Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Baba Pünhan ruh adamı idi. On üç yaşından şeir yazmağa başlasa da, ölkədə elə də tanınmırdı. Onu geniş oxucu kütləsinə ilk dəfə “ANS” kanalının “Qulp” verilişi tanıtdı. 

 

Hacı Mailin rəhbərlik etdiyi "Füzuli məclisi"nin üzvü idi. "Təzəpir" məscidində təşkil olunmuş yığıncaqda mükafatlar təltif olunarkən, “Füzuli məclisi”nin fəal iştirakçısı kimi "Paklıq" mükafatına layiq görülmüşdü...

 

1948-ci il noyabr ayının 5-də Bakı şəhərinin Kürdəxanı qəsəbəsində dünyaya göz açmışdı. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə qəsəbəsindəki 99 saylı məktəbin 8-ci sinfini bitirib Bakı Rabitə Texnikumuna daxil olmuşdu. Oranı başa vurduqdan sonra Bakı Metropolitenində mexanik işləməyə başlamışdı və 25-il həmin yerdə işləmişdi...

 

Metroda işlədiyi ilk vaxtlarda "Metro" qəzetində kiçik həcmli şerləri və qəzəlləri çap olunub. Yaradıcılığa lirik qəzəllərlə başlasa da, nəzm formasında bir neçə poema, sərbəst şeir, məhəbbət ruhlu qəzəllər və bir neçə kitabı ondan yadigar qalıb...

 

Baba Punhan həm də imanlı adam idi, ibadətindən qalmazdı. 1997-ci ildə Məşhəd, 2000-ci ildə isə Həcc ziyarətlərində olmuşdu. 2004-cü il aprel ayının 17-də əlli altı yaşında ikən vəfat edib. Sonda, şairin ömrünün son illərində qələmə aldığı “Bakının dərdi var” şeirini təqdim edib ruhuna Allahdan rəhmət diləyirəm…

 

Yorğundur, yatmayır haçandan Bakı,

Doyub yad ellidən, qaçqından Bakı.

Üzülüb, öləcək acından Bakı,

Məğrur görünsə də o can üstədir,

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

 

Yaltaqlar dəstəsi baş alıb gedir,

Qeyrət yavaş-yavaş boşalıb gedir,

Məktəbli qızlar da qaş alıb gedir,

Ərli də, ərsiz də bir həvəsdədir.

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

 

Əsrlər itirdik illər içində,

Qanqallar bitirdik güllər içində,

Çaqqallar dolaşır ellər içində,

Aslanlar, pələnglər daş qəfəsdədir,

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

 

O, Cıdır düzüyçün çadır ağlayır,

Çadır övladıyçün Cıdır ağlayır,

Namus itkin düşüb abır ağlayır,

Köməksiz qız-gəlin dəstə-dəstədir.

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

 

Sən ey “Qız qalası” qalasan hələ?

Səni həmişə qız qalasan hələ.

Dərdini Pünhana qala sən hələ,

Ta ki, göz yollarda qulaq səsdədir,

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

İmran Verdiyev,Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi.“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

 

 

 

Sizə Baltasar Qrasianın bəzi aforizmlərini ilə təqdim etmək istəyirəm. Yəqin ki, onun haqqında eşitmiş olarsınız. Eşitməyənlər üçün qısa məlumat verim.

B.Qrasian məşhur ispan yazıçısı və filosofudur. O, 08 yanvar 1601-ci ildə Belmontda həkim ailəsində doğulmuşdur. Uşaqlığı yoxsulluq içində keçmişdir. Qohumlarının köməyilə yezuit kollecində oxumuş, fəlsəfə və qrammatikanı öyrənmiş, Saraqossa universitetində isə ilahiyyat elmləri ilə tanış olmuşdur. 

1627-ci ildə Kallatude şəhər kollecinə qayıdıb orada qrammatika və ritorika üzrə müəllim işləyib. 1636-cı ildə Ueska şəhərinə dəyişilən Qrasian burada ədəbiyyat və incəsənət həvəskarları mühitinə düşür, yazıçı kimi formalaşır. Zadəgan don Vinsensio Xuan da Lastanossa ilə tanışlıq dünyəvi meyllərini gücləndirir.

İspaniyada barokkonun ən böyük nasirlərindən və nəzəriyyəçilərindən biri sayılır. (Barokko XVII –XVIII əsrlədə Avropa mədəniyyətində renessans və klassizm arasında mövcud olan bir cərəyan idi.)

Yezuit ordeninin rəhbərliyi onun dünyəvi meyllərini, ədəbi fəaliyyətini xoşlamır. Qrasian dəfələrlə etdiyi kimi yezuit ordeninin icazəsi olmadan əsərlərini (xüsusən "Tənqidçi" romanını) nəşr etdirdiyinə görə Salamankada təhqiredici istintaqa cəlb edilir, məhkəmənin qərarı ilə Qraus şəhərciyinə sürgün olunur. Burada ona yazmağa icazə vermir, pəhriz saxlamağa məcbur edib ac saxlayırlar. Salamanka məhkəməsindən bir il keçmiş o, Qrausda 06 dekabr 1658-ci ildə vəfat edir.

XIX əsr böyük alman şairi H.Heyne onu “əsrinin birinci adamı” adlandırmışdı. “Qrasian həyat müdrikliyinin, mənəvi biliklərin Aristoteli sayıla bilər”.(Ə.Nicat)

Qrasianın ədəbi irsi "Qəhrəman", "Siyasətçi", "Hazır-cavablıq sənəti", "Xoşrəftar", "Gündəlik kahin, yaxud ehtiyatlı olmaq sənəti" əsərləri və üçhissəli "Tənqidçi" romanından ibarətdir. Filosof yazıçının əsərlərində insan həyatının müxtəlif cəhətləri və problemləri əks etdirilir.

