
Super User
“Saatımız köklənib həqiqətin vaxtına” - Fərqanə Səfərlinin şeirləri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Fərqanə Səfərlinin yeni şeirləri ilə tanışlığı davam etdirir. Bu gün oxuculara gənc müəllifin 3 şeirini təqdim edəcəyik.
CƏZALI QƏZA
Ömrümü qoymuşam atın belinə,
Yüyənini tuta bilmirəm
Amma.
Çalışıram ayaq-ayağa verim,
Nə edirəm, çata bilmirəm
Amma...
Bu at keçib zamanımın üstündən -
Həm yorğası,
Həm dördnalı cəzadı.
Hərdən dizləri üstə dincəlməyi,
Yatmış arzularım üçün qəzadı...
Bu qəzamla hüzuruna gəlmişəm,
Ey Allahım, babalımı de,
Bilim.
Mən qulunam, bəlkə tərsə dönmüşəm -
Tərs haramdı,
Halalımı de, bilim.
GUYA Kİ...
Bismillahla keçib arxın üstündən
Ağırlığı suya atdıq
Guya ki.
Yağışa küləyin göz yaşı deyib
Ah-vayına çətir tutduq
Guya ki...
Bir gün ölüm mələk üzlə gələcək,
Qorxu çəkdik sabahadək
Guya ki?
Yorğan tapıb uzatdıq savabların
Ayaqların günahadək
Guya ki...
GERÇƏK ADAMLAR
Biz gerçək adamlarıq:
Hərə bir cür anlayır
Dünyanın qərib üzün -
Fitvasına bağlayıb
Gecəsin, həm gündüzün.
Biz gerçək adamlarıq:
Həqiqətdən güc aldıq,
Yalanla yoğrulmadıq -
Dünyanın daş yerinə
Boş yerə doğulmadıq.
Biz gerçək adamlarıq:
Nəfsimizin halına
Haqqımızla yanırıq -
Bircə addım geridə
Səbirlə dayanırıq.
Biz gerçək adamlarıq:
Gülümüzdə arılar
Şəfqətini anlayır -
Bal yığa bilməyəndə
Pətəyini danlayır.
Biz gerçək adamlarıq:
Saatımız köklənib
Həqiqətin vaxtına -
Yovşan kök üstə bitir
Hər yoncanın baxtına.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
“Andrey Rublyov” - Nuri Bilgə Ceylanın sevdiyi 10 filmdən 2-cisi
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nilufər Hacılının Türkiyə mətbuatına istinadən hazırladığı “Nuri Bilgə Ceylanın sevdiyi 10 film”i sıra ilə təqdim edir.
Türkiyəli rejissor və ssenarist Nuri Bilgə Ceylan 26 yanvar 1959-cu ildə İstanbulda anadan olub. Atası Mehmet Emin Ceylan aqrar sənaye mühəndisi, anası Fatma Ceylan evdar qadın olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Nuri Boğaziçi Universitetinin "Elektrotexnika" fakültəsinə daxil olub. 8 illik tələbəlik həyatından sonra, nəhayət ki, məzun ola bilib.
1997-ci ildən bəri çəkdiyi bədii filmlərlə bir çox mükafatlar qazanaraq beynəlxalq səviyyədə tanınıb. Rejissorun çəkdiyi "Qış yuxusu" filmi 2014-cü ildə Kann Beynəlxalq Kinofestivalında "Qızıl Palma Budağı" mükafatına layiq görülüb və kino tarixində bu mükafatı alan ikinci türk filmi olub.
Rejissorun filmlərindən beşi "Ən Yaxşı Beynəlxalq Film Akademiyası" mükafatına Türkiyənin namizədi olaraq seçilib.
Nuri Bilgə Ceylan ssenarist, aktrisa və fotoqraf olan Ebru Ceylanla evlidir. Cütlüyün 2 övladı var.
Rejissorun ən yaxşı hesab etdiyi 10 filmi təqdim edirik.
“Andrey Rublyov" (1966), Andrey Tarkovski
Filmdə hadisələr XV əsrdə tatarların hücumlarına məruz qalan Rusiyada baş verir. Andrey Rublyov həm rahib, həm də ikona rəssamıdır. Barbarlıqdan, zorakılıqdan, qandan fərqli olaraq təbiətin möcüzəvi gözəlliyi və inanc Rublyovun qida mənbəyidir. Ancaq bir kənd qızını zorlanmaqdan xilas etmək üçün bir adam öldürməli olanda həyatını və Allaha olan inancını yenidən sorğulayır.
