Xədicə Əliyeva ,”Ədəbiyyat və incəsənət”

Yaşanmış bir hadisəni tamamən unutmaq mümkündürmü?

Gəlin, düşünək. Məsələn, siz bir mahnını sevir, sevdiyiniz üçün avtomatik dinləməyə başlayarkən əzbərləyir, əzbərlədikcə də həmin sözlər dilinizdən süzülməyə başlayır. Bir müddət keçir və zamanla bu mahnını oxumayacaq dərəcədə xatırlamırsınız. 

Daha sonra, həyat o unutdum dediyiniz əzbərinizi qarşınıza çıxarır. 

Siz isə həmin mahnını əzbərə bilib, lakin yenidən oxumayacaq qədər unudursunuz. 

Bəzi xatirələri, həyat kitabınızdan vərəqtək cırıb atsanız da, zamanla kitabın o hissəsinə çatanda, yaşanmışlıqların sizin üçün unutduğunuz əzbər olaraq qaldığını görüb, dərk və hiss edirsiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.12.2023)

Famil Hacısoy, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Portalımızda Habil Yaşarın müsahibələrindən birində “Məncə, kitabın bədəni var, o kağızdan ibarətdir” fikriylə rastlaşdım. Bu, məni də kitaba münasibət barədə fikirimi sizinlə bölüşməyə sövq etdi.

“Sivilizasiya tərəfindən məhv olmaq təhlükəsi ilə qarşı-qarşıya olan sivilizasiyada yaşayırıq.”- (Alman filosofu Fridrix Nitsşe).

Hətta belə olduğu halda, Əsrimiz internet əsri olsa belə, hər bir anımızda aşıb-daşan informasiya bolluğu ilə əhatə olunsaq da, indi çox şeylər əlyetəndə olsa belə, son dövrdə kitaba (mütaliəyə) maraq azalsa da, kitab bazarının biz istədiyimiz səviyyədə olmamasına və kitablar az tirajla dərc olunmasına baxmayaraq belə kitabın cəmiyyətdki yeri, çəkisi bu gün də aktuallığını qoruyub saxlamaqdadır. Kitab həyatdır, təhsildir, mədəniyyətdir, kiçik məkana sığışan böyük cəmiyyətdir. Böyük klassik şairimiz M.Füzuli hələ XVI əsrdə yazırdı:

Nə bilir oxumayan müshəfi-hüsnün şərhin,

Yerə göydən nə üçün endiyini Quranın?

Yazılan əsər, çap edilən kitab öz dövrünün, məxsus olduğu cəmiyyətin müəyyən bir üzüdür. Mövcud cəmiyyətin müəyyən dövrünə insan tərəfindən tutulan güzgüdür kitab.

“İnsanın öz ruhunun gücü ilə yaratdığı və əvəzində təbiətdən heç bir bəxşiş almadığı aləmlərin ən qüdrətlisi kitab dünyasıdır”- Nobel mükafatçısı Alman yazıcısı Herman Hessenin bu fikri təsadüfi deyil. Kitab kəşf olunandan insanın dünyagörüşünün formalaşmasında onun rolu əvəzsizdir, o, övladının gələcəyini düşünən məsuliyyətli valideyn, qayğıkeş və vətənpərvər müəllimdir. Kitab dünən və sabahımızdır, həm də sabahımızın dünənidir kitab. Kitaba laqeyd münasibət bəsləyən cəmiyyət fiziki olaraq mövcud olsa da, ruhən ölüdür desək səhv etmərik. Bu cəmiyyət üzvləri mənəvi dəyərlərdən məhrum olduqları üçün humanizmdən kənar, sevib-sevmək hissinə yad, vətənpərvərlik hissindən uzaq, tamahın nökərinə- maddi nemətlər əsirinə çevrilmiş, şəxsi mənafeyi hər şeydən üstün tutan, hər bir şeyə laqeyd, nə danışdıqlarını dərk etməyən, boş-boş danışan, başqalarını dayanmadan yamsılayan adamlardır.   iyirminci əsrin ən tanınmış sosioloq, filosof və psixoloqlarından biri olan Erix Fromun “İnsan özü üçün” əsərindəki cəmiyyət haqqında aşağıdaki fikirləri bu mənada yerinə düşür:

“Boş söhbətlərdən uzaq olmaq nə qədər faydalıdırsa, eləcə də pis cəmiyyətdən qaçmaq o qədər xeyirlidir. “Pis cəmiyyət” dedikdə, mən yalnız pozğun insanların topluluğun nəzərdə tutmuram – onlarla ünsiyyətdən ona görə qaçmaq lazımdır ki, onların təsiri öldürücü və zərərlidir. Mən həm də Həyatın mənası insanın ona hansı mənanı yükləməsindən asılıdır, başqa bir mənası yoxdur.”

Bu mənada kitab ailə və mühitdən sonra insanın tərbiyəsində başlıca rola malik faktorlardandır. Mütaliəsi zəif kəslər fikrini ifadə etməkdə çətinlik çəkməklə yanaşı, qarşısındakına məhəlli dünyagörüşlü şəxs təsiri bağışlayır. Çox azdan törədiyi kimi, bilirik ki, bəşəriyyət cəmiyyətlərdən, cəmiyyət də fərdlərdən ibarətdir. Əgər cəmiyyəti hər hansı bir evə bənzədəriksə, həmin evin içindəkiləri də fərdlər hesab etmək olar. Evin zəngin olub-olmaması isə mənzil sahiblərindən yəni, cəmiyyətin intellektual təbəqəsindən asılıdır. Kitaba ötəri münasibət cəmiyyətin dar çərçivədə inkişafına gətirib çıxarır. Unutmaq olmaz ki, Alman şair-dramaturqu Yohann Volfqanq Hötenin dediyi kimi “Şərtlər bütün insanları tərbiyə edir, nə edilir-edilsin, onlar dəyişdirilə bilməz.”

