Super User
Ramiz Məlikə rekviyem
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu səhəri çox acı xəbərlə açdıq. Xəbər Akademik Milli Dram Teatrının mətbuat xidmətindən idi və məzmunu beləydi:
“Azərbaycan kino və teatr sənətinə ağır itki üz verib. Azərbaycanın görkəmli teatr və kino aktyoru, Dövlət mükafatı laureatı, Prezident təqaüdçüsü, "Şöhrət" ordenli Xalq artisti Ramiz Məlik (Ramiz Ağarza oğlu Məlikov) dekabrın 14-də vəfat edib.
Mərhumla vida mərasiminin vaxtı və dəfn yeri haqqında məlumat veriləcək”.
Bu il onun 80 illik yubileyini təntənə ilə qeyd etmişdik. Rejissorlara, dramaturqlara deyirdi: “Ahıl insan obrazı yaradın, biz də sevə-sevə oynayaq”.
Amma qismət olmadı.
Tərcümeyi-halı qısadır, amma açası olsan uzandıqca uzanar:
Ramiz Məlik 4 avqust 1943-cü ildə Bakıda doğulub. 1963-cü ildə Mirzağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsinə daxil olub. Rza Təhmasibdən, Tofiq Kazımovdan, Məlik Dadaşovdan dərs alıb. 1967-ci ildə həmin ali təhsil ocağının məzunu olub.
1967-ci ildə Akademik Milli Dram Teatrının truppasına aktyor götürülüb. Aktyorluq etməklə yanaşı, Leonard Frankın "Yad adam" (quruluşçu rejissor Oruc Qurbanov), İlyas Əfəndiyevin "Xurşidbanu Natəvan" (quruluşçu rejissor Mərahim Fərzəlibəyov) və s. pyeslərinin tamaşaya hazırlanmasında rejissor və rejissor assistenti kimi çalışıb.
Ramiz Məlik Azərbaycan Dövlət Televiziyasının hazırladığı Ənvər Məmmədxanlının "Şərqin şəhəri" (Bəhruz), Əlibala Hacızadənin "İnanmırsansa…"(Adil), Nəriman Həsənzadənin "Kimin sualı var?" (Ədalət) və s. əsərlərin tamaşalarında oynayıb.
O, 1984-cü ildə Azərbaycan Dövlət mükafatına layiq görülüb, 1982-ci ildə Əməkdar artisti, 1998-ci ildə isə Xalq artisti fəxri adları ilə təltif olunub.
Çox təəssüf ki, bundan o yanası olmayacaq. Son nöqtəni bu səhərki xəbər qoydu: Azərbaycanın görkəmli teatr və kino aktyoru, Dövlət mükafatı laureatı, Prezident təqaüdçüsü, "Şöhrət" ordenli Xalq artisti Ramiz Məlik dekabrın 14-də vəfat edib.
Allah rəhmət eləsin.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2023)
Məmməd İsmayıl yaradıcılığı tükənməz və bitməz bir xəzinədir
Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
"Məni üç ana böyüdüb: anam Gülzar, Gəzəl alma və bir də Təfəl qoyun. O amansız illərdə o üç ana gecə-gündüz çalışıb məni müharibənin, ehtiyacın əlindən alıb gələcəyin sınağına göndərdilər."
Bu cümlələrin sahibi az yaşlarından həyatın çətin sınaqları ilə üz-üzə gəlmiş, tanınmış və sevilən Azərbaycan şairi Məmməd İsmayıldır. O, Azərbaycanın yaradıcılar məkanı olan Tovuzda dünya həyatına gözlərini açmışdır. Şairliyi əmisindən miras almış Məmməd İsmayıl istər dünya, istərsə də Azərbaycan Ədəbiyyatını dərindən mənimsəmişdir.
Məmməd İsmayıl yaradıcılığı haqqında saatlarla danışsaq və yazsaq, yenə də mövzu və təhlil bitməz. O, zəngin yaradıcılıq məktəbidir.
Şairin hələ də sevgilə oxunulan şeirlərindən biri də ağacdələnə müraciətlə yazılmış şeiridir.
Ağacdələn, döy qapımı, döy görüm.
Yol azıbsan, bu payızın çənində,
Ağacdələn, ağlın azıb sənin də,
Atamoğlu, az qapımı döy görüm.
Bu cığırı bu qara kim bürüyüb,
Burda kimin yanan qəlbi kiriyib.