“Kamillik elmi” fəlsəfi traktatı isə onun ən gözəl və ən məşhur əsəridir. Yazıçı Ə.Nicat yazır ki, “Kamillik elmi” əsərinin daha vacib bir cəhəti onun insan mənəviyyatına, insan əxlaqına verdiyi qiymət və hər aforizmdə mənəvi gözəlliyin son nəticədə insana gətirdiyi qələbələrin labüdlüyünə olan inamdır”. “Kamillik elmi” fəlsəfi traktatı uzun əsrlər insanların masaüstü kitabı olmuşdur. 

B.Qrasianın həmin əsərindən seçilmiş, insanları kamilliyə və saflığa səsləyən 10 aforizmi diqqətinizə çatdırırıq.

 

1.     Xalqın məhəbbəti. Xalqın rəğbətini, xüsusən də məhəbbətini qazanmaq asan iş deyil. Bunun az bir qismi taleyin köməyi ilə, çoxu isə səy hesabına qazanılır. Tale adama yol acır, səy isə bu yolu davam etdirir.

 

2.     Niyyətini bildirmədən hərəkət et.  Gözlənilməzlik –müvəffəqiyyətin rəhnidir.Təmkinlilik kamilliyin məbədidir. Niyyəti açıqlamaq onu məhv etmək deməkdir, belə halda onun qüsurları qabaqcadan aşkar edilər, müvəffəqiyyətsizliyə uğramaq isə ikiqat fəlakət olar. Açıq oyunun nə xeyri, nə sevinci olar. Öz  məqsədini bildirməsən, hamıda, xüsusilə də yüksək vəziyyətin ümumi intizar doğurduğu, niyyətlərin sirlərə büründüyü, bu müəmmalı anlağılmazlığın ehtiram təlqin etdiyi yerdə böyük maraq oyadarsan.

3.     Özünü saxla. Hamının qabağında özünü göstərib, gücünü boş yerə sərf etmək lazım deyil. Ağlını və şücaətini də boş yerə sərf etmə. Mahir ovçu ov zamanı lazım olandan artıq çahin buraxmaz. Nəyin varsa, hamısını açıb göstərsən, sabah heç kimi heyrətləndirə bilməzsən.

 

4.     Uğurli sonluq. Fələyin imarətinə sevinç darvazasından girən, kədər darvazasından çıxır və əksinə. Təntənəli giriş barəsində yox, işin sonu, uğurlu çıxış barəsində fikirləş. Vacib deyil ki, girişində səni kütlə alqışlasın, buna hər kəs nail ola bilər. Əsas odur ki,hamının sevimlisi olasan və gedişindən hamı heyfsilənsin.

 

5.     Üstünlük birincidədir. Əgər birinci olan, həm də məşhurdursa, üstünlük ikiqatdır. Birinci gediş də böyük işdir, üstünlük səndə olur. Əgər başqaları qabaqlamasa, hər bir adam işində uğur qazanar. Birincilərə ad-san vərəsəlik kimi qismət olur. İkincilərə isə bu ad-sandan yalvarmaqla alınan qırıntılar qalır və nə qədər tər töksələr də, təqlidçilik damğasını öz üzərlərindən götürə bilmirlər.

 

6.     Batan günəş olanadək gözləmə. İşlər səndən uzaqlaşmamış, onlardan uzaqlaşmaq –ağıllı adamların həyati qaydalarından biridir. Öz sonluğunu təntənəli etməyə çalış, hərdən Günəş də batmasını görməsinlər deyə hələ tam parlaq olanda, bulud arxasında gizlənir. Belə halda bizə onun batıb-batmadığını yalnız anlamaq qalır. Vaxtında qəm-qüssədən qaçmaq lazımdır ki, sonradan özünə olan hörmətsizlikdən ziyan çəkməyəsən.

 

7.     Özünə dostlar tap. Dostluq –ikinci varlıqdır. Hər dost öz dostu üçün həm yaxşı, həm də ağıllıdır; dostlar arasında bütün işlər həll olunur. İnsanın qiymətini başqaları verir və onların dodaqları isə ürəklərində olanı deyir. Dost üçün ən yaxşı hədiyyə ona qarşı ürəyitəmiz olmaqdır. Dostluğu qazanmağın ən yaxşı üsulu özünün dost olduğunu göstərməkdir.

 

8.     Söhbətdə ehtiyatlı ol: rəqiblərlə ehtiyatı əldən verməmək, digərləri ilə ədəb qaydalarına uyğun hərəkət etmək üçün. Sözü demək asandır, onun dalında durmaq çətin. Danışıqda da vəsiyyətnamədə olduğu kimi, nə qədər az söz desən, bir o qədər az mübahisə olar. Mənasız şeylərdən danışmaqla daha mühüm işlər üçün zəmin hazırla. Gizlilikdə ilahi qüvvədən nə isə var. Söhbətdə asanlıqla ürəyini açan adamı inandırmaq və ona qələbə çalmaq asan olur.

 

9.     Özünü yarımac saxla. Qoy ağız həmişə nə isə istəsin. İstək dəyər ölçüsüdür. Yaxşı zövq nəinki cismani ehtirasın söndürülməsini tələb etmir, hətta onun alovlandırılmasını məsləhət görür. Az olsun, naz olsun –bu ikiqat yaxşıdır, çünki ikinci dəfə hər şey əvvəlki ləzzəti vermir. Həyi isə xoşagələn etmək istəyirsənsə, açlığın iştahını qızışdırdığı vaxt həmin şeyə yiyələn və doymamış ondan əl çək.

 

10. Boyun qaçırmağı bacar. Əgər boyun qaçırmaq bacarığı həyatın mühüm qaydalarından biridirsə, özü-özünə, bəzi işlərə, xüsusi adamlara “yox” deyə bilmək bacarığı daha vacibdir. Mənasız işlər adamın qiymətli vaxtını yeyən güvəyə bənzər. Boş-boş işlərlə məşğul olmaq heç nə etməməkdən qat-qat pisdir.

 

                                                                                          

 

 

 

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Şeir böyük zəkaların röyalarıdır." ( Lamartin)

Bu gün " Bir şeirin hekayəti" rubrikasının qonağı zəkası, düşüncələri, öz üslubu  ilə fərqlənən, həm nəsri, həm də şeirləri ilə oxucularının ruhunu oxşayan yazar Habil Yaşardır.

