Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Kitab tək bilik mənbəyidirmi? Xeyir. Kitab həm də tərbiyəedən, motivəedəndir. Və 3-cü minillikdə bu növbəti iki funksiya kitabı daha qiymətli edir. Amma onu da nəzərə alaq ki, mobil telefonun və internetin basqısı şəraitində ənənəvi kitabçılıq basqı altındadır. 

 

Atatürk Mərkəzində Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şura ilə “Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası” İctimai Birliyinin  (ANAİB) “Azərbaycan kitabçılığının durumu: dövlət və özəl sektor əməkdaşlığı” adlı birgə müzakirə keçirmələrinin də əsas məqsədi kitabçılığın müdafiəsi və inkişafa kökləndirilməsi idi. 

Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədr müavini Əkbər Qoşalının aparıcılığı ilə keçən görüşdə Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Fazil Mustafa, Mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov, Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədri, akademik Nizami Cəfərov, ANAİB İdarə heyətinin sədri Şəmil Sadiq, Mədəniyyət nazirliyinin Kitab sənayesi şöbəsinin müdiri Akif Marifli, ANAİB-ə üzv olan iyirmi iki, üzv olmayan üç nəşriyyatın rəhbəri, QHT və media nümayəndələri, Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şuranın üzvləri iştirak ediblər. 

Giriş nitqi ilə çıxış edən ANAİB İdarə heyətinin sədri Şəmil Sadiq görüşün məqsədindən, kitabçılıq sahəsində dövlət və özəl sektorun rahat və sıx ünsiyyətinin vacibliyindən danışıb, 27 nəşriyyatın ANAİB-də bir amal uğrunda birləşdiyini dilə gətirib.

Ş.Sadiq Azərbaycan Naşirlərinin I Forumu və III Uşaq Kitab Festivalından söz açıb; kitaba təşviq layihələrinin yetərli olmadığını, gənc ədiblərin əsərlərinin nəşrinin arzuolunan şəkildə stimullaşdırılmadığını, kitabxanalara kitab alışının azlığını, tərcüməyə dəstək proqramının hələ də həyata keçirilmədiyini vurğulayıb.

O bildirib ki, ölkəmizdə özəl qurumların təsis etdiyi ədəbiyyat və sənət dərgilərinin durumu acınacaqlıdır. Dərgi mədəniyyəti demək olar, tənəzzüldədir. Dərgilərin diqqətdən qıraqda qalması, onların kitabxanaların fonduna əlavə edilməməsi, dövlət dəstəyinin yoxluğu nəşriyyat sahəsinin xüsusi problemidir.

ANAİB sədri digər media orqanlarına edildiyi kimi ədəbi dərgilərə də dəstəyin vacibliyini dilə gətirib.

“Təhsil” nəşriyyatının direktoru Tural Axundov mətbəə ilə nəşriyyat sahələrinin vəhdətdə inkişafını önə çəkib və bu sahələri ayırmağın doğru olmadığını vurğulayıb. O, Mədəniyyət Nazirliyi ilə Elm və Təhsil Nazirliyinin kitab alışı siyasətindən razılığını ifadə edib.

“Parlaq İmzalar” nəşriyyatının direktoru Nurman Tariq ədəbiyyatın və dilin dövlətin mədəniyyət strategiyasında ən önəmli faktor olduğunu vurğulayıb. O bildirib ki, kitabxanaların fəaliyyəti genişləndirilməli, bu qurumların fondu üçün kitab alışı artırılmalı, eyni zamanda, kitabxanalardakı kiril qrafikalı kitablar latın qrafikalı olanlarla əvəzlənməlidir.

Nurman Tariq ölkədə Kino Agentliyinin olduğu kimi Kitab Agentliyinə də ehtiyac duyulduğunu bildirib.

“Əlfəcin” nəşriyyatı və Göygöl şəhərində fəaliyyət göstərən “Göygöl” kitab evinin rəhbəri Mübariz Həsənov bölgələrdə kitabçılığın əsas problemlərindən söz açıb. Mədəniyyət Nazirliyinin regionda təşkil edilən kitab sərgilərinə dəstəyinin, kitabxanalar üçün kitabların mətbəələrdən yox, nəşriyyatlardan satın alınmasının, hər rayon mərkəzində (ilkin olaraq) bir pilot kitabxananın yaradılmasının və bu təcrübənin daha sonra qəsəbə-kənd kitabxanalarında tətbiqinin, Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində nəşriyyatlara daha çox yer ayrılmasının önəmini qeyd edib.

“Ağıllı Bala” nəşriyyatının rəhbəri Fatimə Alxaz ölkədə uşaq kitabları, uşaq yazarları və illüstratorları probleminə diqqət çəkib, uşaq ədəbiyyatının inkişafı ilə bağlı məsələlərdən danışıb.

F.Alxaz uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı bir neçə nominasiyada mükafatın təsisi, uşaq yazıçılarının həvəsləndirilməsi, ölkədə və xaricdə tanınması yönündə silsilə tədbirlərin həyata keçirilməsi mövzusunda təkliflər irəli sürüb.

Çıxışçı 6 – 9 iyun tarixlərində keçirilən III Uşaq Kitab Festivalının konsepti barədə danışıb və müvafiq qurumların rəsmilərinin məsələyə daha üstün diqqətinin arzu olunduğunu deyib.

“Altun Kitab” nəşriyyatının rəhbəri Rafiq İsmayılov vurğulayıb ki, özəl sektorun bu sahəyə nə dərəcədə məsuliyyətlə yanaşacağını dövlətin strategiyası təyin edir. Ona görə də kitabçılığın, ədəbiyyatın əsas qoruyucu qurumu olan Mədəniyyət Nazirliyi bu sahəyə diqqətini artırmalı, yeni layihələrlə çıxış etməlidir.

Daha sonra “Libra Kitab” nəşriyyatının direktoru Veysəl Məmmədov çıxışında bu sahə üzrə xarici əlaqələrdən, beynəlxalq kitab sərgilərindən bəhs edib. Ölkəmizdə keçirilən Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisinin hazırlıqlarının il boyu aparılması, naşirlərin bu prosesdə yer alması, il boyu dövlət tərəfindən keçirilən sərgi və tədbirlər barədə geniş məlumatların verilməsi kimi məsələlərinin vacibliyini vurğulayıb.

İctimai Şuranın sədr müavini Vüqar Qədirov öz çıxışında bir sıra köklü məsələlərə, o cümlədən təhsil mövzusuna toxunub.

“Qələm” nəşriyyatının rəhbəri Hafiz Eyyubov bildirib ki, ölkəyə idxal olunan kağız ƏDV-dən azad olunsa da, bu qayda yalnız Rusiyadan gətirilən kağızlara şamil edilir, Avropadan gətirilənlərə şamil edilmir. O, sözügedən problemin tezliklə həll edilməsinin vacibiyini diqqətə çatdırıb.

Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Fazil Mustafa bu tədbirə, əsasən, problem dinləməyə gəldiyini deyib. Ölkədə kitab oxumayan, özünü kadr kimi yetişdirməyən gənclərin az olmadığından, dərin fəlsəfi kitabların yazılmamasından, tərcümələrin isə qənaətbəxş olmadığından, bu sferada terminologiyanın inkişaf etməməsindən, məktəblilərin yazı bacarıqlarının əskikliyindən, məktəblərdə oxuya təşviqin azlığından söz açıb.

F.Mustafa vurğulayıb ki, dövlət son zamanlar aktivləşən kitab sərgilərinə bacardıqca çox dəstək verməli, bunun üçün özəl sektordan layihələr istəməli, bu təşkilatçılıqda öz resurslarından səmərəli istifadə etməlidir.

İctimai Şuranın sədri Nizami Cəfərov öz nitqində Mədəniyyət Nazirliyi Nəşr Planının Tərtibi və Nəşriyyat Məhsullarının Satınalınması üzrə Komissiyasının fəaliyyətinin genişləndirilməsini təklif edib, qurumu ANAİB tərəfindən təşkil olunan silsilə kitab sərgilərinə aktiv dəstək verməyə çağırıb.

Mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov regionlarda keçirilən kitab sərgilərində Mədəniyyət Nazirliyinin həmişə öz resurslarından istifadəyə hazır olduğunu bildirib. Hətta indiyə kimi keçirilən kitab sərgilərinin bir xeylisi üçün müxtəlif bölgələrdə məkan və bəzi imkanların təşkilatçılara təklif edildiyini deyib.

O, xaricdə keçirilən müxtəlif beynəlxalq kitab sərgilərində iştirak üçün həmişə yerli nəşriyyatlara şərait yaradıldığını, bu il bir neçə sərgiyə özəl sektor nümayəndələrinin də cəlb olunduğunu, bütün xərclərin nazirlik tərəfindən qarşılandığını qeyd edib.

F.Cəfərov Mədəniyyət Nazirliyi Nəşr Planının Tərtibi və Nəşriyyat Məhsullarının Satınalınması üzrə Komissiyasının fəaliyyət planının hər il detallı şəkildə elan edildiyini, nazirliyin kiril qrafikalı kitabların latın qrafikalı kitablarla əvəzlənməsi üçün işlər apardığını, Kitab Agentliyinin yaradılmasının planlar arasında olduğunu, Azərbaycan ədəbiyyatına dəstək layihəsi üzərində işlər getdiyini, kitabxanaların effektiv fəaliyyəti ilə bağlı “yol xəritəsi” hazırlandığını və son olaraq ANAİB tərəfindən təşkil olunan Azərbaycan Naşirlərinin I Forumu və III Uşaq Kitab Festivalında Mədəniyyət Nazirliyinin müvafiq şöbəsinin əməkdaşlarının qatıldığını bildirib.

Nazir müavini müzakirələrin gələcək fəaliyyət və işbirliyi üçün faydalı olacağına inandığını söyləyib.

Təbii ki, ölkə kitabçılığının inkişafında Mədəniyyət Nazirliyi çox maraqlıdır və bunu öz fəaliyyəti ilə sübut etməkdədir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.07.2024)

İncəsənət insan hisslərini təsvir edən vasitədir. Bəzən insanlar sözlərlə ifadə edə bilmədikləri hisslərini çox rahatlıqla rəsmdə təsvir edə bilirlər. Sözsüz ki, hər şey incəsənətdir, əsas məsələ isə onu görməkdir.

 

Günümüzdə incəsənətə yeni texnoloji anlam gəlib. Bu müasirlik bizim xeyrimizə olduğu qədər, həm də dövrümüzün yaradıcılığını bizə təqdim edir. Bunu bizə hiss etdirən “YAY” qalereyası böyük məmnuniyyətlə yenidən açılışını elan edir.

Həftəsonu “YAY” qalereyasında “Hər şey yaxşı olacaq: Sabah və ya nə vaxtsa” adlı qrup sərgisinin açılışı olub.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, açılışda iştirak edən “YARAT” Müasir İncəsənət Məkanın təsisçisi, rəssam Aida Mahmudova da qrup sərgisində olan rəssamlardan biridir.

 

Sərginin açılışından əvvəl sərginin kuratoru Zəhra Məmmədova AZƏRTAC-a açıqlamasında bildirib ki, müxtəlif medialarda çalışan və fərqli təcrübələri olan səkkiz rəssam bu sərgidə bir araya gəlib.

Qeyd edilib ki, bu dəfə Rasim Babayev, Elşən Baba, Orxan Hüseynov, Tərlan Qorçu, Aida Mahmudova, Qafar Rzayev, Zamir Süleymanov və CHINGIZ-in əsərlərindən ibarət qrup sərgisi təqdim olunub.

Z.Məmmədova diqqətə çatdırıb ki, sərginin başlıca məqsədi müəyyən “düşüncə toxumlarının” cücərməsinə sövq etmək, insanları çətin dövrlərdə incəsənətin gücünə inanmağa vadar etməkdir.

 

Sərginin açılışında çıxış edən “YARAT” Müasir İncəsənət Məkanının baş kuratoru, sənətşünas Fərəh Ələkbərli başda “YARAT” Müasir İncəsənət Məkanının təsisçisi, rəssam Aida Mahmudova olmaqla, sərgidə əməyi keçən hər kəsə təşəkkürünü bildirib.

Sərgi ilə tanış olan qonaqlara burada müasir dilemmalardan tutmuş introspektiv səyahətlərə qədər geniş mövzuları araşdırmaq təklif olunur. Rəssamlar zaman və məkan anlayışının mürəkkəblikləri arasında məna axtarmaqla liminal məkanları, həmçinin bizim kim olduğumuzu və əqidəmizi götür-qoy etməyə məcbur edərək, identiklik və kimlik məsələsini araşdırırlar.

 

Ekspozisiya özündə rəssam “gündəliyini” ehtiva edir. Bu gündəlik, bəlkə də, rəssamın şəxsən özü üçün məna kəsb edir, amma, eyni zamanda, tamaşaçı üçün rezonans doğurur və kollektiv təcrübəni əks etdirir.

Sərgi tamaşaçıları incəsənətin dəyişikliklərə səbəb olmaq kimi əzmini və qüdrətini nəzərdən keçirməyə məcbur etməklə, “incəsənət, eyni zamanda, həm güzgü, həm də bir vasitədir” düşüncəsi ilə üz-üzə qoyur.

Əsərlərdə bizim ictimai-siyasi reallığımız ilə dialoq, ruhumuza ünvanlanan və onunla danışan səmimi, açıq bir söhbət var. Burada suallar yaranır, onlar bizi konflikt və xaosu nəzərdən keçirməyə, həmçinin daxili aləmdə gözəllik və məqsəd tapmağa məcbur edir... Hər bir rəssam, özünəməxsus şəkildə öz dövrünün həqiqət carçısı sayıla bilər və bizi öz hekayələrində məna tapmağa dəvət edir.

 

Sənətsevər qonaqların sərgi ilə tanışlığından sonra möhtəşəm konsert proqramı təqdim edilib.

Sərgi dekabrın 8-dək davam edəcək.

Qeyd edək ki, 2012-ci ildə yaradılmış “YAY” qalereyası UNESCO-nun dünya irsi siyahısına daxil olan Bakının qədim İçərişəhərində yerləşir.

Qalereya Azərbaycanda incəsənət infrastrukturunu dəstəkləmək öhdəliyi çərçivəsində qeyri-kommersiya təşkilatı olan “YARAT” Müasir İncəsənət Məkanı tərəfindən təsis edilib.

“YAY” qalereyasının əsas fəaliyyəti Azərbaycan və digər ölkələrdən olan istedadlı və perspektivli gənc rəssamların, tanınmış və təcrübəli sənətçilərin əsərlərindən ibarət sərgi-satış tədbirlərinin keçirilməsinə yönəlib.

Qalereya incəsənət nümunələrinin satışından əldə edilən gəlirləri rəssamlar və “YARAT” təşkilatı arasında bölüşdürür.

“YAY” qalereyasının digər prioritetlərindən biri də fikir və təcrübə mübadiləsi platforması olaraq rəssamlar, həmçinin incəsənət sahəsində çalışan mütəxəssislər tərəfindən aparılan mühazirələr, seminarlar, habelə film nümayişləri və s. təşkil etməkdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.07.2024)

Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi qeyri-hökumət təşkilatları üçün mədəni və yaradıcı sənayelərin təşviqi üzrə qrant müsabiqəsini elan edir. Müsabiqənin əsas məqsədi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 22 iyul tarixli 3378 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının 2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”nın Tədbirlər Planının icrası istiqamətində mədəni və yaradıcı sənayelərin, həmçinin mədəni və innovativ cəmiyyətin inkişafı üçün müasir, dayanıqlı və çoxtərəfli əməkdaşlıqları özündə ehtiva edən, müasir dövrün çağırışlarına cavab verən layihələrin həyata keçirilməsi və bu prosesdə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının rolunun artırılmasıdır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, Qrant müsabiqəsinin prioritet istiqamətləri aşağıdakılardır:

 