Şəkildə: Filmdən kadr
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
Məzarsız yeddi şəhid anıldı
Lalə İsmayıl, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin idarə heyətinin üzvü - “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Ötən gün - 29 fevral 2024-cü il tarixində Bakı şəhəri, Qarabağ rayonu, şəhid Elxan İsmayilov adına 253 nömrəli məktəbin 8c sinif şagirdləri, sinfin rəhbəri Sevinc Əliyevanın zəhməti və Əsmər İsmayılovanın təşkilatçılığı ilə MəzarSız Yeddi Şəhid Polisimizin: İsmayıl Barat oğlu İsmayılovun, Elşad Əvəz oğlu Nərimanovun, Möhlət Bəhmən oğlu İsmayılovun, İlham İmamqulu oğlu Quliyevin, Aqil Mehralı oğlu Quliyevin, Sabir Əziz oğlu Paşayevin, Fazil Arif oğlu Bəşirovun xatirəsinə “Unutmadıq” adlı tədbir təşkil etmişdilər.
Tədbirdə şagirdlərin ifasında şeirlər söyləndi, mahnılar səsləndi, səhnəciklər göstərildi.
Şagirdlərdən Abdullazadə Bahar, Ağayev Rafiq, Cəfərova Zümrüd, Əkbərli Xədicə, Əsgərova Banu, Əsgəri Saleh, Fəzliyeva Nuray, Gülverdiyeva Zəhra, Heydərova Ayşə, Hümbətzadə Zərifə, Hümmətova Ülkər, Hüseynli Aydan, İsgəndərli Ömər, Quliyev Ömər, Məmmədzadə Məhəmməd, Nəbili Xəzər, Nəbizadə Banu, Seyidova Ayan, Sultanlı Ayan, Süleymanov Məhəmməd, Tağıyeva Xədicə, Tarverdili Emil, Verdiyev Hüseyn, Vəliyeva Sədaqət səhnədə tam qüsursuz çıxışları ilə qonaqları heyrətləndirərək, onlara duyğulu anılar yaşatdılar.
Tədbirdə Türkiyəli şair polis Cahit Günayın yeddi şəhid polisimizin adına yazdığı "Bayraq Oldu", "MəzarSızlar" adlı şeirləri səsləndi, İbrahim Cankardeşlerin ifasında Lalə İsmayılın sözlərinə "Durnalar" adlı türkü dinləndi, Zəminə Cavadlının şeiri oxundu. Şəhidlərimiz haqqında qısa şəkildə də olsa məlumat verildi, onların son döyüş kadrları izləndi. Tədbirin ən kiçik iştirakçısı, məktəbin birinci sinif şagirdi Mehrac Dünyamalıyev Rafayıl Baratoğlunun "Dəlinə Qurban, Vətən” adlı şeirini söylədi.
Tədbirdə şəhidlərimizin ailə üzvlərindən Gülüzə İbadova, Bikəxanım Quliyeva, Gülnarə Quliyeva, Rafayıl İsmayılov, Mürvət Qocayev, Tamaşa Quliyeva, məktəbin adını daşıyan şəhid Elxan İsmayilovun bacısı Nailə İsmayılova iştirak edirdilər. Və yüksək səviyyədə təşkil olunmuş tədbirdən məmnun olduqlarını bildirdilər.
Şəhid Polislərimizin məslək və döyüş yoldaşı Süleyman Rəhimov silahdaşları haqqında ürək sözlərini məktəblilərlə paylaşaraq, Vətən uğrunda can fəda etmiş qəhrəman polislərimizin bir rayonun əhalisinin sağ qalma səbəbi olduğunu vurğuladı.
Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin sədri, Kəlağayı muzeyinin direktoru Güllü Eldar Tomarlının alovlu çıxışı hər kəsin ürəyincə oldu.
Tədbirin sonunda məktəbin direktoru Arus Niftəliyeva öz çıxışında “Biz ömrümüzü şəhidlərimizə borcluyuq” deyərək, bu məsuliyyətli və layiqincə yerinə yetirilmiş tədbirin təşkilatçılarına, Sevinc Əliyeva, Əsmər İsmayılova və səhnəni ələ alıb, tamaşaçıların ürəklərini fəth edən balalara təşəkkürünü bildirdi.
Mən də Lalə İsmayıl olaraq, yeddi şəhid polisimizin bacısı kimi, məktəbin təsərrüfat işləri üzrə direktor müavini Ayşət xanıma öz minnətdarlığımı bildirirəm, maraqlı, nöqsansız, gərəkli görüşü təşkil edənlərə, bu görüşə zaman ayırıb iştirak edən hər kəsə təşəkkür edirəm, vətənə, millətə, dövlətə sevgi ailələrdən başlayıb, məktəblərdə böyüyür deyirəm.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
Sazlı, sözlü kəlağayı Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu gün maddi-mənəvi dəyərlərimizdən olan kəlağayı təbliğ olunmaqdadır. Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyi və şəxsi “Kəlağayı Ev Muzeyi” yarandığı gündən Respublikamızın müxtəlif bölgələrində, eləcə də ali və orta ixtisas məktəblərində ədəbi-bədii gecələr keçirir, kəlağayını daim diqqət mərkəzində saxlayır.
