Teatrlarımızın beynəlxalq arenada uğur qazanması bu son müddətdə bir adət halını alın. Növbəti uğura Gəncə Dövlət Milli Dram Teatrı imza atıb. 

Portuqaliyanın Braqa şəhərində III Beynəlxalq Teatr Festivalı keçirilib. Avrasiya Teatrlar Birliyi, Portuqaliya Mədəniyyət Nazirliyi, CTB (Comphania de Teatro de Braga) və Braqa Şəhər Bələdiyyəsinin birgə keçirdiyi festivalda 8 ölkədən teatr kollektivləri iştirak edib. Festivalda ölkəmizi Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi və Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin dəstəyi ilə Gəncə Dövlət Milli Dram Teatrı təmsil edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, yaradıcı kollektiv rejissor Tural Vaqifoğlunun quruluşunda Ejen İoneskonun “Kral ölür” tamaşasını uğurla nümayiş etdirib. Əsərində rolları Əməkdar artistlər Elxan Yunis, İlham Hüseynov, Sevda Orucova, Kəmalə Məmmədova, aktyorlar Güntəkin Mehdiyeva və Ruslan Hüseynov canlandırıblar.

Münsiflər heyətinin qərarına əsasən, Gəncə teatrı “Ən yaxşı tamaşa geyimi” nominasiyasında qalib elan edilib və festivalın Qran-Pri mükafatına layiq görülüb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış yazar, siyasi icmalçı Əkbər Qoşalının növbəti siyasi gündəm yazısını təqdim edir. 

Fransa - neokolonializm siyasətinin davamında israr edən respublika;

Fransa - Əlcəzairdə soyqırım törətmiş ölkə;

Fransa - öz ölkələrini savunan əlcəzairli liderlərin kəlləsini Parisdə muzey eksponatı kimi saxlayan, geriyə verməyən idbar dövlət;

Fransa - nəinki Korsika və Bask bölgələrində, dənizaşırı dedikləri çox uzaq yerlərdə xalqların hüquq və azadlıqlarını boğan, sərvətlərini talayan respublika;

Fransa - Hitler Almaniyasına ən urvatsız məğlub olan ölkə;

Fransa - son yüzillikdəki ən böyük liderləri General Şarl De Qollun, alman işğalı illərində 2 ay bizim Bakıda (Qız Qalasının yanında - pəncərəsi Neftçilər prospektinə baxan binada) iqamət etdiyini (“gizləndiyi” yazmaq istəmədim) unudan ölkə…

O ölkə ki, General Prezidentləri Azərbaycanlı döyüşçü Əhmədiyyə Cəbrayılovun (22.09.1920, Oxud, Nuxa (Şəki) – 11.10.1994, Şəki) Fransa üçün tarixi qəhrəmanlıqlarını unutmazkən, onun nəvələri bunu “unuda bilir”… 

Ermənilər Fransa Müqavimət Hərəkatının görkəmli nümayəndəsi, partizan, leytenant

Əhmədiyyə Cəbrayılovun asayiş keşikçisi olan oğlu - baş leytenant Mikayıl Cəbrayılovu 1990-cı il dekabrın 15-də Xocalıda niyə qətl etmişdi? - Hansısa fransız bu barədə azca maraqlanıbmı?..

Fransanın “vəsf”ləri bununla bitirmi? Avropa üçün, dünya üçün etdiyi urvatsız hərəkətləri bitməyən bir ölkədən danışırıq - keçmişdəki yaradıcılıq ruhları əxlaqi aşınmaya uğramış ölkədən… - Ən azı “Müsyo Jordan dönəmi”ndən Qafqaza girməyə, burada möhkəmlənməyə çalışan, bunu bacarmamağının acığını bir başqasından yox, bizdən çıxmağa çalışan ölkə…

