“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Güneydən gələn səslər” rubrikasından seçmə şeirlərin dərcində bu dəfə Rəhim Təkinin şeirləri ilə tanış olacaqsınız. Rubrikanı Portalımızın Güney təmsilçisi Əli Çağla aparır. 

Rəhim Təkin

 Şair, yazar, ingilis dilinin mütərcimi Rəhim Təkin adı ilə tanınan Rəhim Əsgərzadə, 1986-cı ilin may ayının 2-də Marağa şəhərində anadan olubdur. 12 yaşından ədəbiyyata olduğu marağı üzə çıxartdığında ali məktəbə qədər təhsil edib, indi isə sevgi ilə, artıq diqqət ilə ədəbi ərsələri izləyib, içindən coşan duyğuları qələmə alır.

CƏHƏNNƏM

Behişti bilmirəm,

Amma düz deyirmişlər,

Cəhənnəm elə bu dünyadadı,

Mən cəhənnəmin bacasından baxmışam.

Bir qış gecəsi idi,

Körpünün altında bir qızcığaz

Yatağı cəhənnəmə açılan qapı.

Bir təlisi üstünə çəkib

Cəhənnəmin qapısını örtdü…

Sonra

Bacaqları

Dənizdən qırağa düşən

Bir cüt qızılala,

Səhərə dək baxdım,

Can verə bilmədilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.05.2023)

Bu gün Londonda Buker mükafatı laureatının adı elan ediləcək

Nobel ədəbiyyat ödülündən sonra ikinci pillədə qərarlaşan Beynəlxalq Buker mükafatının nüfuzu barədə çox deyilib, çox yazılıb. Bu gün növbəti Buker laureatının adı Londonda elan ediləcək. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Week-end-ə istinadən xəbər verir ki, nüfuzlu ədəbi mükafatın qısa siyahısına 6 əsər daxil edilib, bunlardan birinin müəllifi kitabın ingilis dilinə tərcüməçisi ilə bölüşmək şərti ilə 50 min funt-sterlinq (təqribən 100000 manat) alacaq.

6 nominant Bolqarıstan, İspaniya, Kot-d'İvuar, Meksika, Fransa və Cənubi Koreyanı təmsil edir. Bolqar və katalon dillərində yazılmış əsərlər ilk dəfə namizədlərin qısa siyahısına daxil edilib. 

İndi isə nominant siyahısını təqdim edirik: 

Georqi Qospodinov, Bolqarıstan, “Zaman sığınacağı”, 

Eva Baltasar, İspaniya, “Qaya”, 

Qvadelupe Nettel, Meksika, "Yenicə doğulmuş", 

Patrik Arman-Qbaka Breden, Kot-d’İvuar, “Mütəmadi ağır”, 

Çeon Myan Kvan, Cənubi Koreya, “Balina”, 

Mariz Konde, Fransa, “Yeni dünyanın İncili”.

Bəs ən şanslı kimdir? “Ədəbiyyat və incəsənət” sualla bağlı peşəkar kitab redaktoru və ədəbiyyat funksioneri Nadir Cəfərova müraciət etmişdir. Nadir Cəfərovun fikrincə, əsas favorit ənənəvi ədəbiyyat ölkələri sayılan Fransa və İspaniya təmsilçiləri Konde və Baltasardır. Amma son illərdə daim gözlənilməz qərarlara şahid olduğumuzdan, güman ki, bu dəfə Bukür mükafatını siyasi gedişlərə uyğunlaşdıraraq dünyaya nüvə silahı təhlükəsi yaradan Cənubi Koreya təmsilçisinə vermək jesti nümayiş etdirərlər.

Qeyd edək ki, mükafat 1969-cu ildə təsis olunub və iki ildən bir verilib. 2016-cı ildən isə mükafat hər il təqdim olunur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2023)

Azərbaycanın turizm sektoruna və turizm  potensialına pandemiya böyük zərbə vurdu. İndi dağıdıcı nəticələri aradan qaldırmağa çalışırıq. Bu sözləri “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına tanınmış turizm eksperti Ruslan Quliyev söyləyib. Və bu bərpa işində yeni əlaqələrin, o cümlədən ölkəmizin turizm infrastrukturlarına biganə olmayan ölkələrlə əlaqələr qurmağın hədsiz çəkisi var. Bu ölkələrdən biri də Səüdiyyə Ərəbistanıdır. 