Bu barədə biz də vaxtaşırı yazılar vermişik, 2023-cü ildə İctimai Birliyin təşkilatçılığı ilə Azərbaycanın müxtəlif ərazilərində keçirilən “Sazlı Sözlü Kəlağayı Günləri” uğurla həyata keçirildi.
2024 cü ildə ilin başlanğıcından Elm və Təhsil Nazirliyinin dəstəyi, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə ''Sazlı Sözlü Kəlağayı Günləri'' layihəsi çərçivəsində belə tədbirlər davam etməkdədir.
Yanvarın 29-da, Kəlağayı Muzeyində, fevralın 22-də Bakı Dövlət Universitetində (BDU), davamı isə 28 fevralda Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində (ADMİU) “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyi, Kəlağayı Muzeyi və Universitetlərin birgə təşkilatçılığı ilə yaddaqalan tədbirlər keçirildi.
ADMİU-dakı tədbir barədə ətraflı danışmaq istərdim. “Sazlı Sözlü Kəlağayı Günləri” adlı ədəbi-bədii tədbir tələbə və müəllim heyətinin böyük marağına səbəb oldu. Tələbə gənclərin qədim və heç vaxt dəbdən düşməyən milli baş örpəyimiz kəlağayıya diqqəti və ehtiramı bunu deməyə əsas verir.
Tədbiri giriş sözü ilə ADMİU-nin kafedra müdiri, dosent, Əməkdar Mədəniyyət işçisi Sədaqət Əliyeva açaraq, qonaqları salamladı, belə tədbirlırin vacibliyini vurğuladı, kəlağayı haqqında geniş məlumat verdi. Sonra sözü Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin sədri, “Kəlağayı Muzeyi”nin direktoru, və “Sazlı Sözlü
Kəlağayı Günləri” layihəsinin rəhbəri şair, publisist Güllü Eldar Tomarlıya verdi. Birliyin sədri tədbirin Elm və Təhsil Nazirliyinin dəstəyi ilə keçirildiyini qeyd etdi və bu gərəkli işə dəstək olanlar təşkilat və məsul şəxslərə təşəkkür etdi. Onun sözlərinə görə, silsilə tədbirlər digər təhsil ocaqlarında da davam edəcək. Tədbirin keçirilməsində məqsəd milli-mənəvi dəyərlərin gənc nəsil arasında təbliği, adət-ənənələrin yaşadılması, kəlağayımızın əzəlki şan -şöhrətini özünə qaytarmaqdır.
Güllü Eldar Tomarlı tədbir iştirakçılarının nəzərinə çatdırdı ki, 2024- cü il Azərbaycan kəlağayısının UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilməsinin on illiyidir. Bu münasibətlə “Anam – kəlağaydı, kəlağay – anam” kitabı nəşr edilib.
Güllü Eldar Tomarlı Azərbaycan kəlağayısının tarixi, formaları, naxışları, bəzəkləri barədə geniş məlumat verdi. Diqqətə çatdırdı ki, onun təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə 2022-ci ildə ölkəmizdə ''Kəlağayı Muzeyi' yaradılıb: “Muzeydə müxtəlif dövrlərə aid kəlağayılar toplanıb. Eyni zamanda, muzeyin təşkilatçılığı ilə bölgələrdə ədəbi-bədii gecələr, konsert proqramları və maarifləndirici tədbirlər keçirilir, kitablar nəşr olunur”.
“Sazlı Sözlü Kəlağayı Günləri” çərçivəsində keçirilən tədbirdə Sazın Sözün Butası təşkilatının sədri, şair Səadət Buta, şair, publisist, sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu, Prezident təqaüdçüsü, əmək qəhrəmanı Tərlan Musayeva və başqaları kəlağayı haqqında maraqlı çıxışlar etdilər. Çıxışlarda gənc qızlarımızı kəlağayıdan istifadə etməyə səslədilər, kəlağayı haqqında mariflənməyə çağırış etdilər. Çünki kəlağayı təkcə baş örtüyü deyil, həm tariximiz, həm mədəniyyətimiz, həm də qız-gəlinlərimizin yaraşığıdır.
Tədbir ədəbi-bədii hissə ilə davam etdi, mövzuya uyğun musiqi nömrələri və şeirlər səsləndirildi. Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin idarə heyətinin üzvü Ramin Qarayevin, aşıq Nemət Qasımlının, aşıq Ləman Mübarizqızının, Rəhimə Quliyevanın (kamança) və başqalarının ifaları məclisə xoş ovqat bəxş elədi.