Həyətini qara yellər bürüyüb,
Başımıza nələr gəlir qoy görüm.
Təbiətə aid yazılan çox şeirlər var, amma Məmməd İsmayılın bu şeiri təbiətə aid edilən möhürünü vurmuş şeirlərdəndir.
Şairin uşaqlıqda yaşadığı anları şeirlərindən duymaq olar. Onun anasına olan böyük məhəbbəti şeirlərində oxucunu kövrəldəcək məqamda hiss olunur:
Sən məni dünyaya gətirdin, ana,
Sənisə dünyadan aparıram mən.
Bu iki misrada çox böyük məna yükü var. Sanki bu misralardakı təzadlarda ağ və qara, xeyir və şər baş-başa gəlib bir-birlərinə meydan oxuyurlar.
Məmməd İsmayıl fəlsəfi bir şairdir. Onun
şeirlərində dərin fəlsəfəni hiss etmək olur. Şairin," Sübh namazları" adlı şeirində bunları aydın görmək olur. Belə mövzularda da Şair öz mükəmməl üslubunu qoruyub saxlamışdır.
...Bahar gecəsində sübh namazları,
Bulaqda su olur, könüldə arzu.
Gecə yerlə göyün bu təmasları...
Bir gəmi dənizdə açır səhəri,
İman namazından keçir bir gəmi.
Tanrı gözəllikdən pay əsirgəmir,
İlahi səslərə qulaq kəsilən,
Sahil qayaları donmuş fikirdir.
Səcdəyə qapanan təkbirdi hər dağ,
O boğaz suları, o sahil, o mən
Səhər namazında olmuşuq ortaq.
Bu şeirdə insanın güclü imanının onu saflaşdırmasının şahidi oluruq.
Şeirdəki “Bulaqda su olur, könüldə arzu” misrası çox təsirlidir. Könüldəki saflıq bulaqdakı saf suyun olması ilə müqayisə edilmişdir. Bəli, bulaqda suyun, könüldə arzunun olması təbiidir, amma saf arzular saf bulaq suyuna bənzətməsi şairin qüdrətli söz ustadı olmasından xəbər verir.
Digər misraların məna yükü də çox təsirlidir. Gecə sakitlikdə yerlə göy təmasda olub arzusuna çatır, insanın öz imanını təklikdə Allahla baş-başa qalıb dualar edib bağışlanması kimi..
Bu şeirdəki fəlsəfə diqqətəlayiqdir və düşünməyə sövq edəndir.
Şairin ədəbi yaradıcılığında folklor ədəbi ənənələrini də görürük. Şairin " Oğuz hələ yuxudadır" şeiri buna misaldır.
Öz-özünü bulmayanlar,
Özgələrlə üz-göz olur.
Sevgidən doğulmayanlar,
Doğunca, Təpəgöz olur.
“Sevgidən doğulmayanların" toxumunda pislik təzahür edir.
"Basatın Təpəgözü öldürməsi" boyundakı məqamları xatırlasaq, Oğuzun nəfsinə hakim olmayıb günah etməsi Oğuz elinə "baha başa gəlir" və bu, şeirdə mükəmməl qələmlə işlənmişdir.
On dörd yaşından bədii yaradıcılığa başlamış üstünlükləri, uğurları, mükafatları saymaqla bitməz canlı ensiklopediya olan Məmməd İsmayıl böyük bir ədəbi məktəbdir, ədəbiyyatsevərlər üçün tükənməz və nadir bir xəzinədir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2023)
“Dar ağacı kimi xatirələrdən asılırsan...” - Aygün Fikrət Hüseynzadənin şeirləri
“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalı gənc şair Aygün Fikrət Hüseynzadənin şeirlərini təqdim edir. Bu cür içdən yazılan, bu cür poetik, bu cür düşündürən şeirlər az-az olur. Və əminliklə deyirik ki, qadın poeziyamıza yeni bir ad gəlir.
KÖYNƏK
Xəyallarım uzaq səfərə çıxıb...
Ona aldığım yol biletini də
unutmuşam
nimdaş ümid köynəyimin cibində...
Zəng vurub könlünü almaq istədim:
-Darıxma,
sən gedən qatarda
nəzarətçi olmur-dedim...
-Bəs vaqonumda, qapımın ağzında
kaktus kimi bitən adamı
necə inandırım
yol biletlərinin vəfasızlığına...
Dedim:-Vaxtın var hələ...
