Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün mənim üçün əziz olan bir qonağım var. Bu süfrəni onun üçün hazırlayıram.

Ən gözəl qablarımı, ən parlaq çəngəl-bıçaqları, ən zərif qədəhləri, dəbdəbəli

şamdanları, ən sevdiyim çiçəkləri ona həsr edirəm ki, özünü dəyərli, xoşbəxt hiss

etsin. Çünki bu dünyada xoşbəxt olmağa layiq olanların içində ön sıralarda durur.

O xoşbəxt olanda ətrafına da xoşbəxtlik tozunu səpir. Hərçənd qəlbi qırılanda nə

xoşbəxt ola, nə də xoşbəxt edə bilər.

Həzin musiqi sədaları altında onu gözləməyə başladım. Hər şey onun zövqünü

oxşayacaq şəkildə hazırlanmışdı. Nə bir şey əskik, nə də artıq idi. O sadəliyi sevərdi,minimalist biri idi. Hər zaman deyərdi:

“Bura biz qonaq gəlmişik. Gərək ki, qonaq qismətindən artıq yeməsin, gələcək

olanlara da bir pay saxlasın. Həyat ən səxavətli ev sahibidir. Onun qəlbi genişdir, hər kəsə yetəcək qədər yeri və süfrəsi var. Mən də bu süfrədən ehtiyacım olan qədəri ilə kifayətlənmək istərəm.”

Bu gün də hər şey qədərindədir – nə az, nə çox...

Budur, o gəldi. Masanın bir başında o, digər başında isə mən əyləşdim. Çoxdandır

onu görə bilmirdim. Biz səssizcə dayanıb bir-birimizə baxırdıq. Necə də dəyişmişdi!

Sanki biz illərdir görüşməmiş, yaşlanmışdıq. Baxışlarındakı dərinlik həyatın

keşməkeşli yollarında bizi fərqli insanlara çevirdiyini göstərirdi. Aynada öz əksinə

baxarkən tanımadığı birini görmək kimi...

Bu gün unudulmuş özümü qonaq çağırmışam. Özüm özümə qonaq gəlmişəm.

Çoxdandır unutduğum məni bu gün görmək, dərdləşmək üçün dəvət etmişəm.

Görünür, özümü çox gec xatırlamışam. Özümə baxıram – Görəsən, doğrudan da

Dəyişmişəm, yoxsa hisslərim yorulub? Bir az yadam, unutduğum mənə qarşı. O, mənə baxıb gülümsəyir, mən də uzun zamandan sonra özümə gülümsəyirəm.

Bu gülüş illərdir ki, dodaqlarımda bir xatirə kimi donub qalmışdı. İndi isə yenidən

canlanır. Mən illərin məndən aldığı o xoşbəxt gülüşün sevincini necə də içdən hiss

edirəm. Hər anın dəyərini indi daha yaxşı anlayıram. Həyatın gətirdiyi yorğunluqlara baxmayaraq, indi özümü təkrar sevə biləcəyimi hiss edirəm. Axı mən özümü sevərkən və sevdirərkən çox xoşbəxt idim.

Yetərincə sevgi və dəyər almadığım gündən özümü unutmuşdum. Həyat

gözləmədiyim çətinliklərlə məni sınağa çəkdi. Mən mübarizə aparan cəsarətli, güclü bir qadına çevrildim. Ancaq xoşbəxt qadın ola bilmədim. Çünki xoşbəxtlik mənim üçün başqa bir dünya idi. Mən ona çatmağa çalışarkən o, hər gün məndən bir az daha uzaqlaşırdı. Və mən də özümdən qaçmağa məcbur oldum.

Onu əvəz edəcək başqa bir yol tapmaq istədim. Lakin nə qədər çalışsam da, bacara

bilmədim. Mənə görə xoşbəxtlik təkbaşına qazanılan və ya əldə edilən bir şey deyildi.

Xoşbəxtlik – xoşbəxt olduğun yerdə və xoşbəxtlik verən, dəyərli hiss etdirən

insanların əhatəsində yaranır. Mən bu hissləri uzun zamandır ki, itirmişdim. İndi... İndi isə onun gəlişi ilə uzun zamandan sonra xoşbəxt insanlar kimi gülümsədim.

Çünki mən bu gün xoşbəxt idim. Xoşbəxt gülüşlər heç bir səbəb istəməz, sadəcə

ruhun azad olması ilə ortaya çıxır. Mən azadlığıma qovuşmuşdum. Bu günə

qovuşmaq üçün çox şey yaşadım. Amma hər çətinlik məni bu anı yaşamağa daha da yaxınlaşdırmışdı. İndi mən qarşımda oturan məni olduğum kimi görürəm – nə bir az əskik, nə də bir az artıq...

Biz birlikdə çox şey danışdıq, çox dərdləşdik – saatın neçə olduğunu bilmədən. Dəmli çaydan içib, sevdiyimiz yeməklərdən dadaraq gecənin sonsuzluğunda itdik. Ancaq indi bunun heç bir önəmi yox idi, çünki sadəcə biz var idik.

