7 sentyabr. Musiqişünas Gülnaz Abdullazadənin 75 illiyi

Biz həqiqətən elm fədailərimizi tanımırıq, bunun da səbəbi ictimaiyyətin pozitivdən daha çox neqativə yüklənməsidir. 1971-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq sinfini bitirib görkəmli bəstəkar Cövdət Hacıyevin tələbəsi olmuş Gülnaz Abdullayeva  1976-1979-cu illərdə M.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin aspiranturasında təhsil almış, aspiranturanı bitirdikdən sonra “Hegelin estetikasında musiqi incəsənətinin problemləri” mövzusunda namizədlik, 1990-cı ildə doktorluq dissertasiyasını uğurla müdafiə etmişdir. Onun “Qədim və orta əsrlər musiqi mədəniyyətinin tarixi-fəlsəfi təhlili” mövzusunda elmi işi yüksək qiymətləndirilmiş və 1992-ci ildə o, professor elmi rütbəsini almışdır. Gülnaz xanım 1991-ci ildən Bakı Musiqi Akademiyasının elmi-tədqiqat və yaradıcılıq işləri üzrə prorektorudur.

O, Azərbaycan və dünya musiqisinin fəlsəfi problemlərinə və Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığına dair bir sıra əsərlərin müəllifidir. Uluslararası Avropada və Türk Cümhuriyyətlərində musiqi mədəniyyəti və tədrisi konqresində (Ankara, Qazi Universiteti. 2002,13-16 noyabr), bir sıra konfrans və seminarlarda məruzələrlə çıxış etmişdir. Gülnaz Abdullazadə 1999-cu ildə akademik Yusif Məmmədəliyev adına mükafatın laureatı olmuşdur. Və ən başlıcası, o, Azərbaycan musiqişünaslığında ilk dəfə olaraq muğamların fəlsəfi mahiyyətini araşdırmışdır. Tanıyın bu cür dəyərli ziyalılarımızı.

7 sentyabr. Qəribə bayramlar günü

“Nə yağış, nə qar günü”. Anlamı təmiz səma olan bu gündə insanlar Tanrıdan təvəqqe edirlər ki, barı bir gün nə yağış, nə qar yağdırsın. Əlbəttə ki, 365 günün ən azı 300-ü yağmursuz keçən Azərbaycanda belə bir gün aktual deyil, amma nəzərə alın ki, qardan, çovğundan əziyyət çəkən Antarktida, Qrenlandiya, leysan yağışlarından əziyyət çəkən Amazon da var.

Krujeva günü. Bizə yabançı olan, məişətimizə ruslardan gələn krujevanın dilimizdə qarşılığı da olmasın gərək. Parça üzərində toxunmalardır krujeva. Vətəni isə Rusiya da deyil, İtaliyadır. Bu gün xanımlar əllərinə iynə-sap alsalar savab olmazmı?

Hərbi oyuncaqdan imtina günü. Hərbi oyuncaqdan imtina deyərkən hərbi münaqişələrin dayandırılması, müharibə nəticəsində yetim qalmış uşaqlara oyuncaqlar hədiyyə edilməsi nəzərdə tutulur.

ABŞ isə bu gün yenə üç mətbəx bayramını qeyd edəcək. Milli pivə günü. Milli salyami (bərk hisə verilmiş kolbasa) günü. Bir də, Milli balqabaq günü. Pivə ilə salyamini birləşdirib süfrə açmaq olar, amma balqabağı ora nə cür pərçim etmək olar, bax bunu bilmirəm.

Tarixdə 7 sentyabr gününə təsadüf edən hadisələrdən isə onu deyə bilərəm ki, 2016-cı ildə BMT həyəcanverici bir məlumat yayıb, deməzsənmiş, son 20 ildə dünyanın vəhşi təbiətinin onda bir hissəsi məhv olubmuş. 1822-ci ildə Braziliya Portuqaliyadan müstəqillik əldə edib. 1812-ci ildə Napoleon Borodino döyüşündə rusların əngini əzib. 70-ci ildə romalılar Qüdsü ələ keçirərək viran qoyublar.