Morze əlifbasını öyrənməyə çalış,
Öyrən, reyslər niyə tunellərdə,
qaranlığın gülümsədiyi yerlərdə
məktublaşır...
Unutma, qatarı daşlayan uşaqların əynindəki
təptəzə ümid köynəkləri
sən qatardan düşənədək göz oxşayacaq...
Mənim də bir köynəyim vardı
Sənin yol biletini cibində unutduğum köynək.
YAĞIŞ YAĞIR
Pəncərədən küçəyə boylanır xatirələrim
İslanır elə bil
Yaddaşımın küçələrində yeriyən
xatirə-xatirə adamlar
yeriyir küçələr bu yağış altda ...
və mən islanıram xatirələrimin içində ...
Yağış yağır
üşüyür ağaclarda ...
üşüyür ömrümün budağında yarpaqlayan ehtiyaclar da...
təbiət təəccüblə baxır mənə ....
Mən də üşüyən adam ...
Məni üşüdən havanın soyuğu deyil
adamların içində buz bağlamış arzulardı...
Yağış yağır
bir cüt misranı geyib ayaqlarıma
addımlayıram
bir parça buz bağlamış ümidin üstündə...
addımlayıram varaqların
və maraqların üstündə...
LAL ŞƏHƏR
Mən çıxıb gedəndən bu lal şəhərdən,
Qəlbimdə bir eşqin xətri var idi.
Yollarda kəssə də qışın soyuğu,
Mənim ürəyimdə ilk bahar idi.
Xatirə mehi tək əsirdi inan,
Saçımda əlinin həzin sığalı.
Almışdı ovcuna dəli könlümü,
Kövrək yaddaşımda bir eşq nağılı.
Ümid bürünmüşdü vüsal ətrinə,
Ayrılıq xəbərsiz, dərd uyuyurdu.
Yollar su içmişdi baxışlarından,
Atdığım hər addım eşq qoxuyurdu.
ÖZÜNÜ ÖYRƏTDİN
Bir darıxmaq qədərsən ...
Əsgər yuxusu kimi şirindir sevgin.
Desəydim sənə möhtacam
bir əsgərin susuzluğutək -
inanardın?
Məni sıxan xatirələr səngərin
soyuqluğuna bənzəyir.
Özüm-öz səngərimdə
ürəyimlə vuruşmaqdayam...
Ac quşların yem axtardığı qədərdi
sənin gəlişinə boylanmağım...
Üşüdür duyğularımı inamsızlığın
bütün hərfləri,
bir az da külək kimi qarışdırırsan.
Gözlərimdə ləpələnən
kipriklərimin ucunda
görünməyəcək yuxularımı ...
Sevgi bu idimi...
vaxtsız öz dünyandan
köçürsən, yaşasan da.
Dar ağacı kimi xatirələrdən asılırsan...
İndi sinəmə çəkilmiş dağların ətəyində
bir əsgər yuxusu göynəyir
boş qalmış səngərə sarı...
Yadındamı,
özünü öyrətməyəsən demişdim...
Mən elə ilk gündən öyrənmişəm
itirənlərin əşyalarını axtarmağa!
PALMA AĞACI
Qağayılar uçuşur,
dimdiklərində
palma agacının tənhalığı
Mavi ətəkli qız
sürünür üzü sahilə...
Səssizliyin pıçıltısını
təsəlli kimi tutub ovcunda.
Qərib palmaların
məhzun baxışları...
Bir darıxmaq varıymış
palma yarpaqları arasında
Mənim gözlərim kimi
uzaqlara atılır
parçalanır ümidlər
özgənin eyvanından...
Yad əllər darayıb budaqlarını
qolları bədəninə bələnib...
Ögeydi bu dəniz,
bu dənizin küləyi,
bu küləyin yosun qoxusu...
Təkcə ayrılıq ögey deyil...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2023)
Günün fotosu: Bayden Ukraynaya 200 milyon dollarlıq hərbi yardım ayırır
Günün fotosu: Bayden Ukraynaya 200 milyon dollarlıq hərbi yardım ayırır
ABŞ Konqresindəki Respublikaçılar hələ də Ukraynaya 61 milyard dollarlıq yeni hərbi yardım tranşının təsdiqlənməsini əngəlləyir və bunu daxili siyasi tələblərlə əlaqələndirirlər.