Və bu sonsuzluğun içində, sonsuzadək xoşbəxt olmaq, bir-birimizə daha çox qonaq

olmaq, həyatın ən gözəl anlarını bir süfrə başında paylaşmaq... itirdiklərimizi bizə

qaytaran günlərin heç zaman bitməyəcəyini hiss edərək əbədi yuxuya dalmaq – sanki bu səfər heç vaxt bitməyəcəkmiş kimi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

İlqar İsmayılzadə, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, ”Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

(Görkəmli şair, tərcüməçi və essesit Səlim Babullaoğluna ithaf olunur!)

Bu təqdimat yazısında Odlar Yurdu Azərbaycanın tanınmış və görkəmli ziyalılarından olan şair, tərcüməçi, esseist, müstəqillik illərində Azərbaycan şeirinin öncüllərindən biri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, AYB-nin beynəlxalq əlaqələr və tərcümə məsələləri üzrə katibi hörmətli Səlim Babullaoğlu barədə düşüncələrimi qələmə almaq və onu sizlərlə bölüşmək istərdim. Amma ilk öncə...

Qısa təqdimat:

Səlim Babullaoğlu: 1972-ci il dekabrın 10-da keçmiş Əli-Bayramlı (indiki Şirvan) şəhərində bir ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. O, doğma diyarımız Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış simalarından olan şair, görkəmli ziyalı, ictimai xadim, dövlət məmuru və vətənpərvər insan mərhum Babulla Səlimovun (1945-2003) oğludur.

1979-1989-cu illər ərzində Əli-Bayramlı şəhərində orta məktəbi bitirdikdən sonra 1990-1995-ci illər ərzində Məhəmməd Əmin Rəsulzadə adına Bakı Dövlət Universitetinin (indiki BDU) kitabxanaçılıq fakültəsində ali təhsil alıb. İlk mətbu şeirləri və məqalələri orta təhsil aldığı illərdə Əli-Bayramlı şəhərinin "İşıq" və "Mayak" qəzetlərində dərc olunub. Universitetdə ali təhsil aldığı illərdən etibarən müxtəlif qəzetlərlə əməkdaşlıq edib. Şeirləri və tərcümələri dövri ədəbi mətbuatda çap olunub.

Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində "Xəzər" redaksiyasında (1997-2000) müxbir və redaktor kimi çalışıb, "Yaddaş" proqramının aparıcısı, "Üz-üzə" proqramının redaktoru olub. "Yeni Azərbaycan" qəzetinin rus dilində nəşr olunan "Сегодня" əlavəsinin məsul redaktoru (2003), "ATV Kitab" seriyasının redaktoru, "Kitabçı" jurnalının baş redaktoru (2013-2016) olub.

XX əsrin 90-cı illərinin ortalarından etibarən ədəbiyyatla peşəkar məşğul olmağa başlayıb. Şeirləri, müsahibə və məqalələri 20-dən artıq dilə dərc edilib, Türkiyə, Almaniya, Ukrayna, Polşa, Gürcüstan, Rumıniya, Macarıstan, İran və Serbiya kimi ölkələrdə isə kitabları nəşr olunub.

Səlim Babullaoğlu 2003-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) və Birliyin İdarə heyətinin üzvüdür. 2004-2014-cü illər ərzində AYB nəzdində qurucusu olduğu "Dünya ədəbiyyatı" dərgisinin, "DƏB" (Dünya Ədəbiyyatından Books) və "Yeni DƏB" kitab seriyasının baş redaktoru, 2014-2021-ci illərdə Azərbaycan Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzinin sədri, 2021-ci ildən indiyədək AYB-nin beynəlxalq əlaqələr və tərcümə məsələləri üzrə katibi, birliyin Qəbul Komissiyasının sədridir.

Türkiyə Ədəbiyyat Vəqfi Azərbaycan təmsilçisi, TÜRKSOY Yazarlar Birliyinin vitse-prezidenti, Dünya Şairlər Hərəkatının (Movimiento Poetas del Mundo) Azərbaycandakı Fəxri səfiridir. 2008–2010-cu illər ərzində GUAM ölkələri yazıçılarının könüllü PenGUAM təşkilatının sədri olub, Qırğızısan Yazıçılar Birliyinin fəxri üzvü, 2006-cı ildən bəri Bişkek PEN Mərkəzinin üzvüdür. 2008-ci ildə Prezident təqaüdçüsü, Beynəlxalq Leopold Sedar Senghor Beynəlxalq Akademiyasının həqiqi üzvüdür.

"DƏB", "Yeni DƏB", "ATV Kitab", "525 kitab" seriyalarının yaradıcısı, "Xalq əmanəti" (Xalq Bank) seriyasının redaktoru olub. Həmçinin, 200-dən artıq kitabın tərtibçisi, redaktoru, tərcüməçisi və naşiridir.

Səlim Babullaoğlu indiyədək bir çox (35-ə yaxın) milli və əcnəbi ədəbiyyat ödüllərinə layiq görülüb.

İndiyədək Azərbaycan dilində 8 şeir kitabı, esse, publisistika və ədəbiyyatşünaslıq sahəsində 8 kitabı, digər xarici dillərdə 14 kitabı və 31 tərcümə əsəri işıq üzü görmüşdür. 2006-2021-ci illər ərzində ssenari müəllifi olduğu 4 sənədli film, həmçinin, 2000-2002-ci illər ərzində redaktoru olduğu daha 3 film çəkilmişdir...