Bu günlərdə Azərbaycan Turizm Bürosu Səudiyyə Ərəbistanının paytaxtı Ər-Riyad şəhərində keçirilən beynəlxalq “Riyad səyahət sərgisi”ndə iştirak edir.

Dövlət Turizm Agentliyinin məlumatına görə, sərgidəki milli stenddə Azərbaycan Turizm Bürosu, “Azərbaycan Hava Yolları” QSC və “Şahdağ” Turizm Mərkəzi ilə yanaşı, 13 yerli turizm sənayesi nümayəndəsi təmsil olunur.

Stend ziyarətçilərinə Azərbaycanın tarixi, mədəni irsi, UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına salınmış tarixi abidələri, milli mətbəx nümunələri, ekoturizm, sağlamlıq, yay və qış turizmi imkanları üzrə potensialı haqqında ətraflı məlumat verilir.

Sərgi çərçivəsində digər iştirakçı ölkələri təmsil edən turizm şirkətləri ilə B2B formatlı görüşlər keçirilir, qarşılıqlı əməkdaşlıq imkanları qiymətləndirilir.

Sabah yekunlaşacaa “Riyad səyahət sərgisi”ndə dünyanın 55 ölkəsindən 300-dən çox turizm sənayesi nümayəndəsi təmsil olunur. Sərginin 30 minədək ziyarətçini qəbul edəcəyi gözlənilir.

Qeyd edək ki, 2022-ci ilin aprel ayı ilə müqayisədə bu ilin aprel ayında Səudiyyə Ərəbistanından olan ziyarətçi sayında 3 dəfə artım müşahidə olunub. Eyni zamanda Səudiyyə Ərəbistanı 2023-cü ilin aprel ayında ölkəmizə həyata keçirilən uçuşların statistikasında ilk beşlikdə yer alır.

Həmçinin 2022-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanından olan ziyarətçilər Körfəz ölkələri sırasında birinci pillədə qərarlaşıb. Həmin il Körfəz ölkələrindən Azərbaycana 185 288 xarici vətəndaş səfər edib ki, bunun da 52 faizini Səudiyyə Ərəbistanı vətəndaşları təşkil edib.

Xatırladaq ki, Səudiyyə Ərəbistanının “Flynas” hava yolları şirkəti Bakı və Ər-Riyad arasında birbaşa reyslər həyata keçirir.

Ötən ilin dekabr ayında Azərbaycan Turizm Bürosu ilə “Flynas” hava yolları şirkəti arasında turizm sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi, turizmin inkişafı üçün potensial fəaliyyətlərin təşviqi, eləcə də turist axınına təkan verəcək birgə layihələrin işlənib hazırlanması məqsədilə “Anlaşma Memorandumu” imzalanıb.

Bir sözlə, bu yaya Azərbaycanda ərəb yayı olması gözlənilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcinə başlayır. Öncədən deyirik, özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin romanı sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı çox bəyənəcəksiniz.

19-cu dərc

“Gələcəyəm” deməyim Gülüdən çox özümə aid idi. Əvvəllər polis sıralarında çalışarkən iştirak etdiyim əməliyyatlarda bir o qədər də ağına-bozuna baxmaz, yarana biləcək təhlükələrdən o qədər də qorunmazdım. Elə buna görə də, növbəti əməliyyatlardan birində sağ qolumdan güllə yarası almışdım. Güllə qol sümüyümü zədələdiyi üçün uzun müddət müalicə olunmuşdum. Söhbətimin əvvəlində sizə deməsəm də, çox bağlı olduğum polis sıralarından vaxtından tez getməyimin səbəbi yaralanmağım olmuşdu. Hərdən qolumda baş qaldıran dözülməz ağrılara görə. Yaxşı ki, hərdən…

Gülü həyatıma daxil olduqdan sonrakı illərdə, hər bir əməliyyatdan qabaq ona “gələcəyəm” deməklə söz verir, əməliyyat zamanı isə ona verdiyim sözü tutmaq üçün son dərəcə ehtiyatlı olmağa özümü məcbur edirdim.

Neçə illər sonra tapdığı xoşbəxtliyini itirməsinə yol verə bilməzdim. Elə özümün də…

Rəşad Qasımlı zəng edənədək gözləməli idim. Bu iki nəfərin, sürücü ilə Babaxanın söylədikləri ilə bəlkə də artıq bu cinayət açılacaq, Nərminin yeri bilinəcəkdi.

Layiqəni dinləmək üçün mətbəxdən çıxıb ofisdəki masamın arxasına keçdim.