Bəli, Fransa çağdaş respublikaçılığın, demokratiyanın vətəni olub - amma indi o respublika institutu da öz mahiyyətini itirib, təhdid alətinə çevrilib. Respublikaçılıq müstəmləkəçiliyi qəbul etməməlidir! Respublikaçı ruhu ikili standartı yaxına qoymamalıdır; demokratik institutlar işğalçını müdafiə edib, işğala uğramış tərəfi ittiham edərmi? Təsəvvür edin: fransız parlamentinin hər iki qanadı, bir vaxtlar Xankəndi və çevrəsində yuvalanmış bir ovuc separatçını Ermənistandan da, Rusiyadan da daha çox savunaraq, “müstəqil dövlət” kimi tanımaq haqqında qərar qəbul etmişdi - son 4 ildə iki dəfə belə sarsaq müzakirə aparan, bizi qondarma (və keçmiş!) “DQR”i tanımaqla təhdid etmiş respublikada respublikalıq, demokratiya qalarmı?.. Məgər respublika, demokratiya beynəlxalq hüquqa qarşıdır? Fransa Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü olduğu BMT-nin qərarlarına qarşıdır məgər?..

Və nəhayət!

Demokratik ölkə idmanı siyasətə, siyasəti idmana qatarmı? XXXlll Yay Olimpiya Oyunlarının açılış törəninin Fransanın dövlət kanalında canlı yayınında Azərbaycanı “Ermənistanla ərazi münaqişəsində olan Qafqaz respublikası” kimi tanıtmağın adı, amacı nədir? Hanı sənin ciddiyyətin, urvatın, dövlət ərkanın, dövlətçilik əsalətin? Nədir? - Azərbaycanın öz ərazi bütövlüyü və suverenliyini bərpa etməyini sinirə bilmirsiz?..

Fransa bu gedişlə ancaq üzüaşağı gedə bilər. “Paris-2024”-ün açılış törəni bunu bir daha göstərdi… 

Fransa dənizaşırılardan uzaqlaşıb, yaxın-uzaq ölkələri sancmaqdan əl çəkməsə və öz “misaki-milli”sinə yığışmasa gələcəyi çox bərbad olacaq...

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

Şəkildə: Fransanın Əlcəzairdə həyata keçirdiyi genosidin bir anı. Az sonra bu insanlar güllələnəcəklər…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2024)

Samir Mirhüseynzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Saat 16:55-də təcili yardıma bir zəng daxil oldu. Telefon başındakı bəy özünü itirmiş və bir o qədər də həyəcanlı səs tonu ilə danışırdı:

-Alo, xanım, tez təcili yardım göndərin, qəza baş verib. Burada oğlum ağır yaralanıb.

Çağrı mərkəzində əyləşən xanım sual etdi:

-Salam. Haraya təcili yardım göndərək, zəhmət olmasa aydın danışın.

-Bura Nərimanovdadı, “Metropark”ın önüdür,  qəza burda olub. Tez göndərin, xanım.

-Müəllim, xəstənin ad, soyad və ata adını deyərsiz, zəhmət olmasa.

Zəng vuran qəzəblə söylədi:

-Ay qız, sənin başın xarabdı?! Mən deyirəm, burada ağır qəza olub, bu deyir ad soyad.

Bu cümlədən sonra çağrı mərkəzində əyləşən xanım heç bir söz deməyib dəstəyi asdı. Daha sonra vaxt itirmədən təcili yardımı qəzanın olduğu yerə yönləndirdi. Həqiqətən də ağır qəza idi. Maşın sürətlə hərəkət edərkən qarşısına balaca uşağın qaçması ilə sürücü uşağı maşının altına salıb əzməsin deyə sükanı cəld çevirmişdi. Maşında olan ailəsi - atası və anası xəfif cızıqlarla çıxsalar da sürücü özü bu qədər şanslı deyildi. 

Təcili yardımda olan həkim xəstəni maşına götürən kimi Xəstəxana ilə əlaqə saxlayıb Həsən həkimin çağırılmasının vacibliyini söylədi. 

