “Oranj" ədəbi mükafatı və ya "Beylis" bədii ədəbiyyatına görə qadın mükafatı adlandırılmışdır. Mükafatın laureatları arasında Enn Pençett, Merilin Robinson, Hənd Smit, Çimmənd Nqozi Adiçi və başqalarının adlarına rast gəlmək olar.
“Mən çalışacam ki, bundan sonra yeni bir roman da yazım” - ruhlanan Suzanna Klark çıxışını bu sözlərlə bitirmişdir.
“BBC News”: Keçmişlə gələcəyin astanasında olan Azərbaycan mədəniyyəti ziyarətçilərə unudulmaz təəssürat bəxş edir
“BBC News” televiziya kanalının saytında Azərbaycan zəngin mədəni irsindən bəhs edən “Keçmişlə gələcəyin astanasında olan Azərbaycan mədəniyyəti ziyarətçilərə unudulmaz təəssürat bəxş edir” sərlövhəli məqalə dərc olunub.
AzərTAC xəbər verir ki, məqalədə Azərbaycanın dolğun və çeşidli mədəni irsə malik olduğu bildirilir. Müəllif qeyd edir ki, zəngin və özünəməxsus mətbəx, ənənəvi sənətkarlıq nümunələri və əl işləri, təbiətin gözəlliyi və memarlıq möcüzələri, milli musiqi və incəsənət Azərbaycana ilk dəfə gələnləri ölkəni kəşf etmək üçün haradan başlamaqla bağlı seçimlərində çətinliyə sala bilər.
Qeyd olunur ki, Bakıdan 60 kilometr məsafədə yerləşən Qobustan Milli Tarixi-Bədii Qoruğu və ya “Yanardağ” Dövlət Tarix-Mədəniyyət və Təbiət Qoruğu turistlər üçün maraqlı ziyarət yerləridir.
Məqalədə Azərbaycanın piti, plov, dolma, qutab kimi milli təamlarına geniş yer verilir. Hər il Göyçayda keçirilən Nar festivalından bəhs olunur.
Oxucuların diqqətinə çatdırılır ki, milli musiqi, rəqslər və rəngarəng xalq nağılları Azərbaycanın qədim mədəniyyət nümunələri hesab olunur. Bəzi milli incəsənət nümunələrinin tarixi min illərlə ölçülür.
Müəllif Azərbaycanda muğam sənətinin inkişafı, UNESCO-nun qərarı ilə dünya mədəniyyətinin qeyri-maddi irsinin bəşəri əhəmiyyətə malik sərvətləri sırasına daxil edildiyini vurğulayır.
Bu gün Amerika ədəbiyyatının iki dühasının doğum günüdür - Ken Kizi və Uilyam Uilyamsın
17 sentyabr. Ümumdünya pasientlərin təhlükəsizliyi günü
Ay bərəkallah. Belə bir gün hava və su kimi bizlərə lazımdır. Pasient – tibbi müəssisəyə sağlamlıq durumuna görə müraciət etmiş şəxsdir, biz pasient olaraq hər yerdə təhlükə ilə baş-başa qalmırıqmı, qalırıq. İstər xülya olan icbari tibbi sığorta, istər müəmmalı vaksinasiya, istər özəl tibb xidmətlərinin bahaçılığı, istər dövlət tibb müəssisələrinin kasadlığı və s. və i. nəsnələr Demokl qılıncı kimi başımızın üstündən əskik olmur. Bu gün təhlükəsizliyimizə əməl edəcəksinizmi, ey pasientlərlə işləyənlər?
17 sentyabr. Betmen günü
Bəs deyirsiniz, Super Mario günü ola bilər, Betmen günü ola bilməz? Dünyanın ən böyük komiks istehsalşısı olan DC Comics 2013-cü ilin bu günündə Betmeni üzə çıxartdı, halbuku bu personaj heç də yeni deyildi, ondan 1939-cu ildə bir detektiv komiksində istifadə etmişdilər. Qeyd edək ki, DC Comics “Warner Bros.Entertaiment” kinokompaniyası tərəfindən alınaraq hazırda onun tərkibində fəaliyyət göstərməkdədir.
Betmen super qəhrəman kimi hər bir işə qadirdir, güc və iradə rəmzidir. Betmenlər və Spaydermenlərin dünyanı fəth eləmələri həm də ona hesablanır ki, digər ölkələrin yetişməkdə olan gənc nəsli qəhrəman dedikdə amerikalı superqəhrəmanları tanısınlar, milli qəhrəmanlar diqqətdən kənarda qalsınlar. Qlobalizmin şovinizm miqyası!
17 sentyabr. Beynəlxalq “alma ye” günü
Maraqlı bir gündür. Tərkibində 1,3 %-ə yaxın üzvü turşular (alma, limon, kəhraba), pektin və aşı maddələri, B və C vitaminləri, karotin, mineral maddələrdən isə kalium, natrium və dəmir duzları olan alma təsadüfi deyil ki, yayılma coğrafiyasına və menyuda təmsil olunmasına görə dünyanın ən populyar iki meyvəsindən biridir (digəri portağaldır). Almada olan dəmir duzu böyük müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. Almanın tərkibində olan şəkərin əsas hissəsini qlükoza və fruktoza təşkil edir ki, onlar da ürək damar sistemi üçün çox faydalıdır. Almadan təbii halda istifadə etməklə yanaşı, bir sıra qiymətli konservləşdirilmiş məhsullar – kompot, mürəbbə, pavidla, şirə, püre və s. hazırlanır. Bu məhsulların çox böyük müalicəvi əhəmiyyəti vardır. Almanın və ondan hazırlanan müxtəlif konserv məhsullarının ürək zəifliyinə, qanazlığına, xroniki mədə-bağırsaq xəstəliklərinə, eləcə də vitamin azlığına çox yaxşı müalicəvi təsiri olur.
Dünyada yeganə alma diyarı kimi tanınan bölgənin məhz Azərbaycanda olması, ağ alma kimi ən unikal alma sortunun Azərbaycanda yetişməsi səbəbindən gəlin bir balaca protesto edək, təqvim başbilənlərinin nəzərinə çatdıraq ki, təqvimin şərhində “alma ye” günündə barı, Qubanın adını çəksinlər. Bəs nə əcəb bu adamlar şaftalıdan danışanda mənfur qonşularımızın adlarını çəkirlər?
