SUAL

Hörmətli “Ədəbiyyat və incəsənət”. Bu günlərdə evdə mərc gəldik ki, Bakıda neçə mədəniyyət xadiminin adına küçə var? Biz köklü bakılıyıq, Bakını bizim kimi kimsə tanıyammaz. Bununla belə, iki valideyin və dörd övlad hərə bir fərqli rəqəm dedi. Mərci kimin udması isə sizin bu sualı cavablandırmağınızdan asılı olacaq. 

Bakıda hansı mədəniyyət xadimlərinin adlarına küçələr var?

(Renat Salmanov, Bakı)

CAVAB

Bakıda hansı məşhur mədəniyyət xadimlərinin adına küçələr var?

Şair və yazıçılardan başlayaq:

Cavid, Mirəli Qaşqay, Əhməd Cavad, Mirəli Seyidov, Mirzə İbrahimov, Nigar Rəfibəyli, Tolstoy, Sabit Rəhman, Puşkin, Yesenin, Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Süleyman Sani Axundov, Şıxəli Qurbanov, İslam Səfərli, Əliağa Vahid, Müşfiq, Süleyman Vəzirov, Seyid Əzim Şirvani, Nizami, Məhsəti Gəncəvi, Bəxtiyar Vahabzadə, Məhəmməd Hadi, Çəmənzəminli…

Sonra məşhur aktyorlara keçək: Mirzağa Əliyev, Abbas Mirzə Şərifzadə, Həqiqət Rzayeva…

Bəstəkarlara nəzər yetirək: Asəf Zeynallı, Tofiq Quliyev, Fikrət Əmirov, Üzeyir Hacıbəyov, Soltan Hacıbəyov…

Müğənnilərə baxaq: Şövkət Ələkbərova, Rəşid Behbudov. Müslüm Maqomayev, Həqiqət Rzayeva, Seyid Şuşinski, Mirzə Babayev, Xan Şuşinskinin adları yalnız musiqilərdə deyil, küçələrdə də yaşayacaq.

Rəssamlardan Əzim Əzimzadə, Səttar Bəhlulzadə, tarzənlərdən Mirzə Mənsur, Hacı Məmmədov…

Unutduqlarımız oldumu? Bəlkə də var. Ona görə də sonda üç nöqtələr qoyduq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı İspaniyada - Santander şəhərində yaşayan həmyerlimiz, gözəl şeirlər müəllifi Səfa Rəşidin şeirlərini təqdim edir. Qürbət şeirlərində vətən həsrəti doğmaların həsrətinə qarışaraq qüssə notlarına kökləyəcək sizləri. Amma mənəvi zənginlik məhz qüssədən, kədərdən, iztirabdan yaranar, bu bir aksiomdur. 

1-Cİ LÖVHƏ

Payız idi, bağçamızın gülləri

Soldurmuşdu yarpaqların sazaqda. 

Tənhalığın payızında üşüyüb

Darıxırdım, darıxırdım uzaqda.

Xilaf çıxdı vədəsinə arzular,

Nə doğrusu, nə yalanı bilindi.

Neçə ümid əllərimi buraxdı,

Neçə arzu ünvanını itirdi.

Sızıldadı yetim qalan ümidlər

Qəribliyin dumanında, çənində

Eh, nə yaman ip çəkəndi qəriblik,

Çırpınarsan tənhalığın əlində.

2-Cİ LÖVHƏ

Piyada keçidlərinə insan şəkli çəkin! 

Uşaq şəkli çəkin, əli çantalı...

Qoca şəkli çəkin, əli əsalı... 

Qadın şəkli çəkin, tale yüklü 

yorğun düşüncəsilə... 

Çırpın qapıları sərxoş yaramazlıqların üzünə, 

Uçurun içinizdəki qatillik piramidasını, 

Piyada keçidlərinə qorxusuz qaytarın insanları!

Günlər ümidlə açılmaqdan yoruldu... 

buludlar topa-topa ötdü pəncərəmizdən... 

Yağışlar payız olub 

yudu yiyəsiz qalmış 

bağlı darvazaları, 

Meşələr yaz geydi, payız soyundu... 

Uşaq bağçasında güllər çiçəklədi vərəqlərdə, 

günəş doğdu körpə barmaqlar arasında... 

Bir il də bitdi əzizim, bir il də bitdi... 

3-CÜ LÖVHƏ

Çox uzundu, gecələrin həmləsi,

Yorularsan, gözlərini qan çəkər.

Dayanarsan, aynaların önündə

Darıxarsan, bəxt üzünü yan çəkər.

 Kibrit-kibrit alışarsan içində,

Bir ummanlıq suda sönməz həsrətin.

