Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanın teatr və kino aktyoru, Xalq artisti Barat Şəkinskayanın yaratdığı rollar əsla unudulmayacaq. Bu gün görkəmli aktrisanın anadan olmasından 110 il ötür.

Barat Şəkinskaya 1914-cü il iyunun 28-də Şuşada bəyzadə ailəsində anadan olub. Anası Gövhər xanım Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin əmisi qızı olub. Atası Həbib xan 1920-ci il aprelin 28-də bolşeviklər Bakını zəbt edərkən qaçaq düşüb. Barat Şəkinskaya, hələ uşaq ikən 1920-ci ildə Şuşada göstərilən “Şəbih” tamaşasında Səkinə rolunda iştirak edib. O, ilk təhsilini Şuşada alıb. 1920-ci il avqustun 21-də anası uşaqları Barat, Səriyyə və Süleymanla birlikdə Şuşanı tərk edərək Ağdamın Göytəpə kəndinə gedirlər. 1923-cü ildə isə Gəncəyə köçüblər. Həmin il sentyabrın 1-də Gəncədəki 2 saylı birinci dərəcəli qız məktəbində dərsə başlayıb. 1927-ci ildə Gəncədə pedaqoji məktəbə qəbul olunub. Həm məktəbin, həm də şəhərin müxtəlif dram dərnəklərində həvəskar aktrisa kimi çıxış etməyə başlayıb.

Yaradıcılığının əsas dövrü 1935-ci ildən etibarən Akademik Milli Dram Teatrı ilə bağlı olub. Barat Şəkinskaya həm də Azərbaycanın ilk travisti - oğlan rolları oynayan aktrisası olub. 1937-ci il yanvarın 14-də milli teatr tariximizə “Azərbaycan səhnəsinin Cülyettası” kimi şərəfli əbədiyyət səhifəsi yazıb. Onun Gəncə teatrında Kostya, Bakıda 1939-cu ildə oynadığı Napoleon obrazları yüksək bədii-estetik məziyyətləri ilə Azərbaycan teatrı tarixinə yazılıb. 1943-cü ildə Gəncəyə qayıtdıqdan sonra buradakı dövlət teatrının yaradıcı kollektivinə üzv olur və Bahar ("Bahar") və Hürü ("Məhəbbət") rollarının ifaçısı olur. 1944-cü il dekabrın 18-də Barat Şəkinskaya köçürmə yolu ilə Gəncə teatrından Akademik Milli Dram Teatrına keçir.

Daha sonra dörd il “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında aktrisa, filarmoniyada aparıcı, yenicə açılan televiziyada diktor işləyib. Daşkənddə keçirilən beynəlxalq kino festivalı günlərində iştirak edib. 1960-cı ildə Mehdi Məmmədov Akademik Teatra baş rejissor təyin edildikdən sonra teatrdan getmiş bir neçə sənətkar, o cümlədən Barat Şəkinskaya Moris Meterlinqin "Göy quş" (Tiltil), Şekspirin “Kral Lir” (Kardeliya), “Romeo və Cülyetta” (Cülyetta), “Otello” (Dezdemona), “On ikinci gecə” (Viola), Şillerin “Məkr və məhəbbət” (Luiza), Karlo Haldoninin “Mehmanxana sahibəsi” (Mirandalina), Lope de Veqanın “Rəqs müəllimi” (Florela), Aleksandr Ostrovskinin “Günahsız müqəssirlər” (Kruçinina) pyeslərinin tamaşalarında əsas rolların ifaçısı olub. Aktrisa çoxlu sayda uşaq rolları da oynayıb. Bu, Məhəmmədhüseyn Təhmasibin “Çiçəklənən arzular” pyesində 7-ci sinif şagirdi Nazlı rolu olub.