1. Mədəniyyət və yaradıcı sənayelərin inkişafına dair layihələr (Mədəni və yaradıcı sənayelər sahəsində idarəçiliyin təkmilləşdirilməsi və institusionallaşdırılması; Mədəni və yaradıcı sənayelərlə bağlı statistik məlumatların təkmilləşdirilməsi; Mədəni və yaradıcı sənayelər sahəsində könüllülük fəaliyyəti; Mədəni və yaradıcı məhsul və xidmətlərin satışı və ixracı üçün rəqəmsal platformaların yaradılması və ya mövcud platformaların inkişaf etdirilməsi; Paytaxt və regionlarda mədəniyyət və yaradıcılıq sahələrində bacarıqların inkişafını təşviq edən tədbirlərin, o cümlədən maarifləndirici təşəbbüslərin həyata keçirilməsi; Kitab sənayesi sahəsində statistik araşdırmaların aparılması);

2. Mədəniyyət sahəsində rəqəmsal həllərə dair layihələr (Ölkə daxilində rəqəmsal yaradıcı sənayelər üzrə beynəlxalq tədbirlərin təşkili; Mədəni və yaradıcı sənayelər sahəsində innovativ texnologiyaların, o cümlədən süni intellektin tətbiqi; “E-culture” –

mədəniyyətin rəqəmsallaşdırılması; Mədəni irs (maddi və qeyri-maddi) obyektlərinin rəqəmsallaşdırılması);

3. Yerli animasiyanın dəstəklənməsinə dair layihələr (Ölkə daxilində animasiya sahəsi üzrə beynəlxalq tədbirlərin təşkili; Xarici ölkələrdə keçirilən beynəlxalq animasiya tədbirlərində iştirak);

4. Kino sənayesinin institusionallaşdırılmasına dair layihələr (Ölkə daxilində kino sahəsi üzrə beynəlxalq tədbirlərin təşkili; Xarici ölkələrdə keçirilən beynəlxalq kino tədbirlərində iştirak; Kino sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi).

 

Qrant müsabiqəsinin iştirakçılarına verilən tələblər:

1. Müsabiqə iştirakçısı Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatına alınmış qeyri- hökumət təşkilatı olmalıdır;

2. Müsabiqə iştirakçısı olan qeyri-hökumət təşkilatının mədəniyyət sahəsində layihələrin icrası və tədbirlərin təşkili ilə bağlı müvafiq təcrübəsi olmalıdır;

1. Müsabiqədə iştirak edən qeyri-hökumət təşkilatı aşağıdakı sənədləri təqdim etməlidir:

 Dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnaməsinin əslinin elektron  surəti;

 Dövlət Reyestrindən Çıxarışın əslinin elektron surəti;

 Nizamnamənin əslinin elektron surəti;

 Qanuni təmsilçinin şəxsiyyət vəsiqəsinin FİN kodu və əslinin elektron surəti.

 

1. Mədəniyyət Nazirliyindən əvvəllər qrant almış, lakin qrant müqaviləsinin yekunlaşmasına baxmayaraq müqavilə üzrə öhdəliklərini qrant müsabiqəsinin başlamasına qədər tam yerinə yetirməyən qeyri-hökumət təşkilatları müsabiqədə iştirak edə bilməz;

2. Eyni qeyri-hökumət təşkilatı tərəfindən qrant müsabiqəsinə birdən artıq layihə təqdim edilə bilməz.

 

Qrant müsabiqəsinə təqdim olunan layihə təkliflərinə verilən tələblər:

1. Layihə təklifi maksimum 3 ay müddəti əhatə etməklə, Azərbaycan Respublikasının ərazisində həyata keçirilməlidir;

2. Bir layihə təklifinə maksimum 30 000 manat maliyyə vəsaiti ayrıla bilər.

3. Qrant müsabiqəsinə təqdim olunmuş layihələrin məzmunu Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, “Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması haqqında”, “Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı – Şuşa şəhəri haqqında”, “Nəşriyyat işi

haqqında”, “Kinematoqrafiya haqqında”, “Teatr və teatr fəaliyyəti haqqında”, “Kitabxana işi haqqında”, “Muzeylər haqqında”, “Azərbaycan folkloru nümunələrinin hüquqi qorunması haqqında”, “Azərbaycan xalça sənətinin qorunması və inkişaf

etdirilməsi haqqında”, “Media haqqında”, “Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında”, “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunları, Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi və Azərbaycan Respublikasının qanunları və digər

normativ hüquqi aktları ilə ziddiyyət təşkil etməməlidir.

 

Layihə təklifləri ilə bağlı əlavə tələblər:

Aşağıdakı prinsiplərə əsaslanan layihə təklifləri seçim prosesi zamanı əlavə üstünlük qazanacaq:

1. Regional əhatəlilik – Layihə təkliflərində yalnız Bakı şəhəri və Abşeron rayonu ilə kifayətlənməməli, Azərbaycanın digər şəhər və rayonlarını da əhatə etməlidir.

2. Çoxtərəfli əməkdaşlıq – Layihə təkliflərində mütəxəssislərin cəlb edilməsi nəzərə alınmalı, mərkəzi və yerli səviyyədə dövlət qurumları ilə sıx əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq şəklində layihələri həyata keçirməlidirlər. Müvafiq olduğu hallarda özəl sektor və

maraq qrupları cəlb edilməlidir.

3. İnnovativlik – Layihə təklifləri yeni, indiyədək istifadə olunmayan mexanizmlər və metodologiya əsasında qurulmalıdır. Xüsusilə, inkişaf etmiş ölkələrdə sınaqdan keçirilmiş informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının yaratdığı imkanların

istifadəsinə üstünlük verilməlidir.

4. Müxtəliflik və İnklüzivlik – Layihə təkliflərində sağlamlıq imkanları məhdud, risk qruplarında və sosial müdafiəyə ehtiyacı olan şəxslərin, gənclərin, qadınların iştirakçılığının təmin olunması ilə bağlı konkret yanaşmalar öz əksini tapmalıdır.

5. Davamlılıq – Layihə təkliflərinin hazırlanması zamanı nəzərdə tutulan nəticələrin davamlılığı mütləq nəzərə alınmalı və bu meyarın necə qarşılandığı dəqiq və aydın şəkildə layihə təklifində göstərilməlidir.

 

Müsabiqəyə müraciət üçün son tarix: 2 avqust 2024-cü il Sənədlərin qəbulu grants.culture.az resursu üzərindən elektron formada həyata keçirilir

Müsabiqəyə müraciət üçün tələb olunan sənəd formaları:

1. Layihə təklifi forması

2. İcra planı forması

3. Xərclər smetası forması

Qrant müsabiqəsi ilə bağlı suallarla Bu email ünvanı spambotlardan qorunur. Onu görmək üçün JavaScripti qoşmaq lazımdır. elektron ünvanına və ya Mədəniyyət Nazirliyin qaynar xəttinə (Tel: 147) müraciət etmək mümkündür.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış şair, publisist, siyasi şərhçi Əkbər Qoşalının növbəti siyasi şərhini təqdim edir. 

 

 

1991-ci ilin 12-ci ayının 21-də keçmiş SSRİ-nin 15 “müttəfiq respublikası”ndan 11-i Almatı Bəyannaməsini imzaladı. O vaxt Almatı Alma-Ata adlanırdı; o vaxt  bu şəhər Qazaxıstanın paytaxtıydı.

Almatı Bəyannaməsində (MDB-nin yaranması ilə) SSRİ-nin mövcudluğunu dayandır­dığına işarə edən Belovej razılığı təsdiqləndi. Bir qərinə öncə baş vermiş bu hadisə zamanı ümumi siyasi-iqtisadi məkandan, sülhə, azadlığa və insan hüquqlarına sayğıdan, beynəlxalq sülhün müdafiəsi məsuliyyətindən söz açılırdı.