 

-Xoş gördük, dəyərli Habil bəy.

Artıq xəbərdarıq ki, üzərində işlədiyiniz ikinci romanınız çox fərqlidir və indidən maraq doğurub, ümid edirəm tez bir zamanda işıq üzü görər.

Bu haqda da böyük məmnuniyyətlə danışmaq istərdik, amma rubrikamızın şərtlərinə görə oxucularınıza " Bir şeirin hekayəti"- ni söyləməlisiniz.

Buyurun, dəyərli Habil Yaşar, bizə gizli dünyanızdan bir az danışın.

 

-Xoş gördük, Ülviyyə xanım, öncə bu rubrikayla bağlı mənə müraciət etdiyiniz üçün sizə dərin təşəkkürümü bildirir, işlərinizdə daima uğurlar arzulayıram.

 2015-ci il avqustun 10-u idi. Gecə saatlarında bəşəriyyətin, dünyanın gələcək taleyi ilə bağlı düşüncələrə dalmışdım. Anidən “Yuxuya bənzər şəhər” adlı bir misra ağlıma gəldi. Daha sonra şəhərin başına gələcək fəlakətləri təsvir etməyə başladım. Və beləliklə eyniadlı şeir yarandı. Aradan illər keçdi. Beş il sonra koronavirus epidemiyası pandemiyaya çevrilərək bütün dünyanı cənginə aldığı zaman şeirin hər misrası sanki bu günləri xatırlamaqdaydı. Bu səbəbdən şeirim oxucular tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanaraq paylaşıldı, səsləndirildi.. Həmçinin dəyərli gənc müğənnimiz, yeni ulduz müsabiqəsinin üçüncüsü olan Zəka Zeynalov mənə müraciət edərək razılıq aldıqdan sonra bu şeirə mahnı bəstələyərk ifa elədi. Mahnı şəbəkələrdə trendə çevrilməklə yanaşı, bir müddət İTV radiosunda yayınlandı. Sizlərə adından bəhs edilən şeiri və bir neçə linki də təqdim edirəm.

 

 

Yuxuya bənzər şəhər

 

Şəhər sükut içində,

Adamlar yoxa çıxmış.

Elə bil bu şəhərdə,

Heç adamlar yox imiş.

 

 

Ağlı-qaralı şəhər,

Yuxuya bənzər şəhər,

Həmişə gülər şəhər,

Elə bil ağlayırmış.

 

Bir nişan yox həyatdan,

Ölüm yağır uzaqdan,

Bu qədər qaranlıqdan,

Şəhər sıxılacaqmış.

 

Özündən getmiş şəhər,

Tükənib, bitmiş şəhər,

Varlığı itmiş şəhər,

Elə bil yaşamırmış.

10.08.2015 

 

Kaş ki, bu günlər yaşanmayaydı...Amma, sadəcə kaş ki...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, sizlərə Gülər Mübarizin şeirləri təqdim edilir.

 

 

ŞEİR VAXTI

 

Gülər MÜBARİZ

 

 

DARIXMAĞIN TABLOSU

 

Elə darıxaram ki, həsrətin odu sönər, adım gəldiyi yerdə,

Baş götürüb gedər, geri qayıtmaz bir də.

 

Bütün darıxmaqların izinə kölgə salar,

Saçlarına dən düşər,

Sevdam örpəyin açıb ayaq altına atar,

Ağlın ilə hisslərin bir-birindən gen düşər

Yoxluğunun səfası hökm sürdüyü yerdə…

 

Hicranın qədəmini yolda vüsalın əzər,

Arzuları kəm gəzər.

Sənsizliyim utanar, gözünü məndən çəkər,

Kirpikləri nəm çəkər.

 

Yolunu ayrı salar, keçmişimə qarışar,

Taleyilə barışar.

İzi- tozu da qalmaz bir baxışın əsiri bapbalaca qəlbimdə,

Qapıların bağlayar üşüyəndə qəlbim də.

Baş-başayıq, bir mənəm, bir də ki darıxmağım,

Unudur yoxluğunu qəflətən karıxmağım.

 

Qorxma, gözümün nuru, bu darıxmaq dərd deyil,

Kədərə yoldaş deyil,

Gözlərində yaş deyil.

Sənin kimi gözəldir, əli məndən aralı,

Gözləri qaralı yar.

Mən elə darıxaram,

Elə darıxaram ki, qəmim gözəlliyiylə

Könüllərdə taxt qurar.

 

 

***

 

Deyəsən…

Deyəsən, gənc deyiləm,

Üzüaşağı gedir ömrümün il qatarı.

Yol çəkir həyatımdan üzü atama sarı…

Daha şıltaq deyiləm,

Nə də sonbeşik nazlı,

Segah üstə çalınır gəncliyin telli tarı.

Payız təslim alacaq mən doğulan baharı.

Düşüncələr qarışıq, dəyişibdir ruhum da,

Daha səs-küy sevmirəm indiki hüzurumda.

Tənhalığım qapadı köz olan yaraları,

İndi doğru sanıram, bir zaman qınadığım

Yaxına qoymadığım bütün o olmazları.

Daha uzaq deyiləm

Anamın danışdığı o “vaxt gələr” sözünə

Gedərək mən də daha bənzəyirəm özünə.

Bir zaman bəyənməyib dəyişdiyim dalğanı

İndi zövqlə dinləyib anlayıram hər anı,

"Rast", "Çahargah" muğamı, ya da telli sazdakı

O yanğılı havanı.

Daha ehtiyatlıyam, asta-asta baxıram

Əzrayılın gözünə;

Dəli-dolu deyiləm əvvəl olduğu kimi –

İllərlə barışmışam, yaş öz sözünü deyir.

Çayı dəmli sevirəm, anam içdiyi kimi,

Daha çətin gəlməyir

Qərarımı çevirəm onun seçdiyi kimi.