17 sentyabr. Əlamətdar hadisələr
Bu gün Cərrah günüdür, bütün cərrahları təbrik edirik. Ümumdünya evtəmizləmə günüdür həm də. Azərbaycanlı xanımlar təmizkar olurlar, onlar ilboyu ev təmizləyirlər. Bu günü qoy pintilər qeyd etsinlər, ildə bir dəfə barı evlərinin təmizliyinin qeydinə qalsınlar.
Təbii ki, oxucularım darıxdılar, nə əcəb, Amerikadan danışılmır, onların növbəti mətbəx bayramlarının adları çəkilmir. Çək deyirsiniz, çəkim də. Demək, bu gün ABŞ-da Milli Monte-Kristo sendviçi günüdür. Siz onu deyin ki, ayrıca sendviç günü amerikalılara bəhs etmir deyə sendviçin növlərinə bir-bir bayram qururlar. Amma Monte-Karlo sendviçi tək deyil, bu gün bayram bayrama qarışacaq. Bu gün həm də milli testdə alma günüdür. Üstəlik, bu gün həm də amerikalıların Viskonsiya pendiri günüdür.
1993-cü ilin 17 sentyabrında sonuncu rus əsgəri Polşanı tərk etdi. Sağ əlləri hələ də rus əsgərinin sülhməramlı adı altında at oynatdığı ölkələrin başına. 1935-ci ilin 17 sentyabrında dünyaca məşhur olan “Ququ yuvası üzərində uçuş” romanının müəllifi, hippi hərəkatının banisi, Amerika yazıçısı Ken Kizi dünyaya gəlib. 1924-cü ilin 17 sentyabrında dünyada ilk özəl beynəlxalq məktəb açılıb – ünvanı Jenevrə olan bu məktəbdə cəmi 8 tələbə təhsil alırmış. 1883-cü ildə Amerika şairi və dramaturqu, XX əsr Amerika tarixinin ən nəhəng şairi sayılan Uilyam Uilyams doğulub. 1857-ci ildə kosmonavtikanın pioneri rus Konstantin Siolkovski doğulub.
O ki qaldı bu gün ad günü olan tanınmış azərbaycanlılara, Sovet diktaturası dövründə Azərbaycan SSR-ə baş katiblik etmiş Mir Cəfər Bağırovdan tutmuş indikilərə keçid almaqla millət vəkilləri Səməd Seyidovun, Ülvi Quliyevin bu gün doğum günləridir.
Varisin “11-20 sentyabrın təqvimi” yazısından
Bu gün Üzeyir Hacıbəylinin 135 illiyi münasibətilə İspaniyada nəşr olunmuş poçt markalarının təqdimatı keçiriləcək
Bu gün Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunda Azərbaycanın və bütövlükdə türk dünyasının görkəmli bəstəkarı, Şərqdə ilk opera və operettanın müəllifi, Azərbaycan milli musiqi məktəbinin banisi Üzeyir Hacıbəylinin 135 illik yubileyi münasibətilə İspaniyada nəşr olunmuş poçt markalarının təqdimatı keçiriləcək.
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu bildirir ki, markalar fondun himayəsi ilə türk dünyası mədəniyyətinin və incəsənətinin görkəmli nümayəndələrinin zəngin yaradıcılığını daha geniş beynəlxalq auditoriyalarla tanış etdirmək məqsədilə çap olunub.
Tədbirdə rəsmilər, səfirlər və Azərbaycanda akkreditə olunmuş diplomatik korpusunun nümayəndələri, tanınmış mədəniyyət və incəsənət xadimləri iştirak edəcəklər. Tədbirin rəsmi hissəsində Üzeyir Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı ilə bağlı çıxışların edilməsi və poçt markaların möhürlənməsi mərasiminin keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Tədbirin bədii hissəsi Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi 3 saylı Uşaq Gənclər İnkişaf Mərkəzinin və Müslüm Maqomayev adına 26 nömrəli on bir illik musiqi məktəbinin tələbələrinin ifasında milli musiqi alətlərinin müşayiəti ilə Üzeyir Hacıbəylinin bəstələdiyi əsərlərdən ibarət mahnıların səsləndirilməsi və səhnəciklərin nümayişi ilə davam edəcək.
Moda dünyasının "Oskar"ı - ABŞ-da ənənəvi Met Gala balı keçirilib
Nyu-York Metropoliten muzeyində Met Gala kostyum İnstitutunun bal mərasimi keçirilib. Ənənəvi olaraq, tədbir mayın birinci bazar ertəsi günü keçirilir, lakin pandemiyanın yaratdığı məhdudiyyətlər səbəbindən, 2021-ci ildə Bal bu ilin sentyabrınadək təxirə salınmışdı.
“Ədəbiyyat və incəsənət” XXL dərgisinə istinadən məlumat verir ki, bu dəfə qırmızı xalçadan keçən ən dəbli (və çoxdan gözlənilən - 2020-ci ildə Bal keçirilməmişdir) libaslar Amerika modasınln bütün təzahürlərini əks etdirən libaslar oldu. Bir çox qonaqlar üçün Met Gala yalnız kostyumların sərgisi deyil, həm də möhtəşəm gözəlliyi nümayiş etdirmək üçün bir fürsətdir. Belə ki, dünyaşöhrətli Cennifer Lopez podiuma mövzuya əməl edərək kovboy şlyapasında və xəzlərində çıxmışdı; Müğənni Lord Nyu - Yorkda Azadlıq heykəlinin tacını xatırladan Baş geyimində idi. Müğənni Debbi Harri Amerika bayrağının rənglərinə boyanmış paltarıda peyda olmuşdu. Bızi qonaqlar isə sadəcə Amerika dizaynerlərinin geyimlərinə üstünlük vermişdilər.
Şəkildə: Cennifer Lopez podiumda
“Nargin – saralmış kədər” tarixi romanı
Əməkdar jurnalist Yunis Orucovun “Nargin – saralmış kədər” kitabı tarixi roman janrındadır. Nargin əsirlərinin taleyindən bəhs edir.
1915-1918-ci illərdə Bakıdan cəmi on kilometr aralıda – Xəzərin qoynunda qubara dönən Nargin adasında qətlə yetirilən minlərlə əsir türk qəhrəmanlarının əziz xatirəsinə ithaf olunan əsərdə insan taleləri, ağır həyat dramları sanki tarixin canlı şahidləri kimi görünür. Üstündən 100 ildən çox vaxt keçsə də, bu mövzunun hələ də aktuallığını qoruyub saxlaması həqiqətdir.
