Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu ilə “Ulduz" jurnalı “Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının media dəstəyi ilə görkəmli qələm ustası, Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anarın 85 illik yubileyinə həsr edilmiş, yaşı 35-dək gənc yazarlar arasında hekayə müsabiqəsi keçirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, ölkədə gənc nasirlərin nəsr nümunələrinin daha da püxtələşməsinə xidmət edən, mövzu seçimi sərbəst olan müsabiqədə Münsiflər tərəfindən 8 finalçı müəyyənləşib. Finalçıların adları öncəki günlərdə açıqlanıb və finalçılar aşağıdakılardır:

Elay İsmayılov;

Xanbala Mahmudov;

Cavid Babayev;

Orxan Cuvarlı;

Bəşir Niftəliyev;

Şəhriyar Bəhmənov;

Səma Quliyeva;

Pərviz Əlyaroğlu.

Qalib və mükafatçıların adlarını isə Münsiflər Heyəti bu gün bəyan edib.

Beləliklə:

HƏVƏSLINDİRİCİ YERLƏR

Bəşir Niftəliyev, 

Səma Quliyeva

3-CÜ YER

Xan Abdulla

2-Cİ YER

Orxan Cuvarlı

1-Cİ YER

Cavid Babayev

Mükafatlandırma mərasimi barədə əlavə məlumat veriləcək. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.01.2024)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Yeni təqvim ilinin ilk ayının yarısını geridə qoymuşuq. Təqvim illərinin ilk aylarımı sürətli keçir yoxsa bu, mənə belə gəlir? - bilmirəm. Bilirəm, bizdən daha çox il qarşılsmış, aylar yola salmış böyüklər, ömrün hələ ilk ilini, ayını yaşayan körpələrimiz var. Şair necə deyir? - 

“Bir adam yol gedir bizdən qabaqda, 

Amma birisi də bizdən sonra var”…

Bizdən öncələrdən “Uzun, incə bir yolda” yürüyənlərə sayğılar yetirir, bizdən sonrakılara “qayım-qədəm”lər diləyirəm. 

Böyüklü-kiçikli, cavan-cumrulu hamımız - bir ölkənin vətəndaşları olan biz azərbaycanlılar Yer üzünün dörd yanına yayılmış həmvətənlərimizlə (Azərbaycanın uğurunu öz uğuru, kədərini öz kədəri bilən qardaşlarımızla!) birgə yeni təqvim ilinə daha əzmlə başlamışıq. Əzmlə başlamaq nəyi ifadə edir yaxud öncəki illərin başlanması ilə bu ilin nə fərqi? 

Ötən təqvim ilinin sonlarında Qarabağda ərazi bütünlüyümüzü, suverenliyimizi tam bərpa etməyimiz

bizim bu ilə əzmlə başlamığımızı şərtləndirir. Yəni o əzmin, qürurun xumarında deyilik, şərəf və sorumluluğunun fərqindəyik. 2020-ci ildə Şuşada bayraq ucaldan Mübarək Əl - Dəmir Yumruq, Polad iradə, Cəsur Ürək və Dərin Dövlət Ağlının üzvi birliyi olmasaydı, bu gün elə Şuşadaca arxayınlaşa, tənbəlləşərdik… 

Şuşanın qurtuluşu kimi fövqəladə böyük hadisədən sonra orada dayanıb-durmamaq özü bir mübarək araşdırma mövzusudur. Hərçənd, öz şanlı ordusu ilə Şuşaya bayraq sancmış Ali Baş Komandan adını zatən tarixin altun səhifəsinə pozulmaz şəkildə həkk etdirmişdi! - Buna baxmayaraq, o, həmin andan etibarən yeni hədəfləri elan etdi. 

Bax, son üç ildəki böyük hadisələrin sirri Şuşada dayanıb-durmamaq qərarında, cəsarət və hünərindəydi! 

Hədəf- insanı, toplumu, xalqı səfərbər edir.

Hədəfin vaxtı-vədəsi elə seçilməli, onunla elə uhulət-suhulətlə davranmalıdır ki, özümüz öz hədəfimizə yenik düşməyək; hədəf bizi dağa qaldırsın, dərələrdən sel kimi, təpələrdən yel kimi keçirsin! Və əyilməz, əbədi nidaya çevrilsin!