II Qarabağ müharibəsindən sonra Ermənistan rəhbərliyinin tez-tez istinad etməyə başladığı Almatı Bəyannaməsində, üzv ölkələr bir-birinin ərazi bütövlüyünə, suverenliyinə sayğıyla yanaşacağını, mövcud dövlət sərhədlərinin dəyişdirilməyəcəyinə dair öhdəlik götürürdü. Ermənistan o sənədə atdığı imzanın mürəkkəbi quruyar-qurumaz... işğalçılıq siyasətini davam və “inkişaf” etdirdi... İndiki Ermənistan hökuməti Almatı Bəyannaməsinə məhz II Qarabağ müharibəsindən sonrakı gerçəkliklər göstərgəsində təkrar-təkrar istinad edincə, biz də Almatıdan öncə və sonra olanları uhulət-suhulətlə masaya yatırır, cavab tələb edirik. Almatı deməklə deyil; baxma, alma-almaya bənzər – bizdən qeyri-maddi mədəni oğurluqlara “liderlik” edən ermənilər bu deyimi də eşitməmiş, bilməmiş deyil...

Bəli, SSRİ-nin varlığına de-fakto 21 dekabr 1991-ci ildə Almatı Sammiti ilə son qoyuldu. O günlərdə Rusiya Federasiyasının Prezidenti Boris Yeltsin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Təhlükəsizlik Şurasının dörd daimi üzvünün dövlət başçısına məktub göndərərək, SSRİ-nin Şuradakı yerinin Rusiya Federasiyasına verilməsini xahiş etdi. Bu xahişdən sonra – 22 dekabr 1991-ci ildə SSRİ-nin nümayəndəsi BMT-nin Baş Assam­bleyasının və Təhlükəsizlik Şurasının (TŞ) iclaslarına sonuncu dəfə qatıldı; beləliklə, onu Rusiya Federasiyasının nümayəndəsi əvəz etdi.

Avropa Birliyinin 1991-ci il dekabrın 23-də Bəyanat yayaraq “Keçmiş SSRİ-nin beynəlxalq hüquq və öhdəliklərini Rusiya Federasiyasının yerinə yetirməyə davam edəcəyini” duyurması, Böyük Britaniya Baş nazirinin də oxşar Bəyanat verməsi, habelə ABŞ Prezidentinin bu qlobal yenilənmə, dəyişmə sürəcini alqışlaması vurğulanmalı məqam­lardandır.

Keçmiş SSRİ-nin ilk və son Prezidenti Mixail Qorbaçovun 25 dekabr 1991-ci ildə Prezidentlikdən getdiyini bildirən Bəyanatının ardınca (26 dekabr 1991-ci ildə) Sovet Parlamentinin İttifaqın sona çatmasını rəsmən təsdiqləməsi ilə hadisələrin axarı (geridönməzliyi) tam rəsmiləşdi. 74 illik SSRİ öz uğurları-uğursuzluqları, yaxşısı-pisi, sevinci-kədəri ilə tarixə qovuşdu: bu imperiya öz ömrünü qanunən, faktiki olaraq və rəsmi qaydada başa vurmuş oldu. Lap da yaxşı oldu!..

SSRİ-nin sıradan çıxması yalnız Rusiya Federasiyası üçün deyil, ümumən beynəlxalq münasibətlər sistemi üçün yeni dönəmin başlanmasına gətirib çıxardı. Bu, dünyanın yenidən nizamlanması, yeni güc mərkəzlərinin yaranması demək idi...

Yazının bu bölümünü tamamlarkən bir not daha: Anadolulu qardaşlarımızda belə bir söz var, deyərlər: “İnsanları qədərləri qarşılaşdırır, xarakterləri yaxınlaşdırır, qərarları anlaşdırır, davranışları uzaqlaşdırır”... – Bu formul toplumlar, xalqlar, dövlətlər üçün də keçərlidir...

Budur, bugünlərdə yenə Qazaxıstanda, yenə paytaxtda – amma yeni paytaxtda və bir xeyli fərqli dövlətlərin iştirakı, xeyli fərqli mövzuların masaya yatırılması ilə önəmli müzakirələr aparıldı. Astanada çoxtərəfli görüş-müzakirələrlə yanaşı ikitərəfli görüşlər də keçirildi, önəmli sənədlərə imzalar atıldı; o cümlədən Azərbaycanla Çin arasında Astana Bəyannaməsi qəbul edildi. Almatı Bəyannaməsindən Astana Bəyannaməsinə 33 il – necə deyərlər, bir qərinəlik vaxt (və yol) keçib... Almatı coğrafi baxımdan Çinə daha yaxın qazax şəhəri olsa da, o zaman masada Çin yox idi... Amma o zaman da, indi də dünyada yeni güc mərkəzlərinin yaranması, yeni siyasi dizayn, arxitektura quruculuğu getdiyi bəllidir. Artıq 23 ildir Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT; SCO; 15.06.2001) mövcuddur. Hindistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Çin, Pakistan, Rusiya, Tacikistan, İran, Özbəkistan, (dünəndən bəri) Belarus – ŞƏT-də tamhüquqlu üzv, Əfqanıstan və Monqolustan mü­şa­hidəçi dövlətlərdir. ŞƏT-in 14 dialoq tərəfdaşı sırasında Azərbaycan və Türkiyə də var. Astana Zirvəsinə Azərbaycan Prezidenti fəxri qonaq olaraq dəvət edilmişdi. Prezident İlham Əliyev iki il öncə Səmərqənddə keçirilən Zirvəyə də dəvət olunmuşdu.

BMT ilə, eləcə də Ərəb Liqası, BQXK və digər beynəlxalq qurum və quruluşlarla  işbirliyi qurmuş ŞƏT-in Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə işbirliyi də istisna deyil. Zatən Türk Dövlətləri Təşkilatının Türküstandan olan qurucu üzvləri ŞƏT-in də üzvüdür...

Biz əlbəttə, nə ŞƏT-in, nə bir başqa təşkilatın qayğıları ilə yaşamırıq; bizim Türk Dövlətləri Təşkilatımız – öz evimiz, öz ailəmiz var! – Azərbaycana, Türk Dövlətləri Təşkilatına kim necə münasibət bəslərsə, bu, bizim də münasibətimizə təsirsiz ötüşməz. Tarixdə dədələrimiz, günümüzdə Prezidentimiz demiş, “Dəymə mənə, dəyməyim sənə”!

 

Bəs yuxarıdakı xronologiyanı, Almatı-Astana bağlamını nə üçün xatırladım? – Astanada dörd nüvə dövləti (Çin, Rusiya, Pakistan, Hindistan) vardı; onlardan ikisi (Çin, Rusiya) BMT TŞ daimi üzvüdür. Bəli, qardaş Türkiyənin Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın sözləri ilə desək, “Dünya beşdən böyükdür”! Bununla belə, Fransa hakimiyyətinin təqsiri üzündən gərginləşən Fransa-Azərbaycan münasibətləri (münasibətsizliyi) fonunda, bizim özümüzün bir qrup ağzıgöyçək, diliçirkinimiz dəxi Fransanın BMT TŞ daimi üzvü və nüvə silahlı dövlət olduğunu qabardırsa, NATO-nun güclü ölkəsi olduğunu deyirsə, onlar bəlkə bir də Astana Zirvəsinə baxsın... Neçə ki beynəlxalq aləmdə nüvə yiyəsi olmaq çəkindirici faktordur və BMT TŞ daimi üzvlüyü faktoru da vardır, o zaman bizim dəngəni qorumaq taktikamız, öz dövlət çıxarlarımızı dərindən nəzərə almağımız qaçınılmazdır. Bu ciddi məsələdir; bu ötəri siyasi mübarizə alətinə çevriləsi məsələ deyil; informasiyasız, dərin düşüncədən yoxsun yaxud qərəzli opponentlər ağzını hər açanda xoruzun quyruğu görünür... Tərs kimi (bəlkə də, düz kimi) Fransanın totemi də xoruzdur. Mən bunu hər hansı bir mənfi emosiya ilə deməmiş olum; məsələn, bu axşam Avropa Futbol Çempionatında Portuqaliya ilə qarşılaşacaq Fransa yığmasının üzvləri istərlərsə, meydanda xoruz kimi banlaya yaxud xaç çevirə bilər – bu, öz işləridir, nə deyə billik? Ancaq, sözüm ona, necə olur, Türkiyənin Avstriya ilə oyununda iki qol vuran Merih Dəmiralın boz qurd işarəsi göstərməsi skandala çevrilir? – Dəmiral UEFA istintaqına cəlb olunub, növbəti iki oyuna çıxması yasaqlanıb. Bu, tam bir ədalətsizlikdir! – Avropa bizə nə ilə örnək olur? Asiyanı böyük ölçüdə çevrələyən ŞƏT-dən ötrü də gözümüz uçmur, amma Avropa bizə futbol meydanında dəxi siyasi-iqtisadi, diplomatik meydanda olduğu kimi ədalətsiz davranırsa, biz bunu görməməli, deməməliyikmi? Bəli, Tanrıya çox şükürlər olsun, artıq bizim Türk Dövlətləri Təşkilatımız – öz ailəmiz, öz evimiz, öz ocağımız var! Artıq Türkiyəni onilliklər sonra Avropa Birliyinə almırlarsa, almasınlar! Ədalətsizlik, ikili standartlar o birliyi dağıdar bir gün. Zatən Böyük Britaniya da Avropa Birliyindən çıxıb...