Milki hissləri gücləndirən və Türkiyə ilə bağlılığı artıran bu əsərdə ötən əsrin əvvəllərində, Birinci Dünya müharibəsinin gedişində regionumuzda baş verən hadisələrə, Nargin adasında saxlanılan türk əsirlərin acı taleyi və bunları özündə əks etdirən tarixi sənədlərə istinad edilib.
Qeyd edək ki, kitab Milli İrsi Mədəni Tarixi Araşdırmalar Fondunun dəstəyi ilə çap olunub.
AzTV-nin Teleradio Akademiyası MEDİA ilə çox önəmli bir layihəyə başlayır
Azərbaycan Televiziyasının rektoru tanınmış telejurnalist Faiq Hüsiyev olan Teleradio Akademiyası ilə Medianın İnkişafı Agentliyi (MEDİA) birlikdə təlimlərə başlayır.
TİKA-nın (Türkiyənin Koordinasiya və Əməkdaşlıq Agentliyi) dəstəyi ilə reallaşacaq layihədə məqsəd jurnalistlərin bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi və təkmilləşdirilməsi, həmçinin jurnalistikada yaranan yeni trendlərin öyrənilməsidir.
Layihə media işçiləri üçün yeni nəzəri və təcrübi biliklərin əldə olunmasına şərait yaradacaq.
AzTV-nin Sosial media və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən verilən məlumatına görə, yeni layihə Teleradio Akademiyası, Medianın İnkişafı Agentliyi və Türkiyənin Nişantaşı Universitetinin birgə təşkilatçılığı ilə reallaşacaq.
“Qabaqcıl televiziya proqramlaşdırması” adlı layihədə Nişantaşı Universitetinin müəllimləri - Hüseyn Çelik, Burcu Kurtiş, Ahmet Sinav və digər təcrübəli mütəxəssislər “Qloballaşma və televiziya”, “Xəbər yazma texnikası”, “Kinematoqrafiya”, “Canlı yayım komandasının birgə fəaliyyəti”, “Televiziya jurnalistikası”, “Ənənəvi televiziya proqramları”, “Ssenarinin yazılması”, “Hazırlıq və çəkiliş proseslərində istifadə olunan avandanlıqlar”, “Çəkiliş prosesi”, “Dublyaj və musiqi”, “Tətbiqdən sonrakı yayım prosesləri”, “Seriallar bazarı və digərləri” mövzular üzrə onlayn dərslər keçəcəklər.
Eyni zamanda, texniki vasitələrdən səmərəli istifadə ilə bağlı nəzəri və təcrübi məlumatların verilməsi də planlaşdırılır.
Onlayn dərslər sentyabrın 23-dən başlayacaq, və noyabrın 4-də yekunlaşacaq.
Qeyd edək ki, layihədə respublika üzrə 70 nəfərə yaxın elektron media və TV əməkdaşının iştirakı planlaşdırılır. Treninqlərdə ən fəal iştirak edən 30 jurnalist isə 5 günlük Türkiyəyə təcrübəyə göndəriləcək. Türkiyədən olan mütəxəssislər səfərdən öncə media təmsilçiləri ilə müsahibə aparacaq.
Mədəniyyət nazirimiz Özbəkistanda bir çox görüşlər keçirib
Xəbər verdiyimiz kimi, mədəniyyət naziri Anar Kərimovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti Özbəkistanda səfərdədir. Qurumun rəsmi məlumatına görə, Sentyabrın 15-də Anar Kərimovun Özbəkistan Baş nazirinin müavini Aziz Abduhakimovla görüşü keçirilib.
Nümayəndə heyətini salamlayan Baş nazirin müavini əsrlərlə dost və qardaşcasına yaşayan Azərbaycan və Özbəkistan arasında ikitərəfli münasibətlərin uğurla inkişaf etdiyini, bu əlaqələrin möhkəmlənməsində Prezident İlham Əliyevin və Prezident Şavkat Mirziyoyevin xüsusi rolu olduğunu vurğulayıb. O, 44 günlük müharibədə torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi ilə bağlı təbriklərini çatdırıb, Özbəkistanın Azərbaycanın haqq işini dəstəklədiyini bildirib.
Baş nazirin müavini 2019-cu ildə Azərbaycanın ev sahibliyi etdiyi UNESCO-nun Dünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasında iştirakından söhbət açıb, səfər çərçivəsində İçərişəhərdə olduğunu xatırladıb. Bakının bu tarixi məkanının Xivədəki İçan Kala şəhər qoruğu ilə oxşarlığından, İçərişəhər təcrübəsinin İçan Kala qoruğunda tətbiqi barədə fikir mübadiləsi aparılıb.
İki ölkə arasında əlaqələrin inkişafından məmnunluğunu bildirən Anar Kərimov Vətən müharibəsi zamanı Özbəkistanın ilk günlərdən Azərbaycanın haqlı mövqeyini dəstəkləməsini yüksək qiymətləndirib.
Daha sonra nazir Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərində ermənilərin mədəni irsimizə qarşı həyata keçirdiyi vandalizm barədə məlumat verib. Bildirib ki, 30 illik işğal zamanı Ermənistan tərəfindən Azərbaycan xalqına məxsus tarixi abidələr, məscidlər də daxil olmaqla, bütün infrastruktur dağıdılıb, talan edilib. Hazırda işğaldan azad olunmuş ərazilərdə Azərbaycan dövləti tərəfindən geniş bərpa və yenidənqurma işləri aparılır.
Görüş zamanı yeni konservasiya və bərpa mərkəzlərinin, arxeoloji ekspedisiyaların yaradılması, mədəniyyət sahəsinin dəstəklənməsi məqsədilə müvafiq fondların təsis edilməsi ilə bağlı Özbəkistan təcrübəsinin bölüşülməsi məsələsinə diqqət çəkilib. Azərbaycan və Özbəkistanın bərpa və konservasiya sahəsində qarşılıqlı mütəxəssis mübadiləsi, habelə birgə təlimlərin, bu sahədə Özbəkistanınmüvafiq təhsil ocaqlarında yaradılan fakültələrdə təhsil barədə fikir mübadiləsi aparılıb. Bundan əlavə, Özbəkistanda məşhur olan xalq yaradıcılığı, xüsusən ağac üzərində oyma, keramika, ipək və digər sahələr üzrə qarşılıqlı təcrübə mübadiləsi, iki ölkədən sənətkarların iştirakı ilə festivalların keçirilməsi barədə söhbət açılıb.