Ancaq kresloma əyləşən kimi Rəşaddan gələn zəng buna mane oldu.

-Sürücünü saxlamışıq.

-Bəs Babaxandan nə xəbər var?

-Burada hər şey bir az qəlizdir. Ünvanını müəyyən edən kimi evinə yollandıq. Həyat yoldaşı harada olduğu barədə məlumatsızdır. Tez-tez evdə gecələmədiyini bildirdi, verdiyi mobil nömrəsinə də zəng çatmır. İşlətdiyi mobil telefon ümumiyyətlə şəbəkədən ayrıldığı üçün koordinatlarını müəyyən etməkdə mobil operator bizə heç bir köməklik edə bilmədi. Görünür, telefonu söndürdükdən sonra söküb cərəyan mənbəyini ayırıb. “Bəlkə bağ evləri var, orada olar” deyə soruşdum, “bu gördüyünüz evimizdən başqa heç bir mülkümüz yoxdur”, dedi yoldaşı. Ola biləcəyi bütün yerlərə əməkdaşları göndərmişəm. Bir əməkdaş da evinə yaxın yerdə pusquda durub. Dövlət Yol Polisi İdarəsinə avtomaşınının saxlanılması barədə təlimatlandırma ötürmüşəm. Axtarırıq, ancaq hələ ki, nəticə yoxdur. Sürücünü isə dindirmişəm.

Rəşadla danışdığımı eşidən Layiqə mətbəxə qayıtdı. Oturmasına işarə verib Rəşadla söhbətimə davam etdim.

-Çox gözəl. İstəyirsiniz sürücünün dediklərini sizə danışım.

-Maraqlı olar, -Rəşad təəccüblə dedi.

- Bəri başdan deyim ki, yük maşının sürücüsü hadisələrdən kənardadır. Bildiyi də çox az şey var. Ola bilsin ki, Babaxanı tanıyır. Ancaq ötəri. Nərmin itməmişdən iki gün əvvəl Babaxan qardaşı Tahir müəllimin həyətində qoyduğu dolabı aparmaq üçün onunla qardaşı evinə gəlib. Gözləməsini söyləyərək həyətə girib. Ancaq bir azdan qayıdıb dolabı iki gün sonra  aparacağını bildirərək onu yola salıb. İki gün sonra isə həmin yerdə axşam saat 8-də görüşüblər. Ona maşında gözləməsini tapşırıb. Bundan az keçmiş üst-başından cin hürkən bir sərxoş sərgərdan sürücüyə yaxınlaşıb onu söhbətə tutub. Sürücü onu başından etməyə çalışarkən Babaxan yaxınlaşaraq həmin avaranı köməyə çağırıb və onlar həyətə keçiblər. Sürücü isə yük yerinin arxasını açıb gözləyib. Dolabı qoyduqdan sonra Babaxan kabinəyə, qonşunun uşağının dama düşmüş topunu götürməyə gedən həmin avara isə qayıdaraq yük yerinə minib və sürüb gediblər. Ancaq çox uzağa yox. Maşın elə “Kubinka”dakı həyətlərdən birinə girib və dolabı düşürdükdən sonra ya o həyətdə, ya da başqa bir yerdə qalıb.

-Düzdür, -Qasımlı daha artıq təəccüblə dedi.

-İndi əlavələrini elə, -dedim.

-Babaxan sürücüyə bu dolabdan başqa da mebelinin olduğunu bildirərək onları da yükləmək üçün maşını elə “Kubinka” ərzisində darvazasını öz açarı ilə açdığı həyətə saldırıb. Bundan sonra kiməsə zəng vuraraq niyə hələ də mebeli gətirmədiklərini soruşaraq guya əsəbləşib. Telefon danışığından sonra isə mebelin gecə saatlarında gətiriləcəyini bildirib, gecə yükləmək üçün maşını həyətdə saxlamasını, səhər tezdən isə gələrək lazımi ünvana aparmasını sürücüdən xahiş edib və bunun müqabilində danışdıqları pulu ikiqat ödəyəcəyini vəd edib. Sürücü tərəddüd etsə də, sonradan razılaşıb, maşının sənədlərini və açarını özü ilə götürərək gedib.

-Ancaq səhər gələndə yenə də maşında dolabdan başqa heç nə olmadığını görmüşdür, elədirmi?