7 sentyabr 1870-ci ildə gözəl hekayələr müəllifi rus Aleksandr Kuprin doğulub, 1907-ci ilin 7 sentyabrında isə Nobel mükafatçısı olan fransız şairi və esseisti Fransua Arman Syulli-Prüdom vəfat edib.

Varisin “1-10 sentyabrın təqvimi” yazısından seçmələr

Moskvanın “Sineye plamya” seriyasından Aleksey Plexovun “Toxunma zülmət” kitabı ən çox satılanlar sırasında möhkəm qərarlaşıb. Kitab artıq Bakının kitab mağazalarında da rəflərdə görünməkdədir. Fentezi janrında yazılan roman çox başgicəlləndirici süjetə malikdir: Şimaldan getdikcə daha həyəcanlı xəbərlər gəlir - müharibə yaxınlaşır. O tərəfin Şautta və  Demonları - cinlər-şeytanlar geri qayıdır. . Bir çox əsrlər əvvəl altı qardaş tərəfindən məhv edilmiş Veyren yenidən doğulmuşdur. Onun sehrinə müqavimət göstərə biləcək daha heç bir sehrbaz yoxdur.
İndi insanlar yalnız özlərinə güvənirlər. Cənubda, Trettinidə - Rionun böyük paytaxtında qaranlıq daşıyan iblislərə qarşı çıxmağa hazır olan bir neçə adam toplaşır. Böyük mübarizə başlayır…

Avropanın kino elitasının diqqəti İtaliyanın Venesiya şəhərinə yönəlib. Kinofestival ən qızğın günlərini yaşayır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Euronews-a istinadən xəbər veriri ki, bazar ertəsi axşam rejissor  Ksavye Cannoli ilə birlikdə "Bütün illüziyaların itirilməsi" filminin aktyor heyəti Venesiya kinofestivalının qırmızı xalısı üzərinə  çıxıb. Filmdə baş rolları Sesil de Frans və Benjamen Vuazen ifa edirlər. Film məşhur şahzadə və bədheybət haqqında folklor motivlərinə əsaslanan, Onore de Balzakın yazdığı nağıl muzikl janrında çəkilmişdir, vokal və xoreoqrafiyadan geniş istifadə olunmuşdur.
Növbəti təqdim edilən film Charlotte Gensbur və Tim Roth  tərəfindən baş rollar ifa edilən, meksikalı rejissor Mişel Frankonun "Qürub" filmidir. Bu, məşhur Akapulkoda tətil edən  İngilis ailəsinin hekayəsidir, lakin birdən-birə onların idilliyaları məhv edilir və əsas qəhrəman şiddət və təkliklə üzləşir.
"O, gəzintiyə gedir. Zorakılıq və zorakılığın olmaması, təbiətin gözəlliyi və ətrafda çirkab. Gah belə, gah elə. O, bütün bunların içərisində özünü tapır və onu əhatə edən hər şeyi qəbul edir", — baş rolun ifaçısı, aktyor Tim Roth canlandırdığı obraz barədə bunları deyir.
Mikelancelo Frammartinonun  "Deşik" filmi isə İtaliyanın ən dərin mağarasında çəkilib. Film mağaranın dəqiq dərinliyini müəyyən etməyə çalışan speleoloqlar qrupu haqqında danışır. Filmdə peşəkar aktyorlar və səhnə musiqisi yoxdur. Çəkilən həqiqətən peşəkar speleoloqlardır. Tənqidçilər məhz bu film barədə qeyd edirlər ki, Venetsiya kinofestivalı  bədii və sənədli filmlər arasında sərhədləri silməkdədir.

Şəkillərdə: “Bütün illüziyaların itirilməsi" filminin aktyor heyəti Venesiya kinofestivalının qırmızı xalısı üzərinə çıxır. Filmdən fraqment.