* * *
Həmin gün Anar Kərimovun Özbəkistanın mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekovla da görüşü olub. Nazir ilk olaraq Özbəkistana dəvət üçün təşəkkürünü bildirib, keçirilən tədbirləri yüksək qiymətləndirib. Özbəkistan Baş nazirinin müavini Aziz Abduhakimovla görüşü barədə söhbət açan Anar Kərimov müzakirə olunan məsələlər haqqında məlumat verib.
Görüşdə Özbəkistanda əl sənətinin inkişafı xüsusi vurğulanıb, birgə tədqiqat işlərinin həyata keçirilməsi ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb. Eyni zamanda Özbəkistan Makam (muğam) İnstitutu ilə Bakıdakı Beynəlxalq Muğam Mərkəzi arasında əməkdaşlığın qurulmasının əhəmiyyəti vurğulanıb.
Özbəkistanda Xarəzmşahların sonuncu hökmdarı Cəlaləddin Manquberdi (1199-1231) haqqında filmin çəkilməsi, Azərbaycan aktyorlarının ekran işində iştirakı barədə söhbət açılıb. Həmçinin tanınmış sərkərdə haqqında araşdırmaların aparılması, fəaliyyətinin müəyyən bir dövrünün Azərbaycanla bağlı olmasına görə ölkəmizə də elmi ekspedisiyanın təşkili və s. məsələlər diqqət mərkəzinə çəkilib. Bundan əlavə, “Özbəkfilm”lə birgə Türk dünyasının məşhur əfsanəvi siması Molla Nəsrəddin haqqında filmin çəkilməsinin bu sahədə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə töhfə verəcəyinə inam ifadə olunub.
Görüşdə iki ölkənin beynəlxalq təşkilatlar, xüsusilə də UNESCO, TÜRKSOY və Türk Şurası çərçivəsində əməkdaşlığının gücləndirilməsi, UNESCO-nun müvafiq siyahıları üçün Azərbaycan və Özbəkistan tərəfindən birgə nominasiyaların hazırlanmasının əhəmiyyəti qeyd olunub.
Nazirlərin görüşündə həmçinin Azərbaycanın Şuşa şəhərinin 2023-cü ildə “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı”nın elan edilməsi və gələcək əməkdaşlığın perspektivləri haqqında fikir mübadiləsi aparılıb.
Xarkovda Azərbaycanın dahi şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin abidəsinin açılış mərasimi olub
Ukraynanın ikinci böyük şəhəri olan Xarkovda Azərbaycanın dahi şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin abidəsinin açılış mərasimi keçirilib.
AzərTAC-ln Ukrayna müxbiri xəbər verir ki, abidə 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi İli” elan edilməsinə dair Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamından irəli gələrək Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyi, Xarkovdakı Fəxri konsulluğu və Xarkov şəhər meriyasının birgə dəstəyi ilə ucaldılıb.
Şəhərin mərkəzi hissəsində ucaldılan abidənin açılış mərasimində Azərbaycanın mədəniyyət nazirinin birinci müavini Elnur Əliyev, Azərbaycan-Ukrayna Parlamentlərarası Dostluq Qrupunun həmsədri Rüfət Quliyev, Azərbaycanın Ukraynadakı səfiri Elmira Axundova və Xarkov Şəhər Şurasının katibi, merin səlahiyyətlərini icra edən İqor Terexov, Xarkov Vilayət Dövlət Administrasiyası sədrinin müavini Yevgeni Qritskov, Azərbaycanın Xarkovdakı Fəxri konsulu Əfqan Salmanov, Xarkov vilayət Administrasiyası rəsmiləri, deputatlar, Azərbaycanın diaspor rəhbərləri, soydaşlarımız, şəhər sakinləri iştirak ediblər.
Açılış mərasimi Ukrayna və Azərbaycanın dövlət himnlərinin səsləndirilməsi ilə başlayıb.
Sonra çıxış edən İqor Terexov bildirib ki, adları dünya tarixinə qızıl hərflərlə yazılmış şəxsiyyətlər arasında dahi mütəfəkkir Nizami Gəncəvi də var. Bu abidənin açılışı təkcə şəhər üçün deyil, həm də Ukrayna üçün əlamətdar bir hadisədir. “Mən Azərbaycana öz minnətdarlığımı bildirirəm ki, Nizami Gəncəvi kimi dahi insanın abidəsi üçün Xarkov şəhərini seçib”, - deyə İqor Terexov əlavə edib.
Dahi şairin abidəsinin Xarkovda ucaldılmasının tarixi hadisə olduğunu deyən Azərbaycanın mədəniyyət nazirinin birinci müavini Elnur Əliyev qeyd edib ki, Xarkov şəhəri Ukraynanın paytaxtı olub, burada güclü Azərbaycan diasporu fəaliyyət göstərir. Nizami Gəncəvinin heykəlinin ucaldılması soydaşlarımız və şəhər sakinləri üçün əlamətdar hadisədir. “Dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi bəşəriyyətin bədii fikir salnaməsində yeni səhifə açmış nadir şəxsiyyətlərdəndir. Azərbaycanın klassik ədəbi-mədəni irsinə həmişə milli təəssübkeşlik və vətənpərvərlik mövqeyindən yanaşan ümummilli lider Heydər Əliyev Nizami irsinə də xüsusi diqqət yetirib. Bu gün bu qayğı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir”, - deyə Elnur Əliyev vurğulayıb.
Səfir Elmira Axundova isə çıxışında qeyd edib ki, Xarkov şəhərində dahi şair və mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin abidəsinin ucaldılması Azərbaycan ilə Ukrayna arasında etibarlı tərəfdaşlığın bariz nümunəsidir. O dünyəvi şair olduğu üçün bəzi ölkələrdə abidəsi ucaldılır. Nizami Gəncəvi lirikası yüksək sənətkarlığı, məhəbbətə dünyəvi münasibəti, insan taleyi haqqında humanist düşüncələri onu dünyada sevdirib. “Mən inanıram ki, Nizami Gəncəvinin abidəsi olan park şəhər sakinlərinin və qonaqların sevimli məkanına çevriləcək”,- deyə səfir əlavə edib.