Bəli, 2024-cü ilədək, özəlliklə ötən təqvim ilində elə parlaq sonuclar əldə etdik, bunlar bizim məhz əzmimizi təcalla etdirmiş oldu. 

2024-cü il o ildir ki, Xankəndi, Xocalı… bu ili müqəddəs bayrağımızla qarşıladı. Necə deyərlər, “o il bu ildir”!..

Bəlağətli cümlələrdən qaçınmağa çalışıram - amma könüldən gəldiyi üçün qüsur sayılmayacağına da inanıram: torpaqlarımız, şəhər-kəndlərimiz Azərbaycan bayrağının dalğalanmasından dinclik tapır, özünə gəlir, ruhlanır və dirçəlir… 

Xankəndimizə ay-ulduzlu bayrağımız, bayrağımıza Xankəndi elə möhtəşəm yaraşır, elə möhtəşəm yaraşır - sanki bu şəhər bu bayraqçün, bu bayraq bu şəhərçün yaranıb!.. Bir bayraq ki, 105 il idi o şəhərin, bir şəhər ki 105 ildir o bayrağın özləmi içindəydi!.. Bəs  belədirsə, 2024-cü ilə əzmlə başlamaq mübarək qədərimiz, açıq alnımıza ilahi yazı sayılmazmı?..

2024-cü ilə əzmlə başlamaq, nəhayət, onu ifadə edir ki, bu il bu ilə sığmayan yeni milli müjdələrlə başa çatmağı haqq edir. Tanrı necə haqdır!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.01.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onunla söhbət zamanı siyasət, hava haqqında danışmağına dəyməz. Söhbət xatirinə söhbət edən insanlardan deyil. Onu düşündürən mövzular haqqında danışmağa səy göstərsəniz, bəlkə də ayaq saxlayıb sizi dinləyər. Kobudluqdan, kəskin ifadələrdən xoşu gəlmir. Ondan həyat yolu ilə maraqlanmağına da dəyməz, onsuz da danışan deyil. Bəlkə də bundan irəli gəlir ki, onun tərcümeyi halına bütövlükdə heç bir yerdə rast gəlmək olmur...

Deyir ki,- “Hazırda çoxları iddia edirlər ki, guya ziyalılarla cəmiyyət arasında böyük uçurum var, lakin mən belə düşünmürəm. Ziyalı təbəqəsi sadəcə efir, televiziya vasitəsi ilə deyil, auditoriyalarda, müxtəlif toplantılarda, gündəlik həyat tərzində də insanlarla ünsiyyətdə olur. Ziyalılar və gənclər arasında görüşlər keçirilməsi ünsiyyətin tam səmimi və uğurlu qurulması üçün heç də vacib şərt deyil. Əsas odur ki, ziyalının mövqeyi, düşüncələri, onun əməlləri ilə üst-üstə düşsün və cəmiyyətin tərəqqisinə xidmət etsin. O zaman ziyalının düşüncələri gənclərə örnək olacaq. Hər hansı bir şüarla, tribunadan danışıb, bəyanatlar verməklə, gənclərin zehninə istədiyin fikri təlqin etmək mümkün deyil. Çünki gənc elə qüvvədir, özü qavrayıb düşünür, qərar verir. Bu, bütün zamanlarda belə olub...”

Adi həyatda olduğu kimi iş həyatında da mübarizdir. Sakit həyatı xoşlamır. Çox məhsuldar xanımdır, öhdəliklərini vicdanla yerinə yetirməkdən, bildiklərini xalqa çatdırmaqdan zövq alır. Səmimiyyət və dürüstlük onun üçün vacib amillərdəndir. Hissləri və intuisiyası güclü olduğu üçün qarşısındakı insanın daxili aləmini görməyi bacarır...