Əminik ki, indi bu məqaləni oxuyanların bir çoxu  belə bir fikir söyləyəcəklər: “Yaxşı ki, mən məktəbə getmirəm".
Ancaq “Ədəbiyyat və incəsənət” Vogue nəşrinə istinadən məlumat veriri ki, məktəb forması yeni bir qüvvə ilə qarderobumuza qayıdır və əgər təhsil aldığınız zaman onu sevə bilməmişdinizsə, indi sevməli olacaqsınız, çünki 2021 payız- qış mövsümünün əsas tendensiyalarından biri məktəbli formasına qayıdış olacaq.
Hansı paltar seçmək və nə ilə geyinmək lazımdır?
“Məktəblinin geyimi" anlayışına klassik birtonlu qammada və ya xırda damalarda, ağ yaxalıqla və ya dairəvi kəsiklə bütün modellər düşür. Ümumiyyətlə, uşaqlıq formasını xatırladan bütün paltarlar bu seçimə aid edilir. Məsələn, Christian Dior kolleksiyasında olduğu kimi, payız-qış 2021 mövsümü üçün qəhvəyi platya və ağ çıxacaqlar təklif olunur (fotoda). Maria Grazia Curie də oxşar geyim- bu dəfə ağ köynək ilə qəhvəyi ətək və əlbəttə ki, ağ qolf ilə geyinməyi təklif edir. Bu vəziyyətdə geyimi brutal ayaqqabılar tamamlayır, lakin onlar daha çox adi məktəbli ayaqqabıları "Mary Jane" və ya lofer ilə əvəz edilə bilər. Simone Rocha də məktəbli qıza aid  möhtəşəm bir ətək və ağ yaxası olan anime paltarında bir xarakter təklif edir, geyimi qara ceket tamamlayır. Ofis günləri üçün, işgüzar görüşlər üçün və ələlxüsus da tələbələr - bu
geyimlərdən seçsələr əsil zövqlü hesab ediləcəklər, digərlərinə nümunə olacaqlar.
Haydı, dəb paylaşmağa!

“YARAT” Film Klubu və Rusiya İnformasiya və Mədəniyyət Mərkəzinin əməkdaşlığı ilə rus kinorejissorlarının "Səmadan dərhal döyüşə" filmi nümayiş edilib.
AzərTAC xəbər verir ki, film “YARAT” Müasir İncəsənət Mərkəzində açılan sərginin konsepsiyasına uyğun olaraq, müxtəlif nəsillər arasında fərqliliyi təcəssüm etdirir. Ekran əsəri İkinci dünya müharibəsi və Qış müharibələri zamanı hava-desant qoşunlarının komandanı, ordu generalı, Sovet İttifaqı qəhrəmanı Vasili Margelovun taleyindən bəhs edir. Film, desantçılar arasında kulta çevrilmiş "Batya" adlı seriala istinadən çəkilib.
Daha sonra “YARAT”da Rusiya istehsalı olan “Afrika” filmi də nümayiş olunub. Filmdə hadisələr 1943-cü ilin qışında, Leninqradın ağır blokadası vaxtında cərəyan edir.

Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyi münasibətilə Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin bu il ukrain dilində Ukraynada işıq üzü görmüş “Leyli və Məcnun” kitabının Kiyev Beynəlxalq Kitab Festivalında (“Kyiv Book Art Fest”) təqdimatı keçirilib. Təqdimatı
tanınmış Ukrayna yazıçısı, tərcüməçi, Əməkdar incəsənət xadimi Aleksey Kononenko açaraq, Nizaminin zəngin ədəbi irsi haqqında danışıb. Natiq həmçinin Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin Ukrayna–Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin inkişafına verdiyi töhfələrdən bəhs edib: “Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzi “Leyli və Məcnun” poemasını ukrain dilində Ukraynada nəşr etməklə dahi Nizaminin zəngin ədəbi irsinin Ukraynada yaxından tanıdılması və dərindən öyrənilməsinə yönəldilmiş dəyərli bir layihə həyata keçirib. Bu il 880 yaşı qeyd edilən böyük şairin əsərlərinin yenidən dünyaya ayaq açması, bəşəri mənəvi dəyərlərin gündəmə gətirilməsinə, ümumilikdə insanlığın ruhi dünyasının zənginləşməsi və saflaşmasına xidmət edən tarixi zərurətdir”.
Mərkəzin Ukrayna təmsilçisi Marina Qonçaruk nəşr haqqında ətraflı danışaraq kitaba, məşhur ukraynalı türkoloq-alim Aqafangel Krımskinin Nizami yaradıcılığının geniş və dərin təhlilini verən “Nizami və müasirləri” monoqrafiyasından parçaların da daxil edildiyi və əsərin artıq ölkənin mərkəzi kitabxanalarından əldə edilə biləcəyi barədə məlumat verib.
Festival çərçivəsində “Leyli və Məcnun” kitabı ilə yanaşı, Dövlət Tərcümə Mərkəzinin ukrain dilində Ukraynada ərsəyə gətirdiyi “Müasir Azərbaycan poeziyası antologiyası”, İmadəddin Nəsiminin “Haqq yolu mən özüm oldum...”, Leyla Əliyevanın “Dünya yuxutək əriyir” kitabları da nümayiş edilib.