Sonda layihə rəhbəri Güllü Eldar Tomarlı Elm və Təhsil Nazirliyinə, AMİU rektoru Ceyran xanım Mahmudovaya, aşıq sənəti kafedrasının rəhbəri Samirə xanım Əliyevaya və zəhməti keçən hər kəsə təşəkkür etdi.
“Sazlı Sözlü Kəlağayı Günləri' layihəsi çərçifəsində ilboyu tədbirlər keçiriləcək. Layihənin icrasının davamı 7 mart 2024-cü ildə Mingəçevir Dövlət Universitetində olacaq. Çətin, şərəfli və məsuliyyətli yolda təşkilata və layihələrə uğurlar arzulaylrıq!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
Milli Məclisin Komitə sədri növbəti qəbul keçirib
Millət vəkili, Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri Fazil Mustafa növbəti vətəndaş qəbulu günündə bir qrup incəsənət xadimi, mədəniyyət işçisi və tanınmış yazıçı ilə görüşüb. Milli Məclisdə keçirilən görüşdə, incəsənət xadimləri, mədəniyyət işçiləri və yazıçılar öz yeni yaradıcılıq qayğıları, uğurları, planları ilə bağlı danışıb. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Milli Məclisdən məlumat verilib.
Əməkdar artistlər - konsertmeyster, pedaqoq Nigar Məlikova, tanınmış aktyor Çingiz Əhmədov, tanınmış yazıçı Səfər Alışarlı, bəstəkarlar - Fərahim Sadiq, Rüfət Xəlilov, rəssamlar - Saleh Mürsəlov, Emin Seyidov, tar müəllimi Ağakərim Kərimov, mədəniyyət işçisi Məlahət Vəliyeva, "Mərmərə Beynəlxalq Təhsil Mərkəzi"nin icraçı direktoru Fərid Həsənzadə, "Yaşıl Elm" platformasının rəhbərləri və b. - toplam 24 nəfərlə görüşən Fazil Mustafa, onları ətraflı dinləyib, toxunulan mövzularla bağlı fikirlərini bölüşüb. Komitə sədri onların qaldırdığı bir sıra məslələrlə bağlı müvafiq dövlət orqanlarına məktubla müraciət edəcəyini bildirib.
Mədəniyyət Komitəsində mədəni irslə, ümumən mədəniyyət, incəsənət fəaliyyəti ilə bağlı aparılan müzakirələr, Milli Məclisdə qəbul edilən müvafiq qanunlar (yaxud qanunlara əlavə və düzəlişlər) barədə danışan Fazil Mustafa, qəbula gələnlərə Komitənin fəaliyyəti haqqında ətraflı bilgi verib.
Komitə sədri Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin, Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın mədəniyyət və incəsənət xadimlərinə, yazarlara yüksək diqqət-qayğısını hər bir səlahiyyətli şəxs üçün örnək adlandırıb, Mədəniyyət Nazirliyinin yeni rəhbərliyinin təşkil etdiyi forumlara, vacib mədəniyyət layihələrinə diqqət çəkib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
Bir sual, bir cavab - Ruslan Dost Əli
Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
SUAL:
Məni ürəyində saxla demirəm,
vaxt gələ, görərsən ürəyin mənəm.
Harda soruşsalar: qız, haralısan?
de ki, bir oğlanın ürəyindənəm...
(Ruslan Dost Əli)
"Dərindən sevmək- özünü unutmaq deməkdir!" ( Jan Jak Russo)
Ruslan bəy- gənc şairimiz, bu fikrlə razısınızmı?
CAVAB
- Dərindən sevmək deyəndə ki, ümumiyyətlə, yüngülvari sevmək olmur. Sevgi bizim bildiyimiz, ya da bilmədiyimiz dənizlərdən, okenlardan belə dərin və bəzən də vahiməlidir. Balıq və dənizi necə düşünürüksə, insan və sevgini də elə düşünün. O sevgiyə xəyanət etmədiyin müddətcə, boğulmayacağından əmin ola bilərsən…
Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
Üç gün dalbadal gözəl tamaşalar
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bakının ən gözəl iki məkanının - Fəvvarələr və Molokan bağlarının qonşuluğunda yerləşən bu teatr sanki elə yerləşdiyi yerlə də özünə imic yaradıb: mərkəz, kübarlıq, gözəllik…
Azərbaycan Dövlət Akademik Rus Dram Teatrının mart repertuarı yenə də həmişəki kimi diqqət çəkir. Baharın gəlişi ilə daha emosional, daha hərarətli tamaşalar oynanılır sanki.