İndi görə bilirəm yaxşını, həm yamanı,

Düşmənə bənzətmirəm səhvimi üzə deyib

Mənə candan yananı.

Zamanın qüdrətiymiş, yaşayasan, görəsən.

Öyrənirəm get-gedə illər necə dəyişər

Daxilində qoruyub saxladığın insanı.

Bitir artıq nağılı, göydən üç alma düşür,

Beləcə sonlanıram.

Daha nələr yazırsan, qorxursanmı deyəsən?

Artıq cavan deyiləm, deyəsən, yaşlanıram.

 

 

***

 

“Rəssam, sevgilimin rəsmini gəl çək,

Sevgilim gözəldir, sən də gözəl çək”.

Deyirdi nakam şair…

Kəlmələri qor götürüb, köz yaradıb könüllərdə,

Elə rəssam tapın ki, şairimi vəsf eləsin,

Sızıldasın könül simi pərdə-pərdə.

Elə vəsf eləsin ki, anlasın cümlə-cahan

Gözündə yuva quran nə varsa, qüssəyə dair.

Elə vəsf eləsin, daş əriyib muma dönsün,

Okeanlar quma dönsün,

İzi qalsın vərəqlərdə.

Fikirlərdə tufan qopsun, kirpiklərdən leysan töksün,

Yarımçıq taleyinə qalanmış o ocaq sönsün.

Çəksin onun gözündəki baxışını, bacararsa,

İçindəki qəmiylə bir.

Çəksin gözünü sətir-sətir,

Ruhu  o gözdəki mənanı sararsa…

Çəksin harayı, dilsiz olan naleyi-ərşi

Bu saatdan sonra bir rəsmə sığarsa..

Ya da bir qəlbə yararsa…

Elə çəksin ki, baxanlar oxusun,

Mən elə qəm görmədim, nur qoxusun.

Gözəldir qəm də, əgər gözlərinə yaraşarsa,

Mikayıl kimi yorğun, Müşfiq təki nakam gəncin

Deyilməyən kəlamını çəkdiyi rəsmə toxusun.

Kim əgər rəsmi sorarsa,

Desin ki, qəm çəkirəm vərəqlərə,

Dərd əkirəm könüllərə, itibdir fırçamın dincliyi…

 

 

BİR GÜN DESƏLƏR...

 

Bir gün gəlib desələr ki, o çox yaxşı insan idi,

İnanma!

Hər kəlməni ismim ilə bəzəsələr,

Sətirlərə gül-çiçəyi düzsələr də,

Bu nağıla çox güvənmə, eşit, amma inanma,

Deyiləni əsl qiymət, deyəni adam sanma.

 

Yaxın otur, gəl dərdləşək, həyat yaman qısadır,

Bu dünyadan küsənləri o dünyaya susadır.

İki yolun astanası  uçurumdur, dayanma,

Sən də sonradan yanma…

 

Get söylə ki, bu dünyanı əldə çıraq,

Cümlə-cahan dolaşsalar,

sərhədləri də aşsalar,

tapmayacaqlar gedəni.

Görmüsənmi ərşə çıxıb sonradan yerə enəni?

İtiriblər daha məni...

 

Gedənlərə bəzək vurub ağlamağı bacarırıq,

Mənzil başına çatmamış, biz başqa bir yol alırıq.

Bu nə gərdiş, nə gedişat, nə hikmətsə,

Gedən birdən ən qiymətli kimsə olur,

Hər bir kəsdən yaxın olur.

İnsanları sonda sevib, qiymət vermək ədalətsə,

Yoxdur mənim doğru işim,

Yalan imiş hər vərdişim.

 

Bax beləcə…

Çox düşünmə, yazdıqlarım bir nağıltək unudular,

Sözün sehri gül ömrüdür, dildən çıxan kimi solur.

Soruşsalar məni səndən, denən, o qız xəyal idi,

İstəmədi yalanları, alışmadı saxtalığa,

Həsrətinə, hicranına yoldaş olan vüsal idi.

Baş əymədi ayrılığa…

Riyakara yovuşmadı, bu üzdən də dərd başından sovuşmadı.

Hər kəlməsi halal idi, qovuşmadı yaxşılığa.

 

Arzuları, istəkləri başlaya bilmədən bitdi,

Bir yuxutək bu dünyadan ötdü-getdi…

 

 

YORĞUN FOTOLAR

 

Sən sevdamın qatilisən, mən ki sənə yar demişəm,

Xəyalına hərsət ikən qəlbdə yerin var, demişəm.

Güvəndiyim o dağlara yağan gizli qar demişəm

...Gəl boynumu sar, demişəm.

 

Gecələr həmdəmim olub, gündüzlərim küskün düşüb,

Fotolarda qalan əksim yorğun düşüb, üzgün düşüb.

Arzularım bu dünyadan o dünyaya sürgün düşüb

...Bəxtimə naçar demişəm.

 

Şəhriyarın naləsinə qoşulmuşam sətir-sətir,

Nə uzatsam, əlim çatır, nə qışqırsam, ünüm yetir.

Son görüşə gələn zaman dincliyimi mənə gətir

... Ruhumu apar demişəm.

 

 

***

 

Ay şəhidim…

Gözlərinin alovunda sönmüşəm,

Yoxluğunda damla-damla, zərrə-zərrə yandıqca

Hər gün, hər an çökmüşəm.

Nisgilinə qurban olum, elə bilmə,

Hər qapını döyəni sən, hər yolumdan keçəni sən,

Gələni də, gedəni də sən sandıqca,

Elə bilmə, xəyalını əvəz edən, səni mənə unutduran birisi var,

Sanma ki, mən bircə an da xatirəni qəlb evimdən çıxarmışam, ya sökmüşəm.

Düşünmə ki, səndən sonra bu həyatın gerisi var.

Ya da sənsiz dinlədiyim kəlmələrin qulağımda bir həniri, bir səsi var.

Gedişinlə aparmısan yaşamağın dadını da.

Gözlərimdə əks olunan həyat filmin adını da.