 Nəzərə alsaq ki, kitaba münasibət  ruhumuza olan münasibətdir.  Mövcud sosial şəbəkələr bolluğu və imkan genişliyi də kitabı əvəz edə bilmir. Beləki, sosial şəbəkələrin müasir cəmiyyət həyatında önəmli rol oynaması, hər an hər kəsin yanında olması insanları tələskənliyə və hər şeyə ötəri yanaşmağa sövq edir. Bu gün, göründüyü kimi, əvvəllərdə olduğundan fərqli olaraq vəziyyət başqa cürdür. bütün sosial şəbəkələr – whatsapp, instagram, facebook, twitter və s. hamı və hər kəsin üzünə açıqdır. Hətta hər kimsə kənarda dayanmağa cəhd göstərsə belə, onu, istəsə də – istəməsə də, bu aləmə cəlb edəcəklər. Bu məlumat bolluğu və müxtəlifliyi bəzi insanlarda fikir dağınıqlığı və yayınmalar yaradır ki, bu da fərdlərin seçim etmələrində bəzi problemlər əmələ gətirərək onları çaşbaş salır, düşdükləri mühitin qurbanına çevirir.

Diqqəti hər bir kitab məxsus olduğu xalqın dili olduğuna çəksək, görərik ki, sosial şəbəkələrdə Azərbaycan dilinin qayda-qanunlarına bir sıra hallarda əməl olunmur. “Kim necə istəyir, o cür də yazır, kim necə düşünür, o cür də danışır. Rastlaşdığımız bu cür necəgldi yazı və danışıq dilimizi, eləcə də yazılacaq kitabların dilini korlayır. Bu isə kitaba münasibətin göstəricisidir. Unutmaq olmaz ki, dil müqəddəsdir, milli kimlik və mənlik məsələrindəndir. Dilimizi şərəfimiz, namusumuz kimi qorumaq, onu gələcək nəsillərə ötürmək hər bir kəsin qeyd-şərtsiz borcudur. Bu, bir də onun üçün vacibdir ki, bəşəriyyətin gələcəyi mövcud cəmiyyətlərdən asılıdır.

Buradan da göründüyü kimi, mühiti cəmiyyət formalaşdırır. Cəmiyyətsiz mühit və şərait yoxdur.

Başqa bir yerdəsə Alman mütəfəkkiri Höte mühitin şəxsə təsirindən belə yazır:

“Bir insanın düşünmə və hiss etmə tərzi yaranmadan xarici şərtlərin təsiri ilə vəziyyətində böyük dəyişikliyin yaranması qədər onu təhlükə qarşısında qoya biləcək başqa bir şey ola bilməz.” 

Kitablar Sabahın yolçularına zülmət gecənin zil-qaranlığında parlayan tənha ulduzdur. Hər bir fərd özü də bilmədən sabahı haqqında düşünür. Şüuru olan hər kəs sabaha doğru baxır vəə baxmağa çalışır. Lakin hər kəs bu ulduzdan kompas əvəzi istifadə edib o sabaha gedə və orada qala bilməz. Günəşi görmək hər yolçuya nəsib olmur. Bizlərin bugünkü zəruri vəzifələrindən başlıcası müdriklərdən birisi demişkən mövcud cəmiyyət üzvlərini körpəlikdən qabiliyyət və bilik döyüşçüsünə çevirməyi, onları kitaba alışdırmağı bacarmağımızdır. İnsan sabahını müəyyənləşdirməkdən ötrü bəzi zəruri vasitələrdən istifadə etmək gərəkir. İnsan bu vasitələrdən istifadə etməkdən ötrü- bu yolun yolcusu olmaq üçün şəxs olaraq bir sıra vərdişləri özündə aşılamağa yiyələnməlidir. Bu vərdişlərin memarı və bənnası yuxarıda dediyimiz kimi, ilk vaxtlar valideynlər, sonralarsa mövcud mühitin fərdətəsiridir. Valideynin boynuna düşən yüklərdən bir vacibi kitabı övladı kiçik ikən onun ruhunun yarısına çevirə bilməsidir. Övladının ilk müəllimi hər valideyn özüdür. Əsl vətəndaş böyük Hind filosofu Buddanın aşağıdaki kəlamını daim xatırlayaraq unutmamalıdır ki:

“Başqası üçün yandırdığınız şam sizin də yolunuzu işıqlandırar.”

XIX əsrin Rus tənqidçisi V.Belinski,- “Əsl xəzinə yaxşı kitabxanadır”- yazırdısa, bizə görə, hansısa məqamda inkişaf etmiş cəmiyyət zəngin kitabxanadır. Bu baxımdan kitaba yetərincə dəyər verən zəngin cəmiyyətdə- ləl-cəvahirlə dolu xəzinədə müasir dünyagörüşlü, uzaqgörən, mütərəqqi ideyalı, yüksək intellektə malik fərdlərin olması təbiidir. Belə ki, hər bir fərd cəmiyyətin bağrına saplanan bir ruhdur. Bu səviyyəyə nail olmaqdan ötrü fərdlər Öz alovlarında yanmağa hazır olmalıdırlar ki, sönməkdə olarlarsa, küllərindəki öləziməkdə olan közü, qoru üfürərək qığılcıma, onu da alova döndərməklə ruhları təzələnə bilsin. Axı, İnsan ruhunu etdiyi seçimlər müəyyənləşdirir. Modernizm ədəbi cərəyanın görkəmli simalarından olan İngilis yazarı Vircinya Vulf əbəs yerə deməmişdir: “Kitablar ruhun aynasıdır.”

 Kitab eləcə də xalqların dünyagörüşü və daşlaşmış yaddaşıdır. Tarixlər arasında qırılmaz və ən etibarlı körpüdür kitab.  Kitablar dünənin və sabahın elçi daşıdır, Bu daşın üstündə oturmadan heç bir sarayın qapısını açıb ora daxil olmaq mümkün deyil. Herman Hesse kitabın əhəmiyyətini aşağıdaki kimi dəyərləndirərək yazır:

“…əgər hər kimsə kiçik bir məkanda, deyək ki, evdə və ya otaqda, bütün bəşər tarixini bir yerə toplamağa tamah etsə, o öz məqsədinə yalnız bir vasitə ilə – kitabxana yığmaqla çata bilər”.