Tədbirdə daha sonra Milli Məclisin deputatı Rüfət Quliyev, Xarkov Vilayət Dövlət Administrasiyası sədrinin müavini Yevgeni Qritskov çıxış edərək iştirakçılara öz təbriklərini çatdırıblar.
Abidənin müəllifi, Ukraynanın xalq rəssamı Katib Məmmədov göstərdikləri dəstəyə görə, Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyinə, Xarkovdakı Fəxri konsulluğuna və Xarkov şəhər meriyasının rəhbərliyinə təşəkkürünü bildirib. Bundan sonra Nizami Gəncəvinin abidəsinin üzərindəki örpək açılıb.
Təntənəli açılış mərasimlə əlaqədar olaraq Xarkov Vilayət Filarmoniyasının binasında konsert keçirilib. Konsertdə Azərbaycanın Xalq artisti, professor Yalçın Adıgözəlovun rəhbərliyi ilə Xarkov Simfonik Orkestrinin ifasında Azərbaycan, Ukrayna və Avropa bəstəkarlarının əsərləri səsləndirilib.
Xatırladaq ki, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və təşəbbüsü ilə Ukraynanın paytaxtı Kiyev şəhərinin mərkəzi hissəsində, Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin Nəbatat Bağında da Azərbaycanın dahi şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin abidəsinin ucaldılmasına dair Anlaşma Memorandumu imzalanıb.
İntihar etmiş yazarlar: Karin Boye. Nərgiz Cabbarlı yazır
Dövrünün ən avtoritar tənqidçilərindən biri – Xaqar Olsson yazırdı: ”Karin Boyenin poeziyasını qaranquş adlandırmaq olar. Çünki onun şeiri qartal gücünə malik deyil. Axı qaranquşun qanadları qartal gücünə sahib ola bilməz. Amma bununla belə, Boye poeziyası deyingən qarğalar sıyahisına da aid deyil. Çünki yüksəkdə və gözəl uçur. Onun qanadlarında oynayan küləyin səsi bizim müasir İsveçrə poeziyasında eşitməyə öyrəşdiyimiz səslərdən fərqlidir. Bu, nədirsə, cəlb edir, həyəcanlandırır və yandırır. Bu, həqiqi poeziyadır. Siz burada kiçik hisslərə və əyləncələrə, sadə xoşbəxtliyə can atan riyakar estetiki görə bilməyəcəksiniz. Siz həqiqətə illüziyasız baxmağı bacaran təmiz bir qəlbi görə biləcəksiniz. O qəlbi ki, ağrı-acının qaçılmazlığı və xoşbəxtliyin faniliyindən keçir. Amma bundan qaçmaq üçün bir sığınacaq yeri də axtarmır, əksinə, özünü daima yüksəklikdə ola biləcək uçuş üçün hazırlayır”.
Bu dəfə Karin Boye haqqında danışacağıq. Amma əvvəlcədən diqqətimi çəkən bir xüsusiyyəti sizin də nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm. Kənardan elə görünə bilər ki, bu yazıçıları yalnız bir fakt – könüllü intihar faktı birləşdirir. Amma həyatlarına nəzər saldıqda, yaradıcılıqlarındakı ovqata kökləndikdə görürsən ki, onlar arasında dəhşətli dərəcədə oxşar ömür yaşayanlar və eyni həyat hadisələrindən eyni tərzdə keçənlər var. Haqqında danışacağım Karin Boye isə həyat faktları və şeirinin ruhu ilə mənə Marina Svetayevanı xatırlatdı. Demək olar ki, eyni dövrün şairləri olan bu insanları xarici görkəmlərində olan oxşarlıqdan əlavə bir xüsusiyyətləri – öz cinslərindən olanlara - qadınlara sevgi münasibətləri də birləşdirir. Onların hər ikisi təbiətin qanunlarına uyğun sevməyi bacarmadılar... Yəni hər ikisi qadın sevgisi ilə yaşadı...
Əvvəlcə onu deyim ki, İsveçrə şairəsi və nasiri Karin Boye 1900-cü ildə anadan olub. Gimnaziyada oxuduğu illərdə yazmağa başlayıb. 1922-ci ildə ilk şeirlər kitabı “Buludlar” dərc olunub. Lakin ona şöhrəti ikinci və üçüncü kitabları gətirib. Daha dəqiq desək, “Gizlədilən torpaq” (1924) və “Ocaqlar” (1927). Nəsr əsəri, antiutopik roman “Kallokain”in (1940) gətirdiyi uğuru isə bir qədər sonra şairin başqa bir “uğuru” – intiharı kölgədə qoydu. Bu kitabının dərcindən cəmi bir il sonra – 23 fevral 1941-ci ildə Karin Boye intihar etdi.
***
Karin Boye öz dövründə kifayət qədər populyarlıq qazanmışdı. Hətta dövrünün ən tanınmış tənqidçilərindən biri olan Xaqar Olsson – yuxarıda qeyd etdiyim kimi – onun haqqında yüksək fikirlər yazırdı: “Siz onun timsalında kiçik hiss və həyəcanlar, sadə, balaca xoşbəxtliklər haqqında da danışmağa çalışan riyakar estetiki görə bilməzsiniz. Əksinə, siz öz “mən”inin faciəli ölümünü yaşamış, bu dəhşətdən keçə bilmiş fədakar bir ruhun şahidi olacaqsınız. Həm də görəcəksiniz ki, bu vəziyyətdə belə onun sahibi özünə acımır, böyük və dəhşətli reallıqlardan güc əldə etməyə çalışır”.
İstənilən yaradıcı insanın həyatında olan axtarışlar özünü tapmağa çalışan Karin Boyedə də olub. Məsələn, gimnaziya illərində Şərq fəlsəfəsinə maraq göstərən şair bir müddət buddizmə aludəçilik edib. Lakin dini axtarışları onu sonra xristianlığa gətirib çıxarıb. Amma Boyenin bu marağı da uzunmüddətli olmayıb. Hər halda, şairin buddizm və xristianlıqla bərabər, eyni maraqla yanaşdığı sosializm, freydizm haqqında da danışmaq olar.