6 sentyabr, Beynəlxalq Kitaboxuma Günü

1852-ci ilin 6 sentyabr günündə  Mançesterdə ilk pulsuz kitabxana fəaliyyətə başladığından başbilənlər bu günü kitab oxumaq günü kimi dəyərləndiriblər. İndi Dumanlı Albiondan bir Azərbaycana transfer olunaq. Kimdən soruşursan ki, hansı kitabı oxuyursan, deyir, vallah iş-güc aman vermir kitab oxumağa. Ay kişilər, dünyanın əsas ölkələrinin prezidentləri, baş nazirləri qiymətli vaxtlarından ayırıb mütaliə edirlərsə, sizin kitab oxumağa vaxt tapmamaq bəhanəniz gülünc görünmürmü? İnsan maddı və mənəvi varlığın məcmusudur. Maddi aclığı zamanı yeməli, mənəvi aclığı zamanı isə mütaliə etməli, incəsənətdən feyziyab olmalıdır. Bu yarıbayarı tələbatdır, acan kimi qarnını doyduran insan ikinci tələbatının qeydinə qalmırsa, belə çıxmırmı ki, həmin tələbat heç onda əzəldən yoxmuş? Bəs insanı canlıların alisi edən axı, məhz ikinci tələbatıdır?

Mən bircə misal çəkib də kitabların insan həyatındakı rolunu göstərməyə çalışaçağam. Dünyanın ən varlı adamı – “Amazon”un sahibi Cef Bezos deyir ki, bir vaxtlar mən pulsuz, iradəsiz, aciz birisi idim, heç cür uğur qazana bilmirdim, elə ki, Kadzio İsiquronun romanlarını oxudum, situasiyanı necə dəyərləndirməyi, insanları necə tanımağı, necə qətiyyətli olmağı, ən əsası da özünəgüvəni öyrəndim, gəlib indiki Cef Bezos oldum. Necədir?

Evdə ailə başçıları ailə üzvlərini, idarə və müəssilərdə rəhbərlər tabeçiliklərində olan işçiləri bu gün kitab oxumağa məcbur eləsinlər, ildə cəmi bir dəfə qeyd edilən kitab oxumaq günündə gəlin biz də qonşulardan dala qalmayaq.

6 sentyabr. Roş Xa-Şana, yaxud Yəhudi Yeni ili

Ənənəvi yəhudi təbriki belə səslənir: “Le şana tova tikatev ve-texatem”. Tərcüməsi belədir ki, Ömür Kitabında qoy bu il də sənin adın yazılsın. Bax budur yəhudi müdrikliyi. Biz adətən, insana yüz yaşa deyə maksimalist, həm də boğazdanyuxarı, qeyri-real görünən alqış edirik. Yəhudi isə minimalistcəsinə üzlərinə gələn ildə qarşısındakına bu bir ili rifah içində keçirməyi arzulayır. Saxta maksimalizmdən səmimi minimalizm daha gözəl deyilmi?