Son olaraq belə nəticəyə gəlmək olar ki, bütün cəmiyyətlərin dünəni və gələcəyi bugünkü taleyindən asılıdır. Elə buna görə də kitaba nə qədər laqeyd münasibət olsa da, yeni-yeni ixtira və kəşflərin onu vurub aradan çıxaracağına inanmırıq. Gələcəyin dünəninin kitablar vasitəsilə öyrənilməsi fikrimizə bir daha işıq salır.

“Yaxşı kitablar oxumaq keçmiş əsrlərin ağıllı adamları ilə söhbət etmək deməkdir.” (İngilis fizik və riyaziyyatçısı İsaak Nyuton).

İndiki cəmiyyət üzvləri də gələcək nəslin nümayəndələrinin ağıllı həmsöhbətləri olmaq istəyirlərsə, kitaba hörmətlə yanaşaraq onun dəyərdən düşməməsi üçün əlindən gələni etməlidir. Bu məqamda fikrimizi Buddanın digər bir kəlamı ilə tamamlayırıq: 

“Bizi özümüzdən başqa heç kim xilas edə bilməz. Yolu özümüz getməliyik.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.12.2023)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yəqin ki, hər kəs güzgüyə baxanda azı bir dəfə "Kaş həmişə belə cavan qalaydım” deyibdir. Bəs bu dilək gerçək olsaydı, nələr olardı? Bir də belə düşünün. Bunu gerçəkləşdirən bir şeytan olsaydı? Siz öz gözəlliyiniz uğruna ruhunuzu şeytana satardınız?

“Dorian Qreyin portreti”- Oskar Uayld tərəfindən yazılmış bu əsəri oxumamısınızsa, oxumanızı şiddətlə tövsiyə edərdim. Öncəliklə əsəri oxumayanlardan verəcəyim spoilerlərə görə üzr istəyirəm:

Əsər insanların mənfəətləri, istək və arzuları üçün hər şeyi gözə ala biləcək canlılar olduğunu göstərən bir nümunədir. Əsərin əsas 3qəhrəmanı var ki, bunlar Dorian Qrey, onun gözəlliyini kəşf edən möhtəşəm sənətkar- rəssam Bezil və hekayəni tamamilə dəyişən Henri. 

Bezil Dorianla təsadüfən tanış olur və onun yaraşığı qarşısında təəccübünü gizlədə bilmir. Onun portretini çəkmək qərarına gəlir və bunun üçün Dorianla razılaşır. Yaxın dostu Henrini də bu ərəfədə evinə dəvət edir və beləcə hadisələrin axışı başlayır. Bezilin Henriyə dəfələrlə tapşırığı- Xahiş edirəm, onun gözəlliyini və məsumluğunu pozma- olur. Dorian gənc, məsum, dünya üçün gözəllik abidəsi sayılacaq yeniyetmə bir oğlan idi. İşlər tam da Bezilin təxmin etdiyi kimi davam edir. O portreti çəkərkən Henri Dorianı tamamilə təsiri altına alır. İndiyə qədər öz gözəlliyinin fərqində belə olmayan Dorian artıq özünə pərəstiş edir, öz gözəlliyindən, gəncliyindən və gələcəkdə qırışacaq üzünün qorxusundan başqa bir şey düşünməz olur. Portret bitir, Dorian portretdə öz əksini gördükdə, onun bu qədər qüsursuz olduğunun fərqinə vardıqda hiddətlənir, qəzəblənir. Çünki o qocalacaqdı, lakin portreti bir ömür gənc qalacaqdı.

Və o sehrli kəlmələri dodaqları arasından buraxır:

"Kaş mənim yerimə bu portret qocalaydı..."

Dorianın duası qəbul olunur. İllər keçsə də, özü gənc qalır, portretdə təsvir olunan üz qocalır. Bəs niyə?

Həyat elə bir dövrandır ki, bizi yaşlandıran yaşadıqlarımızdır. Pisiylə, yaxşısıyla, günah və savablarıyla var olur bu dünyada hər bir insan. Dorian da bunu gec də olsa anlayır. O bir yandan cavan qalmanın sevincini yaşayarkən, bir yandan da portretin üzündəki qırışlardan məyus olur. Çünki anlayır ki, portretin getdikcə qocalmasına səbəb onun etdiyi pisliklərdir. 

Bunu anlasa da geriyə qayıda, nəyisə dəyişə bilmir, çünki sozün əsl mənasında o artıq şeytanın-Henrinin nəzarətindədir.

Dorian bir çox gənc qızın həyatında geridönülməz izlər buraxır, dostlarına mənfi təsir göstərməyə başlayır. İllər keçir, artıq heç kəs onun məsumluğu və gözəlliyindən danışmır, hamı onun necə axmaq, necə yalançı və güvənilməz biri olduğunu deyir. 

Dorianın gözəlliyini ilk kəşf edən Bezil isə olanlara inana bilmir və Dorianı öz kimliyinə qaytarmaq istəyir. Onun bu cavanlığının sirrini bilsə də, qəbul edə bilmir və öz tanıdığı saf gənc oğlanı yenidən görmək istəyir. Dorian ilk dəfə portretin son halını ona göstərir və bu olanlardan portreti və Bezili günahlandırmağa başlayır. Düşünür ki, əslində Bezili tanımasa nə portret olacaqdı, nə bunları yaşayacaqdı. Və bu da Bezilin ölümü. Dorian artıq həm də bir qatildir...

Əsərin sonlarına doğru Dorian artıq Henrinin təsirindən çıxmağa başlasa da hər şey gec idi. O, portretdən, keçmişindən, günahlarından qurtulmaq istəyir. Bir bıçaqla portreti məhv edir və düşünür ki, bununla hər şey bitəcək. Elə də olur. Dorianın həyatı bitir və onunla birgə yaşanılan hər şey də geridə qalır... Otağa daxil olan xidmətçilər yerdə yatan qoca adamı və divardan asılmış gənc Dorianın portretini görür. Dorian portreti yox, öz günahlarını yola salır bu dünyadan. 

