Uraqan, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən hər gün öz xəttim üzrə hərəkət edən avtobus sürücüsüyəm. Həyatdan o qədər bezmişəm ki, bu yolun bizi hara aparacağını hələ də dəqiq bilmirəm.

Mən o kəsəm ki, avtobusa minərkən işə tələsirəm. Ailəmə bir tikə çörək aparmaq üçün hər gün bu yolu gedib gəlirəm.

Mən o qadınam ki, avtobusa minən kimi boş yer axtarıram. Arada bir yüksək səslə deyinib "indiki nəsil çox pozulub" deyirəm. Məni insanların yorğunluğu maraqlandırmır, ayaqlarım çox ağrıyır.

Mən o kəsəm ki, avtobusa minən kimi ən arxadakı boş yerə əyləşirəm. Bəzən yer olmadığından qabaqda oturanda gözlərimi yumub başımı pəncərəyə söykəyirəm ki, qarşımdakı qadının deyinməsindən uzaq olum. 

Mən o tələbəyəm ki, pulum ancaq bu avtobusa minməyə çatır... 

Mən o məmuram ki, heç vaxt avtobusa minmirəm. Bu hekayədə nə işim var, hələ də dəqiq bilmirəm?!

Mən o dayıyam ki, qarnım yekə, başım keçəl, içi isə bom-boş. Hər gün bu oturacaqlarda siyasi söhbətlər edərək ətrafımda əyləşənləri ayıldıram. Deyilənə görə bizi massonlar idarə edir. 

Mən özümü hələ yeni tanımağa başlayan 15 yaşında bir yeniyetməyəm. Bu gün 4 fəndən dərsim var. Özümü tam kəşf etmədiyimdən hansı universiteti seçəcəyimdə çətinlik çəkirəm. Əsas odur ki, diplom olsun, sonrası Allah Kərimdi.

Mən hər gün işimə sevərək gedib gələn sadə işçiyəm. Bir dəfəsində "işimi çox sevirəm" dediyim üçün iş yoldaşlarım hələ də məsxərəyə qoyur məni. 

Mən o qızam ki, hər gün müxtəlif paltarlarla ətrafımdakıları cəlb etməyə çalışıram. Hərdən kimsə yaxınlaşanda özümü elə aparıram ki, guya bundan çox sıxılıram.

Mən də ətrafıma baxıb qaynayan qızları axtarıram. 

Mən mələyəm. Amma qanadımı qırıb cənnətdən qovublar. Cəhənnəmdən geri dönmüşəm.

Mən qarşı dayanacaqda düşən həmin adamam. Dostuma "düşərsən"-i elə deyirəm ki, bütün avtobus onun yerinə pul verdiyimi bilir.

Mən oğruyam. Amma insanların haqqını oğurlamıram. Onlar hər gün işə getdikcə onların vaxtını əlindən alıram. 

Mənim adım Zamandır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.

19-CU DƏRC

Müttəhimlər sırasından erməni müttəhimlərin sözçülərindən biri bu fakta etiraz etdi, dərhal ona alternativ daha 7 mənbə göstərildi, o susanda isə amerikalı ekspert mətnin davamını oxudu:

-1915-ci il iyunun 22-də hökumət qoşunları Van şəhərinə daxil olarkən onların gözləri qarşısında dəhşətli bir mənzərə canlanmışdı: meyitlər bir-birinin üstünə qalaqlanmışdı. Erməni terror birləşmələri burada vaxtında qaçıb canını qurtara bilməyən bütün müsəlman əhalini - türkləri, azərbaycanlıları, kürdləri vəhşicəsinə qətlə yetirmiş, 1000 körpəni diri-diri boğmuşdular. Həmin il iyulun 1-də rus generalı Nikolayev öz məlumatında təkcə Van şəhərində 15 min nəfər türkün ağır işgəncələrə məruz qalmasından, bu ağlasığmaz cinayətin Tero və Xeso adlı iki erməni qulduru tərəfindən törədildiyindən söz açır və insanlıq simasını itirmiş həmin qatilləri topların qarşısına qoyub güllələməyə çağırırdı. Ermənilər gülləyə qənaət etmək məqsədilə bəzən türk əhalisini kütləvi şəkildə zəhərləmək metodundan da istifadə edirdilər. Amerika tarixçisi Stenford C.Şou "Osmanlı imperatorluğunun tarixi" kitabında yazırdı ki, "Birinci dünya müharibəsi ərzində müsəlmanların ermənilər tərəfindən dəhşətli, amansız, kütləvi qırğını davam etmişdir. Bir milyondan çox türk kəndlisi doğma ocaqlarından didərgin düşmüşdür. Minlərlə qaçqın tikə-tikə doğranmış, qol və ayaqları, burun və qulaqları kəsilmiş, gözləri çıxarılmışdı. Həmin qırğınların əsas təşkilatçılarından və ideoloqlarından biri "Daşnaksütun" terror təşkilatının üzvü, Atom ləqəbli Arutyun Şaxrikyan idi.