“Azərbaycan səhnəsinin Cülyettası” deyə çağırılan Barat Şəkinskaya 1935-ci ildən Xalq artisti Mustafa Mərdanovun təşəbbüsü ilə radio verilişlərinə cəlb olunub. Aktrisanın iştirak etdiyi “Arxip baba və Lyonka”, “Ad günü”, “Köhnə qala”, “Çippolino”, “Buratino”, “Sirk gəlir” və onlarca bu səpkili tamaşalar teleradio şirkətinin qızıl fondunda qorunub saxlanılır. Barat Şəkinskaya Azərbaycanın bir sıra məşhur, dillər əzbəri olan filmlərində maraqlı obrazlar canlandırıb. “Görüş”, “O olmasın, bu olsun”, “Qızmar günəş altında”, “Kölgələr sürünür”, “Qəribə əhvalat”, “Telefonçu qız”, “Azəri teatrının ustaları”, “Evin kişisi”, “Onun bəlalı sevgisi”, “Üzeyir ömrü” filmlərində Barat xanımın oynadığı rollar film tariximizin qiymətli incilərindəndir. Barat Şəkinskaya 23 yaşında, 4 may 1940-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti, 21 iyul 1949-cu ildə Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. 

Xalq artisti 1999-cu ilin yanvarın 14-də 84 yaşında dünyasını dəyişib. Bakıdakı İkinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Ruhu şad olsun! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin sədri Ülvi Mehdiyev Koreya Respublikasında keçirilən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Dövlət Xidmətləri Forumu çərçivəsində baş tutmuş nazirlər toplantısında çıxış edib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Dövlət Agentlyindən verilən məlumata görə, agentliyin sədri dövlət xidmətlərinin göstərilməsi sahəsinin daha da təkmilləşdirilməsi üçün süni intellekt və digər qabaqcıl texnologiyaların tətbiqinin əhəmiyyətinə toxunub. Eyni zamanda Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə, eləcə də “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”ə nail olunması istiqamətində həyata keçirilən layihələr barədə tədbir iştirakçıları məlumatlandırılıb.

Toplantıda həmçinin BMT Baş katibinin iqtisadi və sosial məsələlər üzrə müavini, Koreyanın, Özbəkistanın, İndoneziyanın, Kambocanın, Gürcüstanın, Hondurasın, Zimbabvenin və Palaunun müvafiq dövlət qurumlarının rəhbərləri çıxış ediblər.

BMT Dövlət Xidmətləri Forumu çərçivəsində "ASAN xidmət"in, Afrika Birləşmiş Şəhərlər və Yerli Hökumətlər Təşkilatının, BMT-nin Fəlakət Riskinin Azaldılması Ofisinin, Koreya Respublikasının İnçeon Şəhər Meriyasının və Qazaxıstan Respublikasının Dövlət Qulluğu Məsələləri üzrə Agentliyinin təşkilatçılığı ilə “Dövlət Xidmətlərinin Transformasiyası üçün İnnovasiya, Gender və İqlim Elementlərinin Yayılması” adlı sessiya təşkil edilib. 

Dövlət Agentliyinin nümayəndəsi müvafiq sessiyada “ASAN xidmət”in fəaliyyəti, dövlət xidmətlərinin göstərilməsi sahəsində həyata keçirilən layihələr, əldə olunmuş nailiyyətlər barədə geniş təqdimat edib. “ASAN xidmət” modelinin ixracı istiqamətində hazırda 20-dən çox ölkə və beynəlxalq təşkilatla əməkdaşlıq edildiyi tədbir iştirakçılarının diqqətinə çatdırılıb.

Bundan əlavə Forum zamanı 2024-cü il BMT Dövlət Xidmətləri Mükafatının qaliblərinin təltifetmə mərasimi keçirilib.

Xatırladaq ki, “ASAN xidmət” 2015-ci ildə BMT Dövlət Xidmətləri Mükafatına, 2019-cu ildə isə BMT-nin innovativ həllərin tətbiqi vasitəsilə dövlət xidmətlərinin inkişafı sahəsində xüsusi mükafatına layiq görülüb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Özbəkistanın Cizzax vilayətinin Zamin rayonunda UNESCO və ICESCO-nun himayəsi ilə II Beynəlxalq Maqom (Muğam) Sənəti Forumu keçirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, 80-ə yaxın ölkədən 400-dən çox qonağın iştirak etdiyi forumun məqsədi özbək milli maqom sənətinin nadir nümunələrini qoruyub saxlamaq, inkişaf etdirmək və beynəlxalq səviyyədə təbliğ etmək, eləcə də xalqlar arasında dostluğu və yaradıcı əməkdaşlığı genişləndirməkdir.