Bu gün – cümə günü sizlərə “Afina axşamları”, şənbə günü “Kişi, qadın, pəncərə... məşuq” və bazar günü “Sevgi, @ nöqtə.RU” tamaşaları təqdim ediləcək.
İndisə ayrıca hər bir tamaşa haqda danışmaq istəyirəm. Çox təəssüf ki, mən yalnız bugünkü cümə tamaşasını izləyə biləcəyəm, şənbə və bazar şəhərdə olmayacam, amma teatrın tamaşaçı kontingentinin hər üç tamaşanı izləyəcəyindən əminəm.
1 mart – “Afina axşamları”
Rus dramaturqu Petr Qladilinin ikipərdəli lirik komediyasının premyerası 2016-cı il yanvarın 17-də olub. Quruluşçu rejissor Azərbaycanın Xalq artisti Aleksandr Şarovskidir.
Pyesin süjeti bizi keçmiş zamanlara aparır, ailənin atası Boris Oleqoviçlə onun qızı, pianoçu Nataşa arasında ixtilafa toxunur. Baxışların ziddiyyətini Nataşanın nənəsi – knyaginya Rastopçina özünəməxsus tərzdə aradan qaldırır.
2 mart – “Kişi, qadın, pəncərə... məşuq”
İngilis dramaturq Rey Kuninin pyesi əsasında hazırlanan tamaşanın premyerası Azərbaycanın Xalq artisti İranə Tağızadənin quruluşunda 2018-ci il mayın 4 və 5-də təşkil olunub.
Tamaşa çox qəribə vəziyyətlər kaleydoskopuna çevrilir ki, buraya pyesin bütün qəhrəmanları düşür. Hər şey isə ondan başlayır ki, mötəbər centlmen, Britaniya parlamentinin üzvü ser Uilli “Vestminster” beşulduzlu otelində otaq götürür. 13 nömrəli otağın pəncərələri Biq-Benə açılır. Məhz bütün gərginlik “nəhs rəqəm” ucbatından başlayır.
3 mart – “Sevgi, @ nöqtə.RU” (“Любовь, собак@Точка.RU”)
Rus dramaturq Leon Aqulyanskinin pyesi əsasında komediya özündə həyatın daimi məsələlərini, çoxsaylı komik səhnələri və parlaq aktyorların mənasız davranışını birləşdirir. Premyerası 2022-ci il noyabrın 12-də keçirilən tamaşa Azərbaycanın Xalq artisti Aleksandra Nikuşinanın yubileyinə həsr olunub. Quruluşçu rejissor Azərbaycanın Xalq artisti Aleksandr Şarovskidir.
Tamaşanın qəhrəmanları uzun müddət şəbəkə vasitəsilə ünsiyyət qururlar və nəhayət, şəxsən tanış olmağa qərar verirlər. Uğurlu işgüzar qadın və tanınmış plastik cərrah. Onlar bir-biri üçün doğulmayıblarmı?
Qapaq şəklində “Afina axşamları” tamaşasından səhnə.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
“İrəvan mətbəxindən nümunələr” layihəsində - Ətli umac şorbası
Rubrikanı Könül aparır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır.
Bu gün sizlərə Ətli umac şorbasının hazırlanma qaydasını təqdim edəcəyik.
DÜSTUR
§ Mal əti – 78 qr
§ Quyruq – 15 qr
§ Hazır umac – 50 qr
§ Yumurta – 40 qr
§ Soğan – 25 qr
§ Noxud ləpəsi – 30 qr
§ Təzə və ya quru alça – 10 qr
§ Cəfəri – 8 qr
§ Nanə – 8 qr
§ Duz – 6 qr
§ İstiot – 0,05 qr
Xörək əlavəsi:
§ sirkə – 10 qr, abqora – 10 qr, meyvə turşuları – 20 qr, nar – 15 qr
HAZIRLANMASI:
Mal əti, quyruq, soğan ətçəkən maşından keçirilir, duz, istiot əlavə olunaraq, qiymə, qiymədən isə xırda küftəciklər hazırlanır. Əvvəlcədən umac edilir, qurudulur. Göyərtilər təmizlənir, yuyulur, qurudulur, xırda doğranır. Müxəşşər (noxud ləpəsi), təzə və ya quru alça yuyulur, təmizlənir.
Qazanda yağ qızdırılır, hazırlanmış küftəciklər yağda qızardılır, üzərinə işgənə və ya su əlavə olunur. Sonra ardıcıl olaraq ərzaqlar: noxud ləpəsi, alça, bişənə yaxın umac, göyərtilər, duz, istiot, ədviyyatlar, sonda isə qarışdırılaraq çalınmış yumurta əlavə olunur və bir az qaynadılır. Süfrəyə yanında sirkə, abqora, meyvə turşuları, narla verilə bilər. Qış yeməyi olmasına baxmayaraq, bütün fəsillərdə hazırlana bilər.