Ayrı salıb taleyinin köçündən

Dəyişdirdin ünvanını qismətin.

Qırıq-qırıq saçlarından  dən olar,

Həsrət boyda ayrılığın ağrısı.

Taleyinin bir üzündə payız var,

Bir üzündə ürəyinin oğrusu.

4-CÜ LÖVHƏ

İndi səni hamıdan soruşuram... 

Gunəşə deyirəm, 

onun açılan sabahlarına şəfəqlərini dağıt,

dənizə deyirəm, 

dalğalarınla yaxınlaşan kədərini qov,

küləyə deyirəm, 

pəncərədən otağa dolan yalnızlığı 

qapıdan ötür, dəymə o xoşniyyətə,

çiynində saçlarını darıxdıran qadına toxunum.

5-Cİ LÖVHƏ

Bir ömür istədim Tanrıdan

Ödənişim, – qurbətdə payız.

Bir qadın sevdim,

Sevgisindən qorxduğum...

Bir məlhəm tapdım,

Ağrsından solduğum...

Divarların tanış səsində

həyat davam edir.

Yağışlar yağır, şeirlər pıçıldaşır.

Payızlaşır bir otaqda şair ömrü...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güneydən gələn səslər rubrikasında gedən şeirlərdən ən diqqətçəkənlərindən biri Sevər Şəhabinin “Cəhənnəm-cəhənnəm” şeiridir. Burada fars-molla rejiminin mənfur siyasəti faş olmurmu, olur. 

CƏHƏNNƏM - CƏHƏNNƏM

Pambıqları təpməmişdən,

Qulağıma yalan qoyun.

Altıma əqrəb döşəyin,

Üstümə də ilan qoyun.

Yalanlara alışmışam,

Zəhər ilə qarışmışam,

Taleyimlə barışmışam,

Baş altıma saman qoyun.

Burda minlər endilər,

Nədənsə çox sevindilər!

Bəlkə orda da mindilər!

Kürəyimə palan qoyun.

«Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının maraqla izlənilən Poetik qiraət rubrikasında növbə Sumqayıtda yaşayıb yaradan ustad şair Əşrəf Veysəlliyə çatdı. Bu gün “Sözün qələbəsi” şeiri təqdim edilir.

SÖZÜN QƏLƏBƏSİ

Vətən, təbrik edirəm, təbrik edirəm səni

Qəlbindəki duyğunun, hissin qələbəsidir.

Susmuş bulaqlarında hərarətin, hənirin

Sönmüş ocaqlarında közün qələbəsidir.

Yurdu bizə əmanət qoyub babalarımız,

Çox qanları su ilə yuyub babalarımız.

" Səbr Allahın adıdır" deyib babalarımız,

Otuz illik həsrətin dözüm qələbəsidir.

Nə yaxşı!- gördüklərim nə yuxudur, nə röya,

Günəş də gülümsəyir nurunu yaya- yaya.

Bu işıqlı dünyaya, yaraşıqlı dünyaya

Zülmətlərdən boylanan gözün qələbəsidir.

Billur kimı suları dərələrdə lillənən,

İstəkləri gül açan, arzuları dillənən,

Əngin səmalarında bayrağımız yellənən

Ərgünəşin, Murovun, Kirsin qələbəsidir.

"Heyratı"nın sədası öz dünyamdan qoparır,

Bu yaşımda məni də "cəngi"cəngə aparır.

Tarzənin sinəsində tar da tufan qoparır.

Aşığın köksündəki sazın qələbəsidir.

Biz Vətənə can demir,canı qurban deyirik,

Yüzillik düşmənini 44 günə əyirik!,,

Bu şanlı qələbəmiz şər üstündə xeyirin,

Sərt qışın üzərində yazın qələbəsidir.

Vurğunuyuq burdakı hər döngənin ,guşənin,

Başına dolanarıq bizi başa düşənin.

Xocalının, Ağdamın, Xocavəndin, Şuşanın,...

İntiqamın, qisasın, hirsin qələbəsidir.

Aynasından ay, ulduz asılan körpələrin,

Oyuncaq dünyaları pozulan körpələrin,

Taleyinə şəhidlik yazılan körpələrın,

Yellənçəkdə yellənən qızın qələbəsidir.

Hamı zəfər eşqində, qələbə həvəsində,

Od yağır komandirin " Atəş!, Atəş!" səsindən...

Qəhrəman əsgərlərin döyüş səlnaməsində

Qızıl hərflə yazılan qızıl qələbəsidir.

Öz fərmanı olurmuş hər vaxtın, hər zamanın,

Möcüzəsi var imiş Şuşamızda dumanın.