İyunun 27-də II Beynəlxalq Maqom Sənəti Forumunun açılış mərasimi olacaq. Mərasimdə UNESCO-nun 42-ci sessiyasının sədri Simona Mirela Miulesku, ICESCO-nun Baş direktoru Salim əl-Malik, TÜRKSOY-un Baş katibi Sultan Raev, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti A.Raimkulova, TürkPA-nın sədri Mehmet Sürəyya Ər, Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimli, Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Nuri Ersoy, MDB baş katibinin müavini Nurlan Seytimov, Asiya Regionu üzrə Beynəlxalq Folklor Təşkilatının baş katibi Mun Hön Suk və digər rəsmilər, xarici ölkələrin Özbəkistanda akkreditə olunmuş diplomatik korpusunun nümayəndələri iştirak edəcəklər.

Forum çərçivəsində iyunun 28–29-da “Maqom sənətinin inkişaf perspektivləri: nəzəri və praktiki əsaslar” mövzusunda beynəlxalq elmi-praktik konfrans keçiriləcək.

28-29 iyunda isə forumun sənətçi iştirakçıları arasında ifaçılıq müsabiqəsi təşkil olunacaq. Azərbaycan, ABŞ, Misir, Türkiyə, Özbəkistan və Hindistandan mütəxəssislərin yer aldığı beynəlxalq münsiflər heyəti ifaçıları “Ən yaxşı maqom ansamblı”, “Ən yaxşı instrumental solo”, “Ən yaxşı vokal solo” nominasiyaları üzrə qiymətləndirəcək. Qaliblər forumun Təşkilat komitəsi tərəfindən pul mükafatı, diplom və heykəlciklərlə təltif olunacaq.

Qeyd edək ki, müsabiqədə Qran-Pri üçün 15 000 ABŞ dolları, I yer üçün (solo ifa və ansambl nominasiyaları) 10 000 dollar, II yer üçün (solo ifa və ansambl) 7 000 dollar, III yer üzrə (solo ifaçı və ansambl) 5 000 dollar məbləğində mükafat nəzərdə tutulub.

Bundan əlavə, iştirakçıları dəstəkləmək və həvəsləndirmək məqsədilə “Ən yaxşı solist – maqom ifaçısı”, “Ən yaxşı musiqiçi – maqom ifaçısı”, “Maqom sənətində ən yaxşı müəllim”, “Ən yaxşı maqom təbliğatçısı”, “Ən yaxşı gənc maqom ifaçısı” və “Ən yaxşı maqom bəstəkarı” kimi nominasiyalar üzrə iştirakçılar üçün də hədiyyə və mükafatlar təqdim olunacaq.

Forum gedişində, həmçinin Özbəkistanın 14 regionunun mədəniyyət nümunələrinin yer aldığı pavilyonlarda müxtəlif səpkili sərgilər keçiriləcək.

İyunun 30-da II Beynəlxalq Maqom Sənəti Forumunun bağlanışı və müsabiqə qaliblərinin mükafatlandırılması mərasimi olacaq.

Qeyd edək ki, I Beynəlxalq Maqom Sənəti Forumu 2018-ci ildə Özbəkistanın Şəhrisəbz şəhərində təşkil olunub və ölkəmizi təmsil edən “Muğam” instrumental qrupu birinci yeri qazanıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Motivasiya ədəbiyyatı içərisində oxucularıma nümunə gətirəcəyim daha bir təlim Rusiya siyasətçisi və publisisti İrina Xakamadaya məxsusdur.