“Sovet dönəmində ziyalılarımız ideoloji çərçivə daxilində fəaliyyət göstərən şəxslər olub. Onlar imkanları daxilində bu və ya digər məsələdə millətin, xalqın mövqeyi ilə bağlı səy göstəriblər. Çox zaman bu ziyalıların həyatı bahasına başa gəlib, cəzalandırılması ilə nəticələnib. Amma bütövlüklə həmin ziyalıların fəaliyyətinin üzərindən xətt çəkmək cəmiyyətin sivil düşüncə tərzinə fayda gətirməyəcək. İstənilən məsələdə qərəzlə hərəkət etmək obyektiv nəticəyə gətirib çıxarmır. Bunu anlamasaq, gələcəkdə də eyni səhvləri etməli olacağıq. Gənclər düşünsün ki, mən bu gün obyektiv təhlil edə bilmirəmsə, gələcəyimi necə düzgün planlaşdıra bilərəm?..”- söyləyir.

 Mükəmməl xasiyyətə malik olduğu üçün araşdırmaları da maraqlıdır. Həddən ziyadə realistdir, onu boş-boş xəyallarla, iddialarla fikrindən döndərmək mümkün deyil. Və heç vaxt ram edə bilməyəcəyi məqsədlərin arxasınca getmir. Elə ona görə də ən nifrət etdiyi məsələlərdən biri də qeyri-müəyyənlikdir. Bu səbəbdən də hədəfə doğru planlı şəkildə irəliləyir...

Deyir ki,- “Azərbaycan gəncliyi bilgilənməyə laqeyd deyil. Mən də sosial şəbəkələrdən istifadə edirəm və gəncləri də izləyirəm. Müşahidələrimə görə, deyə bilərəm ki, gənclərimiz nəinki bilgi almağa meyllidir, hətta o bilgini paylaşaraq maarifçilik fəaliyyəti göstərməkdə də aktivdirlər. Sosial şəbəkələrdə yayılan məlumatlar içərisində çoxlu elektron kitablar, məqalələr də yer alr. İstifadəçilər maraqlı materialları paylaşır və öz dostlarına oxumağı tövsiyə edir. Amma mən yaşlı nəslin nümayəndələri arasında belə nümunələrə rast gəlmirəm. Ona görə, bu gün kitabı tək klassik formada oxumağın informasiya mənbəyi olduğunu demək düzgün olmaz. Kitabları alıb oxumaq da lazımdır, lakin texnologiyanın inkişafı sayəsində ağırlıq elektron kitablara düşüb. Maddi baxımdan da bu kitablar sərfəli olduğundan gənclər elektron kitablara üstünlük verirlər...”

Həm də çox emosionaldır. Amma duyğularını gizlətməyi bacarır. Özünə, biliyinə çox güvənir. Kənardan sərt və amansız görünür, amma göründüyü qədər də nəcib, mülayim və nəzakətli xanımdır...

“Hər bir Azərbaycan vətəndaşı özünün müstəqil dövlətə sahib olmağı ilə fəxr etməlidir. Çünki Yer üzündə yaşayan bütün xalqların dövləti olmaq xoşbəxtliyi yoxdur. Amma Azərbaycan xalqı xoşbəxt xalqdır ki, onun müstəqil dövləti var və biz müstəqil dövlətin vətəndaşlarıyıq. Bu, müstəqil cümhuriyyətdən yaranan bir tarixdir. Çünki Azərbaycan dövlətçiliyinin tarixi çox qədimdir - e.ə. III minillikdən gələn bir tarixdir. Amma Azərbaycan ərazisində dövlətçiliyimizin varisliyi zaman-zaman yadelli işğalların nəticəsində kəsilibdir. Bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan böyük bir imperiya yaradan dövlət olub. XV əsrin sonu – XVI əsrin əvvəli Səfəvilər dövləti yaranıb. Bu dövlətin əsasını Azərbaycanəsilli sülalə qoyub. Yəni zəngin bir dövlətçilik tariximiz var. Ən qürurlusu da ondan ibarətdir ki, 105 il öncə bütün türk dünyasında ilk türk cümhuriyyətini 1918-ci il 28 Mayda Azərbaycan xalqı qurub. 105 ildir ki, respublika quruluşunda yaşayırıq. Düzdür, 23 aydan sonra birbaşa Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsinin nəticəsində müstəqil dövlətçiliyimizə son qoyuldu, amma yenə də Azərbaycan Respublikası sovetlər formasında, müttəfiq dövlətlər statusunda öz varlığını saxladı. 1991-ci ildə isə dövlət müstəqilliyini bərpa edəndə özünü Azərbaycan Cümhuriyyətinin varisi kimi bərpa etdi. Bunlar çox qürurverici tarixdir”.- söyləyir.