Ən çox sevdiyi müəlliflərin sırasında Kiplinq, Nitsşe və Ueltmenin adını çəkən Karin Boye Skandinaviya poeziyasından da yararlandığını gizlətmirdi. Bütün istedadlı qadın şairlərin şeirlərində olduğu kimi, Karen Boyenin poeziyasında da kövrəklik, həzinlik, incəlik vardı:
Səslər çoxdur, lap çox,
Səninki yağışa bənzəyir.
Damcı kimi süzüldüyünü,
Gecənin səssizliyinə səs verdiyini eşidirəm.
Əvvəl gur, sonra asta gəlir səsin...
Eşidirəm...
Sonra da azalır,
titrəyərək,
ürkəkcəsinə
gecənin sükutunda əriyir...
Eşidirəm ....
Başqa səslərdən seçilir səsin
– Mən tək onu eşidirəm...
Asta-asta, damcı-damcı
üstümə tökülür – yağış kimi...
Məni susmağa vadar edir.
Səsimi içimə salıram.
Səsin – yağan yağışım...
Pıçıldayan səsinlə doludur yaddaşım...
Səni narahat etməməkçün,
Səsini eşitməkçün,
otdan da səssiz olacam...
Səssiz olacam və
elə yerdə duracam,
gözləyəcəm ki,
səsini eşidim...
Səslər çoxdur,
Onların arasında səsini eşidirəm,
Ancaq səsini...
Səsin
mənimçün səslənir,
Gecələr yağan yağış kimi...
(Bu məqalədəki şeirlərin tərcüməsi Nərgiz Cabbarlınındır - red.)
Amma bu yaradıcılıq təkcə kövrək hisslərin, gözəl duyğuların incə ifadəsindən ibarət deyil. Məsələn, bir çox qələm sahibləri kimi fəlsəfə və psixoanalitika ilə maraqlanmağın, başqa sözlə desək, Freydizmin Boyenin yaradıcılığına böyük təsiri olub. Yazmağa ilk başladığı dövrlərdə Freydin yaradıcılığı ilə tanış olan yazıçı üçün bu, yeni yaradıcılıq imkanları verirdi. Bir tərəfdən psixoanaliz, bir çox sənətkarlarda olduğu kimi, Karen Boyeyə də yeni mövzular tapmağa, yeni və özünəməxsus obrazlar yaratmağa, məsələlərə tamamilə fərqli rakurslardan baxmağa, həmçinin də şəxsi psixoloji problemlərini həll etməyə kömək edirdi. Lakin digər tərəfdən (bu da bir çox yazıçılarda olduğu kimidir) psixoanaliz həm də ruhi gərginliyi artırmağa, daha da qəlizləşdirməyə, insanın mənəvi əzablarını çoxaltmağa qadirdir. Və bu, danılmaz həqiqətdir.
Freydizm və psixoanaliz onun yaradıcılığında olduğu kimi, həyatında da təzadlı rol oynayıb.
Tumurcuqlar yazda – çatlamaq istəyəndə ağrıyırlar,
Yaman ağrıyırlar,
azadlığa can atdıqlarından...
Bahar ürkəkdir – həm də bundan...
Ruhumuz ağrıyanda biz də rəngimizi itiririk,
itiririk ağrıdan...
Qışın qapıda dayanıb
qoruduğu şeylər
yazda partlamaq istəyir,
çıxmaq istəyir azadlığa.
Azadlıqsa hamını ağrıdır...
Ona can atan tumurcuğun
çatlamağı da Ağrıdır.
Özünü də, həyatı da,
Yaşadığı qaranlıq zindanı da ağrıdır...
Kiçik tumurcuqdan danışan şairin tumurcuğun üzərinə köçürdüyü proseslər, əslində, insan psixologiyasının, təfəkkürünün özündə tətbiq etdiyi və yaşadığı şeylərdir. Məgər ruhu əzab çəkən insan (istər şair olsun, istərsə də digəri) təkcə özünə, mənəviyyatınamı əzab verir? Onun azadlıq istəyi – ruhunda gedən sıxıntılardan, təzadlardan qurtulmaq arzusu yalnız özünəmi aiddir? Bundan ətraf əziyyət çəkmirmi? Əbəttə ki, çəkir... İçindən – mənindəki ağrılardan qurtulmaq istəyi insanın yaşadığı “qaranlıq zindan”ı – cəmiyyəti də, ətrafını da incidir. Eynilə tumurcuqda olduğu kimi...
Bədii yaradıcılıqda müəllifin şəxsiyyətini axtarmaq dünya ədəbi tənqidi və ədəbiyyatşünaslığında artıq keçilmiş etap və mənasız mərhələ adlandırılır (Nortap Fray). Lakin hələ də çoxlarının yanaşmasına görə, yaradıcılıq şəxsiyyəti başa düşmək üçün açar rolunu oynayır. Şəxsən mən buna əminəm. Məsələn, Karin Boyenin – intihar etmiş yazıçının yaradıcılığında uçuruma atılan damcı haqqında maraqlı bir nümunə var:
Damcı üçün
olduğu yerdən qopmaq da ağır,
Ağız açan uçurumun üzərindən sallanmaq da...
Budaqdan yapışıb aşağıya doğru sürünmək də pis,
Dibsizliyə yuvarlanmaq anının titrəyişini yaşamaq da...
Ən çətini, ən ağırı isə qərara gəlməkdir.
Qərara gəlmək:
Atılmaqmı, yoxsa sürünmək?!
Uçuruma yıxılmaq – qorxulu,
Yerində donub qalmaqsa çətin...
Ağırdır
iki hissin arasında çabalamaq,
Çırpınmaq – arasında iki niyyətin:
Aşağı can atmaqmı, yoxsa qalmaq?!
...Amma bir gün,
daha dözməyə gücü çatmayanda
qəfəsdən çıxmağa can atırmış kimi,
sonuncu qorxu hissi də canından çıxacaq...
o zaman budaqdan qopan damcı
heçlik, bilinməzlik qarşısında
yaşadığı qorxunu da,
aşağı uçuşan dəhşətini də unudacaq.
Və... atılacaq...
Atılacaq!..
Bax o zaman,
Məhz o zaman içim
İnam və əfsunlu rahatlıqla dolacaq...