Biz insanlar səhvsiz doğuluruq, lakin səhvsiz ölə bilmirik. Üzümüzdəki hər cizgi, hər qırış keçmiş addımlarımızdan xatirə qalır bizə. Kećmişi məhv etmək, yox etmək demək, əslində elə özümüzü bu dünyadan silmək, yox etmək deməkdir. Əslində Dorian səhv etmiş olsa da, bir yandan onun gəncliyinə bağışlamaq olardı bu səhvi. Henrinin fəlsəfik-şeytani fikirləri onun ağlını başından almışdı. Bəs Bezili nəyə görə örnək almırdı? Kitabda Henrinin dilindən deyilir ki, əsl sənət insanları hər zaman daha sakit və maraqsızdır. Çünki onların tam fərqli və öz dünyaları var. Əgər bir insan çox maraqlı gəlirsə demək ya çox ağıllıdır, ya da çox ağılsız. Elə indilərdə də ətrafda diqqət çəkən, çox maraqlı, fərqli danışan, hətta "necə də intellektualdır, o çox bilir, mən onun qədər bilmirəm" dedirdəcək dərəcədə özgüvənli insanlar çıxır qarşımıza. Amma ehtiyatlı olun. O Henridirsə və siz də onun Dorianı olacaqzınızsa? 

Əsər şeytanla insani münasibətləri özündə  birləşdirsə də, dini əsər deyil. Daha çox fəlsəfi fikirlərin ünvanıdır. Oxuduqdan sonra yazıçı haqda da araşdırmanızı tövsiyə edərdim, çünki sizə olduqca maraqlı gələcəyinə tam əminəm.  

İndidən xoş mütaliələr.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.12.2023)

Çox vaxt jurnalist müsahibindən söz ala bilmir. Necə edəsən ki, müsahibin danışsın? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış tənqidçi Əsəd Cahangirlə “Ustad dərsləri” rubrikasını təqdim edir. Burada Əsəd Cahangirin müxtəlif illərdə götürdüyü ən maraqlı müsahibələr tarixi ardıcıllıqla təqdim olunur. 

Müsahiblərdən rəhmətə gedəni də var, fəaliyyətini davam etdirəni də.

Növbəti müsahib müğənni Gülyanaq Məmmədovadır. Ondan müsahibə1998-ci ilin mayında götürülüb.

“MÜĞƏNNİDƏ CƏNGAVƏRLİK OLMALIDIR”

Müsahibimiz Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrının solisti, gənc müğənni Gülyanaq Məmmədovadır.

-        Gülyanaq xanım,  deyilənlərə görə, sənətə gəlişiniz təsadüfi olub...

-        Mən uşaqlıqdan bacım Gülyazla birlikdə müxtəlif müsabiqələrdə iştirak etmişəm, musiqini sevmişəm. Bu istək, bu arzu məni müğənni edib.

-        Uşaqlıq illərinizi xatırlayanda hansı hissləri keçirirsiniz?

-        Adam istəyir ki, quş olub, qanad açıb o illərə qayıtsın.

-        Sizin geyiminiz, səhnə davranışınız, ifa tərziniz Zeynəb Xanlarovanın gənclik illərini xatırladır. Ona bənzəmək istəyirsiniz?

-        Zeynəb xanım dünya miqyaslı müğənni, hamımızın fəxri və sevimlisidir. Buna baxmayaraq, əgər ona bənzəyirəmsə, bilə-bilə eləmirəm. Bir dəfə konsertlərdən birində ifamı dinləyən Zeynəb xanım məni axtarıb tapdı, üzümdən öpdü. Sonra Gülyaza deyib ki, Gülyanağa baxanda səhnəyə ilk gəldiyim illəri xatırlayıram. Zeynəb xanıma bənzəmək böyük bir fəxr olsa da, mən bir müğənni kimi özüm olmaq istəyirəm.

-        İstedad elə ilk addımlarını atan kimi paxıllıqla, qibtəylə və bunların doğurduğu maneələrlə rastlaşır. Özünüzə qarşı belə halları hiss etmisinizmi?

-        Bəlkə də, mənə qarşı qərəz göstərənlər var. Amma mən heç kəsə paxıllıq etmədiyimdən, heç kəsdən açıq-aşkar pis münasibət hiss etməmişəm.

-        Siz bütün varlığınızla sanki Leyli rolu üçün doğulmusunuz: geniş diapazonlu səs, incə texnika, miniatür sifət cizgiləri və zərif qamətinizlə, elə bil ki, bu obraz üstünüzə biçilib. Nə əcəb, indiyədək Opera səhnəsində sizi görmürük?

-        Özümü xoşbəxt hesab edirəm ki, bacım Gülyaz Leylini oynayır. Özümün də belə arzum var, amma istəyirəm ki, hazırda ikinci kursunda oxuduğum aktyorluq fakültəsini bitirəndən sonra Opera səhnəsində özümü sınayım.

-        Heç sizi bu rola dəvət ediblər?

-        Hər dəfə Gülyazın yanına gedəndə Opera Teatrının baş rejissoru Hafiz Quliyev mənə deyir ki, nə vaxt gəlirsən bizim teatra? Sonra səs-küy qalxır ki, guya məni Leyli roluna dəvət ediblər. Bəzən məni Gülyazla dəyişik salıb, konsertlərdə Leyli rolunun ifaçısı kimi təqdim edirlər.

-        Bəs, həyatda necə, Leyli olmusunuzmu?

-        Bəlkə də olmuşam, nə deyim...

-        Kinoya dəvət almamısınız?

-        İki il əvvəl “Leyli və Məcnun” film operasına həm Gülyazı, həm də məni dəvət etdilər. Gülyazın səsi ilə rolu mən oynamalı idim. Amma Gülyaz xəstə olduğundan bu arzu baş tutmadı. Leyli gözəl müğənnimiz Qəndab Quliyevanın səsi ilə canlandırıldı. Mən çəkilişdən imtina etməli oldum.

-        Elə niyə?

-        Mən ancaq bacıma görə çəkilişə razı olmuşdum. Bir də ki mən də bir müğənniyəm. Gülxar xanım Həsənova çox böyük zəhmət çəkib, məni Leylinin ifasına hazırlamışdı. Amma dedilər ki, Leyli rolu ancaq Opera solistlərindən birinin ifasında səslənməlidir.

-        İdeal saydığınız müğənnilər varmı?