-Bəli. Ancaq bu, sürücü üçün heç nəyi dəyişməmiş, vəd olunan pulu alaraq dolabı ona göstərilən ünvana aparmışdır. Bundan başqa, dolabı gətirəndə də, aparanda da Babaxan dediyiniz kimi, yük maşınına oturmamış, öz şəxsi avtomobilində irəlidə gedərək onu müşayiət etməsini tapşırmışdır.

Hmm, əlbəttə, Zabitə bunu görməyə bilərdi.

-Dolabı hansı ünvana aparıblar?

-Babaxanın evinə.

-Bəs “Kubinka”dakı həyət?

-O həyətin darvazasında böyük bir qıfıl asılıb. Sahibi Rəhman İsmayılov uzun müddətdir ki, Rusiyada yaşayır. Sonuncu dəfə Bakıya bir il əvvəl gəlib, tez də qayıdıb. Qonşuların dediyinə görə, açarı bir tanışına verib və hərdən gəlib evə baş çəkən o adamın əlamətləri Babaxanın əlamətlərinə çox uyğun gəlir.

-Yük maşını həyətdə olarkən ora ikinci maşın yerləşərdimi?

-Bəli, kifayət qədər iri həyətdir. Uşaqlar hasara dırmaşıb həyəti gözdən keçiriblər.

-Oradan uzaqlaşandan sonra Babaxanın maşının hərəkət istiqamətini müəyyən etmisinizmi?

-Bir müddət sonra oradan çıxan Babaxan maşını birbaşa evinə sürüb.

-Maşını həyətdə qoyub?

-Xeyr, maşınla gedib. Bizim uşaqlar maşının sonrakı hərəkət istiqamətini müəyyənləşdiriblər. Ancaq yarımçıq.

-Yəni?

-Maşının izi Zabrat qəsəbəsindəki ara yollarda itir.

 -Bəs qonşular o həyətə hansısa başqa maşının girdiyini görməyiblər ki?

-Buna mən də çox ümid edirdim. Ancaq təəssüf ki, heç kim heç bir şey görməyib.

-İndi bir xahişim olacaq. Rəhbərliyinizlə danışın, qoy Zabrat qəsəbəsinin inzibati ərazisinə nəzarət edən ərazi polis orqanının rəisi ilə əlaqə saxlasın. Səhv etmirəmsə, axşam saat 9 radələrində bütün bölmə əməkdaşları rəisyanı müşavirəyə toplaşır. Müşavirədə bütün əməkdaşların, xüsusilə polis sahə rəislərinin, inspektorlarının və əməliyyatçıların iştirakını təmin etsinlər və bizi gözləsinlər. Qalanını orada qərarlaşdırarıq.

-Oldu Bəxtiyar müəllim.

Saat beşin yarısı idi. Layiqəyə ofisdə qalmasını tapşırıb çıxmaq istəyirdim ki, o dedi:

-Şef, bir söz soruşum, amma yenə də “sonra bilərsən” deməyin.

-Soruş, -dedim.

-Siz burada otura-otura o sürücünün orada nə dediklərini haradan bildiniz?

-Əziz Layiqə, mən burada otura-otura indi eşitdiklərini deməkçün, dünəndən yerə oturmamışam. Mən Səməd kişigilə gedirəm.

-Yaxşı, şef.

…Səməd kişigilə tez çatdım. Bu ahıl insanlarla dəqiqləşdirəcəyim daha bir məqam çıxmışdı ortalığa.

 Qapını Səməd kişi özü açdı. Məni görəndə əl-ayağa düşüb, - Gəlin, Bəxtiyar müəllim, buyurun içəri, -deyərək kənara çəkilib yol verdi.

İçəri keçib onunla salamlaşdım. Səsə Səlminaz nənə də gəldi.

-Ay oğul, balamızdan nə xəbər var, ürəyimiz yerindən çıxır, sizi də narahat etmək istəmirik tez-tez.

Səməd kişiyə baxdım. Qocanın gözlərində ümiddən çox narahatçılıq vardı.

Görünür, simamdakı yorğunluğu başqa cür yozmuş, nə isə pis xəbərlə gəldiyimi düşünmüşdü bu nurani qoca.

Onu bu narahatçılıqdan qurtarmaq üçün tez dilləndim:

-Bəzi şeylər aydınlaşıb, sizinlə bir şeyi dəqiqləşdirməyim lazımdır, ona görə gəlmişəm.

-Buyur içəri, qapıda niyə, ay oğul?