Şaxrikyan yenidən yerindən dik atıldı:

-Mən etiraz edirəm, mənim adım çəkilməsin, çünki adımı oraya sonradan da sala bilərdilər.

Amma Baş Hakim onun etirazını qəbul etmədi, ekspertlər əllərindəki dəlil-sübutları yaxınlaşdırıb bir-bir Şaxrikyana göstərdilər, o, ürəyini övkələyib “Niyə siz alman Armin Teofil Veqnerin yazdıqlarından bəhs etmirsiniz? Mən Divanın birtərəfli keçirilməsi qənaətindəyəm” söylədi, Baş Ekspert “Sizin almanınıza da gələcəyik, narahat olmayın” söyləyib kürsüdəki ekspertə rəyinin davamını oxuması işarəsini verdi, o da oxudu:

-Erməni millətçiləri həmin ildə Türkiyənin Abaağa, Bitlis, Tərcan, Malazagird, Edremid vilayətlərində də dəhşətli yanğınlar və qətliamlar törətmiş, təkcə Qars və Ərdahanda 30 min günahsız türkü vəhşicəsinə qətlə yetirmişdilər. Həmin qətllərin əsas törədicilərindən biri "Hnçaq" terror təşkilatının ideoloqu, Türkiyə parlamentinin deputatı Stepan Ter Danielyan olmuşdu. Ən dəhşətlisi budur ki, o iblis xislətli vəhşi öz seçicilərinin belə bütün ailə üzvləri ilə birlikdə qətlə yetirilməsini, körpələrinin diri-diri tonqalda yandırılmasını əmr etmişdi.

Şaxrikyan yerindən qışqırdı:

-Mən deyirdim də, ondan yapışmaq lazımdır, məndən yox.

Ekspertsə oxumaqda idi:

- Erməni tarixçilərinin qondarma məlumatlarına görə, guya birinci cahan hərbi illərində Osmanlı imperiyasında 2 milyon 300 min erməni yaşayırmış. Halbuki Böyük Britaniyanın Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi məlumatına görə, həmin vaxt onların sayı cəmi 1 milyon 200 min nəfər olub. Erməni tarixçilərinin yazdığına görə, guya 1915-ci ildə Anadoluda türklər tərəfindən 1 milyon 500 min nəfər erməni qətlə yetirilib. Halbuki statistik məlumatlara görə, həmin vaxt Anadoluda maksimum 600 min nəfər erməni həlak olub. Əksəriyyəti də köçürmə vaxtı, bir türk gülləsinə belə tuş gəlmədən, sadəcə, aclıq və xəstəlikdən  həlak olub. Ermənilər isə qarşılığında məşhur Amerika alimi Castin Makkartinin "Anadolu erməniləri 1912-1922-ci illərdə" əsərində yazdığı kimi, "1915-ci ildə 600 min, bütövlükdə 1912-1922-ci illərdə isə 2 milyon 500 min günahsız türkü öz doğma ata-baba torpaqlarında amansızcasına qətlə yetirmiş, şəhər və kəndlərini yandırıb xarabazara çevirmişlər". Müsəlmanları son nəfərinədək qırıb torpaqlarına sahib olmağı qarşılarına məqsəd qoymuş ermənilərin hətta rus-türk müharibəsində döyüş zonasından yüz kilometrlərlə kənarda yerləşən Sivas əyalətində dinc və əmin-amanlıq şəraitində yaşayan 180 min nəfər türkü qılıncdan keçirib qətlə yetirmələri faktı məlumdur.