Ölkədə cümhuriyyət tarixini mükəmməl bilən nadir alimlərdən biri də odur. Uzun illər bu mövzunu araşdırıb, necə deyərlər, gecəsini gündüzünə, gündüzünü gecəsinə qatıb. Dövlət İdarəetmə Akademiyasının Tarix kafedrasının müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktorudur. “Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi” fəxri adına layiq görülüb. "Nəriman Nərimanov – ideal və gerçəklik" kitabının, 40-dan çox elmi məqalənin, "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ensiklopediyası" iki cildliyində isə 200 məqalənin və 7 elmi toplunun tərtibçilərindən biridir. Türkiyə və Bakıda keçirilmiş xeyli beynəlxalq konfransların iştirakçısı olub. “METAFİZİKA” beynəlxalq fəlsəfi və fənlərarası araşdırmalar jurnalının 14-cü sayından jurnalın “Tarix, Arxeologiya və Antropologiya” üzrə redaksiya heyətinin üzvüdür...

Bəlkə də bu yazını növbəti ad günündə qələmə alsaydım, lap yerinə düşərdi. Məni tələsdirən, haqqında söhbət açdığım Firdovsiyyə xanım Əhmədovanın Cümhuriyyət tarixinin və eləcə də inqilabdan sonrakı Azərbaycanın araşdırılmasında göstərdiyi misilsiz xidmətləri oldu. Və bu yolda məğlubedilməz bir alim kimi müvəffəqiyyətlə addımlamaqdadır. Ona bu fədakarlığına görə ehtiram göstərməyə borcluyuq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.01.2024)

    “Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.

“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?

Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.

34-cü hissə

Gözlənti davam edir

Saat 5-ə qalmışdı, artıq hava işıqlaşırdı. Küçəyə açılan laybalay iri pəncərəyə alatoranın göyümtülə çalan işığı düşürdü.

Ülkər acışan gözlərini ovxaladı. Durub hamam otağına keçdi. Üzünə su vurdu. Sonra mətbəxə adladı. Qəhvədanı doldurub su qaynatdı. Mətbəx şkafını açdı, quru çay axtarışlarına başladı. Bir neçə qutu tapdı, həm iriyarpaqlı, həm xırdayarpaqlı qara çay da var idi, yaşıl çay da, üstəlik, qırmızı çay da. İriyarpaqlı çaydan götürüb çaynikə tökdü. Yadına uşaqlığı düşdü, atası həmişə qutusu iri olur deyə iriyarpaqlı çay alardı.

Su qaynamışdı, çayı dəmlədi, çay içmək üçün qənd axtarışına çıxdı, amma şokoladları görəndə qəndlə çay içmək istəyindən vaz keçdi, şokoladlardan gözü tutanının ikisi ilə bir fincan çay içdi, sonra şokoladın xatirinə daha iki şokoladla daha bir fincan çay içdi.

Nəsə yemək istəyirdi. Soyuducunu açdı, xeyli içinə boylandı. Buz dolabında toyuq naqetsi və yarımfabrikat mal əti kotletləri var idi. Əlbəttə ki, subay adamın soyuducusunda kiloyla ət, toyuq, balıq görməzsən ki... Bitki yağı, bir qutu yumurta... Balıq konservi, ət tuşonkası, kolbasa, sosis, bankada hazır dovğa...

Belə bir ömür yaşamaq qismət imiş, demək, Ona. Subaylıq sultanlıqdır, deyirlər. Amma isti bişmişin də öz yeri var. Plov, bozbaş, piti, ürəyin istəyəndə bunları yemədinsə, daha nə oldu. Lap elə şorba olsun. Qələndərov çox vaxt evdən çıxanda yazıq anasına əmr verərdi, lobya şorbası bişir, sarımsaq-qatıqla. Toyuq şorbası bişir, həm düyü at içinə, həm vermeşil. Qəşəng dovğa elə, noxudu da olsun.