Onların sözünü yerə salmadım. Ayaqqabılarımı çıxarıb artıq mənə tanış olan otağa keçdim.

-Zəhmət olmasa deyin, son zamanlar Nərmində fikir dağınıqlığı hiss etmişdinizmi?

Qocalar bir anlıq fikrə getdilər.

Birinci Səlminaz nənə dilləndi:

-Nə deyim, ay oğul, açığı hə, ancaq bunu çox oxumaqdan yorulmasına yozaraq əhəmiyyət vermirdim.

-Məsələn, bu nə formada özünü büruzə verirdi?

-Belə də, xırda şeylərdə, məsələn əlindən qoyduğu bir şeyi sonra nə qədər axtarsa da tapa bilmirdi. Yaxud da, biz tez yatsaq da, o gecələr oturub dərs oxuyurdu, neçə dəfə oyanıb görmüşəm ki, çaydanı qaynamağa qoyub ki, çay içsin, ancaq unudub, suyu az qala qaynayıb qutarıb. Əvvəllər onda belə şeylər olmazdı.

-Hə, belə şeylər axır vaxtlar olurdu, -Səməd baba da deyilənləri təsdiqlədi.

Daha bir ehtimalım öz təsdiqini tapırdı. Ayağa qalxıb qocalarla sağollaşdım.

-Ay oğul, bir stəkan çay içərdin, -Səlminaz nənə dedi.

-Təşəkkür edirəm, başqa vaxt, indi getməliyəm.

Çay təklif edən bu ağbirçəyə necə deyəydim ki, həmin çayın içilməsinə sərf olunacaq vaxt sevimli nəvəsinin axtarışlarının indiki fazasında bir ton qızıla bərabər idi.

Küçəyə çıxan kimi maşına əyləşib bir vaxtlar böyük köməyim dəymiş və sonradan dostlaşdığım professor Ənvər Seyidbəylinin nömrəsini yığdım. Professor deyən kimi, gözünüzün qarşısına ağsaçlı, gözündə qalın şüşəli eynək gəzdirən, səsi titrəyə-titrəyə danışan qocaman bir insan gəldi, deyilmi? Ancaq bu professorun cəmi qırx beş yaşı var idi və öz sahəsində öz savadı ilə əldə etdiyi nailiyyətlərə görə belə erkən yaşda professor adını daşımağa layiq görülmüşdü.

Ənvər telefona üçüncü zəngdən sonra cavab verdi.

-Salam, möhtərəm Hippokratın davamçısı.

-Salam, cənab detektiv. Hər dəfə belə müraciət edəndə istəyirəm soruşum, sonra da yadımdan çıxır, bu “möhtərəm” sözü mənə aiddir, ya rəhmətlik Hippokrata?

-Sənə əziz qardaş, sənə, mənim Hippokratla işim yoxdur.

-Onda buyur, səni dinləyirəm.

-Sualım elə yaddaş barədədir. On yeddi yaşlarında olan itmiş bir məktəbli qızı axtarıram. Bilmək istəyirəm, insanda fikir, diqqət pozğunluğu hansı yaşlarda özünü büruzə verə bilər və bu hansı formalarda təzahür edir.

Bəzən boş vaxtlarımda Ənvərlə görüşüb çay süfrəsində onunla hər ikimizin peşəsi ilə bağlı uzun-uzadı diskussiyalar aparır, bu diskussiyalar zamanı polis peşəsi barədə ən az məlumata malik olan dostumun verdiyi suallardakı məntiqə heyran olmaya bilmirdim. Ömrü boyu elmlə məşğul olan bu insanın özünəməxsus yumor hissini görəndən sonra isə ona rəğbətim daha da artmışdı. Bu hiss insanın əhvalını həmişə nikbin saxlamağa olduqca kömək edir.

-Qulaq as, -deyib Ənvər sözə başladı: -Diqqət koqnitiv psixologiya anlayışı olaraq beynin ətraf mühitdən aldığı konkret informasiyanın emalı anlayışıdır. Məhz diqqətə görə subyektin ətraf mühitdə səmtləşməsi, eləcə də, psixikada tam və aydın inikası baş verir. Belə ki, diqqət obyekti şüur mərkəzinə düşməklə digər elementlər beyin tərəfindən zəif, qeyri-aydın qəbul edilir. Lakin bu zaman diqqətin istiqamətinin dəyişməsi istisna olunmur. Fikir dağınıqlığı isə diqqətin konsentrasiya olunması imkanlarının pozulması deməkdir. Bu hal diqqətsizlik və istiqamətlənmiş diqqətsizlik fenomeninə aiddir. Baş vermə səbəbləri və xarakterinə görə fərqlənir. Diqqətsizlik, çox yorulmuş, orqanizmin imkanlarından ifrat dərəcədə istifadə etmiş və yaxud yenicə hansısa xəstəlik keçirmiş insanlarda üzə çıxa bilər. Stressin əsarətində olan, uzun müddət çiyinlərinə ağır yük götürmüş insanlarda da bu hal çox müşahidə olunur.