İrəvanda yaşamış Tərifə Kəngərlinskaya eyni nüsxəni “umac aşı” adlandırmışdı. Eyni nüsxədə təzə ət əvəzinə qovurma əti, noxud ləpəsi əvəzinə ərik qurusu, albuxara, cəfəri, nanə əvəzinə əvəlik istifadə et- mişdi. Umac aşına əti tikələr şəklində əlavə etmişdi.
Arzu Bağırova (Dərələyəz mahalı, Heşin kəndi) eyni nüsxəni “umac aşı” adlandırmışdı. Eyni nüsxədə noxud ləpəsi, alça əvəzinə maş, noxud, cəfəri, nanə əvəzinə əvəlik, ələyəz istifadə etmişdi. Xörəyə yumurta əlavə etməyib.
Tariyel Səfərəliyev (Dərələyəz mahalı, Cermuk şəhəri) eyni nüsxəni “sulu umac” adlandırmışdı. Bu nüsxədə cəfəri, nanə əvəzinə əvəlik, ələyəz, əlavə olaraq qırmızı bibər istifadə etmişdi. Xörəyə mal əti, para noxud, alça əlavə etməyib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
Xəqani Qayıblı: “Dünya söz-söz keçir məndən
Ramiz Göyüş, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Mətbuat və sosial şəbəkələr vasitəsilə şeirləri ilə tanış olsam da Xəqani Qayıblı ilə şəxsən tanış deyildik. Onunla ilk görüşümüz və tanışlığımız 29 oktyabr 2016-cı ilə təsadüf edir. Həmin gün Xəqani müəllim mənə görüşümüzdən xatirə olaraq “Yenə canım söz gəzir” şeirlər kitabını hədiyyə etmişdi. Kitabı ara-sıra varaqlayıb yaradıcılığı ilə tanış olduqca istiqanlı, vətənpərvər və dostcanlı, bir az da ərköyün bu oğlanı bir şair kimi getdikcə daha yaxından tanımağa başlayırdım...
Həmişə o fikirdə olmuşam ki, yaradıcı insanlarla, xüsusilə şairlərlə ən yaxşı ünsiyyət onların şeirləridir.
Və budur, Xəqani Qayıblının “Yenə canım söz gəzir” kitabı ilə yenidən üz-üzəyəm. Varaqlar bir-bir çevrildikcə Böyük Füzulinin 600 il bundan əvvəl bəşəriyyətə ünvanladığı, lakin bu günə qədər də cavabı axtarılan sualı yada düşür:
“Bu nə sirrdir ki, olur hər ləhzə yoxdan var söz”?
Təbii ki, əslində söz hələ təklikdə elə bir məna kəsb eləmir, hikmət deyil. Sözün qüdrəti o zaman ali məqama çatır ki, özü ilə qoşa işlənir, yerində oturur, söz sərraflarının qüdrəti sayəsində öz məqamına yüksəlir. Elə ona görə də Böyük Tanrının verdiyi qabiliyyətlə insanın yaratdığı, ifadə etdiy sözdən güclü heç nə ola bilməz. Söz fövqəl gücə malikdir. Bir hikmətli söz, bir mənalı ifadə, bir bənd şeir insanı yaşada bilər, xəstəni sağalda bilər, insanın həyatını dəyişə bilər. Tanrı sözün qüdrətini öz ali məqamına çatdırmaq üçün, öz bəndələrinin içərisindən bir qisminə qeyri-adi istedad verərək sözləri nəzmlə, ritmlə, ahənglə, qafiyə formasında işlətmək qabiliyyəti vermişdir ki, belə insanlara da söz adamı, şair, şeir yazan demişlər. Mənim qənaətimcə, şeir gözəgörünməz fövqəl bir varlıq tərəfindən, elə o varlığın vergi, istedad bəxş etdiyi insanlara - şairlərə diqtə olunan bir möcüzə, şairlik isə bu diqtə əsasında insanın ən ülvi hisslərini, duyğularını ifadə və təqdimetmə qabiliyyətidir. Xəqani Qayıblı da bir şair kimi, Mövlanə Füzulinin həmin sualına cavab tapmağa çalışır. Kitaba “Önsöz yerinə” yazdığı bir səhfəlik yazısında deyir: ”Hər kəsin imrəndiyi bir varlıq var, mənimki Sözdür, Sözünkü mənəmmi, bunu Söz bilər.”