Baş Hakim üzünü Şaxrikyana tutdu:

-Cənab Şaxrikyan, həm siz, həm də digər millətçilər ermənilərin Osmanlı imperiyasında sıxışdırılmasını iddia edib erməni xalqını qiyama sürükləmisiniz, nə ilə əsaslandırarsınız bu iddianızı?

Şaxrikyan könülsüz halda cavab verdi:

-Türklər bizə kölə kimi baxırdılar.

Baş Hakim ekspertlərə səsləndi:

-Zəhmət olmasa 67-ci arayışı səsləndirin.

Həmin arayış dərhal səsləndirildi.

“Osmanlı İmperiyasında ermənilərin vəziyyətinə dair arayiş. 1910-15-ci illərdə müsəlman türklər öz təbəələri olan xristian ermənilərə qarşı çox humanist davranıblar.  Bir çox mənbələr bunu sübut edir. Məsələn, ermənilərə aid “Jamanaq” nəşriyyatının çap etdiyi “Türkiyədəki ermənilər haqqında həqiqət” kitabında yazılıb: Osmanlı dövlətində ermənilərdən  29 paşa, 22 nazir, 33 millət vəkili, 7 səfir, 11 baş konsul, 411 yüksək məmur vəzifəsi daşıyan var idi. Xarici işlər naziri Qabriel Noradunkyan, İmperiya silahlı qüvvələri qərargah rəisinin müavini Bazazardem, Xarici İşlər Nazirliyində müşavir Ohanes Sərkis paşa və Artin Dadyan paşa, Şəhərsalma naziri Marşal Qarabet Artin Davud paşa, Türkiyə Teleqraflar Ümumi Sekretarı Tors Serpos Əfəndi, Poçt və Teleqraflara Nəzarət naziri Oskan Mardikyan,  Senator Ohanes Kuyumçyan paşa, Maliyyə və xəzinə naziri Aqor Kazaçyan, Belçikada səfir Diran Aleksan bəy, Londonda səfir Yetvart Zöhrab Əfəndi, İtaliyada səfir Hirant Düz bəy, Vyanada səfir Qarabet Artin Davud paşa idi.

1461-ci ildən İstanbulda erməni patriarxlığı fəaliyyət göstərirdi,  1863-cü ildən Erməni Milli Məclisi fəaliyyət göstərirdi.

Bir fakta diqqət edin. Fransanın Marsel şəhərində 14-cü Lüdovik erməni mətbəəsini bağlamışdı,  halbuki Osmanlıda isə 1700-cü ildən erməni mətbəəsi fəaliyyət göstərirdi, Monax Muxtarın ermənicə kitabı – ilk qaranquş idi. 1859-cu ildən ermənicə qəzetlər çıxırdı, 1866-cı ildə təkcə İstanbulda 14 ermənicə qəzet çıxırdı.

 Təsəvvür edin, Odisnom Çarlz Eliot özünün «Türkiyə Avropada» (1900) kitabında qeyd edib: «Hətta 1877-1878-ci illərdə, rus-turk müharibəsindən sonrakı illərdə türklər və ermənilər əla dostluq şəraitində yaşayırdılar... Ruslar erməni kilsələrini, məktəblərini və dinini sıxışdırırdılar, türklər isə tamamilə əksinə, bütün işlərdə daha səbrli və daha çox sərbəstlik verən idilər... Ermənilər  türklərin arasında yaşamaqlarından razı idilər... Sərvət tərəzisi də artıq Türkiyədə tamamilə xristianların xeyrinə idi. Türklər onlara səmimi-qəlbdən inanırdılar”.

 Fransız sosioloqu Marsel Leartın araşdırmalarına görə  Anadoluda 166 sahibkarın 141-i , 9800 dükançıdan 6800-ü, 150 xarici ticarət kommersantından 127-si, 153 sənayeçidən 130-u erməni idi.

Türkiyə Ermənistanı deyilən ərazidə 803 erməni məktəbində 2088 müəllim və 81226 şagird fəaliyyət göstərirdi. 1861-ci ildə İstanbulun  Qalatasaray liseyində hüquq bölməsində təhsil alan 52 gəncdən 45-i, tibb bölməsində təhsil alanların isə hamısı erməni idi”.