-        Hörmət etdiyim sənətkarlar var: Şövkət Ələkbərova, Rübabə Muradova, Rəşid Behbudov. Hazırda mən Rəşid Behbudovun adını daşıyan Mahnı Teatrının solistiyəm.

-        Mahnı Teatrına gəlişiniz necə oldu?

-        Məndən əvvəl burada Gülyaz solist idi. Mən Asəf Zeynallı adına Musiqi məktəbinin birinci kursunda oxuyanda onu Opera teatrına dəvət etdilər. Gülyaz məni gətirdi Mahnı Teatrına.

-        Şərq ölkəsində müsəlman mühitində qadının müğənni olması o qədər də sadə iş deyil. Bu baxımdan nə kimi çətinlikləriniz olub?

-        Müğənninin gərək bir qulağı həmişə kar ola. Bədii rəhbərimiz Kamil Vəzirov həmişə deyir ki, müğənninin şöhrəti artdıqca onun haqqında gəzən söz-söhbətlər də artır.

-        Sizi konsertlərdə bəzən zarafatla  “Hüseynova bacıları” kimi təqdim edirlər.

-        Bu ideya ilk dəfə Kamil müəllimin ağlına gəlib, Xalq artisti Ələddin Abbasovun yubileyində. Sonra Ağasadıq Gəraybəylinin yubileyində də bu zarafatdan istifadə olundu. Əvvəllər bizi gülmək tuturdu, oxuya bilmirdik. Amma çox yaxşı qarşılandı. Məncə, bu, təsadüfi deyil. “Bəxtiyar” filmində baş rolu Rəşid Behbudov oynayıb və onun adını daşıyan teatr hər ikimizin sənət taleyi ilə bağlıdır. Duetlərimizdən sonra bizi çoxları əkiz hesab edirdi.

-        Siz əkiz olmasanız da, əkizlər bürcü altında doğulmusunuz. Astroloqlar əkizləri iti ağıllı, hazırcavab, tələskən, narahat, bir az da eqoist hesab edirlər. Yanılmırlar ki?

-        Çoxu düz gəlir. Şeir də yazıram,  gözəl xörək bişirirəm, əsəbləşməyim də var.

-        Şeirlərinizdən birini deyə bilərsinizmi?

-        İstəmirəm, utanıram. Amma doqquz yaşım olanda şeir üzrə respublika müsabiqəsinin qalibi olmuşam. Sevdayə adlı bir həmyerlim mənə şeir yazmışdı, o yadımdadır:

Hələ sənin yaşın azdır,

İstedadın tükənməzdir.

Nə qədər ki, ömrün vardır,

Oxu, oyna, sən Gülyanaq,

Vətənini sev, Gülyanaq.

-        Sevdayənin oxumaq barədə məsləhətinə əməl edirsiniz. Oynamaq barədə məsləhətinə aktyorluq fakültəsini bitirəndən sonra əməl edəcəksiniz. Bəs, vətəni necə, sevirsinizmi?

-        Azərbaycandan bircə ay kənarda olanda darıxdığımdan bilmirəm ki, nə edəm?

-        Xaricdə qastrolda olursunuzmu?

-        İki dədə İsveçdə olmuşam. Dünya mahnı festivalına getmişdik. Qırx  ölkənin iştirak etdiyi bu festivalda ən böyük uğuru biz qazandıq. Misirdə “Azərbaycan günləri”nə dəvət olunmuşam.

-        Deyirlər ki, Vətən insanın doğulduğu yerdən, dünyaya göz açdığı kənddən başlanır.

-        Şəkinin kiçik Dəhnə kəndində doğulmuşam. Fikrim var ki, kəndimizdə konsert proqramları ilə çıxış edəm.

-        Həmkəndliləriniz sizi toylara dəvət edirmi?

-        Çox… amma getmirəm. Birinə getsəm, gərək hamısının təklifini qəbul edəm. Heç kəsin qəlbini qırmaq istəmirəm.

-        Ümumiyyətlə, toylara gedirsiniz?

-        Məcbur qalıb gedirəm. Cüzi məvaciblə dolanmaq olmur. Son vaxtlar məni toylara Gülyazla birgə dəvət edirlər. Toyda xaltura etməyi sevmirəm. müğənni harada olursa olsun, öz sənətini nümayiş etdirməlidir.

-        Televiziyaya niyə az çıxırsınız?

-        Çox çıxıb tamaşaçını bezdirmək istəmirəm. Az olsun, yaxşı olsun.

-        “Az olsun, yaxşı olsun” Leninin əsərinin adıdır. Deyəsən, güclü Leninçi olmusunuz?

-        (gülür) Uşaq vaxtı o qədər əzbərlədirdilər ki:

Lenin baba sağ olsun,

Dörd tərəfi bağ olsun.

-        Saçlarınızı niyə son dəbdə kəsdirmirsiniz?

-        Uzun saçlardan xoşum gəlir. Gözəllik sadəlikdədir.

-        Özünüzü gözəl hesab edirsiniz?

-        Deyirlər ki, gözələm. Əhəmiyyət vermirəm. İnsanın gərək daxili aləmi gözəl olsun.

-        Əgər belə sadə təbiətlisinizsə, bəs, niyə müsahibə vermək üçün məni uzun müddət get-gələ saldınız?

-        Qəzetlərdən küsmüşdüm.

-        Qəzet müğənniyə nəsə verir?

-        Müğənni bütün taleyini qəzetə açır.

-        Bacınızın paxıllığını çəkmisiniz?

-        Yaxşı oxuyanda çəkirəm, pis oxuyanda isə acığım tutur.

-        Duet oxuyanda bir-birinizə üstün gəlməyə çalışırsınızmı?

-        Bəli. Kamil müəllim həmişə bizə öyrədir ki, sənətdə bacı olduğunuzu unudun, yarışa girin. Müğənnidə gərək cəngavərlik olsun. Amma bizim uğurumuz da, uğursuzluğumuz da birliyimizdədir. Tək mən özümü göstərməklə bir şey çıxmaz.

-        Təsəvvür edin ki, sehrli xalçaya minib gələcəyə gedirsiniz. Geri dönməyəcəksiniz. Özünüzlə yalnız bir şey götürməyə icazə verirlər. Nəyi götürərdiniz?