İndi ancaq yalnızlığın “Sən” adında bir kəsi var,

Ovunmayır xatirənlə, pıçıldayır qulağıma:

“Xəbərin var, o gedəndən mən ölmüşəm?”

Günah yazır ayağıma –

“Ay insafsız, ondan sonra daha nəyin mənası var?”

Mən bu ömrü iki yerə “sənli, sənsiz”ə bölmüşəm.

Unutmuşam daxilimdəki insanı, məsum baxan qadını da,

Sənsiz neynim bu dünyanın qohumunu, yadını da?

Varlığına qovuşmağın çarəsi var?

Yuxuma gəl, dərdin alım, gəl görüşək, söhbətləşək,

Xəbər verim, sən gedəli qəlb evimdə nə talan var.

Xəbər verim, sən gedəli mən nələri unutmuşam, gör bir nələri silmişəm,

Bilsən nədən, ya nələrdən vaz keçmişəm?

Elə baxma,

Qurban olum gözlərində məskən salan

Mən sarıdan təlaşına, qüssə yağan

O qayğılı baxışına…

Nə qədər ki xatirən var, adın yaşar könüllərdə,

Mən də varam, vətən deyən, səni anan o dillərdə.

Nə söyləyək bu taleyin naxışına?

Cənnətməkan qoxulumsan, ay şəhidim,

Sən yarımçıq yuxulumsan.

Oxşamağa qıymadığım nakam qismətli oğlumsan.

 

 

QÜRBƏTİN DƏRDİ

 

Baş götürüb yollanıram göylərə, səndən uzaq yerlərə,

Sənsizliyi və səni bu diyarda tərk edim,

Özüm özümdən gedim…

Yer üzündən silinim.

 

Xəyalınla savaşıram, orda qal,

Mən adlı dərddən sağal.

Getdiyim yerə gəlmə, yollarını gendən sal.

 

Mən səndən gizlənirəm, bəs sən hara gəlirsən?

Özün mənə deyirdin, məndən betər dəlisən.

Gəlmə deyə yalvarıram sözlərə,

Sözlər də üsyan edir, dava açır gözlərə.

 

“Bu nə baxış?”

Rəhmin gəlsin ellərə.

Hər baxdıqca bağrım başın dəlirsən.

O baxışa məğlub olan biçarəyəm, bilirsən.

Nə sən Məcnun deyilsən, nə də ki mən Leyliyəm, düşməmişik çöllərə.

 

Dünyanın o başına gəlmişəm ki, unudum,

Yaddaşımı sökmüşəm, xatirəni də silim.

Ayrılığı tale yox, özün yazdın alnıma,

Yastığımdan qoxunu sulara etdim təslim.

Bəs niyə sızıldayır canımın sol tərəfi ?!

Qoxun gəlir burnuma…

Elə bil itirmişəm ən əzizi-xələf səni.

 

Küləyi gətirmişəm özüm ilə arxamca,

Sənə havadar gəlib, sanki bəllidir əslim.

Pıçıldayır astaca:

"Qəlb evində talan var,

Gözü yolda qalan var".

Deyəsən, səhv gəlmişəm, ya da dəli oluram,

Səndən neçə dənədir, ay zalımın balası, hər yerdə surətin var.

 

Mənlə bərabər gəlib sən adlı obam, elim,

Mən uzağa qaçdıqca sənə yaxın oluram.

Yüz illik dərdi-səri sığdırdığım qırx ilim

Sənsizliyə sığmır heç düşünüb mat qalıram.

Və...  buludtək doluram.

 

 

DARIXMIŞAM

 

Gedişinə namə yazdım – mürəkkəbi göz yaşımla,

Gözlərimi kor etsə də, sətir-sətir oxumuşam.

Ay insafsız, inanmırsan,

Neyləyim ki, anlayasan,

Mən səninçün darıxmışam.

Uzaqlaşıb başqa səmtə gedərkən də

Ayrılığa aparan o nazlı yerişə baxmışam.

Yoxluğunu gözüm görüb, ürəyimdə saxlamışam.

Gizli-gizli ağlamışam.

Yollarını bağlamadım, getmə, dayan.

Demədim ki, gəl ol hayan.

Sənli olan hər nə varsa,

Gəl, nə qalıb, al o zaman.

Bu yüklərdən sıxılmışam.

Toplayacam, nəyin varsa,

Gəl, yığ apar, öldürəcək məndə qalsa.

Bir sirr açım… Doğru yoldan yıxılmışam.

Bilirsən də, mən yalanı bacarmadım heç bir zaman.

Bəhanədir xatirələr, bəhanədir əşyan-filan…

Gəl,yetər ki, səni görüm,

Gedərkən bir də üzülüm.

Nə deyirəm, heç bilmirəm, sənsiz yaman karıxmışam.

Barı qayıt qonaq kimi, mən razıyam.

Bu dönüşün olsa da ötəri, yalan,

Düşünmərəm bu sevdada yanılmışam.

Bir də qayıt, yalvarıram.

Gözlərinə bir də baxım, baxışına tamarzıyam.

Pıçıldayım qulağına: sənsiz yaman darıxmışam…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

 

 

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu günə təsadüf edən tarixi hadisələr barədə sizləri məlumatlandıracağıq. Bu günə Beynəlxalq Menecer günü, ingilisdilli ölkələrdə Qay Foks – yəni alov və atəşfəşanlıq günü, böyük satirikimiz Baba Pünhanın doğum günü və sair hadisələr təsadüf edir. İndi isə daha ətraflı.

 

5 noyabr. Beynəlxalq sunami barədə informasiyaların yayılması günü

Sunami böyük təlafat və dağıntılar gətirməklə bir çox ölkələrə ziyan vurur. Ən dəhşətli sunamilərin tarixinə nəzər yetirsək belə bir mənzərə görərik: 2011-ci il, Yaponiya, 2009-cu il, Samoa və Tonqa, 2004-cü il, Hind Okeanı sahilləri dövlətləri, 2001-ci il, Peru, 1999-cu il, Türkiyənin Aralıq dənizi sahilləri, 1998-ci il, Papua-Yeni Qvineya, 1976-cı il, Filippin və 1960-cı il, Çili.