Baş Hakim arayışı səsləndirən ekspertə minnətdarlıq bildirib Şaxrikyana üz tutdu:

-Bəs buna nə deyirsiniz?

Şaxrikyan susdu. Belədə Baş Hakim yenidən ekspertlərə müraciət etdi:

-Xahiş edirəm indi də 38 saylı arayış səsləndirilsin, erməni məsələsinin necə formalaşmasına aid əlavə faktlar gətirilsin.

Dərhal ekspertlər sözügedən arayışı səsləndirdilər:

-1914-cü ildə Parisdə çıxan, rumın diplomatı T.Dcuvara  aid “Türkiyəni parçalamaq üçün 100 plan” əsərindən iqtibas edirik:  Osmanlı imperiyasını parçalayıb torpaqlarını ələ keçirmək – böyük xristian dövlətlərinin əsas məqsədi olub, bu işdə də milli azlıqlardan alət kimi istifadə ediblər. 1877-1878-ci illər Rusiya-Türkiyə müharibəsindən sonra erməni məsələsi gündəmə gəlib, Şərqi Anadoluda ermənilərə muxtariyyat verilməsi barədə Berlin müqaviləsi imzalanıb, onu imzalayan altı tərəf – Almaniya, Avstriya-Macarıstan, İtaliya, Fransa, İngiltərə və Rusiya Türkiyədə erməni məsələsinə nəzarət və daxili işlərə qarışmaq hüququ əldə ediblər.

20-ci əsrin əvvəllərində  Fransanın maliyyəsi ilə  Osmanlıda terror qruplaşmalarının 3 qərargahı – Monarqada, Doqquzevlərdə, Lefkoşedə fəaliyyət göstərirdi. Kipr adasında isə erməni hərbi düşərgəsi salınmışdı. Fransız hərbçiləri orada erməni döyüşçülərə hərbi təlim keçirdi. Anadoludan ora gəlmiş erməni liderləri Strak, Kirkor, Karabet və Arti erməni döyüşçülərə rəhbərlik edirdi.  The Rayel Engineer şirkəti tərəfindən tikintisi həyata keçirilmiş bu düşərgədə 102 çadır qurulmuşdu, özəl kilsə, hətta həbsxana var idi. Erməni yardım komitəsi yaradılmışdı, Yunanıstanın Larnaka konsulu M.Vatibella, Fransanın Larnakadakı konsulunun vəkili Mons Marçel Marqaret, ABŞ-ın Lefkoşo konsulluğunun agentlik rəhbəri George Vilsonun bu komitəyə aşkar dəstəyi hiss olunurdu. Yunanıstandan, Fransadan, ABŞ-dan yardım adı altında pullar gəlirdi, bu pullarla Urfada, Maraşda, Antepdə və Adanada minlərcə günahsız türk qətlə yetirilirdi.

Baş Hakim bu yerdə xahiş etdi ki, mümkünsə erməni qiyamlarına maddi yardım edənlərin konkret adları çəkilsin. Azacıq hazırlıqdan sonra ekspertlər belə bir siyahını təqdim etdilər:

-Arayiş: 19-cu əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəllərində Osmanlı İmperiyasında millətçi ermənilərə yardım kampaniyalarında iştirak edən bəzi qurumlar və şəxslər:

Amerikalı Rokfellerlər,

Boston Beynəlxalq Erməniləri Müdafiə Komitəsi,

ABŞ erməni yardım komitəsi,

London erməni cəmiyyəti,

London erməni cəmiyyətinin tərkibindəki Protestant Kişilər Federal Məclis Təmsilçiliyi,

Kipr Rum İttihad-Birlik klubunun Misir Müdafiə-Milliyyə Komitəsi,

Kipr Yüksək Komissar Yardım Fondu,

Lefkoşa Thecoraides firması.

Siyahı səsləndikdən sonra Baş Hakim Baş ekspertdən Osmanlıda erməni xəyanətkarlığını sübut edən konkret faktlar istədi...

(Davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)

Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu bir insanın həyatında ən önəmli anlardan biridir. Ömrünü sevdiyin şəxsə həsr etmək və səni sevənlərin əhatəsində olmaq başqa bir hissdir...