-        Mən çox şeyi özümlə aparmaq istəyərdim. İcazə verməsələr, getməzdim.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.12.2023)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şəki məsəli: əlindən bir iş gəlmirsə, ha onda işlə. 

Fransızlar deyirlər ki, hansı kişi restoranda hesabı verərkən qadınla hesabı bölüşürsə, demək o, hecə qadınla yatağı bölüşmək fikrində deyil. 

Rusiyada yumurta qıtlığı yaranıb. Buna görə də bəzi hakimiyyətpərəst media vəziyyəti düzəltmək üçün hey yumurtanın ziyanından bəhs etməkdədir.

Bu arada müstəqil media da yazır ki, ölkədə pul qıtlığı da sürətlə artır, tezliklə pulun ziyanı gündəmə gələcək. 

Konfutsi sağ olsaydı deyərdi: Eyni zamanda iki stulda əyləşmək qeyri mümkündür. Xüsusən də, bu stullar “zanitdirsə”…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.12.2027)

“Ədibin Evi” tərəfindən təşkil edilən Mir Cəlal adına III Hekayə Müsabiqəsinin nəticələrinə əsasən əməkdaşımız Jalə İslamın “Gizlənqaç” hekayəsi Teas Press Nəşriyyat Evində hazırlanan antologiyaya daxil edilmişdir. Kitab yaxın zamanda çap olunacaq. Həmin hekayəni sizlərə təqdim edirik.

Əkdim noxud,  

Çıxdı söyüd 

Yarpağıdır 

Şa-ba-lıd.                        

Anamın mən hələ uşaq ikən tez-tez dediyi bir cümlə var idi; “Xoşbəxtliyi mənə şaxtalı bir qış günü qaranquşlar öz qanadları arasında ərmağan gətirmişdilər”. Bu cümləni söyləyərkən gözlərindəki mülayim ifadə də elə bil soyuqdan qorunan adamın qat-qat yorğana bürünməsi kimi min cür təlatümə bürünür, ən sonda isə ruhunun istiliyi sırsıra bağlamış göz bəbəklərini nəmləndirirdi. Həmin vaxtlar yazıq qadını dinləmək və susmaq necə də asan idi, indi onu anlamağa çalışarkən sərf etdiyim bütün zaman özümü özümə yad edir.

-Vüqar, oğlum, aşağı enmək üçün məni gözlə. Keçən dəfəki kimi yıxıla bilərsən.

Kasıblığın üzü qara olsun, bizim evin damından birinci mərtəbəsinə enərkən istifadə etdiyimiz nərdivan üstdən aşağı baxanda adamın gözünü qaraldır, bu da azmış kimi taxtası artıq çürümüşdü. Əslində, həddi-büluğa çatmış biri üçün bu nərdivanla enmək su içmək qədər asan idi, lakin mənim kimi iki qolu olmayan biri üçün eyni fikirləri söyləmək çox çətindir. Bu halım ilə evin damında qalmağım biraz qəribə səslənə bilər, fəqət öz evimdə gözlərdən uzaq bir həyat yaşamaq üçün daha mükəmməl bir seçim şansım yox idi.

-Bu dəfə alındı, ana. Özüm enməyi bacardım.

-Ay bala, vallah sənə söz başa salmaq mümkünsüzdür. Nə qədər dil tökürəm, xeyri yoxdur. Özünü düşünmürsən, heç olmasa barı məni düşün. Yıxılsaydın, nə olardı?!

-Narahat olmayın, Nazilə sultan, yıxılsam belə bu ilk dəfə olmayacaqdı. Həm mən doqquz canlıyam, pisə bir şey olmaz. Uzaq başı geriyə dörd canım qalacaqdı.

- Əsəbləşdirmə məni! Sən yıxılmağınla deyil, bu sözlərinlə mənim axırıma çıxacaqsan.

Bu evdə yalnız anam ilə bütün şıltaqlığımla danışarkən özümü sonsuz bir sevginin bəhrəsi kimi hiss edir, içimə kök salan dərin kədərin yerini sevincə kirayə verdiyinin şahidi olurdum. Amma kirayə....Allah ona iki qolu olmayan bir körpə nəsib etsə belə, ruhunda qopan səssiz çırpınışlar bir cümləni dillərinə əzbər etmişdilər; “Eybi yox, onun qolları mən olaram ”.

Kiçik otağımın tavanında yerləşən pəncərədən buludları müşahidə edərkən özümü heç vaxt reallaşmayacaq xəyal dünyamın içində tapırdım. Gah lay-lay, gah da topa-topa hərəkət edən buludlar beş mövsümlük teleserialdan, hətta atamın gözlərini bir an belə olsun ayırmadan baxdığı iqtisadiyyat, siyasət, ölkə gündəmi xəbərlərindən qat-qat həyəcanlı və maraqlı idi. Əlbəttə, buludlar nə ölkənin bir yerlərində uğur qazanan gənc nəslin sərgüzəştlərindən, nə də bir-birini qətlə yetirən ailə faciələrindən bəhs edirdi, amma bütün bunlara baxmayaraq məni özünə valeh edirdi. Nazim kişi yenə televizorun səsini sonuna qədər qaldırmışdı. Xeyr, xeyr atamın qulaqları yaxşı eşidir. Sadəcə bu hərəkətləri diqqət çəkmək üçün etdiyini hamımız bilirdik. Elə bu anda qonşuda Fərman dayının nəvələri arasında  çizgi filminə baxmaq üstündə dava idi. Yazıq Fərman dayı nəvələrinin əlindən heç xəbərlərə baxmağa fürsət tapa bilmirdi. Bəzən atam ilə qürur duyurdum. Deyirdim ki, kişi əcəb edir. Camaat arvadlarının seriallarının, nəvələrinin çizgi filmlərinin əlindən heç gündəmimizi izləməyə fürsət tapmır. Bəs bu məlumatları biri izləyib hər kəsi xəbərdar etməlidir, ya yox?!