Sulu yeməklərin aşiqi idi Qələndərov.

Birdən içinə haradansa acıq doldu, atasını xoş halda xatırlamağından diksindi. Onu bədbəxt edən insanı niyə bu cür xatırlamalıdır axı? Yalnız lənətlə, nifrətlə xatırlanmağa layiq idi Qələndərov.

Nəsə yemək iştahı bir anda çəkildi. Durub qonaq otağına keçdi.

Ev sahibinin əntiqə zövqü var idi, bu zövqə heyran olmamaq mümkünsüzdü. Bolluca suvenirlər düzmüşdü otaq boyu. Qab-qacaq da yaraşıqlı idi, yumşaq mebel də, çilçıraq da.

Divanın üstündə əyləşdi. Birdən içinə nəsə bir qısqanclıq doldu. Görəsən, O, bu evə başqa qadınları da gətirirmi? Bax elə bu divanda, kim bilir, hansı oyunlardan çıxıb o qadınlarla. Bunu düşünüb anidən dodağını büzdü, tez də özünün özünə acığı tutdu. “Bunu sən deyirsən? Sən??? Saysız-hesabsız kişilərin altına yıxılmış fahişə, sən indi Onun hansısa qızla yaxın ola bilməsindən narahatlıq duyursan?”

Özünü bu cür aşağılamağı, sanki başqası tərəfindən edilibmiş kimi, özünü də incitdi, hətta doluxsundu. Gör haradan-hara gəlmişdi, o cür ciddi, nizam-intizamlı bir ailənin qızı olaraq gəlib gör hara çıxmışdı. Fahişə adı üstündəydi artıq.

Durub kor-peşman güzgünün önünə qayıtdı.

Xatirələri Bilgəhdə qırılmışdı. Davamını gətirməliydi. Həyatının kulminasiyasına yaxınlaşmışdı. Nə olmuşdusa, ondan sonra olmuşdu. Ona kimi olanlar yalan idi sonra olanların yanında.

Güzgüyə baxdı. Sanki o anları yenidən yaşayırmış kimi, xatırladıqca zülüm-zülüm ağlamağa başladı.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.01.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu şərtlər daxilində fəaliyyət faydalı olar:

- Şəxsi və professional keyfiyyətlər texniki və maliyyə köməyi göstərmək imkanı ilə yanaşı partnyorluğun müvəffəqiyyətini müəyyən edir.

- Öz işçilərinizi diqqət və səylə toplayın. İşə götürməzdən qabaq onlardan məhz nə gözlədiyinizi müəyyən edin. Sizə öyrənməyi bacaran, öz səlahiyyətləri çərçivəsində müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirə bilən işçilər lazımdır.

- Əməkhaqqının səviyyəsi vəzifənin vaciblik dərəcəsi və əmək təcrübəsinin qiymətləndirmə kriteriyalarından istifadə etməklə müəyyən edilir.

Əksər vəzifə və məşğulluq tipləri üçün qanun tərəfindən təyin edilmiş minimal əməkhaqqı dərəcəsi olduğundan, əmək haqqının real həcmi sizin məramlarınızla işçinin gözlədikləri arasında orta qiymətə bərabər olmalıdır.

- İşçilərdən gələn qarət və israfçılıq təhlükçəsi ən müvəffəq biznesi belə dağıda bilər. Onun qabağını almaq üçün siz etibarlı fiziki mühafizə sistemi qurmalısınız. Necə olursa olsun, işəgötürmə zamanı işçilərin ətraflı, diqqətlə öyrənilməsi cinayətlərdən qorunmaq üçün ən yaxşı təminatdır.

- İstehsalat binaları və avadanlıqla bağlı hər şey müəyyən edildikdən sonra siz ən azı bir il müddətinə əməliyyat xərclərinizin ödənilməsi üçün kifayət qədər pul vəsaitinizin olması barədə əsaslı şəkildə düşünməlisiniz.

Biznesdə uğursuzluğun əsas səbəblərindən biri start kapitalının kifayət qədər olmamasıdır. Odur ki, biznesin həyata keçirilməsi prosesi ərzində maliyyə tələbatını qiymətləndirmək üçün siz partnyorlarınızla birgə hesablamalar üzərində diqqətlə işləməlisiniz.