BMT-nin təşəbbüsü ilə qeyd edilən bu gündə sahil hövzəsi əhalisinə sunami təhlükəsi barədə tam məlumat verilir, təhlükəsizlik qaydaları başa salınır.

 

5 noyabr. Beynəlxaql Layihə menecerliyi, yaxud Menecer günü

Baxırsan, indi toya gedən müğənnilərin disk daşıyanları deyirlər ki, mən prodüsserəm. Toyuq fabrikinin marketlərə toyuq paylayanları da mən menecerəm deyirlər. Amma menecment kifayət qədər ciddi sahə, menecersə ciddi peşədir. 2004-cü ildən təqvimə salınan bu gündə layihə müxtəlifliyi, komanda idarəçiliyi sayəsində uğur qazanan menecment təsisatları qeyd edilir, uğur qazanan menecerlər fərqləndirilirlər. Ensiklopedik nəşrlərdə menecerlərə belə tərif verilir: ”inzibati-təsərrüfat müstəqilliyinə malik olan istehsalın, satışın, servisin təşkili və idarə edilməsi üzrə professional şəxslər menecerlər adlanır”. Menecerlərin əsas işi maliyyə, informasiya, insan resurslarından effektiv və səmərəli şəkildə istifadə edərək şirkəti məqsədlərinə çatdırmaqdır. Bir sözlə, idarə müdirinin muzdla tutduğu iş idarəçisidir menecer. Yoxsa ki, mağazalara toyuq paylayan hara, menecer hara.

 

5 noyabr. Üçlərin hərbi kəşfiyyat günü

Ruslar hərbi kəşfiyyat gününü qeyd edəcəklər. Yəqin ki, bu qeydetmə Dağlıq Qarabağda məskunlaşmış rus hərbçilərindən də yan ötməyəcək. Belaruslar da qonşularından dala qalmayaraq hərbi kəşfiyyat gününü qeyd edəcəklər. Belarusda isə hərbi kəşfiyyat işinin prioritet tərəfi hakimiyyətə gəlmək istəyən müxalifəti zərərsizləşdirməkdir yəqin ki. Amma bədxah qonşularımızda da bu gün hərbi kəşfiyyat günüdür. Axı onlar ruslar və beloruslarla hərbi ittifaqdadırlar. Hərblərinin və kəşfiyyatlarının nə gündə olmasını isə biz bir il öncə - 44 günlük müharibə zamanı görmüşük, bizə nağıl danışmağın yeri yoxdur.

İrlandiyada çox qəribə bir gündür – Milli sarışın saçlıları bəyənənlər günü. Cənubi Afrikada malyariya əleyhinə mübarizə günüdür. Qay Foks gegəsini dünən britanlar keçirirdi, bu günsə Yeni Zelandiyada və Kanadada qeyd edəcəklər. Hinduslar od festivalından qopub indi də Kanakadas Cayanti festivalını qeyd edəcəklər, bol məhsul arzulayacaqlar. ABŞ-da isə Milli Çin yeməyini evə sifariş vermək günüdür. Günün dəqiqliyinə baxın siz. Milli Çin yeməyi günü olsaydı sadə görsənərdi, amma belədə cizgilər tam bəlli olur. Üstəlik, hegemon dövlət bu gün Milli ponçik gününü də qeyd edir. Ponçik nədir? Yağda qızardılmış kökə deyim də.

 

5 noyabr. Baba Pünhan günü

1948-ci ilin bu günündə Kürdəxanıda Baba Pünhan dünyaya gəlib. Düzü düz, əyrini əyri yazan satirik şair.

Əsrlər itirdik illər içində,
Qanqallar bitirdik güllər içində,
Çaqqallar dolaşır ellər içində,
Aslanlar, pələnglər daş qəfəsdədir,
Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

Bu gün Vilayət Quliyevin, Mələkxanım Əyyubovanın, Oleq Bloxinin, Co Dassenin, Brayan Adamsın və digər çox sayda ünlülərin doğum günüdür həm də.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

 

 

 

Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

 

 

 

Səhər saat: 08.00

 

 

 

Beyin: Soruşmamaq üçün özümü güclə saxlayıram, amma yenə də alınmır. Onu bilirəm ki, səni yeyib bitirən hər nədirsə, məni yoracaq. Danış görüm nə olub?

 

Ürək: Özünün xatirinə halımı soruşursansa, heç soruşmamağın daha yaxşıdır. Səni yormağımla bağlı olan məqama gəlsək, mənim yaralarımın birinin üstünə beşini qoyub yenidən əzabıma əzab qatan sənsən.

 

Beyin: Bəsdi də, səni artıq anlaya bilmirəm. Niyə həmişə özünü haqlı çıxarmaq üçün əlindən gələni edirsən?

 

Ürək: Mənə deyənə bax, sən sanki heç etmirsən? Həm sən məni qara düşüncələrinlə doldurmasan, özüm öz yaralarımı sağalda bilərəm.

 

Beyin: Ay yazıq, sənin başqasının fikirlərinə ehtiyacın varsa və öz qərarlarını özün qəbul edə bilmirsənsə, bu olanlarda mənim günahım nədir?!

 

Ürək: Ay Allah, sən mənim düşdüyüm vəziyyəti görürsən?!

 

Beyin: Allah sənə nə edə bilər ki? Sən onun sənə bəxş etdiyi heç nəyi lazımlı yerdə və düzgün istifadə edə bilmirsən. Ən sonda da adını qoyursan ki, sənsən günahkar. Saf tapmısan də!

 

Ürək: Nə? Sənsən saf olan?! Sən mənim ilə hər gün min dildə danışırsan. Keçən dəfə sənə kiçik bir mövzu dedim, böyüdüb dağ boyda elədin. O qədər əzab çəkmişəm ki, yazıq sahibimə gecə yatmağa belə icazə verməmişəm.