Atası yapon, anası rus olan İrina Rusiya kimi mürəkkəb bir ölkədə uğurlu siyasi karyera qurması ilə məşhurlaşaraq Rusiya tarixində seçkidə ən çox səs toplayan prezidentliyə namizəd qadın olması, Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının sədrinin müavini postunadək yüksəlməsi, aparıcı bir siyasi partiyaya həmsədrlik etməsi kimi uğurlar əldə edib, bunlar ona nə qədər nüfuz gətiribsə iqtisadiyyat üzrə elmlər namizədi mərtəbəsinədək yüksəlməsi, məşhur teleradio aparıcısı olması, Moskva Beynəlxalq Munasibətlər İnstitutundakı pedaqoji fəaliyyəti, yazdığı populyar roman və pyeslər, «uğurlu insan olmaq» mövzusunda oxuduğu master-klasslar da ona bir o qədər nüfuz gətirib. Təsəvvür edin ki, «Taym» jurnalı onu dünyanın XXI əsrdəki 100 ən məşhur qadınları reytinqinə daxil edib. Bu «uğurlu» qadın barədə onun, hədsiz nüfuzu barədə bircə fakt söyləmək istəyirəm: 2002-ci ildə Moskvanın Dubrovka adlı ərazisindəki Teatr mərkəzində terrorçular dinc insanları girov götürərkən İrina onlarla danışıqlar apararaq üçü uşaq olmaqla dörd girovu azad etməyə müvəffəq olub.

 Onun, xüsusən, uğurlu karyera qurmaqla bağlı fərqli və kreativ məsləhətləri çox maraqlıdır. (Məsələn, Təqribən ayda bir dəfə ölüm haqqında bədii filmlərə baxın ki, həyatı qiymətləndirə biləsiniz).

Gəlin bunlara diqqət yetirək:

13

İqtisadi böhran gec-tez qurtaracaq. Onu sakit keçirmək üçün, çökməmək üçün özünüzü qoruyun, öz şəxsiyyətinizi hansısa müvəffəqiyyətdən, karyeradan daha çox sevin. Pullar isə mütləq gələcək.

Bu isə öncəki gün paylaşdığımdır:

1.

Hədəfə, məqsədə doğru deyil, özünə tərəf hərəkət etməlisən. «Məqsədə doğru nə qədər sürətlə getsən, o sürətlə də məqsəd səndən kənarlaşacaq. Səadətə doğru irəlilə», - deyə öyrədirlər daosistlər. Eynən serfinqist kimi səni yuxarı qaldıracaq öz dalğanı tapmalısan. Buna görə də mütləq axından qopub özünü dinləməlisən.

2.

Rəsmi TV kanallara az baxın, orada göstərilənlərin real həyatla əlaqəsi yoxdur. Daha yaxşısı – əyləncəlilərdir. Əgər mütləq informasiya lazımdırsa, onu da internetdən götürün. Ümumən isə informasiyanı ətrafdakı insanlardan alın. Taksi sürücüsüylə, zərgərlə ünsiyyət qurmaqla heç bilirsiniz, nə qədər informasiya ala bilərsiniz? Dünyanı dinləyin ki, öz dalğanızı tutasınız.

3.

Cəsur olmanız üçün sizə yeni fəlsəfə kömək edə bilər: bu həyatda sizin cəmi bir arxanız var. Vəssalam. Bu nə ailədir, nə ölkədir, nə sosial-müdafiə fondudur, nə məmurlardır. Yalnız özünüzsünüz.

4.

Uğurlu olmaq istəyirsinizsə hansı zəmanədə yaşadığınızı dərk etməli, bunu öz fəaliyyətinizdə əks etdirməlisiniz. Biz elə bir anlaşılmaz, şərholunmaz zamanda yaşayırıq ki, yeni texnologiyaların hesabına informasiya və hadisələr elə sürətlə dəyişir ki, sabitlik itir.

Sabitlik arzulayan hər kəs uduzur. Amma epoxanı qeyri-sabit, dəyişkən görməyə alışıb yeni çağırışlara uyğun olaraq hər gün yenidən doğulanlarda da, həyatın sürpriz və hədiyyələrinə istehza ilə yanaşanlarda da hər şey alınar.

5.

Riskli insan olun, amma riskləri xırda addımlarla atın ki, yıxılmayasınız. Yıxılmalara, pauzalara, depressiyalara hazır olun, çünki həyat büsbütün xalça döşənmiş yollardan ibarət deyil. Risk – problemsiz olmur.

6.

İnsanı öyrənmək istəyirsinizsə, melodramlara, kino dramlarına tamaşa etməli,  klassik ədəbiyyatı oxumalısınız.

7.

İnternet və televizordan üstünüzə tökülən bütün informasiyaları qəbul etsəniz keyləşəcəksiniz, ümumiyyətlə nə investisiya, nə idarəçilik, nə şəxsi həyatınız üzrə bircə düzgün qərar verə bilməyəcəksiniz.