- Öz şəxsi vəsaitlərinizin cəlb olunması çox zaman sizin biznesinizin maliyyələşdirilməsində ilk addımdır. Faktiki olaraq, bu sizin öz şəxsi işinizə  nə dərəcədə ciddi yanaşdığınızı göstərir. Sizin öz şəxsi pullarınızla riskə getməyiniz digərlərini də sizin biznesə isvestisiyalar qoymağın məqsədəuyğun olmasına əmin edir. Şübhəsiz, əsas maliyyələşdirmə mənbələri isə banklardır. Digər maliyyələşdirmə mənbələri – kommersiya-maliyyə kompaniyaları, regional inkişaf proqramlarını təmin edən kompaniyalar, sığota kompaniyalarıdır. Əmtəə krediti, qiymətli kağızların emissiyası, lizinq isə borc vəsaitinin cəlbedilmə variantlarıdır.

- Kredit almaq üçün öncə özünüzə üç sual verməlisiniz: «Kreditdən necə istifadə edəcəksiniz?», «Hansı həcm borc vəsaitinə sizin həqiqətən  ehtiyacınız var», «Krediti necə qaytaracaqsınız?».

Növbəti yazıda sizə marketinq barədə danışacağam.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.01.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1689-cu ilin 18 yanvarında dünyaşöhrətli fransız mütəfəkkiri, dillər əzbəri olan müdrik kəlamların müəllifi Şarl Lui Monteskyö dünyaya gəlib.

Bu dahinin bir neçə kəlamını seçərək sizin diqqətinizə çatdırıram:

Mütaliə etmək – darıxma saatlarını həzz saatlarına çevirmək deməkdir.

Azacıq bilmək üçün lap çox öyrənmək lazımdır.

Ən böyük tiranlıq – Ədalət bayrağı altında, Qanun adı ilə həyata keçirilən tiranlıqdır.

“Sabah hər şey yaxşı olacaq” deyiminə yalnız sabah azad olmaqla çatmaq olar.

Hər xalq öz hökmdarına layiqdir.

Şəxsiyyətin azadlığı ilə vətəndaşın azadlığı həmişə üst-üstə düşmür.

Demokratiya prinsipi təkcə cəmiyyətdə bərabərlik ruhu yaratmaq demək deyil, həm də bu bərabərlik ruhunun elə bir həddinə çatması deməkdir ki, hər kəs özünə rəhbər seçdiyi şəxslə də özünü bərabər saya bilsin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.01.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri və bayramları diqqətinizə çatdırırıq. Bu gün beynəlxalq sferada daha bir ədəbiyyat yönümlü bayram keçirilir. Vinni Pux günü adlanan həmin bayram barədə artıq ayrıca məlumat vermişik. İndi isə gəlin keçid alaq digərlərinə.

Marqarita Vengerski və Pekinsayağı ördək günləri

Xristian dünyası bu gün Marqarita Vengerskinin xatirə gününü qeyd edəcək. Bu, katoliklərin ənənəvi bayramıdır, Marqarita Vengerski macar kralı 4-cü Belanın qızı olub, Bizans imperatoru Nikeyin də həyat yoldaşı. Katolik kilsəsinin çiçəklənməsində, müsbət insanlıq keyfiyyətlərinin – nəcibliyin, xeyirxahlığın, düzgünlüyün bərqərar olmasında əhəmiyyətli rol oynayıb.

Yaddan çıxarmayaq ki, bu gün Amerikadakı mətbəx bayramı ikidir: Milli qurmanlar üçün kofe günü, bir də Milli Pekinsayağı ördək günü.