 

Beyin: Mənəm min dildə danışan?! Əgər eləyəmsə, onda məni niyə dinləyirsən? Ayrıca mən heç vaxt sənin dərdlərin üçün pis fikirlər irəli sürməmişəm. Hər problemdə ağıla gəlməli olan başlıca məsələləri səninlə bölüşmüşəm. Sən isə oturub hamısını düşünüb dəli olmusan.

 

Ürək: Başlıca məsələləri söyləyirmiş, yox bir. Bir dəfə də son ağlına gələni söylə, qorxma ölməzsən. Arada bir qayğıma qal, çünki mənə bir şey olsa, sənin də sonunu gətirəcəyəm.

 

Beyin: Deyirlər ki, dərd sahibləri uzun yaşayır. Düşünüb özünü yormağa çalışma, elə əlavə bir səbəbi yoxdur. Dərd düçar olduğu qulunu bütün varlığı ilə sevib, onun od-ocağına hakim kəsilən və onu əbədi tək qoymayan yeganə məfhumdur.

 

Ürək: Bunu  kim deyir?

 

Beyin: Mən!

 

Ürək: Səfeh, boşboğaz!

 

Beyin: Özünsən!

 

Ürək: Əsla...

 

Beyin: Bundan sonra sənin işinə qarışan namərddir. Özün öz halına çarə tap. Belə də ki, mənim kimsəyə ehtiyacım yoxdur.

 

Ürək: Mənim də sənə ehtiyacım yoxdur. Xoş getdin!

 

Beyin: Sən də xoş getdin!

 

 

 

Axşam saat: 23.59

 

 

 

Beyin: Mənə bax, hələ də mənə əsəbisən?

 

Ürək: Deyəsən, milçək səsi eşidirəm. Yox, məncə, milçəyə haqsızlıq edirəm, çünki bu səs tonu onu ifadə edir ki, onun şüuru həmin həşəratın belə şüurundan kölgədə qalır. Səni daşıyanın məhz bu səfehliyinin səbəbindən halım hal deyil.

 

Beyin: Ey! Mənim fikrimcə bu qədər uzatmağın heç bir mənası yoxdur. Axı belə nə qədər davam edə bilər ki?

 

Ürək: Aydın oldu, sən mənə rahat yatmağa imkan verməyəcəksən. Nə istəyirsən, onu de!

 

Beyin: Mən səndən yaxşılığından başqa nə istəyə bilərəm ki? Öz içimdə hiss etdim ki, sənin mənim köməyimə ehtiyacın var. Sən yaxşı bilirsən ki, mən laqeyd bir dost deyiləm. Taleyimiz o qədər qəribədir ki, girdiyimiz qapıdan birlikdə çıxacağıq.

 

Ürək: Hər nə qədər mənasındakı dərinlik itsə də, dost dəyərli bir kəlimədir. Az əvvəl ölüm məsələsinə toxundun. İnsanları bir uçurum, yaxud bir qəza düşmənləri ilə birgə də həmin qapıdan çıxara bilər. Bizə də belə olacaq, ona görə ki, düşüncə və hisslərini bir -birinə düşmən edən insan öz-özünə düşməndir.

 

Beyin: Əlbəttə, bəzən elə bir an  olur ki, dözə bilmədiyin, səni yandıran bütün hisslərini bir nəfərdə söndürmək istəyirsən və elə o an ağlına yeganə insan gəlir. Ona inanırsan, güvənirsən düşünürsən ki, dilindəki bir damla su ilə səni fərahladar, lakin bəzən hər şey istədiyin kimi olmur. Sənin ruhunu heç düşünmədən külə çevirən, ən sevdiklərin olur.

 

Ürək: Əvəzsiz olan, sənə özünü xoşbəxt hiss etdirən hər şey bir gün getməyə məcburdur. Peşman olmaq üçün, bəlkələrlə yaşamaq üçün, lap elə özünü sənə tanıtmaq üçün bunlar sadəcə bir imtahandır.

 

Beyin: Bəlkə də, bu söylədiklərin bizə nəyi isə öyrətməyə çalışır. Artıq bizim üçün son parlayan günəşdir, keçən həftə bizim üçün son dəfə yağmur yağdı, ən son keçən il göyqurşağını gördük və bu sözləri sənə son dəfə deyirəm... Məni son dəfə diqqətlə dinləməyini xahiş edirəm: İkimiz də həmişə eyni səmtə baxdıq. “Fəqət hansımızın gözündə canlanan mənzərə daha parlaq oldu?” -bax bu, böyük müəmmadır. Baxdığımız o səmtdə nə baş verdi? Özünə bir dəfə də olsun heç bu sualı vermisən? Düşünürəm ki, cavab məndə çoxdan hazırdır. Biz eyni səmtə baxıb fərqli mənzərələri görərkən eyni sualları içimizdə boğacaq qədər ağır ruhlu olduq. Ola bilər ki, sən mən deyildin və mən də heç vaxt sən olmağı bacara bilmədim, amma içimizdə olan bütün suallar bizi hər zaman eyni mövqedə qarşı-qarşıya gətirdi. Və bu, sadəcə bizə şamil olmayacaq. Əgər sən belə zənn etmisənsə, çox yanılırsan.

 

Ürək: Bəs bütün bu olanlarda özümü günahkar hesab etməliyəm? Axı bir nəfər günahkar olmalıdır. Mənə ən son nə vaxt birlikdə qərar verdiyimizi söyləyə bilərsən?

 

Beyin: Bütün bu suallara cavab axtarmaq üçün səncə də artıq gec deyilmi? Ömrünün bu çağında, zahirin qırışmışkən, ruhunu dərin bir qorxu əsir almışkən və ən önəmlisi, sənə gedən bütün yolların bağlanmasına çox az bir vaxt qalmışkən gecikmiş cavablarını dinləməyi özümə rəva bilmirəm.