Keçmişdə ailə quran zaman qadın bəzən qarşı tərəfin kimliyindən xəbərsiz olurmuş, ya da heç sevmədən evlənib zamanla sevməyə başlayırmış...

Ailədə dava-dalaş olsa belə onları ailə daxilində ya da həssas qəlbə dəfn edib eləcə yaşayırmışlar, bu da olurmuş xoşbəxt ailə portreti. Bu portretin digər özəlliklərindən, ona daha da rəng qatan çalarlarından biri "adımızı batırma, ağ gəlinliklə çıxdın, yalnız ağ kəfənlə geri qayıda bilərsən" sözünün verdiyi qüdrət imiş. 

Qeyrət, namus simvolu onlar üçün sitayiş edilən bütlər qədər əzizdir...

Bəzən bu bütlər, rituallar üçün ömrümüzü, bəzənsə mənəvi dəyərlərimizi məhv edirik...

Elə buna görədir ki, hər il türmələrdə qeyrət məhbusları çoxalmaqda davam edir...

Və boğazımızdakı arzularımızı, ümidlərimizi bıçağın, baltanın iti ağzının dirənərək bizdən alması çox amansızcasınadır…

Hələ də başqası tərəfindən verilən qərar, başqası tərəfindən ssenarisi yazılan həyatımız bizə süni təbəssümlər, süni görüntülərdən başqa bir şey bəxş etmir.

Toy kasetlərindən, şəkillərdən gələn tapıntılar, ya da calaq üsulu ailələr uzunömürlü portretlər yarada bilmir və bilməz də. 

Ara düzəltmələr də sadalananlar sırasına heç şübhəsiz ki, daxildir. Bu yolda Instagram, vatsap, "padruqa", "valideyn" kimi "şəxsiyyətlər" də iştirak edir. 

Hərdən mənə elə gəlir ki, ibtidai icma quruluşu hələ də davam edir və ətrafdakı insanlar hansısa təhlükələrdən qorunmaq üçün yenə tayfa, birlik halında fəaliyyət göstərirlər...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əbədi buzlaqlar diyarında yaşayan, türk xalqları sırasında yer almış yakut (saxa) xalqı Rusiya Federasiyasının tərkibindədir. 

Saxa şifahi xalq ədəbiyyatı dünyanın ən qədim və zəngin ədəbiyyatlarından biridir. 

1851-ci ildə Yakut, başqa adla desək, Saxa Qrammatikasını hazırlayanlar Rus Kiril əlifbasından istifadə edib. Semen A. Novqorodov tərəfindən hazırlanan yeni əlifba 1922-ci ildə qəbul edilib. 1929-ci ildə Latın əlifbası qəbul edilsə də 1938-ci ildə Stalinin əmri ilə təkrarən Kiril əlifbasına keçilib. 

Saxa folkloru 19-cu әsrin ilkin illәrindәn başlayaraq Slavyan, Avropalı və Rus alimlər tərəfindən araşdırılıb. O. Betlingk, A. Xudyakov Saxa folklorunu araşdıran ilkin şəxslərdir. 1894-96-cı illər arasında Rus Coğrafiya Cəmiyyəti Şərqi Sibir Şöbəsi tərəfindən bir araşdırma qrupu yaradılıb. Pekarskiy, Yastrenskiy, Lonov, Vitaşevskiy, Levental, Maynov kimi şəxslər uzun illər bölgədə yaşayıblar va topladıqları şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrini çap etdirərək adlarını Türkologiya elminə yazdırıblar. Ə.K.Pekarski "Yakut Dilinin Lüğәti", "Yakutların Xalq Ədәbiyyatı Nümunәlәri" adlı əsərləri yaradıb. Polşalı yazıçı Seroşevskiy, yazıçı Korolenko, Bolşevik siyasətçi Yaroslavskiy kimi ziyalılar Saxa folkloru ilə maraqlanıblar ancaq bu sahədəki daha səmərəli fəaliyyətlər Sovetlər Birliyinin yaranmasından sonra gerçəkləşdirilib. 1920-30-cu illər arasında Kulakovski, Ksenofontov, Novqorodov, Nosov, Popov, Bolo kimi araşdırmaçıların hazırladığı folklor və etnoqrafiya ilə bağlı əsərlər işıq üzü görüb. 1935-ci ildən sonra bu sahədə elmi fəaliyyətlər yeridilib. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra isə bu sahədəki fəaliyyətlər daha da artıb. Yakut Folkloru, Yakutların Nağılları vә Tarixi Mirasları, Yakut Nağılları, Yakut Deyimlәri vә Atasözlәri Toplusu, Yakut Qәhrәmanlıq Dastanı Olonxo kimi əsərlər çapdan buraxılıb. 