Çox keçməmiş, təcili yardım maşını xəstəxanaya yetişdi, amma həkim hələ ki gəlməmişdi. Xəsarət alanın atası dava salıb həkimi xəstəxanada olmadığı üçün qınamağa başladı:

-Ay qardaşlar, bu nə xəstəxanadı?! Başqa həkim yoxdu? İndi camaat kefinin bəyi olub istirahət edəcək deyə burada xəstə gözləməlidi?

Ona növbətçi həkim cavab verdi:

-Bəy. Sizi başa düşürəm, amma hər adamın öz dərdi var, qınamayın. Bu birincisi. İkincisi isə hər sahənin də öz peşəkarı var. Bizdə beyin əməliyyatını Həsən həkimdən yaxşı edən yoxdur. Biz sizin oğlunuza kömək olmaq istəyirik. 

Növbətçi həkim sözünü tam bitirməmiş Həsən həkim qaranəfəs içəri daxil oldu. Gözlərində yorğunluq hiss olunurdu və üzünü də saqqal basmışdı. İçəri daxil olan kimi digər həkim irəli yüyürüb Həsən həkimi salamladı. Daha sonra hər şeyin hazır olduğunu söylədi. 

Elə bu zaman xəstənln yaxınları narazılıqlarını, hətta qarğışlarını yağdırmaqdan çəkinmədilər: 

“Buna baxe, camaatın balası ölür, bu da kefdə-damaqdadı”…

“Bu həkimlər lap ağını çıxarıblar”…

“Nəyinə lazım, ölən öz balası deyil ki, belə narahat olsun”…

Həsən həkim anidən bu sözləri söyləyənlərə nəzər yetirdi, amma heç nə demədən əməliyyat otağına adladı. Bir də düz üç saatdan sonra oradan çıxdı, yenə də heç kəsə heç bir söz söyləmədən oradan uzaqlaşdı. 

Ardından 10 dəqiqə keçdikdən sonra köməkçi həkim əməliyyat otağından çıxıb əməliyyatın uğurlu olduğunu dilə gətirdi, gözləyənləri sevindirdi. Xəstənin atası Həsən həkimin laqeyidliyini yenidən dillə gətirdi, amma gözləmədiyi sözlərlə qarşı-qarşıya qaldı. 

Köməkçi həkim onu kəsib dedi:

-Bayaq siz bilirsiz kimə qarşı hörmətsizlik  etdiniz? Sizin övladınızın əməliyyatına gələn, o sizin “Laqeyid” dediyiniz Həsən həkimin bu gün öz oğlunun dəfin günü idi. O, dərddən bükülmüş, sizin “kefdə damaqda” dediyiniz insan övladının dəfnini yarımçıq qoyub buraya gəlmişdi. Oğlunu son ünvana yola sala bilməmişdi, övladınızı siz də son ünvana yola salmayasız deyə…

Xəstənin atası uşaq kimi qulaqlarının dibinəcən qızardı. Anladı ki, onun övladının həyatını xilas edən və özü övlad yarası almış həkimə o, əlavə olaraq həm də söz yarası vurub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.07.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Alim var ki, bütün ömrü boyu işləyib müdafiə etdiyi, daha çox məlumatlı olduğu mövzunu bir yana tullayıb, tamam başqa mövzuda özünü təsdiq etməyə səy göstərir. Və hərşeyşünas görüntüsünü yaratmağa çalışır. Belə alimləri gah müxalifətdə, gah da iqtidarda təmsil olunmağa can atan siyasi əqidəsizlərə də bənzətmək olar. Obrazlı desək, abırlı “nizamişünas” heç vaxt özünü “füzulişünas” kimi təqdim etməyə çalışmaz…

Bütün ömrünü Seyid Nəsimiyə həsr edib və bu mövzuda hər bir suala cavabı var. Bir az da qabağa getsəm, ölkədə onun qədər Nəsimini bilən ikinci alim yoxdur…

Qürurlu xanımdır. Özünə çox güvənir, fəhminə, zəkasına, ağlına həmişə inanıb. Olduqca cəlbedici və xoşagələndir. Amma tələbkar olduğundan onunla ünsiyyət qurmaq elə də asan deyil, xarizmatik insandır. Eyni zamanda idealistdir və hər şeyin yaxşı olmasını arzulayır...