Məlumat üçün qeyd etmək lazımdır ki, Səlim Babullaoğlunun ədəbiyyat sahəsində layiq görüldüyü ödüllər, eləcə də, indiyədək yazıb-yaratdığı kitablar, tərcümə əsərləri və eləcə də, ədəbiyyat və incəsənət sahəsində gördüyü digər işlərin həcmi böyük olduğundan onların hər biri barədə ayrıca və geniş bir təqdimat məqaləsinin yazılmasına ehtiyac duyulur...

Subyektiv baxışlarım:

Səlim Babullaoğlu adı mənə illər öncə tanış olan bir addır. Azərbaycan ədəbi mühiti barədə istər müxtəlif telekanal və internet portalları, istərsə də, müxtəlif kitab və mətbu orqanlarda "Səlim Babullaoğlu" adı və imzasına tez-tez rast gəlirdim.

Doğrusu heç özümdən asılı olmadan bu adda mənim diqqətimi özünə cəlb edən nələrisə hiss edir, onun daha doğma və yaxın bir insan olduğunu düşünürdüm. Barəsində ilk öncə internet, daha sonra doğma Cəlilabad ədəbi mühitinin nümayəndələri vasitəsilə araşdırma aparmağa qərar verdim və o hissimdə yanılmadığıma əmin oldum. Çünki onun əslən doğma Cəlilabadın Alar kəndindən olan və daha sonra işi ilə əlaqədar keçmiş Əli-Bayramlı (indiki Şirvan) şəhərinə köçən tanınmış şair, ziyalı, dövlət məmuru və Cəlilabad ədəbi mühitinin parlaq simalarından olan mərhum Babulla Səlimovun oğlu olduğunu həm araşdırmalar zamanı, həm də, Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış ziyalı simalarından olan şair Əfrahim Hüseynlidən ilk dəfə olaraq eşitdim. Beləliklə də, o, Şirvanda dünyaya göz açsa da, əslində həm də Azərbaycanımızın Muğan diyarından və Cəlilabaddan sayılır.

Səlim müəllimin həyat bioqrafiyasına baxdıqda isə onun sözün həqiqi mənasında Odlar Yurdu Azərbaycanın həm ölkə daxili, həm də beynəlxalq səviyyədə xüsusi şöhrətə malik olan bir görkəmli şairi, tərcüməçisi və esseisti olduğunu təsbit etdim.

O, eyni halda müstəqillik illərində Azərbaycan şeirinin öncüllərindən və çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında öz parlaq imzası ilə tanınan şairlərdən biri olaraq həm də, öz ziyalılığı və kübarlığı ilə Azərbaycan ədəbi mühitində xüsusi çəkiyə və hörmətə layiq bir şəxsiyyətdir. O, çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının dəyərli nümayəndəsidir. Heç şübhəsiz, onun Azərbaycan ədəbi və poeziya mühitindəki varlığı özəl və əvəzolunmazdır. Bədii, həmçinin tərcümə əsərləri isə Azərbaycan ədəbiyyatı və poeziyasına böyük xidmət sayılır.

Səlim müəllimin bu gün 53 yaşı olsa da, gənclik ruhuna və görkəminə malik olan, eyni halda gənc yazar və şairlərə böyük və səmimi qardaş, həmçinin, bəzilərinə mənəvi ata kimi dəstək olan ləyaqətli bir insandır. Əslində həyatda şair, yazıçı, ədib, dramaturq, alim və s. bu kimi titulları daşımaq gözəl olsa da, hər şeydən gözəl olanı insanın insanlığı, mədəniyyəti və kübar şəxsiyyət olmasıdır. Sözün həqiqi mənasında Səlim müəllim bacarıqlı bir şair, ədib və tərcüməçi olmaqda yanaşı, həm də ziyalı və kübar şəxsiyyətdir. Məhz buna görə, onun fəxr etmək və fəxarət hissi duymaq mümkündür.

Ulu Tanrıdan ölkəmizin belə bir dəyərli və qiymətli ziyalı şairi və qələm əhlinə uzun, sağlam və mənalı-məsud həyat, ailə xoşbəxtliyi və yaradıcılıq sahəsində yeni-yeni uğurlar və daha uca zirvələr diləyirəm!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Cümə görüşlərində bu dəfə şeir təqdimatıdır, sizlərə Fərqanə Səfərlinin şeirləri təqdim ediləcək.

Bu gün təqvimdə Sevgililər Günüdür. Bu şeirləri də sevənlərə bir ərməğan kimi yönləndiririk.

Fərqanə Səfərlinin şeirləri yeni nəslin yeni poeziyasıdır. Burda ənənəvi olmayan qafiyələr, cəsarətli mövzu, qəfil gedişlər, inanılmaz kulminasiya – bir sözlə, tam yenilikçi bir poetizm nəzərə çarpır.

DÜNYANIN DÜZ VAXTINA

Mən elə bildim böyüyüb

Yetir insan öz baxtına.

Demə, əyri yol gedirmiş

Dünyanın lap düz vaxtına.