Xəqani Qayıblı fikirlərini davam edərək yazır: ”İstədiyi vaxt şeir yazmağı bacaranlardan üzürxahlıq eyləyib keçirəm əsas mətləbə...İstəyin başqa şey, ŞEİR yazmağın isə bambaşqa şey olduğunu, məncə, dirsəyi dizdə, canı sözdə olanlar daha gözəl bilir...Bu məqamlarda yazılan şeirin Tanrıdan Peyğəmbərlərə gələn vəhy kimi qutsal olduğu da bilinən bir gerçəklik.”
Söz dürr, varlığı dürr,
Haqqa ərənlər bilir...
Şeir vəhy kimi gəlir,
Hisslə Sözün arası.
Xəqani Qayıblının şeirləri onun kitabına “uğurlu yol” yazmış mərhum şairimiz İsa İsmayılzadənin dediyi kimi bir nəfəsə yazılmış şeirlərdir. Göydən vəhy kimi gəlir:
Zinrik-zülmət gecənin
Sübhü-Danı özgədir!
Sabaha sağ çıxmağa
Yenə canım söz gəzir.
Sübhün şəfəqlərində
Yenə itib azacam...
Sükut saçını yolur-
Yenə şeir yazacam...
Nə qədər sözdən qaçmağa çalışsa da şair olmaq Xəqani Qayıblının tale qisməti imiş, ona elə şeirləri kimi bir vəhy də gəlmişdi ki, o şaır olacaq:
Bir uşaq can atır şair görməyə...
Can atır əl çatmaz arzusu kimi.
Bir şair Ağatlı oğlana dönüb
Keçir həyatından bir yuxu kimi...
Başıma gələnlər gəlməz ağlıma
Başıma gələnlər qəfildən gələr.
Ağlıma gələnlər gəlsə başıma
Səsim yüz obadan, yüz eldən gələr...
Mən, vallah, nə vaxtsa şair olacam.
Ağlıma gələnlər başıma gəlsə!
Yazılarımın birində bir dəfə yazmışdım. Şeir də, uşaq ana bətnindən doğulan kimi doğulur. Ağrı ilə, əzabla. Belə qənaət etmək olar ki, şeir Tanrının şairlər vasitəsilə öz bəndələrinə ünvanladığı pıçıltıları-dualarıdır və ancaq şairlərin ifadə edə bildiyi hikmətdir... Şeir həm də qeyri-adi bir aləmdir. Sən onun orbitinə düşdünsə, bu orbitdən çıxa bilməyəcəksən. Çünki onun xislətində elə bir cazibə qüvvəsi var ki, səni özunə çəkməkdə davam edəcək”.
Xəqani Qayıblı “Sözün içini-dışını-YÜKÜNÜ görəndən sonra şeirdən uzaq durmağa çallışsa da, ” bu vəhylər gələndə o vədinə xilaf çıxmaqdan başqa əlacı qalmır. Bax onda Xəqani Qayıblı şeiri kağıza köçürmək yox, “quş kimi bir ağacın budağına qonub ötmək, dünyanın özündən boyat bir bayatı kimi üzünü Dan Yerinə tutub şeir demək, tənha bir ağaca, bomboş səhraya, yetim bir cocuğun gözlərinə baxıb” əzbər oxumaq istəyir:
Bu dəyirman daşına bax,
Bir gün öz dəni yandırar!
Mən dolannam söz başına,
Neylim, söz məni yandırar!
Sözə bənd olandan “Söz” onun başına “min oyun açsa “da, elə huşu tərpənəndən, ağlı kəsəndən Tanrının söz kəməndinə düşüb və bu kəmənddən qopa bilmir:
Adam var söz ondan baş alıb qaçıb,
Söz mənim yağımdır, mən əriyən şam.
Söz mənim başıma min oyun açıb
Mən sözün başına ip salmamışam.
Bəlkə də sözə yad, özgə “mən”im var
Di gəl ki, söz qoymaz özgə “mən” dinə.
Huşum tərpənəndən, ağlım kəsəndən
Düşmüşəm Tanrının söz kəməndinə.
Xəqaninin şeirlərinin energetikası var və oxuduqca onu hiss edirsən. Bir misal çəkəcəm- Etiraf şerinin bir bəndini. Oxuyub əmin olacaqsınız:
Özümü özümdən ayılda bilsəm,
Bir də o yerlərə qayıda bilsəm,
Ata evimizin daşından öpüb,
Anamın gözünün yaşından öpüb
Bir yaşın içində qardaşım oğlu,
Dünyaminin qırxıq başından öpüb,
Üzümü torpağa sürtüb qalacam...
Gəldim...
Evimizin daşından öpdüm,
Anamın gözünün yaşından öpdüm,
Dünyaminin qırxıq başından öpdüm
Üzümü torpağa sürtdüm, qalmadım.