Özüm də bilirdim ki, sərf etdiyim bütün bu kinayəli ifadələr əsassızdır. Artıq bir nöqtədə dayanıb atama haqq verməyi bacarmalıyam. Axı onun da etinasız surətinin altında yaşamaq istəyib, yaşaya bilmədiyi xəyallarının yükü yatır. Əlbəttə, o da istəyərdi ki, sinif yoldaşı, qonşusu Fərrux dayı kimi nəvələrinin əhatəsində öz həyatını başa vursun. Təqaüdə çıxaraq, işləyən, zəhmət çəkən oğluna baxıb hər an fəxr etsin. Lakin bütün bunların qarşılığında arzu etdiklərini ona verəcək dağ kimi oğlu yox idi. Onun oğlu öz atasından nəzakətli baxışlarını ovuc açmadan dilənirdi…. Onun oğlu atasını əli-qolu olmayan televizordan qısqanacaq qədər aciz biri idi…, maraqlı baxışların bir gün ona doğru tuşlanacağı ümidi ilə yaşayan bir aciz…

Biz atamla həmişə gizlən qaç oynayardıq, amma o gözlərini yummazdı, sadəcə mən gizlənərdim…

Həmin gün anamın həddindən artıq gərgin olduğunun fərqində idim. Sanki atama nəsə söyləmək istəyirdi. Nəhayət, gücünü topladı və vəziyyəti danışmağa başladı:

-Nazim kişi, xalam rəhmətə gedib. Özün də bilirsən ki, bizə çox köməyi dəyib, əl uzadıb. Əgər bu gün çox önəmli bir işin yoxdursa, birlikdə getməyimiz yaxşı olardı. Yol bir az uzaq olduğu üçün orada gecələməliyik.

Atam həmişəki kimi gözlərini televizordan ayırmırdı. Anamın söylədiklərinə qarşılıq heç nə deməmişdi. O sanki gizlənqaç oyununda gözlərini yuman mətə kimi içindən sayaraq mənim gizlənməyimi gözləyirdi. Onun məndən əks istiqamətə nəzər salan gözləri isə mənə bir cümləni pıçıldayırdı: “Mən sayıram, sən gizlən”. Mən isə oyun yoldaşımdan bu cümləni eşidərək özümü oyun meydançasının ən qaranlıq qucağına atırdım. Bizim oyunun qaydası təmamilə fərqli idi, çünki onun sayıb qurtarmağa niyyəti yox idi. Eyni zamanda məni axtarmaq üçün bir addım belə atmırdı.

Məsələnin rahat bir şəkildə həll olunmasını istədiyim üçün otaqdan çıxmalı oldum. Mənim otaqdan çıxmağıma çox az qalmış atam dilləndi:

-Get Fərmana de, bu gün oğlunun yanında qalsın!

-Baş üstə, Nazim kişi.

O gün iyirmi beş illik həyatımda ikinci dəfə idi ki, tək qalırdım. Əslində, birincini saymıram, çünki uşaq idim. Həmin gün sadəcə düşünməklə məşğul idim. Beynimdə bir sual məni dayanmadan narahat edirdi: Görəsən, valideyn dəstəyini öz həyatımda sonuna qədər hiss etsə idim, həyata indi olduğu kimi bağlı qapılar arxasındanmı baxacaqdım, yoxsa öz gücümü toplayaraq bütün çətinliklərin öhtəsindən gəlib mübarizəmi aparacaqdım? 

-Necəsən, yaraşıqlı oğlan? Kefindən, əhvalından danış görək.

-Şükür, Fərman dayı, həmişəki kimiyəm. Sənin kefin-əhvalın necədir?

- Yaxşı olasan, ay bala. Təki övladlarımız, sizlər yaxşı olun. 

-Var ol, Fərman dayı!

-Mənə bax, qadan alım, mənə görə narahat olma. Əgər yatmaq istəsən yat, mən başımı bir təhər qataram.

-Hələ tezdir, Fərman dayı. Birazdan yataram. Məni çox vaxt atamla birlikdə televizora baxarkən divanda yuxu tutur. Onun xəbər izahları çox möhtəşəmdir, adama lay-lay kimi təsir bağışlayır.

-Səni çox yaşa, oğlum. Bəs niyə bayaqdan demirsən televizoru açaq, ölkə gündəmindən xəbər tutaq?!

-Buyur, Fərman dayı. O nə sözdür deyirsən?!Öz evin kimi, istədiyini edə bilərsən.

-Bilirsən, oğul, məni qınama. Bizimkilərin əlindən macal tapa bilmirəm, ona görə də bu gün şansımdan sona qədər istifadə edəcəyəm.

-Kef elə, Fərman dayı!

Mən sanki yağışdan çıxıb, yağmura düşmüşdüm. Deyəsən, problem atamda deyil, əsas problem televizorda imiş. Artıq əmin idim, bu televizorda nəsə şeytan tükü var idi. Fərman dayı atamdan betər idi. Kişi hər xəbərə ayrı cür coşurdu:

- Xəbərlər adamın qanını qaraldır. Yağış da vaxt tapmayıb, deyib ki, sabah yağım. Bilmir ki, Fərman kişi kərəntəsini biçin yerində qoyub gəlib. Hələ sən bir bu xəbərə fikir ver.  Heç adam da qonşusunun evini qarət edər?! Eh, təmiz əsəbləşdim.

-Əsəbləşmə, Fərman dayı. Belə düşün: “Bütün bunlar olmalı imiş ki, olub”.

-Uzun ömrün olsun, mənim balam. Sən bütün bunlar haqqında düşünmə. Yorulmamısan ki?

-Bir az yorulmuşam, Fərman dayı. Əgər sən də yorulmusansa, yatsaq heç pis olmaz.

-Əlbəttə, mənim balam. Mən də biçindən gəlmişəm, çox yorğunam. Gəl elə hazırlaşıb yataq.

İndi atam məndən uzaqda olsa da, mənim qulaqlarım onun qəlbinin tərəddüd dolu titrəyişlərini eşidirdi. Əmin idim ki, o hər nə qədər saymağa davam etsə də, hər saydan sonra ruhunda dərin bir susqunluq yaranırdı. Əmin idim ki, o bir gün mənim gizləndiyim yeri tapmadığı zaman qorxaraq, həyəcanlı bir şəkildə məni səsləyəcək:

-Alma desəm, gəl, armud desəm, gəlmə.