Yəhər yüklü ağrıları ,

Dartır köhlən sağrıları,

Qaçır alma oğruları

Həvvanın ta qız vaxtına.

Yorğun idi dar ağacı,

Ölüm də baxdı qıyğacı,

Laylaların ən qısqancı

Dönük çıxdı saz vaxtına.

Kəpənək doğuşdan bəri,

Bir ipəkdi, bir də dəri,

Qışın oğlan həndəvəri

Çəkdi yolun yaz vaxtına.

SEVGİ VALSI

Gəl, rəqs edək səninlə,

Mələklər savab yazsın

Çiynimizdə ritmlə...

Gəl, üzümüz ölümə

Dözək hər bir zülmə.

Zaman şərə qarışsın,

Gecənin işıqları

Gözümüzdən alışsın...

Tərləsin əllərimiz

Valsın şən notlarında.

Büdrəsin ayağımız

Zər qırçınlı donumda.

Cismim ağırlıq etsin,

Sol qoluna əksimi -

Oynayaq sənin ilə

Ölümsüzlük rəqsini.

SƏNSİZLİYİN SOL TƏRƏFİ

Sol yaxamda sancağım

Paslanıb sənsizlikdən.

Yuxuya vermə məni,

Yuxuma da girmirsən.

Bəsləyib göyərçini

Pəncərəmə qoymuşam.

Sülhün qara üzüylə

Didərgin məktubları

Yem qabına salmışam.

Qisas anın gözlədi

Ümidli ayaqlarım.

Bu yolda iz tanıdım:

Gördüm şeytan gor qazır,

Mələklər tapdalayır.

Hönkürtümü eşitmir

Dekabrın gəlişi.

İlin canı burnunda:

Dönən çoxdan dönərdi,

Vidalaşıb qəlb işin.

Nəfəsində günahın,

Çiynində də andlarım.

Yorulanda de bilim:

Belə necə uçursan,

Daşdandı qanadların?

QƏFİL  GƏLƏN QAFİL

Qəfil dedik taleyin daş-kəsəkli yoluna -

Qəfil yıxar,

Qəfil əzər,

Qəfil dizi qanadar.

Qəfil yolda it ulayar,

Cırtdanımız div tapar...

Çağrılmamış qonaq kimi

Oturub süfrə başında

Bir tikə çörək kəsmək

Qəfilliyə yaraşmır...

Qəfil gələn qasırğadı,

Qəfil gələn səbirdi.

Qəfil gələn aqil deyil,

Qəfil gələn qafildi...

Bir ağıllı fikirləşər,

Qafil vurub çay keçər -

Suda batmaz,

Odda yanmaz:

Qəfil yerdə özünə

Bir nəfərlik yer seçər.

QALANLARIN QİBLƏSİ

Tərs hiylənin yaddaşına

Düz yol çəkdim körpülərdən.

Həqiqətlər gün saymadı,

Təqvimdəki son qəmərdən.

Asta -asta yel oynadı

Dəyirmanı dərd götürdü.

Buğda sözün geri çəkdi,

Acanlar şansın itirdi.

Güzar ustalaşıb keçdi

Xəyalların kəm ucundan.

Eşq birtəhər yolun seçdi

Tünd badənin dəm ucundan.

Günah quduzlaşıb qaçdı,

Xəyanətin kəndirindən.

Yol yolağa "çiçək tökdü"

Yaltaqlığın ənbərindən .

Sonra...kaman zilə çıxdı

Do, re, mi-nin cərgəsindən.

Ölənlərə  hava tutdu,

Qalanların qibləsindən .

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İstəkli oxucularım, Fərqli poeziya rubrikasındayıq. 

Günümüzdə siyasi poeziya niyə yaranmır? Şairlər niyə qlobal mövzulara müraciət etmirlər? Müzakirə mövzumuzdur. 

Hamıda eyni sevgi-məhəbbət, təbiətdən ilhamlanmaq, bir də dəbə düşüb bəsit və şablon vətənpərvərlik görüntüsü yaratmaq…

Bu gün bu taftalogiyadan kənarda olan ustad şairimiz Ramiz Qusarçaylının siyasi lirikasına müraciət edəcəyik. Onun  “Həngamə” şeirini sizlərin ixtiyarına veririk. Şeir 2021-ci ildə yazılıb.

Heç kəs gözləmirdi bu həngaməni,

Heç kəsin ağlına gəlmirdi, heç nə.

Kim yazıb süslədi bu şər naməni,-

Bəşərin özü də bilmirdi...

heç nə.

Bu boyda dünyada bilən yoxuydu,

Nələr qeyb olacaq,

nələr qalacaq.

Göylər Allah-Allah uzaqlaşacaq,

Yerlər günah-günah mələr qalacaq.

Xəstə Asiyanı,

ac Afrikanı

Qısır Avropaya yedirəcəklər.

Müftəxor, dələduz Amerikanı

BMT qarışıq, NATO qarışıq

Elə öz içindən bitirəcəklər.

Döyüş sınaqları, hərb sınaqları,

Çin xəstəlikləri, həb sınaqları,

Ərzi gülə-gülə yatıracaqlar,

Oxşaya-oxşaya batıracaqlar.