Bəli, bəzi Qərb dairələri, özəlliklə Fransa Azərbaycanın qlobal proseslərdən təcrid edilməsi yönündə iş apardı, çox çalışdı, lakin çalışmaları suya düşdü. İndi, necə deyərlər, “gülü götür, şəkil çəkdirək”!

Uzun sözün qısası, hazırda BMT TŞ-nin beş daimi üzvündən yalnız Fransa Azərbaycanla barışmaz və anlaşılmaz münasibətlər (münasibətsizliklər) içindədir. Olsun! – Hələ bilmək olmaz, bəlkə də, bundan daha çox itirən Fransanın özü olacaq. Bizim öz yolumuz – “uzun, incə yol”umuz vardır, biz öz yolumuzda, sözümüzdə sabitqədəmik. Azərbaycan Prezidentinin kəsmətli sözləri hər meydanda keçərlidir: “Bizim sözümüz imzamız qədər keçərlidir”!

Qazaxıstandan Fransaya zəruri keçidimiz kimi, gəlin indidə Fransadan Kanadaya keçid edək: Kanadanın 40 milyonluq əhalisininn hər 4 nəfərindən biri fransızdır; fransız dili (ingilis dili ilə yanaşı) Kanadanın dövlət dilidir. Yəni Fransanın Kanada üzərində danılmaz təsir imkanları vardır və o təsir imkanlarına görədir ki, dəxlisiz məsələlərdə dəxi Kanadanı Azərbaycanın, Türkiyənin qarşısına dikilən görürürk...

Gəlin bu yerdə, Azərbaycan Prezidentinin Kanadanın yeni səfiri Kevin Hamiltonun etimadnaməsini qəbuluna (01.07.2024) dair rəsmi bilgidən bəzi məqamlara diqqət edək:

“Səfir Kanadanın həmişə Azərbaycanın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini bildirərək, ədalətli, əhatəli və daimi sülh müqaviləsi üzərində fəal iş aparıldığından məlumatlı olduğunu dedi.

...Prezident İlham Əliyev vurğuladı ki, indi – biz Ermənistanın işğalçı ordusuna döyüş meydanında qalib gəldikdən və onları torpaqlarımızdan qovduqdan sonra bizim ərazi bütövlüyümüzə dəstəklə bağlı bəyanatlar eşidirik. Amma biz bunu artıq özümüz təmin etmişik. Kiminsə bizim ərazi bütövlüyümüzü tanıyıb-tanımaması mahiyyət kəsb etmir. Azərbaycan Prezidenti qeyd etdi ki, bu, torpaqlarımız işğal altında olan bir dövrdə önəmli idi. Bəli, bir sıra Qərb ölkələrində ermənipərəst sentimentlərin mövcudluğu, erməni diasporunun rol oynaması məlumdur. Amma beynəlxalq hüquqa gəldikdə bu emosiyalar kənara qoyulmalıdır”.

Bu sitatdan sonra, Prezident İlham Əliyevin 4 il öncə başqa bir ölkənin – Yunanıstanın ölkəmizdə yeni səfiri Nikolaos Piperiqkosun etimadnaməsini qəbul edərkən dediklərini yada salaq: “Cənab səfir, mən sizinlə açıq danışacağam. Sözsüz ki, diplomatların özlərinə məxsus ünsiyyət üslubu olur. Mən diplomatlar hazırlayan institutda təhsil almışam. Ona görə də mən diplomatik dilin nə olduğunu bilirəm. Lakin zənnimcə, yaxşı olar ki, harada olduğumuz, nə istədiyimiz və necə irəli getməyimizlə bağlı aydın anlayışa sahib olmaq üçün bir-birimizin mövqelərimizi bilək” deyən Azərbaycan Prezidenti çox vacib mövzulara toxundu. Onlardan biri də Türkiyə və Yunanıstan arasında Şərqi Aralıq dənizi regionunda o dönəmdə baş verən gərginlik idi: “Bu sirr deyil ki, Türkiyə təkcə bizim dost və tərəfdaşımız yox, bizim üçün qardaş ölkədir. Biz heç bir tərəddüd etmədən Türkiyəni dəstəkləyirik və bütün hallarda dəstəkləyəcəyik. ...Mən istəyirəm ki, siz bizim mövqeyimizi biləsiniz”.

Azərbaycan Prezidenti həmişə açıq danışmağı, doğruları söyləməyi, siyasi iradə və prinsipiallıq nümayiş etdirməyi bacaran liderdir. Sırağagün Bakıda belə olub, dünən Astanada belə oldu, sabah Şuşada, birisigün bir başqa şəhərdə, bir başqa platformada da belə olacaq...

 

Yenə Fransa vurğusu edərək, yada salaq ki bu dövlət ötənlərdə gah Aralıq dənizində, Afrikada Türkiyə ilə üz-üzə gəldi, gah Ermənistan-Azərbaycan elanolunmamış müharibəsinin yeni fazasına daxil olmağa cəhd etdi, gah Tehran rejimi ilə ortaqlaşa hərəkət etməyə çalışdı, vurnuxdu-vurnuxdu, bir də gördük, budur, Prezident Makron Türküstan gəzisinə çıxıb. Xeyir ola? Xammalmı arar, Afrikada əlindən çıxanlara alternativlərmi axtarardı, nədir? – Neynəyirsə də, işi ən azı bir türk dövlətindən keçməli olur ki olur. Türk dövlətlərininsə artıq öz təşkilatı, öz evi vardır! Bunu bütün ilgili tərəflər bilməli, qəbul etməli, çətin də olsa, sinirməlidir! Bundan sonra Türk Dövlətləri Təşkilatının varlığını gözardı etmək illa olmaz!

Budur, Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-formal Şuşa Zirvəsinə sayılı saatlar qaldı! Qazaxıstan paytaxtından ölkəmizə dünən dönən Azərbaycan Prezidenti bu gün Xocalı aeroportunda olub; sabah isə qardaş dövlətlərin başçıları Şuşada olacaq! Quzey Kıprıs Türk Cümhuriyyətinin Prezidenti Ersin Tatar da öz bayrağı ilə, digər qardaş ölkə liderləri ilə yanbayan əyləşəcək! Şuşa – Şuşa, Azərbaycan – Azərbaycan, Türk dünyası – Türk dünyasıdır! Bunu dost da, dost ola bilməyənlər də nəzərə almalı, ona görə davranmalıdır!  

 

Sonda, Azərbaycan və Çin liderlərinin Astana görüşü və Astana Bəyannaməsi haqqında daha bir neçə kəlmə:

- ŞƏT-in Astanada keçirilən Zirvə toplantısı çərçivəsində Prezident İlham Əliyevin Çin lideri Si Cinpin ilə görüşü, ikitərəfli bağların strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlməsi və işbirliyinin yeni inkişaf perspektivlərinin bəlirlənməsi baxımından ciddi önəm daşıyır. Liderlər arasında Astana görüşü və Astana Bəyannaməsinədək keçirilmiş görüşlər də çox önəmlidir. 5 il öncə Si Cinpinin dəvəti ilə İlham Əliyev II “Kəmər və Yol Forumu”nda iştirak edib. 2 il öncə Səmərqənddə keçirilən ŞƏT Sammitində iki ölkə liderinin ayrıca görüşü keçirilib.