Əsatirə görə yer üzündə yaşayış məhz bu müqəddəs tarixdən başlayıb, dünyanın hər yerində yəhudilər bu günü bayram edir, sinaqoqa gedir, dini ayinləri icra eləyirlər. Yaxındakılar bir-birinə hədiyyə verir, uzaqdakılarsa təbrik məktubu yollayırlar. Və mütləq də bol nemətli süfrə açılır. Süfrəyə mütləq bolluq rəmzi olan balıq qoyulur, “qoy mənim ailəm ayaqda deyil, başda dursun” deyə qoyun, yaxud balıq kəlləsi qoyulur, üstəlik, kökü dairəvi kəsib dəmir sikkələrə oxşadırlar ki, qoy yeni ildə başlarına var-dövlət yağsın. Yeməyə oturanda isə yəhudilər ilk olaraq bir dilim almanı bala batırıb ağızlarına qoyurlar, yeni ilin şirin olmasını təmin etmək anlamındadır bu.

Yəhudi xalqı bizə dost və qardaş xalqdır. Onları Yeni il münasibəti ilə təbrik edir və deyirik: Le şana tova tikatev ve-texatem!

6 sentyabr. SSRİ-nin dağılması, parislilərin “genosidi”, Pavarotti

1991-ci ilin bu günündə SSRİ Dövlət Şurasının növbədənkənar iclasında Mixail Qorbaçov Latviya, Litva və Estoniyanın müstəqilliyini tanımaq məcburiyyətində qaldı, bununla da SSRİ-nin rəsmən dağılmasının təməli qoyuldu. 1989-cu ildə Parisdə kompüter səhvi ilə yol hərəkəti qaydalarını pozmuş 41 min parisliyə canilik və soyğunçuluq ittihamı gəldi və onları affekt vəziyyətinə saldı. 1952-ci ildə Jenevrədə Müəllif hüquqları barədə Ümumdünya konvensiyası imzalandı.

2007-ci ilin bu günündə dünya şöhrətli italyan tenor Luçano Pavarotti gözlərini əbədi olaraq yumdu. Pavarottinin adı gələndə qeyri-ixtiyarı yadıma bir KVN zarafatı düşür. Karreras və Dominqo özlərini konsertə çatdırırlar, Pavarotti gəlib çıxmır. Belədə, konsertmeyster onlardan soruşur ki, bəs Pavarotti harada qaldı. Karreras deyir, pavarotda.

Varisin “1-10 sentyabrın təqvimi” yazısından seçmələr

Amerikalı publisit, tarixçi və memuarçı Tara Vestoverin adı son illər xüsusən parlayıb. Cəmi 34 yaşı olan Tara Kliftonda doğulub, Triniti kollecini və Briqama Yanqa universitetini bitirib. Avtobioqrafiya və memuar janrında yazdığı kitablar tək ABŞ-da yox, dünyada maraq oyadıb. Tara Goodreads Choice Award, John Leonard Prize, Jean Stein Book Award kimi nüfuzlu mükafatlara layiq görülüb. Ona ən böyük uğuru isə 40 dilə tərcümə edilmiş “Tələbə” kitabı gətirib. Nədən bəhs edir “Tələbə”? İlk öncə qeyd edək ki, bu da avtobioqrafik romandır, Taranın öz başına gələnlər əks olunur. Kitabın şərhi ingilisdilli resurslarda “Özünü tapmaq üçün xəyanət" başlığı ilə verilir.

Taranın qəribə bir ailəsi var.Ata dünyanın sonuna hazırlaşır, kütləvi aclıq ola bilməsi səbəbindən şaftalıları yığıb saxlayır və bütün kəndi məhv edə biləcək sayda silah alır. Ana türkəçarə ilə məşğuldur, yanıqları, parçalanmış sümükləri lavanda ilə müalicə edir. Qardaş və bacılar məktəbə getmirlər və zibilxanada işləyirlər, təkrar emalı mümkün olan zibilləri yığırlar. Tara tüfəng ata bilir, tikintdəi kran idarə edə bilir, lakin oxumaq və yazmaq onunçün olduqca şətindir, təhsilsiz qalmaq öz sözünü deyir. Amma bir gün onun həyatı dəyişir. Valideynlərdən gizlincə Tara kollecə daxil olmağa hazırlaşır...

Tara Vestoverin “Tələbə” kitabını türk dilində (ingiliscədən türkcəyə Duyğu Akın çevirib) Bakı Kitab Mərkəzindən əldə edə bilərsiniz.