Yağacaq göylərdən dron yağışı,

Sifariş yağışı, bron yağışı,

Sıradan çıxacaq tısbağa tanklar,

Baş-başa öləcək bankrot banklar.

Dünya təmizlərdən təmizlənəcək,

Canilər, qatillər əzizlənəcək,

Güclər bir-birini əvəzləyəcək,

Giclər bir-birini əvəzləyəcək,

Biclər bir-birini əvəzləyəcək,

Rəngi dəyişəcək xəritələrin,

Qaralar ağarıb boza dönəcək.

Dünyada arxalı əhatələrin

Arxası ovulub toza dönəcək.

Şahların taxtları bir taxt olacaq,

Vaxt hər bir ölkədə bir vaxt olacaq,

Fəsillər dörd dəfə dəyişməyəcək,

Adamlar yem üstə döyüşməyəcək.

Yeni yoxlamalar, yeni təftişlər,

Yeni təhlükələr, yeni təşvişlər,

Yenidən ələnib arınacaqlar,

Yeni ittifaqlar yaranacaqlar.

Çoban otaracaq əl qoyunları,

Bu da adamlığın qoyun çağları.

Düşüb əllərindən çiliklənəcək

Rusların erməni oyuncaqları.

Silahlar çürüyüb yem olacaqlar,

Çölün böcəyinə, həşəratına.

Çal-çayır ölkələr üzv olacaqlar,

Yabanı millətlər təşkilatına.

Ölülər məzara hallı gedəcək,

Qəbirlər uçunub yallı gedəcək,

İzi qalmayacaq məzarlıqların,

Heykəllər uçacaq,

büstlər uçacaq.

Qəbir daşlarının qanadlarında

“Təbib”lər uçacaq,

“ÜST”lər uçacaq.

Yeni xəstəliklər, yeni azarlar,

Ölə bilməyənlər əfv olmayacaq.

Açacaq ağzını köhnə məzarlar,-

Münafiq mollalar dəfn olmayacaq.

Qoşulub çaylara dağlar axacaq,

Dənizlər sulardan uzaq öləcək.

Analar bətnindən qoca doğacaq,

Qocalar böyüyüb uşaq öləcək.

Göylər səngər-səngər lağımlanacaq,

Yerlər buğum-buğum buğumlanacaq,

Bulud lillənəcək,

su qumlanacaq,

Günəşi şumlayıb xışlayacaqlar,

Günəşin üzünə qar əkiləcək.

Bəşərin sellənən göz yaşlarından

Yerdən buludlara su çəkiləcək.

Buzlaqlar əriyib od olacaqlar,

Üstünü örtəcək tüstü yamyaşıl.

Duzlaqlar göyərib ot olacaqlar,

Bataqlıq içində...

üstü yamyaşıl.

Marsda su gəzənlər, həyat gəzənlər

Bir virus əlində aciz qalacaq.

Ucuz satılanlar bahalaşacaq,

Baha satılanlar ucuz qalacaq.

Qadınlar robota aşiq olacaq,

Qadınlar robota ərə gedəcək.

Evə dönməyəcək kişilər daha

Kişilər qadınsız yerə gedəcək.

Gecə baxmayacaq Ay pəncərədən,

Pəncərə işığa Aydan baxacaq.

Səhərlər daşlanan Göy pəncərədən

Nazlana-nazlana şeytan baxacaq.

Sonda “Miss Cəhənnəm”, ”Mister Cəhənnəm”,-

Gözəllik yarışı,münsif dəstəsi,

Gözəl şeytanların müsabiqəsi...

Gözəl şeytanların ən gözəlini,

Gözəllik qalibi seçəcək bəşər.

Şeytan əlləriylə çəkib başına

Dərdini bal kimi içəcək bəşər...

...Heç kəs gözləmirdi bu həngaməni.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

          “Üzeyir Hacıbəyli barədə yazılar – “Görkəmli pedaqoq” başlığı ilə sonuncu – beşinci yazını diqqətinizə təqdim edirik. 

Ü.Hacıbəyli musiqi təhsili sisteminin yaradıcısıdır

Heç şübhəsiz ki, Üzeyir bəyin pedaqoji təcrübəsinin ən yüksək   mərhələsi musiqi sənətinin tədrisi ilə bağlıdır. O, ölkəmizdə musiqi təhsili sisteminin yaradıcısıdır. Milli musiqi kadrlarının yetişdirilməsində müstəsna xidmətləri olmuşdur.

Müsəlman Şərqində ilk operanın müəllifi olan Ü.Hacıbəyli “Azərbaycanda musiqi tərəqqisi” əsərində musiqi təhsili ilə bağlı belə yazırdı: “ Məktəbin ən yaxın məqsədi azərbaycanlıları musiqi sənətinə alışdırmaqla bunlar üçün yeni sənət qapısı açmaq, əlavə məxfi qalmış olan məharət və təbii sahibləri zühura çıxarmaqla bəşəriyyətə bu yolla xidmətlər göstərməkdədir. Digər böyük bir qayeyi-əməl vardır ki, o da Şərq musiqisini məktəb vasitəsilə tərəqqi etdirib Qərb musiqisini bu gün işğal etməkdə olduğu uca mərtəbələrə qədər irəlilətməkdir”.