Məgər bu şeir yazıldığı anın və zamanın ovqatını özündə yaşatmırmı, əks etdirmirmi? Əlbəttə ki, etdirir... Bu, təkcə bir damcının aşağı – heçliyə və dibsizliyə uçuşunun təsviri deyil. Bu, bir insan ruhunun o Uçuş anında yaşaya biləcəklərinin canlandırılmasıdır. Ümumiyyətlə, Karen Boyenin poeziyasında istifadə etdiyi simvolik obrazlar şairin (həm də insanın) daxilini, düşüncələrini açmaq üçün hər zaman vasitə rolunu oynayıb.
Karen Boye ilə bağlı məni düşündürən suallardan biri də “Məhəbbət üçbucağı onun intiharına səbəb olubmu?!” sualıdır... Hansı məhəbbət üçbucağından söz gedir?! İzah edim...
Karen Boyenin həyatında ən vacib amil siyasət, ədəbiyyat yox, məhəbbət hesab edilir. Onunla bağlı fikirlər sırasında “Boyenin intiharı öz həyat dramının sonu və yekunudur” fikrinə isə daha tez-tez rast gəlinir. Şairin həyatı həm də bütünlükdə daimi və faciəli sevgi axtarışından ibarət olub. Ehtiraslı və ondan qurban tələb edən bir sevgi axtarışı...
Yaradıcı insanları başa düşmək həmişə çətin olur. Xüsusilə də yuxarıda qeyd etdiyim kimi, onlar sevgilərində normadan, təbiət qanunlarından kənara çıxarlarsa...
Boye haqqında yazan Xarri Martinson şairin bu hərəkətini “həyatın qanunlarına, mövcudluğa və yaşamın gözəl olmamasına etiraz” adlandırırdı.
Detallara varaq: Karin uzun müddət sevdiyi iki qadının arasında çırpınıb. Onlardan biri alman emiqrantı Marqo Xanel idi. Onunla Boye bir ailənin üzvü kimi yaşayıb. Bu qadın Boyeni həm qısqanclığı, həm də vampirizmi ilə incidib. Marqo Boyedən on iki yaş cavan idi. Onun xəstəliyi və köməksizliyi isə Karində analıq hisslərini oyadırdı. Amma yazıçının ürəyində başqa birinə – Anita Nathorsta qarşı da sevgi vardı, daha doğrusu, bu qadına əsl məhəbbət duyan Boye nə edəcəyini bilmirdi. Bu çaşğınlığa səbəb həm də Anitaya olan məhəbbətinin platonikliyi və ümidsizliyi ilə bağlıydı. Anita Karinə yalnız dost münasibəti göstərir və heç nə vəd etmirdi. Bir sözlə, Marqonun qarşısında günahkarlıq hiss edən və Anitanın gözləri önündə əridiyini, söndüyünü görən Boye aprel günlərinin birində evdən çıxır və geri qayıtmır. Onu bir neçə gün sonra meşədə tapırlar. Bir şüşə yuxu dərmanı qəbul edən və nəm torpağın üstündə can verən şairin ölümü başqa bir ölümə də səbəb olur. Belə ki təsəlli tapa bilməyən Marqo özünü qazla boğub öldürür. Anita isə üç ay sonra xərçəngdən dünyasını dəyişir.
Amma qəribədir ki, təbiətin qanunlarına uyğun sevməyi bacarmayan bu qadının – Karin Boyenin yazdığı sözlər məhəbbət haqqında deyilmiş ən dəyərli fikirlərdən biri kimi hər yerdə sitat gətirilir: “Mən inanıram ki, sevən insan sevgisinə görə qurban verdiyi qədər də qazanmış olur. Əlbəttə, sevdiyi adamdan yox, sevginin özündən”.
Boye XX əsr İsveçrə poeziyasında parlaq iz buraxıb. Onun bir çox müəlliflərə – Qulnar Ekelyofa, Harri Martinsona, Artur Lundkvistə təsir etdiyi qeyd edilir.
Karinin yaradıcılığında həm yaşadığı “məhəbbət üçbucağı”, həm də ümumiyyətlə, eynicinsli məhəbbət mövzusu əhəmiyyətli yer tutub. Lakin o, qeyri-adi duyğularından da səmimiyyətlə söz açırdı. İstənilən məsələdən olduğu kimi...
Allah bizə daşdan ağır ruh verib
Bu daşla dəniz kənarındayıq.
Dalğaların rəqs etdiyi, köpüklərin oynadığı
Qağayıların günəş işığında yandığı yerdə...
Biz dənizə daş atmağa başlayırıq,
əylənirik...
Daşlarla daha nə etmək olar ki?
Onun sağlığında dərc olunan kitabı “Ağacların xatirinə” (1935) adlanır. Əvvəlki şeirlərinə nisbətən burada faciəli mövzular daha çoxdur. Boye bu kitabda reallıqla çulğalaşma, qarşı-qarşıya gəlmə, gözəllik və qorxu, bir də özünü bütün bunlara qurban vermək bacarığının təsvirinə can atıb...
Bu gecə yuxuda qılınc gördüm, döyüş gördüm...
Bir də gördüm ki, çiyin-çiyinə verib
döyüşürük səninlə...
Bu gecə...
Qan da girmişdi yuxuma,
Ölüm də qonaq gəlmişdi...
Sonra da gördüm ki,
Ölümcül yaralanıb
Yanındaca yerə yıxılıram.
Sənsə öldüyümü belə görmürsən,
Görə bilmirsən...
Döyüşə-döyüşə uzaqlaşır,
yanımdan yox olur,
itirsən...
...Od da girmişdi yuxuma,
Bir də qızılgüllər...
Hə... bir də gözəl ölümüm.
Görürsənmi, nələr, nələr
Girmişdi yuxuma,
Nə böyük gözəlliklər...
Karin Boyenin həyatında və yaradıcılığında siyasətin də müəyyən izi olub. Belə ki, bu şair həm də antifaşist idi. Və yaradıcılığı yalnız gözəl hisslərin və ölümün gözəl təsvirindən ibarət deyildi. Onun çox məşhur olan əsəri – “Kallokain” antifaşist ruhda yazılmışdır. Həm də fantastik əsər idi...