8.

Əgər siz sonsuz dərəcədə varlısınızsa, amma həm də qulsunuzsa, xoşbəxtlik duyğularınız itəcək. Amma siz tam azad şəkildə karyera üstünlükləri qazanmısınızsa bundan həzz duyacaqsınız. Karyera xoşbəxtliyinin bax belə bir metodikası var: drayv, kayf və karyera.

9.

Hədsiz uğurlu olmaqçün fasilələr seçməyi bacarmalısınız. Bəzən hiss edirsiniz ki, bir yerdə dayanmısınız. Bu o deməkdir ki, öz potensialınızı xərcləmisiniz, beyninizi «cari məsələlərlə» doldurmusunuz. Belə vəziyyətdə pauza götürmək, necə deyərlər, «valı dəyişmək» lazımdır. Bağa getmək, kitab oxumaq, tam gərginlikdən çıxmaq lazımdır. Təklik çox faydalıdır. Bax belə bir pauza prosesində siz düzgün yolu seçə bilərsiniz.

10

Əgər siz ölüm döyüşündə qalib gəlmək istəyirsinizsə qabaqcadan ölməlisiniz. Çünki ölünün əsəbləri olmur.

11.

Həyat imtahanı verməkdən, vacib kontrakt imzalamaqdan öncəki gün çalışın beyninizə tam rahatlıq verib fikrinizi həmin vacib imtahan və kontraktdan kənarlaşdırasınız. Ertəsi gün – imtahanqabağı tam dincəlin, filmə baxın, yaxşı musiqi dinləyin, dadlı çay için. Az ünsiyyətdə olun, sadəcə orqanizmə və şüurunuza dinclik verin. Nəticədə tam harmoniyada olacaqsınız. Siz artıq uduzmağa da hazırsınız, amma udacağınıza tam əminsiniz. Əsəblər möhkəmdir, səhv etməyəcəksiniz.

12.

Özünüzü və ailənizi təmin edəcəyiniz qədər qazanmağa çalışın. Daha çox pul qazanmağa meyl etsəniz daha çox zaman itirəcəksiniz pul idarəçiliyinə. Artıq pullar enerjinizi aparacaq. Ona görə də tamahınızı boğun.

Bazar ertəsi davamı olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İnişilin 28 iyun günündə baş verən xəbərlər arasında diqqətimi məhz bu xəbər çəkdi.

BBC-dən sızan son məlumat barədə sizləri xəbərdar etmişdik, Netflix 300 iş yerini azaldır, buna da səbəb abunəçilərin sayının kəskin azalması və nəticədə şirkətin gəlirlərinin azalması, səhmlərinin dəyərinin düşməsidir.

Dünyanın internet media şirkətləri arasında son illər rəqabətsiz liderliyi saxlayan Netflix koronavirus epidemiyasından sonra yaranmış tənəzzüldən heç cür yan keçə bilməyib. Koronavirus sancıları nəticəsində ikinci dalğa zamanı – təkcə may ayında 150 əməkdaş işdən çıxarılıb. Cari ilin birinci rübünün sonunda striminq xidməti 200 min abonenti itirib, ikinci rübdə isə daha iki milyon abonentin itiriləcəyi təxmin edilir. Rəqəmlər dəqiqdir, ikinci rübün bitməsinə çəmi bir neçə gün qalır.

Netflix rəhbərliyi baş verənləri təkcə postpandemiya dövrünün çətinlikləri ilə izah etmir, onların fikrincə, bu tənəzzüldə rəqabətin artması da başlıca rol oynayır. Və biz bilməyən daha bir faktor var, bu, istifadəçilərin hesablardan kütləvi şəkildə parol paylaşmalarıdır. Analitiklər isə şirkətin kontent yaratmağa ayrılmış büdcəni artırmaq üçün abunə haqqını əhəmiyyətli dərəcədə artırmasını əsas səbəb hesab edirlər. 

Nəzərinizə çatdıraq ki, Netflix öz sinematikasına - film və seriallarına çıxış üçün hər ay abunəçilərindən 15,50 ABŞ dolları alır. Ultra yüksək definition (UHD / 4K) videoya baxış xidməti əlavə ödənişlə təqdim olunur. Halbuki şirkətin əsas rəqibləri - Amazon Prime Video, HBO Max və Disney Plus - NV şirkətlərində qiymətlər orta hesabla xeyli aşağıdır. 