Astana görüşü zamanı ölkələrimiz arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin qurulmasına dair Bəyannamə imzalanması Azərbaycan-Çin bağlarını strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəltmiş oldu.

Gəlin Astana Bəyannaməsindən bir neçə bəndə diqqət edək:

-Tərəflər ticarət-iqtisadi əməkdaşlığının inkişafı üçün nəqliyyat və kommunikasiya, yaşıl enerji, emal və istehsal, infrastruktur, rəqəmsal iqtisadiyyat, kənd təsərrüfatı və s. sahələrdə layihələrə diqqət yetirir;

-Azərbaycanla Çin “Bir kəmər, bir yol” çərçivəsində işbirliyini dərinləşdirməyi vacib hesab edir;

-Çin Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin (“Orta Dəhliz”) tikintisində və istis­marında fəal iştirak edir;

-Çin COP29-un Azərbaycanda keçirilməsini alqışlayır və Azərbaycanın Konfransda sədrliyini dəstəkləyir.

 

Azərbaycanı qlobal proseslərdən təcrid etməyə çalışan (bu çalışmaların nəticəsizliyindən asılı olmayaraq) Fransa və digər güclər varkən, Azərbaycan COP29-un ev yiyəsiykən və 2024-cü il respublikamızda “Yaşıl Dünya naminə Həmrəylik İli”ykən bu anlaşmalar, duyurular, açıqlamalar çox önəmlidir.

Çin ilə enerji keçidi, bərpa olunan enerji sahəsində işbirliyi uğurla inkişaf etdirilir. Ölkəmizdə elektrik mühərrikli avtobusların istehsalı sahəsində Çinin “BYD Company Limited” (BYD) şirkəti ilə işbirliyinə başlanılıb. 2024-cü ilin noyabrında Azərbaycanda keçiriləcək COP29 tədbirləri çərçivəsində BYD-nin 160 ədəd avtobusunun və 100 ədəd elektrik enerji doldurucusunun ölkəmizə gətirilməsi ilə bağlı sifariş verilib. (Avtobusların yerli istehsalına isə 2025-ci ildə başlanılması planlaşdırılır).

Astana Bəyannaməsinin altında BMT TŞ daimi üzvünün imzası var. Üstəlik, yuxarıdakı misallardan açıq göründüyü kimi, bu sənədi, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Astana həmləsi də saymaq olar. Fransanın kiçik bacısı Ermənistan, istər böyük bacısından, istər Çinin yanıbaşındakı Hindistandan silah alsın, bunlar Ermənistanı ağ günə çıxarmaz! Zəngəzur dəhlizinin alternativi nə ola bilər? – Ya bir daha dalan olmaq ya da Dəmir Yumrğun kəramətini növbəti dəfə görmək... Bəlkə düz demirəm?

Azərbaycan Çinin irəli sürdüyü “Kəmər və Yol təşəbbüsü”nü ilk dəstəkləyən ölkələrdən biridir və Çinlə nəqliyyat–logistikaya dair qlobal təşəbbüslər müstəvisində sıx işbirliyi qurub. Ölkəmiz bu yöndə ciddi praktiki layihələr həyata keçirərək, “Kəmər və Yol” layihəsinin önəmli bölümü olan “Orta Dəhliz” infrastrukturunun inkişafına önəmli yatırımlar qoyub.

“Orta Dəhliz” Çindən Avropaya və geriyə yüklərin çatdırılması üçün ən əlverişli, ən təhlükəsiz marşrutdur. 2023-cü ilin 9 ayı ərzində “Orta Dəhliz” üzərindən yükdaşımaların həcmi 88% (!) artaraq 2 milyon tona çatıb. 2022-ci ildə Azərbaycan üzərindən tranzit axını təxminən 75% (!) artıb. Zəngəzur dəhlizinin açılmasından sonra bu tranzit həcminin ildə 5-8 milyon ton (!) artması gözlənilir.

Prezident İlham Əliyevin Çin lideri Si Cinpin ilə görüşünün sonucu olaraq, ölkələrimiz arasında işbirliyi bütün sahələrdə daha da dərinləşəcək, qarşılıqlı təmaslar və dialoq daha da intensivləşəcək, ikitərəfli münasibətlər yeni məzmun və keyfiyyət qazanacaq.

Astana Bəyannaməsi, bununla yanaşı iqtisadi sahədə digər sənədlərin imzalanması Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun, çəkisinin daha da yüksəldiyini bir daha nümayiş etdirir. Bu, Prezident İlham Əliyevin şəxsiyyətinə, dövlətimizin onun rəhbərliyi ilə yürütdüyü siyasətə bəslənən sayğının, güvənin parlaq təcallasıdır.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2024)

Bu dəfə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının SİTATALAR rubrikasında sizləri tanınmış ictimai xadim, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Cəlal Qurbanovla görüşdürürük. Hamınız Cəlal Qurbanovu şəhid ailələrinin qayğısını çəkən, şəhid valideyinlərinə övladlıq, şəhid uşaqlarına valideyinlik edən bir humanist, vətənpərvər insan kimi tanıyır. Və təsadüfi deyil ki, şəhid ailələrində o çox populyardır, sevilir, hörmət görür. Amma kimlərəsə bu xoş getmir, ara-sıra ona qarşı qara piar aparırlar. Cəlal Qurbanovun çıxışı belələrinə qarşıdır. O yazır: 

 

“Əziz şəhid anaları, şəhid əmanətləri! Sizinlə bizim, mənim, mənim ətrafımın, “Mənim atam qəhrəmandır” və “Mənim oğlum qəhrəmandır!” komandasının arasındakı bağ sevgidən, sayqıdan yaranıb, möhkəmlənib. Vicdandan, ardan, həyadan xəbəri olmayan kimlərsə mənə, mənim ətrafıma ləkə atmaq, sizinlə bağlı həyata keçirdiyimiz layihələrə başqa don geydirməyə çalışsalar da, orda-burda böhtan, iftira dolu yazılar yazdırsalar da bu, məni yolumdan döndərə bilməz. Mən şəhid ailələri ilə bağlı bu layihələrin könüllüsüyəm. Bilin ki, bu layihələrdə tək deyiləm. Ətrafım, komandam, ailəm, dostlarım - hamımız bu layihələrin könüllüləriyik.  Biz bu layihələri cənab Prezident İlham Əliyevin şəhid ailələrinə dəstəklə bağlı çağırışına səs verərək etmişik, başda Heydər Əliyev Fondun olmaqla bir sıra dövlət qurumlarının yaxından dəstəyi ilə həyata keçirmişik. 

Bizim amalımız, məqsədimiz, borcumuz hər zaman şəhid analarının, şəhid əmanətlərinin yanında olmaqdır. Bu hər zaman belə olub, daim də belə olacaq. Bəziləri bunu həzm edə bilməsə də, siz mənim öz ailəm, öz doğmalarımsız və mən hər zaman sizinlə birlikdə olacağam! Bu, mənim üçün millət vəkili olmaqdan, ümumiyyətlə istənilən vəzifədən üstündür. Ona görə də mən vəzifəni yox, məhz sizin yanınızda olmağı seçmişəm. 

İftira dolu yazıları yazanlara və bu yazılarda şəhid ailələrini “qalxan” adlandıranlara isə demək istəyirəm ki, siz şəhid ailəsi ilə öz ailənizi səhv salmayın. Onları belə adlandırmağın özü ən böyük şərəfsizlikdir və siz artıq bu sözlərinizə görə qanun qarşısında cavab verməli olacaqsınız.”

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2024)

Rubrikanı aparır: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Unudulmaz sevgi şeirlərindən birini də Ayaz Arabaçı yazıb. Adətən ictimai-siyası şeirləri ilə tanınan şair bu dəfə könlünü sevgiyə verib. 

Onun yaratdığı poetik mənzərə də həm o qədər canlıdır ki, gözlə görünür, həm də o qədər emosionaldır ki, içini tərpədir…

Xoş mütaliələr! 

 

Sənə çətin gəlir unutmaq məni,

Gözünün ilk ovu, nübarı mənəm.

Yalandan ağlama başqa ad çəkib,

Hələ də könlünün qübarı mənəm..