Bütün bu əsərlər Saxaların zəngin bir mifoloji irsə malik olduğunu sübut edib. Saxa türklərinin mifologiyasına görə bütün varlıqlar üç dünyada yuxarı dünya, orta dünya, yeraltı dünyasında yaşayırlar. Yuxarı dünyada yaxşı tanrılar (iyələr) yaşayır və onlar dünyadakı insanları qoruyurlar. Saxalar bunlara ayu deyir. Orta dünya isə bir şara oxşayır orda dağlar, çaylar vardır. Bu dünyada saxalar, tunquslar və digər xalqlar yaşayır. Orta dünyanın altında isə yeraltı dünya vardır ki, ora kədərli bir ölkədir. Günəşinin, ayının, ulduzunun işıqları çox zəifdir. Olonxolar saxa türklərinin ən qədim mədəniyyəti olmaqla yanaşı yeni və bədii ədəbiyyatın yaradılmasında özül vəzifəsini yeridib. Buna örnək olaraq ilk Saxa operası olan "Yenilməz Nyurqun Bootur" eyni adlı olonxonun əsasında yaradılıb. Olonxolar eyni zamanda Saxaların tarixidir və bunlar iki min misradan iyirmi min misraya qədər ola bilir. Ən önəmli olonxolar isə Ər Soğotox, Ürün Uolan, Nurqun Bootur, Kulun Kulustuur, Baximni Baatır, Ərbextey Bergen, Mülcü Böğö, Sün Caaxındır.  

Saxa yazılı әdәbiyyatı 19-cu əsrdə Saxa əlifbasının yaradılması və folklor örnəklərinin bu əlifba ila çapıyla başlayıb. Ancaq əsas məhsullarını 20-ci əsrin başlarında Yakut Bölgəsi, Yakut Həyatı, Yakutun Səsi, Yakut 

Fikri adlı qəzetlə və dərgilərin təsisi ilə verib. Saxa ədəbiyyat tarixçiləri öz ədəbiyyatlarını 7 dövrə ayırıb. 

1-Saxa әdәbiyyatının qaynaqları (folklor). 

2-Saxa yazılı әdәbiyyatının yaranması 

3-1920-ci illәrdә Saxa әdәbiyyatı 

4-1930-cu illәrdә Saxa әdәbiyyatı 

5-II-ci Dünya Müharibәsi dövrü Saxa әdәbiyyatı. 

6-Müharibәdәn sonrakı әdәbiyyat dövrü. 

7-Çağdaş Saxa әdәbiyyatı dövrü  

Saxalar xalq ədəbiyyatı növlərinə bu adları qoyublar: bilirqı seben (əfsanə), kepseen 

(hekayə), üge ostuoruya (nağıl), alqıs (ilahi), tria (mahnı), xoboon (qoşuq, qoşma), kirustar (qarğış), bilgeler (inamlar), ös xoonnoro (atalar sözləri), taabırınnar (tapmacalar).

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, Zahid Əzizin şeirləri ilə tanışlıqdır.

BƏNDƏ KİMDİ, ALLAH VURUR

Bu dünyada adamlar var,

Öz oduyla hey qovrulur.

Bu dünyada adam da var,

Ayaz  kəsir, qar dondurur.

Kimi kəsir yolumuzu,

Kimi qırır qolumuzu,

Kimlərsə sağ-solumuzu

Doğradıqca hey qudurur.

Əcəl alır doğmamızı,

Şirin-şəkər loxmamızı,

Atamızı, anamızı,

Sonra bizi ovundurur.

Baxan yoxdur soya, ada,

Ölən-itən düşmür yada.