S.Rüstəmovun 1945-ci ildə Üzeyir bəyin anadan olmasının 60 illik yubileyi münasibətilə yazdığı "Üzeyir Hacıbəyli bir xalq müəllimi kimi" məqaləsində oxuyuruq: “1922-ci ildə Bakıda Musiqi Texnikumu təşkil olunur. Azərbaycan xalqının bir sıra musiqiçi və bəstəkarlarının ilk təhsilini almağa başladıqları, yetişdiyi bu tarixi məktəbin  təşkili və idarə olunması hörmətli sənətkar-müəllim Üzeyir Hacıbəyliyə tapşırılmışdı. Bu vaxra qədər musiqi məktəbi və musiqi  təhsilinin nə demək olduğunu bilməyən əməkçi azərbaycanlı balaları  bu məktəbə axın-axın gəlməyə başlayırlar.

   Burada Avropa musiqi alətləri: fortepiano, skripka, alt, violençel, kontrabas, fleyta, qaboy, klarnet, truba, valtorna və başqaları ilə yanaşı olaraq, Azərbaycan xalq çalğı alətləri- tar, kamança və dəf sinifləri də təşkil olunmuşdu. Məktəbə qəbul olunmuş şagirdlərin istər valideynləri və istərsə bilavasitə özləri ilk öncə möhtərəm Üzeyir müəllimlə görüşərdilər; Üzeyir müəllim onları özünəməxsus təvazökarlıq və mehribanlıqla qarşılayır, musiqi  qabiliyyətlərini yoxladıqdan sonra musiqi sənətindən, musiqi musiqi təhsilinin xalq üçün mədəni xeyir və əhəmiyyətindən danışar, onlara ürək, ruh verib işə inamla yanaşmalarını tövsiyə edərdi.

Üzeyir müəllim Musiqi Texnikumu şagirdlərinin hamısını çox yaxşı tanıyır, hər gün onların müvəffəqiyyətləri haqqında müəllimlərdən məlumat alar, hər bir şagirdin gələcək perspektivini təyin edərdi. Azərbaycanlı balalarının bu məktəbə olan şövq və həvəsi hədsiz idi. Maraqlı burasıdır ki, hələ o vaxt mövhumatın güclü olmasına baxmayaraq Musiqi  Texnikumunda azərbaycanlı qızlar və oğlanlar  bir yerdə dərs alırdılar və buna heç kəs etiraz etməmişdi. Əksinə olaraq, məktəbə qəbul olunmaq istəyənlərin sayı gündən-günə artırdı. Məktəbin bütün  müəllimləri başda Üzeyir bəy olmaq üzrə azərbaycanlı balalarından ixtisaslı musiqiçilər yetişdirməyə səy edirdilər. Üzeyir bəyin rəhbərliyi ilə Azərbaycanda ilk simfonik orkestr təşkil olunmuşdu. 

   1925- ci ilin may ayında Dövlət Opera Teatrının binasında Musiqi Texnikumu ilk hesabatını verdi. Həmin gün şagirdlərin qüvvəsi ilə “Arşın mal alan” operettası tamaşaya qoyuldu. Dirijor böyük müəllimimiz Üzeyir bəy idi”.

Pedaqoq, bəstəkar, dirijor, musiqişünas, publisist, dramaturq, ictimai xadim olan Ü.Hacıbəyov Əfrasiyab Bədəlbəyli, Səid Rüstəmov, Asəf Zeynallı, Şəmsi Bədəlbəyli, Niyazi, Cövddət Hacıyev, Tofiq Quliyev, Qara Qarayev, Cahangir Cahangirov, Fikrət Əmirov, Şəfiqə Axundova və başqa onlarla tanınmış bəstəkar və musiqiçilərin müəllimi olmuşdur.  

 Sonralar Ü.Hacıbəyli Azərbaycan Elmlər Akademiyasının İncəsənət İnstitutuna, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına, Bəstəkarlar İttifaqına rəhbərlik edib. İlk xalq çalğı alətləri orkestrini, Azərbaycan Dövlət Xorunu yaradıb. Müsəlman Şərqində ilk ali musiqi təhsil ocağı–konservatoriya (hazırkı Bakı Musiqi Akademiyası) 1921-ci ildə məhz onun səyi nəticəsində yaradılmışdır.

Ü.Hacıbəylinin müəllimlik fəaliyyətinin ən qiymətli məhsullarından biri də «Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları» əsərinin yaradılmasıdır.

Şübhəsiz ki, 140 illik yubileyini qeyd etməyə hazırlaşdığımız dünya şöhrətli bəstəkar Ü.Hacıbəylinin pedaqoji görüşləri, əzəmətli və möhtəşəm əsərləri Azərbaycan içtimai fikrinin, elminin, təhsilinin və musiqi mədəniyyətinin inkişafına bu gün də güclü təkan verməkdə davam edir və düşündürür. Onun azərbaycançılıq məfkurəsi ilə yoğrulmuş, əsil vətənpərvərlik nümunəsi olan fəaliyyətini və yüksək mənəvi-estetik dəyərə malik irsini, “yaradıcılığındakı Antey qüdrətinin, Herkules əzəmətinin sirlərini hələ çox nəsillər öyrənəcək” və faydalanacaqlar.