 

Adım əzbər oldu neçə aşığa, 

Qorxmadan qanımı qoydum qaşığa, 

Səni mən gətirdim bu yaraşığa,

Ömrünün-gününün memarı mənəm.

 

Belə ki, öyrəşib könül xoşluğa, 

Atma addımını çaşıb boşluğa,

Ad tapa bilmirsən bu sərxoşluğa,

Xumar gözlərinin xumarı mənəm. 

 

O səs qulağında mənim səsimdir,

O səsdən ürəyin əsim-əsimdir,

Saçında oynayan meh nəfəsimdir,

Qara tellərinin tumarı mənəm.

 

Dikəlməz gözündə saraylar çökən..

Könüllər qanadan, ürəklər sökən..

Yayın istisində zəhləni tökən,

Başına dolanan o arı mənəm..

 

Hər gün ürəyində yara keçərsən,

Ağappaq yolları qara keçərsən,

Sən məndən adlayıb hara keçərsən,

O hasar, o divar, o barı mənəm.

 

Qopar bu nəğmədən qopar sən,məni...

Gözündə-könlündə apar,sən məni,

Harda arzulasan taparsan məni,

Bütün Azərbaycan diyarı mənəm.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2024)

“Ədəbiyyat və uncəsənət” portalının ƏDƏBİ DEBÜT rubrikasında bu gün Cansel Cavid debüt edəcək. 

 

Cansel Kamandar qızı Hacıyeva 2000-ci ildə Sumqayıt şəhərində anadan olmuşdur. Sumqayıt şəhər “İstedad” liseyini 2018-ci ildə bitirmiş, həmin il Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olmuş, 2022-ci ildə həmin universitetdən məzun olmuşdur. Həmin il magistr təhsili olaraq Bakı Dövlət Universitetinin filologiya (Ədəbi tənqidin nəzəriyyəsi və tarixi) ixtisasına qəbul olmuşdur.

 

 

Hisslərindən asılmışlar

 

Bu gecə ölüm beşiyindən

dəhşətli səslər gəlir.

Sanki kimsə incidir

mənim günah körpəmi.

Ağlayış səsləri və hıçqırıq...

Mənsə sanki bir intihar anası

Beşiyə yaxınlaşıb görmürəm heç bir yara

Sezmirəm heç bir qırıq.

 

Mənim ölüm beşiyim

bir zəlzələ yaratmış

Əzilərək qalmışam

daş hisslərin altında.

Mənə yaxın keçmişim,

məni yıxan keçmişim

Tamam yad bir taleyə

İndi məndən uzaqda

başqa cür rənglər çəkir

saçlarımın ağıyla

qarası arasında.

 

Bu gecə o beşikdən

dəhşətli səslər gəlir.

Sanki ölçüb-biçir

hər anı, hər saatı

Bir intihar nəğməsinin

ən hüznlü son notları.

Dəyişmir cizgiləri,

Dəyişmir baxışları

Ölümün ən duyğulu

ən qorxusuz bu halı.

Buna sağlıq süzürəm

Gözlərdən son yaşları...

 

Bu gecə o beşikdən

Ölüm marşı səslənir.

Mənim günah körpəmsə

bu marşın sədasında

Mənə doğru addımlayır,

yeriyir.

Ruhum onun qarşısında

Susqunlaşır, qısılır.

Duyğulara sığınıb

Hissə-hissə olaraq

Hisslərindən asılır.

 

Dəyişilmir yasaqlar

Dəyişilmir qaydalar:

o dünyada üçə-beşə alınmır

bu həyatdan satılmışlar

Bəlkə heç kainata

təzədən gələ bilmir

Hisslərindən asılmışlar…

 

*

Dünən gəzdiyim yeri gəzmirəm daha

Əvvəlki tək qorxusuz da deyiləm.

Keçmişin izinə rastlasam əgər,

Qayğısız körpənin addımı kimi

Ayağım ilişib yıxılsam əgər,

Bir an uşaqlığa qayıtsam əgər

Düşməz bu günümə onun izləri

Uzaq baxışların kölgəsi kimi...

 

Bu gün məğlub olduğum o yerdə idim...

Sol tərəfdə çilik-çilik aynalar,

kədər, qüssə.

Sanki kəsmək istəyir

olan-qalan hisslərimi

pərçim-pərçim, hissə-hissə...

 

Əlvidalar lazım gəlir

dünəninə, bu gününə.

Yol almağın vaxtı çatır

şıltaq tale qatarının

zamansızlıq sürgününə...

 

*

Ləpələr hakim tək qənim kəsilib

Alır hisslərimi dilimdən bir-bir.

Üsyanla yoğrulan göz yaşlarının

Dadını lal olan dodaqlar bilir.

 

Gözlər axtarır axan yaşları

Süzülən ağrının hər damlasında.

Daha itiribsə, o baxışları

Ayaqlar itməkdən qorxur

Nə fayda?

 

Qayıda bilməzsən bir yolçu kimi

Zaman bilet satmır ötən gününə:

dövr edən bir təsbeh dənəsi kimi

Fırlanıb yenidən çatsın əlinə.

 

Ucu yanıq səhifələr daha kəsib ümidi

Səni ölü sanarlar!

“Ömür” adlı yazına sən qoyduğun vergülü

Didərlər sağsağanlar...

 

*

..Sonra birdən zaman gəldi,

qocaldın.

Üzərini ilan basmış saman gəldi,

Titrədin, çırpındın.

Zamanın keçmişi bir ilan kimi

Gəldi yuxularına, oyatdı səni.

Fırlandı, fırlandı, fikrə dolandı

Ən gözəl anından o çaldı səni.

Ətrafına nəzər saldın,

Sənə doğma yadlarını tanımadın–

Yaddaşını tanımadın...

Ruhu dəhşət bürüyəndə

Ürək təlaş dəmləyəndə

Yerin altı namə duydu:

“Oyan şirin yuxudan

Dünən bir qartal öldü”...

 

Axtarma heç dünəni

Geriyə dönmək faciə, zinhar

Dayan orda, bir addıma lüzum yox.

Daha sənin atacağın hər addım

bir az ölümü qoxlamaq.

Bir az intihar...

 

O sabahlar daha deyil səninki

O sevgilər daha deyil səninki

Ümid dolu açılan qucaqlarındır.

Bir zamanlar yağmurundan bezdiyin,

Qızıl rəngli, narın üzlü torpaqdan

Palçıq evlər düzəldən uşaqlarındır.

 

Xəzan təşrif buyurdu

Ağaclar şikar oldu.

Vərəqlənən təqvimin gənclik səhifələri

yarpaqtək quruduldu.

Axıb gedən ömrünsə hesabı unuduldu.

Saatları itirdin, dəqiqələri itirdin.

Sən zamanın zərrəsisən: 

Sən zamanı itirdin.

 

Bağışlama, zaman, məni

İndi sənin nisgilinin dilənçisi

olan mənəm!

Yanağından ömür süzən

günah mənəm!

Yaralarım qan ağlayır–

yaram mənəm!

Şəfa uman ağrıların,

sızıldayan qayğıların

cürətini qıran mənəm...

Göz yaşlarım maleh axır hər sətirdə

gizlin-gizlin.

Günahlarım əldə qədəh nalə satır

gildir-gildir... 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2024)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilati  dəstəyi ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həyata keçirilən “Güney Azərbaycan Ədəbiyyatının təbliği” layihəsində bu gün sizlərə Arəş Əhmədinin şeirləri təqdim ediləcək. 

Son bir ildə böyük oxucu auditoriyası toplayan və hər iki Azərbaycanda sevilərək izlənən layihənin koordinatoru Təbrizdə yaşayıb yaradan şair, yazar və tərcüməçi Əli Çağladır.

 

 

I.

Yadımda deyil

Hansı şəkildə yarandı sevgimiz,

Hansı saat yaralandı sevgimiz.

 

Hansı quş darıxdı içimdə uçmağa...

Hansı şair darıxdı son şeirin yazmağa...

Hansı axşam gözlərimdə yağış yağdı...

 

Yaralarım amma yadımdadır

Barmaqlarımdan başladı ağrılarım

Yaralarımın qanadığı...