Elə çox şey anlaya bilməsəm də, “Aha” deyərək ardına qulaq asmağa qərar verdim.

-Deyirsən ki, axtardığın qız məktəblidir? Bəs bilirsənmi ki, fikir dağınıqlığının bir növü də, elmdə “şagird fikir dağınıqlığı” adlanır? Bu hal diqqətin yayınması ilə yanaşı subyektin həddən artıq hərəkətliliyi ilə müşahidə olunur. Belə adamların diqqəti bir şeydə çox cəmləşmədən tez-tez bir obyektdən digərinə yönəlir. Ancaq adına baxmayaraq, fikir dağınıqlığının bu növü də hər bir yaşda özünü göstərə bilər.

Ənvərin verdiyi fasilədən istifadə edərək cəld ona bir sual verdim.

-İndi, latın dilini bilməyən birinə latın sözlərindən istifadə etmədən deyə bilərsənmi, fikir dağınıqlığının yaddaş pozulması ilə əlaqəsi varmı?

-Xeyr, yaddaş pozulmasının elmi adı amneziyadır və tibbdə bu tamam fərqli bir istiqamətdir.

-Yəni?

-Yəni sizin halda, dediyin o qız uzun bir şeiri iki dəfə oxumaqla qayıdıb əzbərdən söyləyə bilər, lakin on beş dəqiqə bundan əvvəl əlindən qoyduğu hər hansı əşyanı bir neçə saat axtarıb tapa bilməz. Bax belə.

-Daha bir sual. De görüm, bir insanı əməliyyata hazırlamaq üçün neçə gün lazımdır?

-Adi əməliyyatdırsa, bir gün bəs edir.

-Yaxşı bəs insanı donor kimi əməliyyat edib hansısa orqanını çıxarırlarsa, bu zaman nə qədər hazırlıq müddəti tələb olunur?

-Bu zaman həmin orqanın köçürüldüyü yerə adaptasiya olanadək öz keyfiyyətini itirməməsi üçün donora xüsusi preparatlar yeridilməli və xəstə xüsusi rejimdə saxlanılmalıdır ki, buna da əsasən əməliyyatqabağı üç gün kifayət edir. Bəzi hallarda bu dörd gün də çəkə bilər. Ancaq çox vaxt üç gün təcrübə olunur.

Bunu əvvəldən təxmini özüm də bilirdim. Ancaq ən pis ehtimalımı professorun da təsdiqləməsi məni heç sevindirmədi.

Hissiyatım mənə bu gecənin axtarışlarımda son gecə olduğunu deyirdi, ancaq bu müəmmalı gecənin səhərinin necə açılacağı barədə nədənsə susurdu. Bu isə çox pis idi. Çox pis… Həmişə mənə kömək edən intuisiyam bu dəfə çox şeyi təcrübəmin və məntiqimin ixtiyarına buraxırdı.

Narahat idim. Ona görə ki, Nərminin olduğu yeri yox, yalnız ola biləcəyi ərazini təxmini müəyyən etmişdim.  Bu ərazidə isə nə qədər evlər, nə qədər tikililər var idi… Vaxt isə təəssüf ki… 

Qeyri-ixtiyari saat baxdım. Ənvərlə danışmaq mənə xoş idi, ancaq indiki halda əlaqəni kəsməliydim. Onsuz da telefon danışığına kifayət qədər vaxt sərf etmişdim.

-Dəyərli məlumata görə dəyərli dostuma təşəkkür edirəm.

-İyirmi dörd saat xidmətinizdəyik.

-Hələlik.

-Hələlik.

Saat altıya iyirmi dəqiqə işləyirdi. Mühərriki işə saldım. İndi ofisə qayıdıb sakit şəraitdə bütün topladığım məlumatları təhlil etməli, uzlaşdırmalı və demək olar ki, hazır olan bu gecəki hərəkət planımda mümkün boşluqları tapıb yerini doldurmalıydım. Saat 21-də Zabratda olacağımı nəzərə alsam, o qədər də çox vaxtım qalmamışdı.