 “Üzeyir Hacıbəylinin yaradıcılığı həmişə insanları vətənpərvərliyə dəvət edir. Biz bu gün də Üzeyir bəy Hacıbəylinin xatirəsini yad ediriksə, onun yaradıcılığını bir daha yüksək qiymətləndiririksə, bu yaradıcılığın ən yüksək nöqtəsi olan vətənpərvərlik hisslərini özümüzdə də artırmalı, daha da inkişaf etdirməliyik”. (H.Əliyev)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Mədəniyyət ağacı

Mədəniyyətin formalaşması və ötürülməsi zamana bağlıdır. Mədəniyyətin əsas dəyərləri ən erkən dönəmlərdə, ən azı toplumların ilk addımlarında qoyulub. Zamanında inkişaf etdirilməyən və ya təhrif olunan mədəniyyət sonradan bərpa edilə bilmir. Bu səbəbdən mədəniyyətin qorunması və öyrənilməsi vaxtında aparılmalıdır. Mədəniyyət ilə ağacı - insanın və Tanrının yaratdıqlarını bir araya gətirib, bir qavram olaraq bizdən öncə də işlədiblər, bizimlə eyni vaxtda da işlədirlər, yəqin gələcəkdə də işlədəcəklər. Bir-birinə ən yaxşı yaraşan qavramlardan olsa gərək… Hərdən elə sanarsan, ikisini də  Tanrı yaradıb, yenə Tanrının yaratdığı bizlərsə onları haldan hala salmışıq yaxud kimimiz qorumuş, kimisi qurutmuş, kimisi də “sapı özümüzdən olan balta” ilə çıxış edib…

Eynən ağac kimi - yıxılan mədəniyyətə hücum edən çox olur…

Mədəniyyət zəiflədi və ya dəyərdən düşdü deyə düşünüləndə, ona qarşı dış müdaxilələr artmağa başlayır. Güclü mədəniyyətlər öz varlıqlarını, dəyərlərini müdafiə edə bildikləri üçün təsir alanlarını genişləndirir. Zəifləmiş mədəniyyətlər isə başqa mədəniyyətlərin təsiri - kölgəsi altına düşür.

Mədəniyyətə qarşı (da) ən böyük təhdid içəridən gəlir. - Qurd ağacı içindən yeyər… 

Mədəniyyətlərin çöküşündə dış amillərdən çox iç çatışmazlıqlar rol oynaya bilər. Mədəniyyətin içində yaranan sabitsizlik, təfriqə və mədəniyyəti danan yanaşmalar onun dağılmasına səbəb ola bilər. Bayaq yada saldığımız “sapı özümüzdən olan balta” anlayışı burada mədəniyyətin öz içindən zərbə almasını simvolizə edir...

Ulu mədəniyyətlər çətin dönəmlərdə yetişir.

Mədəniyyətin dərinləşməsi və böyüməsi çətinliklərdən, mübarizələrdən keçir. Hər böyük mədəniyyət, onun tarixində keçdiyi ağır sınaqlar sonucunda formalaşır və güclənir. Çətinliklərdən çıxan mədəniyyətlər daha dayanıqlı və universal olur.

Mədəniyyət öz dərin kökləri ilə var olur, ucalır. Ağac kimi ağavları - bizim “ayağı torpaqda, başı Günəşdə” olan qoca palıdları yada salın. Yaxud Tovuzdakı “Beşbarmaq çinar”, Şəki Xan Sarayı önündəki qoca çinarlar, qardaş Türkiyənin Bursa şəhərindəki İnkaya çinarı, ABŞ-ın “General Şerman”ı, “Sekvoyya”sı, “Qiperion”u, habelə mamont ağacları yaxud “Adəm ağacı” bu yerdə örnək gətirilə bilər… Ağaclar kimi, təbiət kimi mədəniyyətlərin, “ikinci təbiət”in də öz taleyi, kökü-köməci, budağı, yarpağı və nəhayət, məhsulu, meyvəsi vardır…

Hər bir mədəniyyət öz tarixindən, gələnəklərindən bəslənir. Tarixi və kökləri ilə bağlarını itirən mədəniyyət (necə deyərlər) özünü itirir və inkişaf edə bilmir. Bu səbəbdən, mədəniyyətin köklərini tanımaq və ona bağlı qalmaq inkişafın əsas şərtlərindən biri sayılır.

Mədəniyyət öz fərqliliyini əsasən nəyin əsasında yaxud necə göstərir? - Əlbəttə, öz zənginlikləri ilə.

Bir toplumun mədəniyyəti onun sənəti, ədəbiyyatı, gələnəkləri və dilində əks olunur. Necə ki ağac yarpaqları ilə gur görünür, mədəniyyət də öz komponentləri ilə bütövlükdə bir gözəllik təqdim edir. Mədəniyyətin inkişafı onun müxtəlif sahələrinin harmoniyası ilə mümkündür.

Mədəniyyətlərin inkişafı uzunmüddətli və sabit bir sürəcdir. Onlar hər hansı ani təsirlərdən yox, zamanla formalaşan sabit dəyərlər və irs əsasında böyüyür. Mədəniyyət ağacının da yaz fəslini gözləmək üçün toxtaqlıq və öz işini layiqincə görmək vacibdir.