Bu yağmurda, bu sel-suda

Çay quruyur, göl soğulur.

Kül eyləyib közümüzü,

Nurdan saldıq gözümüzü.

Özümüzlə özümüzü,

Bəndə kimdi, Allah vurur.

BAŞQADI

Bu dünyanın övladları ögeydi,

Ataları, anaları başqadı.

Mayaları bir torpaqdan olsa da,

Axşamları, sabahları başqadı.

Yaxşıları, yamanları eynidi,

Ümidləri, gümanları eynidi,

İnancları, imanları eynidi,

And yerləri, vallahları başqadı.

Gül-çiçəyi bir açılıb-solsa da,

Əl alında, gözlər yolda qalsa da,

Əməlləri eyni əməl olsa da,

Savabları, günahları başqadı.

Təmannası, diləkləri seçilmir,

Yeri-göyü, mələkləri seçilmir,

Arzuları, istəkləri seçilmir,

Nəfəsləri, tamahları başqadı.

Öz yeri var  hər doğulan bəndənin,

Dönüşü yox ölüm adlı səfərin.

Bir olsa da kök-köməci bəşərin,

Tanrıları, allahları başqadı.

QALIR

Bu dünyada bir adətdi,                         

Lələ köçür, yurdu qalır.

Ər kişilər ocağının

Közü sönür, odu qalır.

Yox həyanı ünümüzün,

Düşdüyümüz günümüzün.

Acı, şirin ömrümüzün

Tamı gedir, dadı qalır.

Bu nə divar, bu nə hörgü?

Bu nə mizan, bu nə bölgü?

Kimilərin malı-mülkü,

Kimlərinsə adı qalır.

VAR

Kim nə deyir, necə deyir, mənə nə? –

Eşitməyə öz laflarım, sözüm var.

Ürəyimdən keçənləri görməyə

Harda olsa görmək üçün gözüm var.

Əsir edib, hökm etməsəm dilimə,

Boş sözlərdən nə keçəcək əlimə.

Bu dünyanın gərdişini belimə

Qaldırmağa taqətim var, dizim var.

Zahid Əziz, tam axtarma hər barda,

Vəfa yoxdur nə dövlətdə, nə varda.

Məndən sonra məni fani dünya,

Yaşadacaq Əzizim var, izim var.

HƏQİQƏTLƏR, TƏZADLAR...

Bu dünyanın hər yerində

Ay doğmamış günəş batmır.

Hürə-hürə ulduzlara

Zəncirində itlər yatmır,

Bu da ömrün son baharı,

Yarı sancı, yarı ağrı,

Yaşayırıq yarı-yarı,

Harayımız haqqa çatmır.

Hər yan gömgöy, yaşıl, sarı,

Sığal çəkir gülə arı.

Tacirləri-tüccarları

Aldığını geri satmır.

Yad qoltuqda hey yatanlar,

Yad ocağa köz atanlar,

Südümüzə su qatanlar,

Dərdimizə sevinc qatmır.

Hər doğrunun bir yalanı,

Hər köçənin bir qalanı,

Birimizə dərd olanı

O birimiz yana atmır.

GECİKDİM

Sonuncu olsam da sevinc sarıdan,

Qəm-kədər çəkməkdə dərd ustasıyam.

Qismət bazarında “du bir” atsam da,

Görənlər hey deyir nərd ustasıyam.

Öz yeri-yurdu var gülün, qönçənin,

Hər gülşəndə nərgiz, qızılgül bitməz.

Elə bir hicranın xəstəsiyəm ki,

Davası-dərmanı, loğmanı  yetməz.

Qıvrılıb yatıram əzab içində,

Həmdəmim olası savabım yoxdu.

Ömrüm itib-batıb əkin-biçində,

Bir qarnım yalavac, bir qarnım toxdu.

Yaşım çoxaldıqca boyum kiçilir,

Əkdiyim ağaclar məndən böyükdü.

Oğrun-oğrun ömrüm, günüm biçilir,

Gəzməyə tabım yox, əsam çürükdü.

Tanrı dərgahına yetişmək üçün

And-aman etməkdən sonuma yetdim.

Qatarmı tələsdi, mənmi yubandım? -

Bir onu bilirəm bir az gecikdim...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)