Ofisin qapısına çatanda Layiqəni küçədə dayanan gördüm.

-Çıxmışdım bir qədər hava alım, şef. Buyurun keçin,- Layiqə kənara çəkilib mənə yol verdi və özü də arxamca ofisə keçdi.

-Həm də rəfiqəni ötürəsən, -diqqətlə Layiqəyə baxdım.

-Hə, onu ötürüb bir qədər dayandım ki, havamı dəyişim. Ancaq o, beş dəqiqə əvvəl gedib, siz isə indi gəldiniz. Bəs onun burada olduğunu nədən bildiniz? -Layiqə təəccüblə mənə baxdı.

-Sənin masanın yanında qoyulmuş əlavə stul qonağının olduğuna dəlalət edir. Ofisdən isə iki fərqli qadın ətirinin iyi gəlir. Biri “Bvlqari”dir, bunu sən işlədirsən, o birisi isə, yenicə nişanlanmış, dayısı dərzi olan rəfiqənin işlətdiyi “Trussardi Donna”dır.

-Hə, doğrudan da, amma mən elə bilirdim sizin ətirlərdən heç başınız çıxmır. Yeri gəlmişkən, rəfiqəm dedi ki, kostyumunuz hazırdır.

-Götürərik və sənə söz verdiyim şam yeməyinə həmin kostyumu geyinərəm.

Yenidən Layiqənin çiçəyi çırtladı:

-Şef, rəqs etməyə də söz vermisiniz.

-Vermişəm, deməli edəcəyik.

-Özü də bir neçə dəfə.

-Belə bir söz verməmişəm.

Layiqə gözlərini süzüb şıltaq-şıltaq mənə baxdı:

-Bu mənim xahişimdir.

-Yaxşı, qoy sən deyən olsun. Ancaq nəzərə al ki, rəqsdə mən elə də bacarıqlı partnyor deyiləm.

-Mən öyrədərəm, çətin bir şey yoxdur burada.

-Yaxşı, vaxtımız çox azdır, Rəşad gələn kimi çıxmalıyıq, indisə mən bir az işləyəcəyəm.

Layiqə sözlü adama bənzəyirdi.

-Nəsə olub, Layiqə?

-Yox, şef.

-Yenə də…

-Onda deyim. Bəs niyə o gün Gülanə xanımın gəldiyini onun ətrinin iyindən bilmədiniz?

Bu qız sakitləşmək bilmirdi də…

-Çünki may çayının ətri bütün ofisi bürümüşdü.

-Başa düşdüm, şef.

“İşləyəcəyəm” deyəndə, fikirləşəcəyəm nəzərdə tutulurdu və Layiqə bunu gözəl bilir, həmin vaxtlarda qətiyyən məni narahat etmir, hətta fikrimi dağıtmamaqçün cib telefonunun səsini də alırdı.

-Kresloma əyləşib ayaqlarımı stolun üstünə qoydum. Gözümü tavana zillədim. Bütün faktları və ehtimallarımı bir ipə düzməyin vaxtı çatmışdı…

Araşdırmamın lap əvvəllərində topladığım faktları uzlaşdırarkən təcrübəm mənə Nərminin yalnız və yalnız qayıdaraq Tahir müəllimin evinə getməsini, məntiqim və intuisiyam isə Tahir müəllimin əsla yalan danışmadığını deyir, ona görə də, təcrübəm ilə məntiqim arasında qalaraq heç bir qənaətə gələ bilmirdim. Ta o vaxta qədər ki, ortalığa Tahir müəllimin qardaşı Babaxan çıxdı. Bax, bundan sonra hər şey yerini almağa başladı.

Ağlıma bir fikir gəldi: bu dəfə fikirlərimi ucadan səsləndirmək. Həm Layiqəni yoxlamaq, həm də onun bələd olduğum ağıl və zəkasından istifadə etmək.

Bir dəfə araşdırma zamanı mənə necə kömək etməsi barədə sizə demişdim.

-Qulaq as, Layiqə, -ayaqlarımı masanın üstündən endirdim.

-Bəli şef, -Layiqə təəccüblə mənə baxdı.