Günün yorğunluğuna əsasən rahat yatacağımı düşünsəm də, gecə mənim üçün elə də rahat keçmədi. Qəribə yuxular, bədənimə hökm edən qorxu hissi həmin gecə bir an belə olsun məni tərk etmədi. Elə bil daxili bir qüvvə məni oyanmağa sövq edirdi. Təbii ki, bu qüvvə çox keçmədən məqsədinə nail olmuşdu. İlk öncə düşündüm ki, hər halda öz yerimdə yatmadığım üçün canım rahatlıq tapmır. Lakin hissləri qüvvətli biri olduğumu haradan bilə bilərdim ki?! 

Deyəsən, o gecəni narahat keçirən sadəcə mən deyildim, Fərman dayı da yata bilməmişdi. Dolanıb dururdu. Evin içində hər yeri bir-bir qarışdıraraq böyük təşvişlə itmiş əşyasını axtarırdı. Hələ mənim oyanmağımın fərqində belə deyildi. Baxmayaraq ki, bu vəziyyət getdikcə çox qəribə bir hal alırdı, amma mən hələ də onun haqqında bacardığım qədər yaxşı düşünməyə çalışırdım. Bu adam mətbəxin bütün siyirmələrini, anamın səliqə ilə topladığı yorğan-döşəyin arasını, xülasə, qonaq olan birinin əl atmayacağı hər yerə əl atırdı. Həmin an anladım ki, düşüncələrim yanılmaqda haqqlıdır. Bu adam göründüyü qədər səmimi deyil, ikiüzlüdür. Bütün bu axtarışlar nəticəsində əldə etdiyi qənimət anamın iki qızıl bilərziyi idi.

-Eh Nazim kişi, nə bədxərc kişi imişsən. Qazandığın bütün pulları, görəsən, hara,  hara xərcləyirsən? Nəvən yoxdur şirniquş alasan, oğlun isə evlərdən iraq..., amma bu xarabada kor qəpiyin də yoxdur. Bir bu iki bilərzikdir, o da sənin deyil, arvadınındır. Baxmayaraq ki, mən belə xəyal etməmişdim, lakin Allah bərəkət versin deməkdən başqa bir çarəm yoxdur. Ən azından bu iki bilərziyi satsam, oğlumun dükana olan borcunu bağlaya biləcəyəm. Qalır bir Dəli Kamandara olan borcumuz, onu da həll etmək üçün bir çarə taparam.

-Kamandara olan borcunu ödəmək üçün bizim televizor bəs edər, Fərman dayı?

Fərman dayı öz nəfsi ilə söhbətindən mənim ona yaxınlaşmağımı belə hiss etməmişdi.

-Nə?!

-Deyirəm ki, bizim televizoru satsan, borcunu təmiz bağlaya bilirsən?

-Sən nələr söyləyirsən, oğlum? Mənim heç kimə borcum yoxdur. Ayrıca olsa belə, niyə sizin malınızla ödəyim?

-Mənə də elə o maraqlıdır, çox doğru mövqeyə toxundun. Məsələn, elə indi o bilərziklər niyə sənin əlindədir?

-Oğlum, bunları yerdən tapdım, hətta...

-Fərman dayı, xahiş edirəm, artıq yalan danışma. Çox güman, son çırpınışlarının faydasız olduğunun sən də fərqindəsən. Amma çox ağıllı biri olduğunu söyləmək istəyirəm. Həqiqətən də qarət üçün çox gözəl bir vaxt seçmisən.

-Məcbur qaldım, vallah məcbur qaldım!

-Özünü çox sıxma, olmalı imiş ki, oldu! Qəbul edirəm bu saat evimi talan etsələr, onlara mane olacaq taqətim yoxdur, lakin çox yaxşı bilirəm ki, sənin nəfsinə mane olacaq qədər mənəviyyatın var.

Fərman dayının gözlərindəki peşimançılığı bariz görə bilirdim. Doğru fikirləşmişdim, əlindəki qənimətləri özü ilə aparacaq qədər mənəviyyatsız deyildi. Və...mənimlə qalmağa da artıq üzü yox idi.

-Səndən son bir xahiş edə bilərəm, Fərman dayı?

-......

-Gedərkən bizim televizoru da özün ilə apara bilərsən?

-Necə?

- Bu mənim sənə hədiyyəmdir. Ev əhlinin əlindən rahat televizora baxa bilmədiyini söyləmişdin. Əgər səndən nəsə soruşsalar, Nazim kişi özünə yeni televizor aldı, köhnəni isə məni hədiyyə etdi deyərsən.

Alma!

Səhər saat 11:00.

 Anamla, atam evə  yenicə çatmışdı. Anam təbii ki, bir gün ayrı qaldığı oğluna doğru həsrətlə qaçarkən, atam bir vaxtlar televizor olan həmin istiqamətdən gözlərini çəkmirdi. Lakin atam bir az sonra susqun oğlunun ona həyatının ilk zarafatını edəcəyini haradan bilə bilərdi ki?!

Səssizcə otağın bir zamanlar televizorumuz yerləşən həmin istiqamətinə doğru addımlayaraq atam üçün günün ən son xəbərini səsləndirdim:

-SON XƏBƏR!

Hörmətli tamaşaçılar, gecə saatlarında  Nazim kişinin evi qarət olunub. Naməlum şəxs və ya şəxslər evə daxil olaraq ev sahibinə məxsus televizoru oğurlayıblar. Zərərçəkənin həmin gecə evdə olmadığı və evdə sadəcə  şikəst oğlunun olduğu qeydə alınmışdır. Təqsirkarın gəncə xəsarət yetirmədiyi müəyyən olunmuşdur. Hadisə ilə bağlı araşdırma aparılır!

Elə məhz həmin an atamla göz-gözə gəldik. Onun gözləri mənə səssizcə pıçıldayırdı, -“ALMA”.

-Nazilə, get Fərmana de, gəlsin televizorun pultunu da götürsün. Artıq bizim ehtiyacımız yoxdur!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.12.2023)