İnternet nəhəngi hazırda vəziyyətdən çıxış yollarını axtarır təbii ki. Netflix menecmenti zərərləri kompensasiya etmək üçün servisə reklam əlavə etmək imkanını nəzərdən keçirir. Ən əsası isə abunə haqqının azaldılması da istisna edilmir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü.  Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.

“ONBAŞI İZZƏT”

Filmdə 1918-23-cü illərdə Azərbaycanda baş vermiş tarixi hadisələr fon kimi təsvir olunacaq. Heç bir tarixi hadisəyə müəllif qiyməti verilməyəcək. Onbaşı İzzətin həyat dramı vasitəsilə ideolojisiz insanın gözüylə hadisələrə baxılacaq. Filmin qəhrəmanları Nuru paşanın atı və bu atı rus ordusu tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycandan Türkiyəyə keçirməli olan onbaşı İzzətdir. At onbaşı İzzətin və ümumilikdə türkçülüyün ram edilməyən ruhunun simgəsidir. Sərhədin bağlanması, milli dövlətçiliyin süqutu, sovet və daşnak birliyinin silahları və atları kəndlilərin əlindən zorla alıb kolxozlara qatması, repressiyalar, onbaşı İzzətin ölümlə üz-üzə qalması filmin ilk kadrlarından “dramaturji özülə” aid alternativ faktor mexanizmləri kimi gərginliyi artıracaq. Atını zirehli qatarın yandırılmış “yüklüyünə” qaldıra bilməyən Nuru paşa onbaşı İzzətə onu sərhəddən “süvari” olaraq keçirməyi əmr edir. Onbaşı bu tapşırığı alandan iki gün sonra XI qırmızı ordu Azərbaycanı işğal edib sərhədləri bağlayır. Milli hökumət süqut edir. Qətllər, həbslər başlanır. Onbaşı İzzət belə bir şəraitdə kimə və necə sığınacaq? Sərhədi necə keçəcək? Bir neçə ay kəndlilərin köməyi ilə sovetlərdən gizlənəndən sonra onbaşı İzzət “kilimçilər”ə qoşulmaq qərarına gəlir. Kilimçilər səyyar sirkin Azərbaycan variantıdır. Onların heyəti aşıqdan, kəndirbazdan, ravidən, mövsümi və dini tamaşalar göstərən, üzünə və başına “kilim maska” keçirən oyunbazlardan ibarətdir. İzzətin arıq, çəlimsiz bədəninə yaraşmayan şahanə atı əvvəlcə kilimçiləri bir obraz kimi daha çox maraqlandırır. Sonra isə sərhəd tanımayan kilimçilər İzzətin özünün də mərdliyinə və qorxmazlığına heyran olurlar. Altı-yeddi ölkəni coğrafiya olaraq vətənləşdirən kilimçilər də get-gedə İzzət üçün Türkiyə sərhədinə yaxınlaşmağın yeganə yoluna çevrilirlər. Yolda və dəyişkən məkanlarda baş verən epizodlar tamaşaçıya zamanın absurd gerçəkliyini, dövrün reallıqlarını açmalıdır. Kilimçilərin köməyi ilə Acara, Axıska, Borçalı türklərinin də ozamankı həyatı dəqiq tarixi dəlillərlə filmdə bəlirlənir. Kilimçiləri sərhədlərdə saxlamırlar. Onlar sərhəd tanımır. Rus əsgərlərinə belə tamaşalar göstərə bilirlər. Onlar İzzətə də oyun modeli düşünürlər. O, dini tamaşalarda və şəbehlərdə at belində olan zalım Yezidin, baharın gəlişinə aid mərasimlərdə və toylarda isə at belində oturmuş Xızır İlyasın kilim maskalarını geyinir. Onbaşı İzzət türkcə danışdığına görə ona tamaşalarda söz vermirlər. Nuru paşanın qalibiyyətlərinin, Qafqaz İslam Ordusunun Azərbaycana gəlişinin, mücadilə savaşlarının xatırlanması isə İzzətin fləşbək xatirələri kimi zaman-zaman kilimçilərin tamaşaları zamanı xatırlanır. Kilimçilərin göstəriləri də süjetə bağlıdır. Sovetlər Azərbaycanı işğal edən kimi ideoloji və iqtisadi baxımdan zorlanan Azərbaycanda aclıq başlayır. Kilimçilər filmdə aclığı quraqlıq mərasimlərində oxunan ayin nəğmələriylə kəndlilərə çatdırırlar. Onlar milli ruhun öldürülməsinə, atların quyruqlarının kəsilməsinə və baş verən digər real basqılara yerindəcə şəbehlər vasitəsilə cavablar verirlər. Çox keçmir, onbaşı İzzət də bu prosesin fəal iştirakçısına çevrilir. Süngünü oyunla, qurğuyla əvəz edir. Eyni zamanda, onbaşı İzzət Nuru paşanın şəxsi qəhrəmanlıqlarını da zaman-zaman xatırlayır. Nuru paşanın 1919-cu ildə Batum qalasından Nağı bəy Şeyxzamanlı və dəstəsi tərəfindən qaçırılmasını, Nuru paşanın Gəncəyə gəlişini, Bakıya qalib paşa kimi at belində girişini, Bakı milyonçusu Tağıyevin Bakının azad olunması şərəfinə filarmoniyanın binasında verdiyi ziyafəti, Nuru paşanın 1921-ci ildə Qarabağı işğaldan azad etməsini də zaman-zaman xatırlayır. Naxçıvan, Ərzurum savaşları da onbaşının fləşbək xatirələrində görünür.