Dilinə qurban olum Ali Baş Komandanın,

Cəsarət meydanında sözün qələbəsidir!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə “Biri ikisində” layihəsində bu gün yenə Nəsr saatıdır, sizlərə Aysel Fikrətin “Məscidin dəlisi” hekayəsi təqdim olunacaq.

NƏSR

Aysel FİKRƏT

MƏSCİDİN DƏLİSİ                                                                     

Allahın tanımadığı evi olmaz. Yerin özü də Onun evidi. Bax sənin də, mənim də nə et­di­yimizi, harda olduğumuzu bir o Yaradan bilir. Nənəsi Abdullanı belə böyütmüşdü. Onun süngüyə gedən dilinə qurban, sadağa gedə-gedə. Sübh namazında: “Ay Allah, bu balamı da qat bu dünyanın uşaqlarına. Axı mənim bu dünyadan yanına köç edən, mələk qızımın nə günahı var idi ki, onun uşağının dili lal ola. Ay Allah, bu uşağın dilini aç. Onun da, bəlkə, Sənə sözü var”. Güllü yorğanlardan gə­lən gülab iyinin gözəlliyində böyümüşdü Ab­dulla. Bir gün də tezdən oyanıb “Nənə” – de­miş­di Abdulla. "Ay nənə..."

Abdullanın dilinin açıldığı gün nənəsi o dün­yaya köç etdi. Abdulla ölümün nə oldu­ğunu görməmişdi. Saatlarca nənəsinin ya­nın­da oturub onu oyandırmaq üçün səslər çı­xarmışdı. Abdulla özü də anlamadan sözlər deyirdi. Ac idi, susuz idi. Qonşu Zibeydə gəl­məsə, bəlkə də, Abdulla da ölüb gedəcəkdi. Qonşunun hay-küyünə adamlar yığıldı. Ab­dul­lanın nənəsini harasa apardılar. Abdulla nənəsiylə dua etməyə getdiyi evin ta yanında torpaq qazıldı. Abdulla nənəsinin torpağa əkil­məsini gözüylə gördü. Onda onun gözləri böyüyüb dünyanı aşdı. Abdulla bu dünyanı hələ bu günə qədər belə aydın görməmişdi.

Nənəsinin dua etmək üçün onu gətirdiyi məs­cid adamla dolu olardı. İsti idi. Yerə xalçalar, yorğanlar döşənmişdi. Nənəsi tez-tez Abdul­laya “Gözlərini yum, bala, yat. Yuxuda sənə şəfa verilər”, – deyərdi. Abdulla çox yorul­muş­du. Adamların  arasından qaçıb məscidin içində bir sakit yer tapıb uzandı. Gülab ətri verən yorğanı üstünə örtüb nənəsinin sözlə­ri­ni bir də düşünüb yatdı.

Kəndin adamları onu məsciddə tapanda çox kövrəldilər. Bu gecə ona dəymədilər. Sə­hər azan səsinə oyanan Abdulla bir daha evi­nə getmək istəmədi.

Hər gün obaşdan oyanıb ətrafı səliqəyə sal­dı. Su daşıdı. Nənəsinin qəbrinin yanına su tökdü. Hər dəfə su tökdükcə bir az böyüdü Abdulla. Axırda böyüyüb 19 yaşında bir gənc oldu. Kənddə hamı sevərdi Abdullanı. Təkcə Ağgüldən başqa. Uşaqlıqdan bəri gözünün tut­duğu bu qız Abdullanın onun üçün dərdiyi gülləri yolun düzünə səpələyib “məscidin də­li­si” deyib qaçmışdı bir dəfə.

O gündən Abdulla heç ağıllı olub bir kəlmə deyə bilmədi. Lal baxışlarla, ağzından çı­xan bir-iki sözü də içində susdurdu.

Abdulla nənəsindən sonra sığındığı Allah­dan, bir də Ağgüldən başqa bir həqiqət ta­nı­mırdı.

Məscidə baxan Hüseyn kişi də deyirdi, ay kişi, Abdulla olmasa, bu məscidin halı ne­cə olar. Abdulla səhər durub həyətin bütün işlərini görərdi. Darvazanı açar, insanlara yar­dım edərdi. Dua üçün gələn xəstələri əlin­də daşıyar, qocalara su verərdi. Abdullanın başqa yönü yox idi. Abdulla üzü Allaha bö­yümüşdü. Dua vaxtı minbərin altında oyuq ki­mi bir yer tapıb gizlənərdi. İnsanların di­ləklərini Allahla bir eşidərdi Abdulla.