Hər hansı bir tarixi şəxsiyyətin həyat və yaradıcılığını araşdırıb, heç kimin bilmədiyi faktları üzə çıxarmaq, onu fərqli şəkildə təqdim etmək çox çətindir. Tədqiqatçıdan böyük hünər, ciddi təhlil, dərin savad tələb edir. Haqqında söhbət açmaq istədiyim filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Səadət Şıxıyeva neçə illərdir ki, böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin həyat və yaradıcılığını araşdırır. Bu istiqamətdə bir sıra uğurlara imza da atıb...

Deyir ki,- “Nəsiminin müraciət etdiyi janrlar və şeirinin poetikası haqqında bir neçə tədqiqat əsərində bəhs olunsa da, bu şairin söz sənəti haqqındakı görüşləri, əsərlərində yer alan ədəbi kateqoriya və terminlərə indiyədək diqqət yetilməmişdir. Adı daha çox hürufiliklə bağlı yad olunan Nəsiminin ədəbi fəaliyyətinin istiqamətləri, ədəbi-tənqidi görüşləri və poetika elmi ilə əlaqəli nəzəri biliyi barədə indiyədək araşdırmalarda pərakəndə və çox zaman səthi məlumatlar verilmişdir. Halbuki onun hər iki divanında yer alan janr və poetik formalar zənginliyi və rəngarəngliyi baxımından divan ədəbiyyatında çox az şairin ədəbi mirası ilə müqayisə oluna bilər. Nəsiminin əsərlərinin arxitektonikası, onun poetik ənənələri sinkretik təqdimi, fərdi yaradıcılıq eksperimentləri, poetik sözə həssas və elmli münasibəti şeir sənətinə dərindən bələdliyini göstərir. Şairin hər iki divanında şərq şeir sənətinin həm təcrübi və tətbiqi şəkillərini, həm də onun nəzəri biliklərinin ifadələrini müşahidə etmək mümkündür”…

Xarekteri olduqca güclüdür. Çalışdığı sahədə özünü yüksəyə qaldırmağı bacarır. Nə istədiyinin fərqindədir və istəyinə çatmaq üçün əzmlə addımlaya bilir. Zamana meydan oxuyur, qarşısına çıxan səddi asanlıqla ram etməyi bacarır...

Nəsiminin diri-diri dərisinin soyulmasını və onun həmin zaman şeir söyləməsini xalqın şairə olan məhəbbətindən yaranmış əfsanə olduğunu düşünür. Nəsiminin iki dəfə ailə qurduğunu iddia edir. Bundan əlavə alimlərin ortaq türk dili təklifinə onun da öz yanaşması vardır:- “Ortaq türk dili fərqli bir anlayışdır. Keçən əsrin əvvəllərində də bu iddianı irəli sürənlər olub. Onlar ortaq türkcə deyəndə tatar türkcəsini, Mərkəzi Asiya xalqlarının, Qafqaz, İran və Türkiyə türklərinin hamısının anlaya biləcəyi ortaq ədəbi dil ideyasını təklif etmişdilər. Amma onu gerçəkləşdirə bilmədilər. Çünki canlı dil hər zaman qalibdir və süni müdaxilələri qəbul etmir. Düşünürəm ki, dilimiz gələcəkdə də bu çoxyönlü, müxtəlif niyyətli gizli və aşkar həmlələrə məğlub olmayacaq. Bu cür müdaxilə - mövcud sözləri, xalq tərəfindən qəbul olunmuş bir çox kəlmələri "ərəbcədir" deyə süni və kütləvi şəkildə dildən çıxartmaq və başqa bir qrup sözü dilə gətirərək, əsassız əvəzetmələr doğru qərar deyil. Sözlərin dildə oturuşması zaman istəyir. Bundan başqa, hər ərəb dilində olan kəlməni də zərurət olmadan dilimizdən çıxara bilmərik. Türkiyə dilçiləri bir əsrə yaxındır ki, ədəbi dildə təmizləmə aparır. Bununla belə, onların da ədəbi dilində yetərincə ərəb sözləri var. Bunlar elə sözlərdir ki, bizdə

onun ya tələffüzə daha yatımlı variantı var, ya da türkcə qarşılığı mövcuddur”- söyləyir...