 

Ürək: Özüm də uduzduğumun, artıq mənim üçün hər şeyin gec olduğunun, yolun tamamilə sonunda olduğumun fərqindəyəm. Onu çox incitdilər, elə bu səbəbdən də o da məni yaralamağı seçdi. Az sonra ona içimdə olan bütün suallarla, məni vahiməyə salan qorxularımla, susduğum bütün haqsızlıqların yara izləri ilə vida edəcəyəm. Yanlış seçimləri məhz indi onu bir ip kimi özündən asır. Bu ölüm bir intihardan daha ağır olacaq, bunu hiss edirəm. Elə məhz bu an sənin düşüncələrində gəzinən ilk sual nədir?

 

Beyin: Bu sualı eşitmək istədiyinə əminsən?

 

Ürək: Düşünürəm ki, artıq əmin olub, ya da olmamağımın heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Buna hazıram.

 

Beyin: Deyir ki, həyatda yaşadığımız bütün pis və ya yaxşı hadisələr Tanrının seçimləri olduğu təqdirdə, bir qulun alın yazısına yazılan intiharı yaşaması axı necə günah ola bilər? Hər şeyi yerlə yeksan etməyə qadir olan UCA YARADAN’IN məhz bir qulunun ayaqları altındakı kiçik bir kətili saxlamağamı, yoxsa onun boğazını öz əlinə alan mənfur ipi qoparmağamı gücü yetmir? Əgər bu bir həyat oyunu deyilsə, niyə yaşamağa məcburuq? Çox maraqlıdır,  bütün bunlara verəcək hansısa bir cavabın varmı?

 

Ürək: Mən cavab vermək üçün deyil, içimdə yaşadıb böyütmək və daha da çox özümü məhv etmək üçün yaranmışam... Deyəsən, artıq yavaş-yavaş təslim oluram. Əgər sənin gücün çatırsa, özünə mənim onu heç vaxt bağışlamayacağım düşüncələrini ək.

 

Beyin: Belə başa düşürəm ki, bu dəfə də sən intihar etmək fikrindəsən. Bəlkə, səninlə paylaşdığım bütün sirlər üçün məni də yox etməyi düşünürsən? Elədi, ay qısqanc?

 

Ürək: Sən necə qaçmaq lazımdır çox yaxşı bilirsən. Mənim üçün isə narahat olmağın əsassızdır, kədər ortağım.

 

Beyin: Bəsdi görək, ay səfeh.

 

Ürək: ..............

 

Beyin: Nə tez getdin? Bir də... bir də ki.... onun üçün məndəki son düşüncəsi sənin adına həkk olunan böyük bir peşmanlıqdır. O, sənə yaşatdığı hər şey üçün çox........

 

Ürək: ............!

 

 

 

***

 

Yeni günə salam olsun, bitən gün isə özü ilə bərabər bir çox əzabı, sevinci, kədərin yanıqlı toxumlarını külə çevirdi. Artıq əqrəblər daha həzin hərəkət edir, saniyələr əzabın hökmü altında sürünür, dəqiqələr axına qarşı üzən gəmi tək gücünün təkəbbürü əlində oyuncağa çevrilir, saatlar isə öz hökmünü çoxdan verirdi. Kimlərsə yeni günün doğan günəşi ilə birlikdə dünyaya gözlərini açarkən, bəzilərini də dünənin batan günəşi özü ilə birlikdə çoxdan tarix etmişdi. Günəşin batışını dərin bir sükutla ötürən asiman günü böyük səs-küylə qarşılayırdı. Hər kəs bir-birinin rüzgarı ilə fərqli diyarlara səpələnirdi və daha sonra alışdıqları məskəni unudub yenidən qədəm qoyduqları həyata alışmaq məcburiyyətində qalırdılar. Dünəndən qalan cavabsız suallar heç kimin maraq dairəsinə daxil belə deyildi. Səmanı ağuşuna alan qara buludlar gündüzü gecəyə çevirəcək qədər güclü idilər. Yolun mərkəzindən uzun bir karvan keçirdi. Onlar çiyinlərində çoxdandır axtardıqları vicdanlarını son mənzilinə çatdırmağa çalışırdılar. Bəziləri qara geyimdə, bəzilərinin gözündə qara eynək, bəzilərinin əlində yalandan bir əsa və yalnız bir neçəsinin gözlərində kədəri bariz görə bilirdim. Bu kasıb insan karvanı hər birinin vicdanından bir parça daşıyan tabutu göməcək boş torpağı tapa bilmirdi. Əlləri havaya açılmış, gözləri ilə bizi bir ölçüb min biçən şəxs isə üzünə çisələyən yağmur dənəciklərini silmək üçün əllərini üzündə büsbütün rəqs etdirirdi. Əlləri üzünü örtsə belə, ruhundakı etinasızlığı örtməyə onlar da çarəsiz idi. Və... ən sonda hər kəs nizama düzülmüş əsgərlər kimi eyni anda əks istiqamətə yönəlirdilər. Çıxışın qapısı onları qarşılamaq üçün hər iki qolunu büsbütün açaraq iki ayaqlı heyvan sürüsünü gözləyirdi.

 

 Səssiz və yaramaz baxışlardan uzaq bir həyat səni ağuşuna çoxdan almışdı. Artıq səni onlara xatırladan bir tək yeni qazılmış isti torpağına sancılan taxta parçası idi. Üzərində günəşin doğuşu və batışının dumanlı tarixləri həkk olunmuşdu və ən sevmədiyim səkkiz rəqəmini də elə bu taxta yatağa uzatmışdılar. Baxışlarım elə hey birotaqlı, rütubətli evimin açıq pəncərəsi ilə arasına uzun bir yol inşa edirdi. Bir zamanlar daşdan möhrü qoyulan bu səssiz insan sürüsünə o həmin pəncərədən baxırdım. İndi isə ağır payız küləyinin təsiri ilə rəqs edən pəncərəmin qiyafəsi onun tam arxasına iz salan stulun çiyinlərinə gücsüz əlləri ilə toxunaraq, -“Səssiz ol”- deyirdi.

 

Elə bir kimliyə bürün ki, sənin səssizliyin bitən əzablarının imzası olsun!

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(05.11.2024)