Kilimçilərin tamaşaları onun yaddaşında həmişə real olaraq yaşanan bir tarixi gerçəkliklə davam edir. Və bu xatirələrdən biz Nuru paşa və Qafqaz İslam Ordusunun real şücaətlərini bir daha xatırlamış oluruq. Kilimçilər isə artıq Türkiyə sərhədinə yaxınlaşırlar. Fləşbəklərin birində Nuru paşanın atının doğulan təki anasından alınıb döyüş atlarına qatılması səhnəsi də var. Onbaşı İzzət bu atı doğulandan tanıyır. Onun anasından ayrılması səhnəsi də onbaşının gözünün qabağından heç zaman getmir. Nəhayət, kilimçilər onbaşı İzzət Türkiyəyə keçsin deyə Gürcüstan–Türkiyə sınırında, sərhəd dirəkləri basdırılan yerin lap yaxınlığında sərhədçilərə tamaşa göstərirlər. Bu tamaşada onbaşı İzzət “Ölüm mələyi” rolunu oynamalıdır. Tamaşa kilimçilər tərəfindən elə yazılıb ki, sonda o, sərhəd dirəklərini aşıb göz işlədikcə Türkiyənin dərinliklərinə doğru atını çapmalıdır. Kefli əsgərlər ancaq onbaşı İzzət Türkiyə sərhədini aşdıqdan sonra məsələnin nə yerdə olduğunu anlayırlar. Və onların atdığı güllələrdən biri onbaşı İzzətə dəyib onu öldürür. Gerçək bir mələk kimi artıq ruha çevrilmiş onbaşı İzzət, nəhayət ki, vətən torpağına qədəm qoyur. Xatirələrdən savayı film boyu çox az danışan onbaşı İzzətin son sözü “Paşam, əmanətinizi qəbul edin” deyimi olur. Filmin finalında onbaşı İzzətin xatirələrindən tanıdığımız ana atın kiçik bir təpəciyin başında durub sərhədə tərəf baxdığını görürük. Nuru paşanın atının sərhədi keçməsini də ən əvvəl o ana at görür. Və atlar bir-birinə tərəf qaçırlar. Və rus əsgərlərinin atdığı güllələrin heç biri ilahi müdaxilənin köməyi ilə Nuru paşanın atına dəymir... Və sonda at onbaşı İzzətin əvəzinə sərhədi keçir...

Mondros sazişinə rəğmən Bakını tərk etməli olan Nuru paşa 1920-ci ildə yenidən Dağıstandan Qarabağa keçib bolşeviklərin qurduğu hökuməti çökdürür.

1918-ci ilin Qasım ayı...