Tezaurus günü

Latıncadan mənası xəzinə olan tezaurus dilin leksikasını tam dəqiqliklə, tam geniş izah edən lüğətdir. Bu bayram 1779-cu ilin 18 yanvarında doğulmuş Piter Markın ad gününə salınıb, belə ki, Mark bütün həyatını filosoflar üçün xüsusi lüğət kitabını hazırlamağa sərf edib.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycanda da tezauruslara ciddi ehtiyac var, biləsiniz. Bizim dilimiz gözəldir, amma o, xüsusən rus dilindən ixrac olunan sözlər və vulqar ifadələrlə (dajelər, ujelər, vapşelərlə) korlanıb. Üstəlik, fellərin əksəriyyəti (qoymaq, soxmaq, salmaq, basmaq, çalmaq və s.) “türkün sözü” sığortası ilə “ayıb ifadə” vermək anlamı daşıyır. Bu da dilə ciddi təpkidir. Dilin yeni söz yaratmaq ənənəsi də çox süni görünür. Bir ara çimərlik paltarına “geyçim”, hamam xələtinə isə “çimgey” adını vermələri yəqin ki yadınızdadır.

DVD-nin yarandığı gün

1996-cı ilin bu günündə Digital Video Disc – yəni DVD yaranıb. 6 diskdən ibarət CD –ROM-da yerləşən məlumatlar bir DVD diskində yerləşdirilib.

1995-ci ilin 18 yanvarı yaponlar üçün qara gəlib, Kobede baş verən 7,2 ballıq zəlzələ nəticəsində 6,5 min nəfər həlak olub. 1991-ci ildə Bundestaq dalbadal 4-cü dəfə Helmut Kolu federal kansler seçib. 1964-cü ildə The Beatles ilk dəfə ABŞ hit paradında yer alıb, “I want to hold your hand” mahnısı ilə. 45-ci olan mahnı cəmi iki həftə sonra artıq 1-ciliyə yüksəlib.

Siqaret qutularının üzərinə yazılan “Siqaret çəkmək sizin sağlamlığınız üçün ziyanlıdır” yazısının mənşəyini bilirsinizmi? 1964-cü ilin 18 yanvarında ABŞ həkimləri Konqresə çağırış ediblər ki, siqaret qutularının üzərinə onların ziyanı barədə mütləq qeyd yazılmalıdır, Konqres də belə bir tapşırıq verib. Sonra bu ənənə ÜST-ün də xoşuna gəlib, bütün dünyada yayılıb.

1926-cı ildə Arbatdakı “Xudojestvennaya” kinoteatrında Sergey Eyzenşteynin “Potyomkin zirehli gəmisi” filminin premyerası olub. Bu film SSRİ-nin ilk kult filmidir, eləcə də dünya kino tənqidçiləri hər zaman onu bəşəriyyətin ən dəyərli filmləri sırasına salırlar.

1919-cu ilin bu günündə Londonda “Bentli Motors” kompaniyası yaranıb. 1919-cu ilin bu günündə həm də Versal sülh konqresi keçirilib, bu barədə də portalımızda ayrıca yazı verilib.

İki yazarın anım günü

1947-ci ilin bu günündə görkəmli rəqqasə Afaq Məlikova dünyaya gəlib. Xalq artistimiz barədə ayrıca yazı verilib. 1941-ci ilin bu günündə mərhum dahi kinorejissorumuz (tək elə “Bir cənub şəhərində” filmi nəyə desəniz dəyər) Eldar Quliyev, 1933-cü ilin bu günündə videomaqnitafonu kəşf etmiş Rey Dolbi, 1876-cı ildə bir vaxtlar abidələri ucaldılan, rayonlar, küçələr adı ilə adlandırılan, əslində Azərbaycanın müstəqillik haqqını əlindən alıb ruslara verməkdə yardımçı olan Məşədi Əzizbəyov dünyaya gəliblər.

18 yanvar həm də iki tanınmış Azərbaycan yazıçısının vəfatı günü kimi yaddaşlarda qalıb. 2018-ci ilin bu günündə yazıçı, Azərbaycan Respublikası Xatirə kitabının baş redaktoru Nahid Hacızadə 82 yaşında dünyadan köçüb.

1983-cü ilin bu günündə isə yazıçı-dramaturq, “Onun bəlalı sevgisi” filmi ilə, eləcə də “Kəcil qapısı” romanı ilə milyonların rəğbətini qazanmış Seyfəddin Dağlı 61 yaşında vəfat edib.