... Mən daha bu yurdda qala bimədim-
Bu yurdun sevgisi ilahi sevgi!
Bu sərtirlər səni düşünməyə vadar edir, ruhunu yerindən oynadır, səni uzaqlara düyaya gözünü açdığın yurda, məkana, ata evinə, doğma insanların yanına aparır, kövrək xatirələr oyadır.
Qürbətdə yaşamaq Xəqani Qayıblının alın yazısı imiş. Bir vaxtlar Borçalı dağlarında yeniyetmə çağlarını yaşayan Xəqani Qayıblı heç ağlına da gəlməzdi ki, zaman gələcək ömrünün əsas hissəsini qurbətdə yaşayacaq və ən yanıqlı “qərib şeirlər” yazacaq. “Qərib şeirlər”mövzusu Xəqani Qayıblı yaradıcılıından qırmızı xətt kimi keçir. Əslində bu şeirlər taleyin qismətilə müxtəlif zamanlarda və şəraitdə qərib ölkələrə səpələnmiş, qərib şəhərlərdə yaşayan, qərib insanların qu nəğməsidir.
... Ömrümün yaddaş güzgüsü çilik-çilik
Durmuşuq üzbəsurat,
Bir mənəm, bir də
Beli qırılmış qəriblik...
Bu sətirlərin arxasında taleyini qərib ölkələrə bağlamış qərib insanların iztirabları, kədəri gizlənib. Lakin qəribliklə Vətən məhəbbəti, Vətən sevgisi arasında üzvi bir bağlılıq, bir ilahi sevgi var. Mən düşünürəm ki, vətən sevgisini ən çox yaşayanlar da vətəndən ayrı düşənlər, vətəndən uzaqda vətən həsrətilə yaşayanlar daha yaxşı biilir. Bu insanlar təkcə Vətən həsrətilə yaşamır, həm də vətəni içində yaşadırlar:
Güc almaq üçün, dizimi söykəməyə,
Lap belə son anda, rahatca uyumaq üçün
Üzümü söykəməyə,
Bir əlçim yer tapılmadı bu vətənin içində...
... Mən qürbətdə yaşadım, vətən mənim içimdə.
Ürkək ceyran kim çıxdı qarşıma,
Dünyamı təzədən yaradan gözəl.
Yaş deyir: “Xar olma ellər içində!”,
Ruh deyir: ”Yaşını yara dan”!, gözəl!
Gəl sən əsirgəmə yara zülfünü,
Titrəyən əllərim sara zülfünü!
Meh vurub oynada qara zülfünü...
Nə gözəl gürünür yara Dan gözəl!-
deyərək ənənəvi klassik aşıq poeziyasına söykənən, Aşıq Ələsgərsayasğı aşiqanə şeirlər, qoşmalar, təcnislər yazan, bu şeirləri ilə öz kökü üzərində möhkəm dayanaraq, bənzərsiz, təkrarsız, yalnız onun özünə məxsus olan poeziyasını yaradan və elə bu bənzərsiz şeirləri ilə də oxucularının qəlbini fəth edən Xəqani Qayıblı özünün dediyi kimi sətir-sətir, bənd-bənd şeirdə əriyir.
Bir karvana qoşulmuşam bələdçim-ürək
Hələ neçə cəngəlliklər keçəsiyəm mən.
Hələ neçə könülləri oxşayam gərək,
Neçə-neçə ürəklərə köçəsiyəm mən...
Və indi Xəqani Qayıblının heç özünün də xəbəri yoxdur ki, o, uzaq Estoniyada yaşamaqla bərabər həm də burda, Azərbaycanda (həm də təkcə Azərbaycanda yox) doğmalığı, şirinliyi, istiliyi və ən əsası şeirləri ilə ürəklərə köçmüşdür. Bu “köç” hələ uzun zaman davam edəcək və Xəqani Qayıblının şeirləri hələ “neçə-neçə” ürəkləri fəth edəcəkdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)
Şuşa Teatrının mart repertuarı
Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrı mart repertuarını təqdim edib. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, sənət ocağının mart repertuarı çox maraqlıdır:
1 mart - “Anamın kitabı”
2 mart - “Tənbəl dovşan”, “Ana”
3 mart - “Dovşanın ad günü”
8 mart - “Solğun çiçəklər”, “Sən həmişə mənimləsən”
9 mart - “Cırtdanın nağılı”, “Ölməz sevgi”
10 mart - “Qırmızı papaq”
15 mart - “Lənkəran xanın vəziri”
16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 24 mart - “Novruz şənliyi”
29 mart - “Solğun çiçəklər”
30 mart - “Nağıllar aləmində”, “Ana”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.03.2024)