Meyvəli mədəniyyəti daşlayarlar... - Eynən, “bar verən ağaca daş atarlar” örnəyində olduğu kimi…

Uğurlu və məhsuldar mədəniyyətlər həsəd obyektinə çevrilir. Başqa toplumlar və ya güclər belə mədəniyyətlərə qarşı təzyiq göstərə yaxud özününküləşdirmə istəyində buluna bilər. Lakin bu, həmin mədəniyyətin dəyərini azaltmır, əksinə, onun təsir dairəsinin genişliyini sübut etmiş olur.

Hər mədəniyyət öz mühitində inkişaf edir. - Daş öz yerində ağardır… Elə ağır ki, vaxt keçər, zaman ötər, bir də görərsən, üstündə ağac budaqlanır…

Mədəniyyət öz coğrafi, sosial və tarixi mühitindən asılı olaraq formalaşır. Uyğun mühitdə inkişaf etməyən mədəniyyət çökər və ya başqa təsirlər altına düşə bilər. Bu səbəbdən mədəniyyətin qorunması üçün onu doğuran ortamı dəstəkləmək alternativlərin ən yaxşısıdır.

İnsan yaşamının hər anında mədəniyyətə möhtacdır.

İnsan 7-dən 77-yə, daha doğrusu, beşikdən məzara qədər mədəniyyətlə iç-içədir. Uşağın ilk oyuncağından tutmuş, son mənzilə qədər hər şey mədəniyyətin hissələridir. Mədəniyyət yalnız əyləncə deyil, həm də yaşamımızı yönləndirən dəyərlər sistemidir. İnsanların mədəniyyətə (necə deyərlər) yalnız tükətim obyekti kimi deyil, həm də irsi və gələcəyi qurmaq vasitəsi kimi baxması önəmlidir.

Beləliklə, 

Mədəniyyət ağacı dərin köklərə, zəngin şaxələrə və uzunömürlü sabitliyə malik bir varlıq kimi təsəvvür edilə bilər. İnsanların mədəniyyətlə bağları yalnız tükətimdən ibarət olmamalıdır; onlar Mədəniyyət ağacının böyüməsinə töhfə vermək və onun himayəsində özlərini tərbiyə etmək durumundadlr.

MƏDƏNİYYƏT AĞACIMIZ YAŞIL, 

MƏDƏNİYYƏT BAYRAĞIMIZ UCA OLSUN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2025)

​​​İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

13 fevral 2025- ci il tarixdə Oğuz rayon Mərkəzi kitabxanasının təşkilatçılığı ilə Oğuz rayon Mədəniyyət mərkəzində Mərkəzi kitabxananın başlatdığı ”Oğuzun tanınmış simaları” adlı layihə əsasında Yəhudi əsilli Azərbaycan və İsrail Yazıçılar Birliyinin üzvü, şair, publisist Simax Şeydanın "İki xalqın şairi- Simax Şeyda" adlı xatirə gecəsi keçirilib.

Tədbir Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndrilməsi və Vətənimizin azadlığı və suverenliyi uğrunda şirin canını fəda edən qəhrəman şəhidlərimizin əziz xatirəsinin yad edilməsi ilə başlayıb.

Tədbirdə Oğuz rayon İcra Hakimiyyətinin nümayəndələri, Oğuz rayonunda fəaliyyət göstərən müəssisələrin idarə rəhbərləri, əməkdaşları, şair və yazarlar, ziyalılar, Yəhudi içmasının nümayəndəsi, şairin bacısı, Oğuz rayon ictimaiyyəti, məktəblilər və mədəniyyət işçiləri, qonaqlar iştirak edib.

Tədbirdə çıxış edənlər Simax Şeydanın sevilən, tanınmış Azərbaycan şairi olmasından, milliyətcə dağ yəhudisi olan şairin hər iki dildə dildə yazıb yaratdığı şeirlərində yüksək vətənpərvərlik motivləri haqqında, poeziyamızın ən yaxşı nümunələrinin yəhudi dilinə çevirib, kitab nəşr etdirməsindən danışıblar. Tədbirdə qonaq qismində iştirak edən məhşur publisist- politoloq Reyhan Mirzəzadə və şairin bacısı Zübeydə Yuşvayeva şairin xatirə gecəsinin yüksək səviyyədə təşkil olunduğunu qeyd edərək, Simax Şeyda şəxsiyyətinə hörmət və izzətin təzahürü kimi qiymətləndiriblər.

Vətən həsrətli şairin şeirləri dinlənilib. Məktəblilər Simax Şeydanın şeirlərindən nümunələr söyləyiblər. Oğuz rayon Uşaq Musiqi Məktəbinin müəllim və şagirdlərinin ifasında şairin sözlərinə yazılmış mahnılar ifa olunub.

Şairin həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş videoçarxa baxılıb

Tədbirin sonunda xatirə şəkli çəkilib.

S.Şeyda barədə əlavə məlumatı aşağıdaki linkdən istifadə etməklə ala bilərsiniz:

https://www.edebiyyatveincesenet.az/az/edebiyyat/item/17297-yaehudi-aesilli-shairimiz-simakh-sheyda

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)