Ruhları şad olsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.01.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Tarixdə elə beynəlxalq miqyaslı hadisələr baş verib ki, onlar bu və ya digər şəkildə Azərbaycanın taleyində önəmli rol oynayıb. Eləcə də haqqında söhbət  açacağımız bu konfrans.

1919-cu ilin 18 yanvarında Parisdə, Versalda Paris Sülh Konfransı öz işinə başlayıb. Bu tarix simvolik bir tarix idi. Alman imperatoru l Vilhelm 1871-ci ilin 18 yanvarında Versalda "Güzgülü zalda" Fransa-Prussiya müharibəsindən qısa müddət sonra öz hakimiyyətini elan etmişdi. Həm də 18 yanvar 1701-ci ildə Prussiya krallığının da yarandığı gün idi.

Burada 27 ölkə, o cümlədən də müstəqilliyini elan etmiş Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti təmsil olunurdu. Məğlub ölkələr və Sovet Rusiyası konfransa dəvət almamışdılar. Konfransda aparıcı rolu "Böyük dördlük" - ABŞ prezidenti Vudro Vilson, Böyük Britaniyanın baş naziri Lloyd Corc, Fransanın və İtaliyanın baş nazirləri Jorj Klemanso və Vittorio Orlando oynayırdı. Konfransda məqsəd Almaniya və məğlub dövlətlərlə sülh müqavilələrini hazırlamaq idi. Müqavilənin əsasını V.Vilsonun konqresə təqdim etdiyi 14 maddə təşkil edirdi. Bu maddələrin məğzini dünyanın ədalətli surətdə yenidən qurulması prinsipləri təşkil edirdi.

Azərbaycan Cümhuriyyətini Paris Sülh konfransında təmsil edən Əlimərdan bəy Topşubaşovun rəhbərliyi altında nümayəndə heyətinin tərkibinə ölkənin tanınmış ictimai-siyasi xadimləri və görkəmli ziyalılar daxil idilər.

Müharibəni məğlubiyyətlə başa vuran "Dördlər ittifaqı"nın üzvləri, yaxud neytral ölkələr Azərbaycanın müstəqilliyinin beynəlxalq miqyasda tanınması üçün o qədər də mühüm, həlledici iş görə bilməzdilər. Burada əsas söz sahibi qalib tərəf -Antanta idi. Çox şey onların istək və iradəsindən, ümumi məşvərət əsasında verəcəkləri qərarlardan asılı idi. Bu elə bir zaman idi ki, məhz Osmanlıya yaxınlıqlarına görə ingilis və fransızlar Birinci Dünya müharibəsində səngərin əks tərəflərində vuruşduqları türklərə qarşı hələ də sönməyən qəzəbi onların azərbaycanlı qardaşlarına yönəltmişdilər. Nümayəndə heyətimizə Parisə getməyə viza belə verilmirdi, bununla belə fədakar və vətənpərvər həmyerlilərimiz bütün çətinliklərə baxmayaraq Paris sülh konfransına ilk gündən olmasa da, hər halda qatıla bildilər, 1919-cu il mayın 28-də İstiqlal günü ABŞ prezidenti Vilson Azərbaycan nümayəndə heyətini qəbul etdi. Vilsondan Azərbaycanın istiqlalının tanınması, Vilson prinsiplərinin Azərbaycana aid edilməsi, Azərbaycanın Millətlər Cəmiyyətinə qəbul olunması, ABŞ-ın Azərbaycana hərbi ləvazimat sahəsində yardım göstərməsi xahiş olunurdu.Vilson Azərbaycan nümayəndə heyətinə ümidverici bir şey demədi. O, sülh konfransının dünyanı kiçik hissələrə parçalamaq niyyətində olmadığını dedi və bildirdi ki, Azərbaycan məsələsi rus məsələsindən əvvəl həll edilə bilməz. Bununla belə, 1920-ci il yanvarın 11-də Lord Kerzonun təklifi ilə Paris konfransının ali şurasında Azərbaycanın istiqlalını de-fakto tanımaq haqqında yekdilliklə qərar qəbul olundu.

İstiqlalın tanınmasından 3 gün sonra bu tarixi xəbərin sədasını almış Azərbaycan bayram libasına büründü.

İndi o tarixi günü şərəf və qürurla anırıq!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.01.2024)