 

Mən divarların arxası

Mən kölgələrin qorxaq üzü

Mən,

Uzaqlar,

Sonsuz yolların yolçusu

Mən qəbirlərin cənazəsi...

 

Haçan kəlmələrin qaçaqçısı oldum?!

Gecələr, darıxmaların axşamlığında

Gözlərimin arxasında gizlənən sıxıntılara...

 

Sonra yaralarımı yalamağa başladım

Yaralarımı yazmağa

Yarlarımla yatmağa...

 

Sükut ən sevdiyim səs

Qaranlıq sevdiyim rəng

Və kabuslarım sevdiyim röyalar...

 

Hər şey tərsinə başlandı sənsizlikdən...

 

Haçan başlansa da sevgimiz

Yadıma gəlmir heç bir şey

Təkcə röyadır bunlar...

 

 

II.

Odamdakı kaktus çiçəyinin tənhalığını,

Öz bağrıma basıb qucaqlayıram

Yaralanıram

Qanayıram.

Qucaq həsrəti!

Caniko mən belə başlanıram...

Yeməklərə etisab edirəm,

Aclığıma danışıram ağrılarımı

Və

Dustaqdakı yoldaşımı unutmamışam bilsin aclığımı, ac qoyuram!

Yas törəninə gedirəm sanki,

Paltar komodumdan,

Qara köynək

Qara şalvar

Qaralara biçirəm özümü...

Qarğalar gözləyir sanki məni,

Aynada mən boyda bir mətn var

Saçlarında varaq-varaq ağları darayıb,

Gözlərimin içinə baxıb

Gülümsəyib aynadakına

Axmaq birisisən deyib ona

Sonrası

İkimiz də qəhqəhə çəkib

Vidalaşırıq bir-birimizdən...

Eşitməsinlər,

Ciblərimdəki

Yumruqlarımda sıxdığım etirazların səsini –

Uzaq gəzəcəm

Qardaşımın sümüklərindən yonulmuş batonları

Və

Bacımın saçlarından hörülmüş şallaqları –

Polislərdən.

Burax...

Tökülürəm

Xiyabanlara

Və

Adamların izdihamında gəzirəm

Xəlvətimi...

Başmaqlarımı yorur ayaqlarım!

Parklarda park edirəm,

Başmaqlarımın yorğunluğunu.

Başımı öz çiynimə söykəyib

Dizlərimi qucaqlayıb,

Məzar soyuqluğu boyda

Bir səndəl üstə

Uzadıram darıxmalarla dolu “Arəş” adla bir cənazəni.

Və sonrası

Unuduram dustaqdakı dostumu

Çaysızlığımda...

Çaysızlığımın əlindən yapışıb

Günəş qəfəsinə qonaq edirəm.

Günəşdə

“Günəşi” darıxıram...

Qəfənin dinc, xəlvət və sərin küncündə

Siqaretlər məni yandırıb

Çəkirlər.

Siqaretlər məni söndürürlər külqabında.

Bir kişi qalıb bütün kafelərdə,

Və iki fincan çay önündə.

Külqabından kül altında qalan köz kimi qalxıram.

Durub özümü yığışdırıb qəfədən çıxıram...

Evə götürüb özümü,

Gəlirəm...

Açarlarım məni itirib!

Divar əlimdən yapışıb

Məni tullayır həyətimizə.

Nar ağacı məni salamlayır!

Dodaqlarında saxta gülüş,

Baxışında məni qorxudan qorxular var –

Nar ağacının...

Keçirəm etinasızca!

Hələ səndən asılmağa

İndiki vəziyyətim düz deyil –

Sərilirəm yorğan-döşəyimə.

Gecələr gözlərimdən qaçan yuxunu,

Yuxusuzluğu,

Mən

Ağrıyıram!

Mən

Gözlərimi ağlayıram!

Ağrılarım məndən durub

Səssizcə

Kor gözlərini zilləyib

Pəncərəsiz otağımın pəncərəsindən eşiyə baxır.

Küçələrdə elektronika dirəkləri,

Ayaq üstə ölülərdir sanki!

İşıq saçmayırlar,

Darıxma yağdırırlar

Gecələrimin yalqızlığına.

“Ay” səndən sonra

2Aylardır” gedib mənim göyümdən...

Və ulduzlar

əsgərlər kimi

“Aylar”ını darıxırlar!

Birazdan özümü axtarıram...

Bax...

Şeir dəftərimin “İntihar sətrində” durmuşam!

 

Caniko

Qəlbimi sıxan

Ağrıları

Haçan,

Hansı gecə

Qəlbimin yaxasından qurtarıb

Öləcəyəm?!

Caniko

Özünü

Bir gecə gizlicə götürüb gəl mənə.

 

 

III.

Buralarda

Bir izdihamda

Gəzirdim

İnsanların baxışını hiss etmədən.

 

Buralarda hər an yeni bir xəbər

Yeni bir olay

İnsanlar gəlib getmədə.

 

Duraqlarda

Yorğun insanlar

Sürgün insanlar

Azğın əsgərlər

Evə qayıdan bir qadın

Metroda yorğunluğunu yatan bir kişi –

Qırmızı çıraqlarda xoşbəxtliyi çiçəklərində

Gizlədib satan iş uşaqları...

 

Buralarda

Bilmirsən nə qədər tənhalıq var

Bilmirsən nə qədər ürəklərdə boğulan sevgilər var

Sevgini etiraf edirdi bir oğlan, qız arxadaşına,

Siqaretini son nəfsdə içinə aldığında

Bilmirsən...

 

Sən,

Bir öpüşsən yaxılırsan tənimə!

Sən,

Bir odekolon qoxususan, yayılırsan tənimə!

Sən, eşqsən axırsan damarlarımda...

 

Sonralar

Sən, bir quşsan

Səni yalnız qəfəsdə sevmək olur...

Sən, bir səssən

Səni yalnız bir mahnıda dinləmək olur...

Sən, bir darıxmasan

Səni yalnız bu şeirdə danışmaq olur

Sən...

 

Adını unuduram

Adını unutmaq istəyirəm.

Xoşca qalın

Sizə yaxşı günlər arzulayıram.

Sizə mənsiz saatlar,

Sizə gözəl bir sevgi...

 

Sən, “Azadlığa çatmayan inqilabsan!”

Mən evində bir sürgün!

Bax,

Tehran

Sevginin beşinci fəslidir...

 

IV.

Daha heç bir olay olmayacaq

Daha gecələr

Otağımın divarından axmayacaq dünya

Savaşlarında

Ölən məsum uşaqların qanı

Və anaların döşlərindən süd

İçib keflənən oğlanlara

Nifrət etməyəcəyəm.

 

Qızcığazların yataqlarda

Bakirə olduqlarına həvəslənməyəcəyəm.

Hızlı kişilərin baxışlarından

Pomada çəkilir qadınların dodaqlarına.

 

Burax!

 

Daha polislərdən qorxmayıram

Daha yormur məni müfəttişin sorğuları

Daha gicəlmirəm

Daha ürəyim bulanmayır

Daha dar ağaclarına boynum sıxılmır

Daha mərmilərə ayaqlarım yıxılmır...

 

Mən neçə vaxtdır bu şeirdə uzanıb ölmüşəm!

Gülüşlərinin ayaq izlərində!

Divar çəkdiyim gözlərində!

Və geri dönmüş məktublarda...

 

Ölümün adəti uzanıb ölməkdir.

 

V.

Mən sonu görüşümüzün yeddi il sonrasıyam

Heç nə dəyişilməyib,

Heç nə olmayıb

Üzülmə mənim üçün nazlım...

 

Yalnız

Siqaret çox çəkirəm

Qəlbim piano çalan qız

Əllərim, əllərinə darıxır

Gözlərimdən silinmir gözlərin...

Yadımdan çıxmamış deyim

Saçlarımı kəsdim

Bəlkə əllərinin izini silə bilsəm...

 

Üzülmə nazlım

Cümə günü darıxmağın son durağı

Və mən xiyabanlarla, xəyalınla gəzirəm!

Yerin boş

Üzülmə...

 

Gəl

Yalan danışaq

Halımız yaxşıdır.

Gəl inanaq buna...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2024)