Amma ABŞ prezidenti Co Bayden Ukraynaya 200 milyon dollar hərbi yardım ayrılması haqqında fərman imzalayıb. Bu paket, bir il əvvəl təsdiqlənmiş ümumi limitdən fərqlənir. Ağ Ev xəbərdarlıq edib ki, Konqresin köməyi olmadan maliyyə ilin sonuna qədər tükənə bilər.
Co Bayden: "Əlavə maliyyələşmə olmasa, təcili əməliyyat problemlərinin həllində Ukraynaya kömək etmək imkanımız olmayacaq”
Putinsə ABŞ-ın Ukraynaya yardım edə bilməyəcəyinə ümid edir.
Foto: AP
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2013)
Rəsm qalereyası: Nəvai Mətin, “Natürmort”
Rəsm qalereyası: Nəvai Mətin, “Natürmort”
Bu gün Gəncədə Rəşid Behbudovun xatirəsinə həsr olunmuş konsert keçiriləcək
Bu gün Fikrət Əmirov adına Gəncə Dövlət Filarmoniyasında əvəzolunmaz müğənni, Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Rəşid Behbudovun anadan olmasının 109 illiyi münasibətilə konsert proqramı təşkil olunacaq.
Konsertdə Rəşid Behbudovun repertuarından mahnılar səsləndiriləcək.
Tədbirdə Filarmoniyanın musiqiçiləri, solistləri ilə yanaşı Bakıdan da incəsənət nümayəndələrinin iştirakı nəzərdə tutulur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2023)
Ulduz Qasımın "Xocalı şikəstəsi"
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Qarabağla bağlı əsərlərdən dərcləri davam etdirir. Bu dəfə sizlərə Ulduz Qasımın “Xocalı şikəstəsi” təqdim ediləcək. Şükür, Xocalı düşmən caynağından qoparıldı. Amma Xocalı qətliamı ömürlük yaddaşlardan silinməyəcək.
Məryəm ölümün ağuşunda çapalayan qadına ikrahla baxıb
dodaqaltı vaysınırdı ki, bunda həyasızlığa bax, bizi yer-yurdumuzdan didərgin salıblar, camaatı böyüklü-kiçikli qanına qəltan eləyiblər, çarəsiz insanlar canını qurtarmaq istəyən yalquzaq kimi gecəyarısı, qar-boran demədən ayaqyalın, başıaçıq meşələrə səpələnib. Bu da istəyir ki, dığasını xilas edək, isti paltarımıza büküb, qoynumuzda ilan bəsləyək. Bəs mən ana deyiləm?
Gözümün qabağında madar oğlumu qanına bələdilər. İndi mən erməni balasını qucağıma alım, ona nəfəs verim?
Məryəm Fərhadın ürəyinə bələddi. Peşəsinə olan sədaqətini də bilirdi. Odur ki, ərinə qəti şəkildə söylədi ki, uşağı götürmək fikrinə düşməsin.
– Fərhad, – dedi, Məryəm, – əgər bu uşağı özümüzlə götürsək, hər şey cəhənnəm, yolda aclıqdan, soyuqdan qışqırıb ağlayacaq. Hər kolun dibində bir erməni cəlladı pusqudadı. Vallah, əməlli-başlı başağrısıdı bu dığa, özümüzə iş açmayaq…
Fərhad bir an duruxdu, sonra qəfil ilan çalmış kimi meyitdən, ona sarı dartınan uşağın qorxudan hədəqəsindən çıxan gözlərindən uzaqlaşmaq üçün dar cığırla irəlilədi.
Elə bu zaman körpə bayaqkından daha yanıqlı səslə ağlamağa başladı. Var gücüylə
qışqıran uşağın səsi insanın tüklərini ürpədir, qəlbini dağlayırdı.
Məryəm ayaq saxladı.
– Fərhad, öldür onu. Qoy səsi kəsilsin.
– Ana...
– Nədi, Pəri?
– O, lap balacadı, yazıqdı!
Məryəm qızının soyuqdan donan əllərini donunun ətəyindən aralamaq istədi.
– Kiri, qız, yum ağzını. Nə tez yadından çıxardın, bəlkə elə qardaşının canına qıyan bu dığanın dədəsi idi. Sabahdan bəri
kəndi başına götürən fəryadları nə tez yadından çıxardın, bala?
– Ana, onun nə günahı var?
Məryəm yenə israrından dönməyib ərinə hökm etdi:
– Sənə deyirəm, vur onu, Fərhad!
Fərhad sanki görəcəyi qorxunc işin vahiməsinin təsiriylə təntiyə-təntiyə dedi:
– Yox. Məryəm, mən bacarmaram.