-İndi mən aramla danışacağam, sənsə dinləyəcəksən. Deyəcəklərimdən bəziləri artıq təsdiqlənmiş faktlar, bəziləri bu faktlara əsaslanan və reallığa kifayət qədər yaxın olan dəlillər, bəziləri isə zəif ehtimallar olacaqdır. Ona görə də, harada nəisə əlavən və ya sualın olarsa, çəkinmədən sözümü kəs və fikrini bildir. Çünki istənilən ehtimalın özünün də düz çıxmaması ehtimalı var.

Vərdişlərimi bilən Layiqə üçün təklifim gözlənilməz oldu.

-Başlayın şef.

-Deməli belə. Üç gün əvvəl, axşam saatlarında itən Nərminin nənəsi və babası bir saat sonra nəvələrinin tapılması üçün polisə müraciət edir, növbəti gün axşamadək gözləyərək qızın tapılmadığını görəndə səhərisi qızın axtarışları üçün bizə də müraciət edirlər.

Bizə deməyim Layiqənin xoşuna gəldi. Yerində azca qurdalansa da, susmağına davam etdi.

-Deməli, bu gün saat 20:00-da qızın yoxa çıxmasının tam üç günü tamam olacaq. Mən bu cinayətin motivini müəyyən etmək üçün bütün mümkün versiyaları saf-çürük etdikdən sonra, ilk gündən yalnız birinin üzərində dayandım. Nərmini insan orqanları alverçiləri qaçırıblar.

Bu yerdə qəsdən kiçik bir pauza verib gözaltı Layiqəyə baxdım. Əgər bu sözlərimdən sonra -Ay aman, yazıq qız, indi bəs necə olacaq? -kimi sözlər işlətsəydi çox təəssüflənəcəkdim. Adi halda bir qız uşağı üçün bu normal reaksiya olardı, lakin detektiv köməkçisi üçünsə bu böyük bir “çıx” işarəsi olcaqdı ki, köməkçim bu “çıx”ı almadı. Afərin.

Layiqə susur və siması heç bir emosiya ifadə etmirdi. Özlüyümdə ona bir üstəgəl işarəsi qoyub sözümə davam etdim.

-Deyə bilərsən ki, bunu niyə belə əminliklə deyirəm. Ən xırda cinayətin də motivi olur. Spesifikasına görə cinayətlər gizli və aşkar şəraitdə baş vermiş cinayətlərə bölünür. Aşkar şəkildə baş verən cinayətlərdə cinayəti törədən tərəf bəlli olur və bütün qüvvələr onun tutulmasına yönəlir. Burada heç motiv əvvəldən məlum olmasa belə, bunun üzərində baş sındırmağa ehtiyac qalmır. Deyək ki, qonşu qonşusunu hamının gözü qarşısında bıçaqla vurur və sonra da qaçaraq istintaqdan gizlənir. Burada hər şey aydındır. Onun qonşusunu niyə bıçaqlamasını dəqiqləşdirmək həmin vaxt elə də vacib deyil. Əsas məsələ özünü yaxalamaqdır. Gizli şəraitdə baş vermiş cinayətlərin açılmasında isə, motivi müəyyən etmək çox vacibdir. Bir neçə motiv üzərində paralel iş aparılır. Sonda, toplanmış faktlar əsasında özünü doğrultmayan motivlər kənara qoyulur, qalan motiv cinayətin araşdırılmasının istiqamətini müəyyən edir. Fərz edək ki, şəxsiyyəti məlum olan kişi meyiti tapılıb. Bu halda hansı motivləri saya bilərsən?

-Sifarişli qətl, tamah məqsədi ilə, qeyrət məsələsi.

-Daha?

-Çox şey saymaq olar.

-Birini də mən deyəcəyəm - qan düşmənçiliyi.

Layiqə təəccüblə mənə baxdı.

-Təəccüblənmə, təəəssüf ki, az-az da olsa, hələ də qan düşmənçiliyi kimi qədim ənənəyə rast gəlinir. Bu misalı elə-belə çəkmədim. Ən az ağlabatan olsa belə, dediyim cinayətin araşdırılmasında digər versiyalarla yanaşı bunu da nəzərdən keçirmək zəruridir. Fikrimi tutdun?

-Tutdum, şef. Yəni ən xırda ehtimalı da diqqətdən kənarda qoymaq olmaz.

-Nərmin məsələsində də, bütün mümkün variantları nəzərdən keçirmişəm. Heç biri dolayısı ilə də olsa, təsdiqlənmədi. Ona görə də, indi dediyim variantın üzərində dayandım. 

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2023)