Karin Boye nasistlərin uydurduğu və qurmağa çalışdığı cəmiyyətin inkişaf sxemini sona qədər təsvir edənlərdən biri olub. Onu gələcək daha çox narahat edirdi. Buna görə də Boyenin ən məhşur fantastik əsəri “Kallokain”də zaman hadisələrin baş verdiyi dövrdən min il sonraya aparılır. Hadisələr “İmperiya” adlanan dövlətdə cərəyan edir. Həmin dövlətdə faşizm qələbə çalıb. Karin Boyenin təsvir etdiyinə görə, “İmperiya”nın rəhbərləri cəmiyyətdə bir sıra dəyişikliklər ediblər. Məsələn, hadisələr onların təyinatı ilə yaradılmış “polis qulaqları”, “polis gözləri”nin nəzarətindədir. Amma bununla belə, bu rəhbərlər insan şəxsiyyətini tamamilə məhv etməyə müəssər olmayıblar. Halbuki imperiya yaradılandan onların can atdığı əsas məsələ budur. Əsas məqsəd isə insanı şəxsiyyət kimi məhv etmək, onun “mən”inə sahib olmaqdır. Bunun üçün hakimiyyətin köməyinə kimyaçı alimin ixtira etdiyi və öz familiyası ilə adlandırdığı “Kallokain” peraparatı gəlir. Məhz bu dərmanın köməkliyi ilə insanlar qorxduqlarına, utandıqlarına görə hamıdan gizlədikləri sirri danışmağa başlayırlar. Daha doğrusu, buna istəmədən vadar olurlar. Amma dərman, hələ ki, insan şəxsiyyətini tamamilə parçalamaq gücündə deyil. Romanda hadisələr onunla yekunlaşır ki, həmin kimyaçı alim iki imperiya arasında gedən müharibədə əsir düşür və öz araşdırmasını yeni sahiblərinin xeyrinə davam etdirməyə başlayır. Yəni nəticə etibarilə insanlığın başı üstündə yeni bir “Kallokain” qorxusu var.
Əgər romanda Boyenin yaratdığı şəxsiyyət strukturuna nəzər salsaq (həmin şəxsiyyət imperiya insanının ümumiləşdirilmiş obrazıdır), o zaman bədiilik və məntiqin birləşdiyini görə bilərik. Romanda məntiqi çıxarış var: faşizm məhv edilmir, susdurulsa belə, istənilən vaxt onun yenidən dirilmə və dünyanı yenidən çulğalama qorxusu var.
Əsər, qeyd etdiyimiz kimi, fantastik əsərdir. Amma onu müxtəlif cür adlandıranlar var. Məsələn, Ernst Henri onu sürrealist ədəbiyyat nümunəsi hesab edir. Halbuki burada fantastikanın xüsusiyyətləri daha çoxdur. Kallokain insanları ölüm qorxusu qarşısında, öləcəklərini bildikləri halda belə danışmağa vadar edir. Bir çoxlarının sərsəmləmə hesab etdiyi Hitlerin “minillik reyx” ideyası burada konkret cizgilər əldə etməyə başlayır. Karin Boyenin dövründə “həqiqət eleksiri” adlandırılan pentatol cəmiyyətə məlum deyildi. Ona görə də kallakain kimi bir dərmanın mümkünlüyü və böyük insan kütləsini öz təsiri altında saxlaya bilməsi fantastik elementdir. Amma o dövr üçün fantastik görünən eleksir sonralar reallaşdı. Fantastikanın əsas xüsusiyyəti də bundan ibarətdir.
Karin Boye, əslində, cəmiyyətin faşizmə münasibətini göstərmək üçün bu priyomdan istifadə etmişdi. Yəni insanlar əzaba düçar olsalar da, ölümə getdiklərini bilsələr də, düşündüklərini söyləyirlər və məlum olur ki, faşizm haqqında hamı eyni fikirdədir. İstintaqda sorğu-suala tutan Rissenin fikirlərinə nəzər salın: “Qəribə deyil ki, həyatda hər şey, hətta həqiqət belə, məcburiyyətə düçar edildikdə öz qiymətini itirir. Yox, siz bunu başa düşməzsiniz. Çünki bunu dərk etməyiniz dilənçi, hər şeydən məhrum biri olmağınızı təsdiq edər. Buna kim dözə bilər ki”.
Hitlerin Avropada müharibəyə başladığı ərəfədə Boyenin bu əsərinin meydana çıxması təsadüfi deyildi. Həmin dövrdə Skandinaviya ölkələrində də dünyəvi faşizmin “beşinci kaloniyası” başını qaldırmışdı. Və dövrün ən tanınmış qəzetlərindən biri “Nyu daqlet Allexanda” yazırdı: “Yazıçı bu əsərdə 1940-cı ilin mənəvi atmosferini dəqiqliklə təsvir edib”.
Gördüyünüz kimi, intihara səbəb axtarmadım. Amma göstərilən səbəblər, vasitələr indiyə qədər haqqında yazdığım yazıçıların səbəb və vasitələrinə nə qədər də oxşardır. Sveyq, Paveze və Vulfun həyatında olan müharibə amili, Svetayevanın qeyri-adi məhəbbəti, Yeseninin, Sveyqin öz ardınca apardığı (təbii ki, o dünyaya) sevgililəri... Və ən nəhayət, çoxlarının istifadə etdiyi yuxu dərmanı...
Amma bir xüsusiyyəti qeyd etməsəm, olmaz. Həqiqətin dərkindən və kamilliyə çatmaq məqamından danışıram. Bax o məqamda insanda qorxu hissi qalmır. Amma həmin məqam dəhşətlər önündə qorxu hissini yox etsə də, özü daha çox qorxuludur. Çünki dünyaya gəlişin və gedişin mənasız olduğunu bilmək və bunu ruhunda yaşa(t)maq yalnız bir addıma – intihara vadar edə bilər...
Kamilliyə çatmış böyük insanı
Dünyada heç bir şey sındıra bilməz.
Çünki nə xoşbəxtlik var bu dünyada,
Nə də ki bədbəxtlik eynimə gəlməz.
Yalnız həyat vardır, bir də ki, ölüm.
Bax sən bunu başa düşdüyün zaman
Küləyin ardınca qaçmayacaqsan.
Bax sən bunu başa düşdüyün zaman
Daha qasırğadan qorxmayacaqsan...
Elə o zaman gəl mənim yanıma,
Gəl, kömək elə ki, mən də dərk edim.
Söylə: nə xoşbəxtlik var bu həyatda.
Nə də ki bədbəxtlik, söylə, qoy bilim.
Yalnız həyat vardır, bir də ki, ölüm...