İşgüzar, çalışqan, əzmkar insandır. Maraqlı iddiaları ilə həqiqətin harada olduğunu ortaya çıxara bilir. Yalan danışmağı xoşlamır. Cəsarətli və mərd xanımdır. Davranışı, yüksək mədəniyyəti ilə seçilir. Müvəffəqiyyət onun üçün çox əhəmiyyətli olduğundan gərgin iş rejiminə, çətinliklərə qatlaşmağı bacarır…

İstirahət günlərində - iyulun 27-si Səadət xanımın növbəti ad günüydü. Ona möhkəm cansağlığı, firəvan həyat və tükənməz nailiyyətlər arzulayırıq. 

Yeni yaşınız mübarək, Səadət xanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.07.2024)

Leo Essad –Bey Nusenbaum barədə əfsanələr dolaşmaqdadır. Bir neçə təxəllüslə, o cümlədən azərbaycanlı oxuculara yaxşı tanış olan Məhəmməd Əsəd bəy və Qurban Səid təxəllüsü ilə yazdığı bəllidir. Bu məntiqlə, dünyaşöhrətli “Əli və Nino” romanının müəllifi də odur.

Talehə Əliyeva ötən əsrin 20-ci, 30-cu illərində Almaniya mətbuatında sözügedən müəllifə aid bir neçə məqaləni dilimizə çevirib və redaksiyamıza təqdim edib. Onları diqqətinizə çatdırırıq. 

TÜRKİYƏDƏ YENİ ƏLİFBA

Ankaradan xəbər gəldi ki, Türkiyə höküməti Rusiya türkləri kimi ərəb hərflərindən latın əlifbasına keçməyi qərara alıb. Bu qərar Türkiyənin avropalaşmasında yeni bir addım olacaq.

Türk yazısı üç tarıxı mərhələdən keçib: orxon, uyğur və ərəb. Bu üç əlifbadan Türk dilinə bir az uyğun gələni orxondur. Digər yazılarda, xüsusilə ərəb hərflərində ”şərti” işarələrdən istifadə olunmalı idi. Türkcədə bu hərflərlə səlis oxumaq üçün türk dilini çox gözəl bilmək vacibdir, çünki türkcənin öyrənilməsində oxu yazıdan öndə gəlir. Yeni latın əlifbası həm türklərə, həm də əcnəbilərə bu dili öyrənməyi asanlaşdıracaq.

Başqa bir tərəfdən qeyd etmək lazımdır ki, yeni orfoqrafiyanın tətbiqi özünü türkcədə olan bəzi dialektlərin fərqliliyində əks etdirəcək; həmçinin ərəb əlifbasında olan qədim türk ədəbiyyatı nümünələrinin unudulmasına gətirib çıxaracaq, eyniylə uyğurlardakı “Kudatku Bilik” kimi. Ən təəssüfedici hal isə odur ki, ərəb əlifbasından imtina ilə türklərin cox əhəmiyyət verdiyi dekorativ yazı sənəti, gözəl yazı da itəcək.

Ancaq çox yaxşı olardı ki, (bir zamanlar İspaniya və Rusiya akademiyalarındakı kimi) onlar Türkiyə Akademiyasının daha əvvəlki planına, yəni əski əlifbanın birdəfəlik ləğv etmək yox, əsaslı reformasiyaya, uyğun qərar verərdilər.

(“Die literarische Welt” qəzeti, Berlin, 2/ 1926-cı il N-36. S.2(1/4) səh.266

Almancadan tərcümə etdi: Talehə Əliyeva

Müəllif hüquqları qorunur. Bakı. 27 iyul 2024-cü il)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.07.2024)