General Tomsonun komandanlığı altında ingilis, fransız və amerikan ordusu Bakını işğal etdi.

Mondros müqaviləsi sonrası...

İstanbula sahiblənmiş ingilislər Nuru paşanı tutuqlayıb 1918-ci ildə Batuma götürürlər. Onu erməniləri qətlə yetirdiyinə görə edam etmək istəyirlər. Xəbər Bakıya çatır. İclas keçirilir. Cümhuriyyətin baş naziri Nəsib bəy Yusifbəyli Nağı bəy Şeyxzamanova Nuru paşanı Batumdakı həbsxanadan qurtarmaq əmrini verir. 1919-cu uldə Azərbaycan türklərindən ibarət kiçik qrup Nuru paşanı Batum həbsxanasından qaçırır. 10 min türk əsgərindən 1200-ü Azərbaycanda ölmüş.

1920-ci ildə Qarabağda, Şuşada Nuru paşa vuruşur.

25 may 1918-ci ildə Nuru paşa Gəncəyə girir.

1918-ci ilin avqust ayı. Göyçay ətrafında savaş.

15 iyul. Nuru paşa Bakıya girir...

Filarmoniyanın binası... Tağıyev Nuru paşanı qonaqlayır...

Ekim ayı Qarabağ azad olunur...

11-ci Qızıl ordu 27 aprel 1920-ci ildə Bakıya girir...

“TÜRK VƏ İSLAM TARİHİ BU HİZMETLERİ UNUTMAYACAQDIR. GAZİLERİMİZİN GÖZÜNDƏN ÖPER, ŞEHİDLERİMİZE FATİHELER İTHAF EDERİM”.

OSMANLI TÜRKİYESİNİN SAVUNMA BAKANI ENVER PAŞANIN HALİL PAŞAYA VƏ NURU PAŞAYA GÖNDERDİYİ TEBRİK TELEQRAMINDAN

Mondros Mütarekesini müteakip başta Nuru paşa olmaq üzere Kafkaz İslam Ordusu askerleri Azerbaycanı tahliye zorunda kaldı. Bu tahliye sonrası Kasım 1918-de General Thomsonun Komandanlığındakı İhgilis, Fransız və Amerikan birliklerinden oluşan askeri gücler Baküyü işğal etdi.

27 Nisan 1920 gecesi 11.Kızıl Ordu olaraq da bilinen Rus ordusunun ani saldırısı ile Azərbaycan Xalq Cumhuriyeti sona ermişdir. Rus ordusunun Nisan ayından sonra Nuru paşa bir qrup Türkiyeli askerle beraber Dağıstandan keçerek Dağlıq Karabağın Şuşa iline gelir ve Bolşeviklere karşı vuruşur. Nuru paşa burda Bolşevik idaresini devirir, irelileyen bolşeviklere kayıblar verdirir.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Məşhur deputatımız eşidir ki, Prins Harri ingilis tacından imtina edib, buna görə də o, yaşamaq üçün illik cəmi 5 milyon funt sterlinq vəsait alacaq. 

Dərhal söyləyir: - Onda mən də ingilis tacından imtina edirəm. 

2.

Erməni radiosuna sual edirlər:

-Rusiya hökuməti korrupsiya ilə necə qurtara apara bilər?

-Yalnız suisidlə. 

3.

Bu gün hər bir özgə pəncərənin arxasında bir Windows gizlənir. 

4.

Müğənni Rəqsanə üzünə tuşlanan fotokameranı kənara itələyib deyir:

-Məni çəkməyin, mən fotogigiyenik deyiləm.

5.

Zarafat-zarafat, taksilərin qiymətini düz 100 faiz qaldırdılar. Rəng söhbətini, il söhbətini ortaya soxub başları qatdılar. Bir də ayılıb gördük ki, Qış bağından Nizami kinoteatrına taksi 5 manata aparır. 

Bu son ildə bircə dəfə qalxan yox, düşən qiymət görmüşük. İnişil soğan 25 qəpiyə düşmüşdü. 

Madam ki, ucuzdur vətəndə soğan,

Tərif deməlidir hər qız, hər oğlan.

Madam ki, taksinin qalxıb qiyməti,

Burda bağlayaq biz gəl bu söhbəti. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)