Məryəm:– Bəri elə, tüfəngi, – dedi və Fərhadın sol çiynindən aşırdığı qoşalüləni dartıb götürdü. Tüfəngi körpəyə tuşladı. Qadının tətiyə güclə çatan donmuş barmaqları dəhşətli bir çarəsizliklə
uçundu, bütün bədəni əsdi, dizi üstə yerə çökdü, hönkürdü.
Bir az əvvəl gözünün qabağında doğma oğlunu dəlik-deşik edən millətdən törəyən körpəni vurmağa ananın əli qalxmadı!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2023)
POEZİYAMIZIN QIZIL FONDUNDAN: - Nüsrət Kəsəmənli, “Ağlama, Təbrizim, ağlama…”
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Rubrikamızda Azərbaycan poeziyasının ən çox səs salmış, ən çox oxunan və əzbərlənən şeirlərini təqdim etməkdəyik. Unudulmaz sevgi şairimiz Nüsrət Kəsəmənlinin “Ağlama, Təbrizim, ağlama…” şeirinin növbəsidir. Unutmayaq ki, o dövrdə bu mövzuda yazmaq cəsarət tələb edirdi.
Demə yollar uzaqdır,
Araya bir çay düşüb;
Vüsal kimin qisməti,
Bizə həsrət pay düşüb.
Birimizə göz yaşı,
Birimizə toy düşüb;
Danış, ucadan danış,
Sən dilini bağlama.
Ağı dediyin bəsdi,
Ağlama, Təbrizim, ağlama
Ölənlər torpağındır,
Bizə sağlar qalıbdır.
Baxıb köks ötürməyə
Qarşı dağlar qalıbdır.
Bir gözümüz gülürsə,
Biri ağlar qalıbdır.
Sil gözünün yaşını
Ürəyimi dağlama,
Ağlama, Təbrizim, ağlama
Bu torpağın üstündə
O taylı, bu taylıyıq.
Torpaq ki ömür deyil
Necə gəldi paylayaq.
Nə qədər “qardaş” deyib
Uzaqdan haraylayaq,
Ucalt haqqın səsini,
De sözünü, saxlama,
Ağlama, Təbrizim, ağlama
Bəlkə bənövşəmizi
Bu nisgil, həsrət əyir.
Araza körpü üçün
Torpaq oğul istəyir.
Sənə əl uzadıram,
Əlim məftilə dəyir.
Sən güvən öz ağlına
Döyüşkən, düz ağlına,
Ağlama, Təbrizim, ağlama
Çoxdur dil pəhləvanı,
Sözdə aşıb-daşırıq,
Bu günahsız Araza
Neçə günah qoşuruq.
Vətənin ortasında
Məftilə dolaşırıq;
Bir də bax dünəninə
Kimsəyə bel bağlama.
Dur ayağa, “Vətən” de,
Ağlama, Təbrizim, ağlama!..
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2023)
POETİK QİRAƏTdə “Daha mənim üçün heç nə sirr deyil...” deyən Əlizadə Nuridir
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında bu gün sizlərlə ustad şair Əlizadə Nuri görüşür.
Dostum Rəşad Məcidə
Yorulan arzular yoxuşlardadı...
Göyün ağrıları o quşlardadı.
Bəlkə günah elə baxışlardadı-
Bəlkə də bu dünya heç kifir deyil?
Ömür yarım qabdı- doya bilmədim,
Atdım son yuxumu suya... bilmədim.
Məni yağışlar da yuya bilmədi-
Məndə əzablardı, məndə kir deyil...
Qorxur kölgəsindən... bu nə ağacdı?
Hərdən dərdin özü elə əlacdı.
...Öldüm, ölümün də sirrini açdım-
Daha mənim üçün heç nə sirr deyil...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2023)
4 cür yazıçı var
Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu dəfə Gülüş klubu qapılarını tanınmış yazıçı və nasir Rasim Qaraca üçün açıb. Rasim Qaracanın deyimini diqqətinizə çatdırmaq isyirik.
4 cür yazıçı var
Birincilır:
Parlaq istedadları var.
İkincilər:
İstedadları var, amma parlaq deyillər.
Üçüncülər:
İstedadları yoxdur, ancaq "parlaqdır"lar.
Dördüncülər:
İstedadları da yoxdur, parlaq da deyillır, amma yazırlar.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.12.2023)