Heç kimin onu görməyəcəyindən əmin olub yerini rahatlardı. O, qonşu Zərbə­linin Allaha pənah gətirib, “Ay Allah, sən gü­na­hımdan keç” deməsinə xeyli gülmüşdü. Zər­bəli bu kəndin mal-qarasını, kasıbını tala­yan qumarbazın biri idi. Abdulla gülür, gülür, səsini içinə qısa bilmirdi. Zöhrəbəyim qarı­nın “Allah, bilmirəm bu insanlar mənim lal canımdan, dilsiz-ağızsız canımdan nə istəyir” deməsinə lap qəşş etmişdi. Çünki bu məhəllə­nin uşaqları, böyükləri Zöhrəbəyimin davala­rıyla böyümüşdü.

Abdulla burda nələr görmüşdü, nələr... Dos­tu­nun malını yeyib iman istəyəni, ev dağıdıb aman istəyəni... Hərdən Abdulla ağlardı, Pa­ki­zə ananın xəstə canına, qonşusu Ağcanın it­kin oğluna, Qasımın evsiz-eşiksiz, küçədə qal­mağına.

Hərdən də qəzəblənirdi sələmçinin, iman­sı­zın bura gəlişinə. Onda Abdulla əlində olan xırda daşları göydən atardı. Günahlılar onun məscidində çox qalmasın deyə.

Gecələr nənəsinin qəbrinin daşını öpüb, qoxlayıb yenə məsciddə yatardı. Bu minvalla Abdullanın gülüşü, göz yaşı da insan diləyi idi.

O günə qədər ki Ağgül məscidə gəldi...

O gün Abdulla məscidin həyətindəki güllə­ri suvarırdı. Qapıda Ağgülü görüb yerində don­du. Əlində satılı, ayağının altında daşı hiss etməyib yıxıldı. Üst-başı su içində, Ağ­güldən qaçıb oyuqda gizləndi. Ağgül yaxa­sın­dan bir məktub çıxardı. Gözəl sinəsində töv­şüyən ürəyinin sanki səsi eşidilə-eşidilə “Ay Allah, – dedi, – məni bu məktubla aldat­dılar. İndi mənə ölüm yaraşar”.

“Bu məktubda o qədər gözəl sözlər var idi. Məni aldatdılar, – deyib dizlərini yerə qoyub ağladı. – Mən kirləndim. Mən sevginin belə eybəcər olduğunu, o yaraşıqlı oğlanın gözlə­ri­nin belə iyrənc olduğunu bilmirdim. Bil­mirdim, ay Allah. Ölməliyəm, bilirəm. Yalnız Sən məni bağışla. Keç günahımdan”.

Abdulla heç nə anlamasa da, Ağgülün göz yaşlarına dözmürdü. Ona qoşulub xeyli ağla­dı. Ağgül hıçqırıq səsi eşidib qaçdı. O gecə qar­daşı Ağgülü ölüncə döydü. Ağgülün səsi, naləsi bütün kəndi bürümüşdü. Onu aldadan oğlan da çoxdan qaçıb getmişdi. Ağgül qaçıb gedəndə Allahın evində unutduğu məktubu oxuya bilməsə də, Abdulla onu bir dərd kimi qorudu. Abdulla özü də bilmədiyi bir ürpən­tinin ona verdiyi "daha Ağgülü sevə bilməzsən" acısın­da üşüyürdü... Amma onu sevməyə bilmirdi. Abdulla bir səhər oyanıb nənəsinin qəbrini bağrına basıb getdi... Danışa bilməsə də, son dəfə Allahın dərgahında azan çəkdi. Var səsiy­lə üzü göyə inildədi. Ürəyində bir söz giz­ləmişdi, onu heç vaxt demədi... Bir gün də nə su vedrələri, nə ağaclar, nə qəbirlər, nə min­bər sevindi. Allahın lütfü düşən bu evdə Ab­dulla qədər işıq azaldı. Abdulla getdi. Allahın tanımadığı evi olmaz. Yerin özü də onun evi­di. Bax, sənin də, mənim də nə etdiyimizi, har­da olduğumuzu bir o Yaradan bilir. Nə­nə­si Abdullanı belə böyütmüşdü. Onun süngüyə gedən dilinə qurban, sadağa gedə-gedə. Sübh namazında: “Ay Allah, bu balamı da qat bu dün­yanın uşaqlarına. Axı mənim bu dünya­dan yanına köç edən mələk qızımın nə güna­hı var idi ki, onun uşağının dili lal ola? Ay Allah, bu uşağın dilini aç. Onun da, bəlkə, sənə sözü var”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)