Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Milyon-milyon əsrlər bundan öncə zamanın və məkanın dansökülənində baş vermiş Möhtəşəm Partlayışın əks-sədası fəzada fırlana-fırlana gəlib bu gün bizə çata bilirsə, deməli, səslənən pıçıltının ömrü əbədidi.

2.

Ramiz Rövşən: “Dünya mənə tanış gəlir.”

Bu, hələ harasıdır, hərdən mənə elə gəlir ki, mən özüm özümə tanış gəlirəm.

3.

Füzuli heç zaman Petrarka sevən kimi konkret olaraq kimisə sevməyib.

Füzulinin sevdiyi sevginin özü olub.

4.

Füzuli hər qəzəlində Yerdən Göyə, Göydən Yerə gözəgörünməz sürətlə gedib qayıdan bir Səyyahdır.

5.

Səsimdən yapış!..

6.

“ Əql var isə sevilmək ilə sevmək nə demək?”

7.

U.Eko: “İnformasiya bəlkə də o demək deyil ki, nə isə deyilsin, informasiya bəzən o deməkdir ki, nə isə deyilmir, amma deyilə bilər.”

Gözəgörünməzliyin triumfu!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əsas əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

18 dekabr.

Beynəlxalq mühacir günü

İnternational Migrants Day 2000-ci ildən qeyd olunur. 1990-cı ilin həmin günündə mühacirlərin və onların ailələrinin hüquqlarının müdafiəsi Konvensiyası qüvvəyə minib. BMT-nin Baş Assambleyası bu zümrədən olan insanların müdafiəsinə qalxmaqla onlara qarşı tətbiq edilən ayrı-seçkiliyə son qoymağa cəhddə bulunub. Son hesablamalara görə, planetin hər 35-ci sakini mühacirdir.

Hazırda öz ölkələrindəki zülm və istibdaddan, müharibələrdən kütləvi şəkildə qaçan əfqanlar, suriyalılar dünya sərhədlərini didib-dağıtmaqdadırlar. Təbii ki, azərbaycanlılar da çoxsaylı mühacirləri ilə diqqət mərkəzində olmalıdırlar. Xüsusən, Rusiyada mühacirlərimizin sayı çoxdur, qeyri-rəsmi məlumatlara görə hətta iki milyon civarındadır. Ardınca Türkiyə gəlir. Güzəran dalınca qürbətə üz tutanlarımız əfsus ki milyonlarladır. Ən çox adamı ağrıdan da xaricə olan “beyin axınıdır”.

Beynəlxalq ərəb dili günü

BMT bu günü təqvimə salmaqla yanaşı, həm də ərəb dilini Baş Assambleyanın və onun komitələrinin rəsmi dilləri sırasına da aid edib. Dinimizin dilinin bu qədər ucalması əlbəttə ki, mütərəqqi haldır. İstəyərdim ki, başında zat aliləri Allahşükür Paşazadə dayanan dini qurumlarımız bu fakta diqqət yetirsinlər, ucdantutma ərəbcə bilməyən mollaların peyda olmasına göz yummasınlar. Yazıçı Varis bir əhvalat danışıb. Tələbəlik vaxtı bir dəfə Qazaxın Yuxarı Salahlı kəndinə gedibmiş, yas mərasimi idi, bir molla əlində tutduğu kağızdan “Quran” kəlmələrini izhar edirdi, camaat da kirimişcə onu dinləyirdi. Təsadüfən gözü mollanın “şparqalkasına” sataşıb, görüb ki, orda ərəb əlifbası (yəni bizim əski əlifba) ilə Səməd Vurğunun şeiri yazılıb : “El bilir ki sən mənimsən, Yurdum yuvam məkənimsən...” Ehmalca mollanın qoluna toxunub qulağına pıçıldayıb ki, əlindəki vərəqdə şeir yazılıb. Molla da yalvar-yaxar eləyib ki, bəs qadan alım, çörəyimə bais olma.

Qətərin milli günü

Nefti və qazı ilə xalqını xoşbəxt edən Qətər dövlətinin bu gün bayramıdır, müstəqilliklərinin ildönümüdür. 1878-ci ilin 18 dekabr günü müstəqil Qətərin qurulduğu gündür. Qətər dövləti quruluşca monarxiyadır. Ərazisi tamamilə səhralıq olan Qətərdə neft və qaz pulları ilə əsl cənnət yaradılıb. Neft və qaz Qətəri Ümumi Daxili Məhsula görə dünyanın lider dövlətinə şevirib. Qətər adambaşına düşən gəlirə görə də dünya lideridir, bu rəqəm bizlərin yuxusuna belə girməyən həddədir – 88222 ABŞ dolları!!! Orada yerli əhali məmurları və biznes sahiblərini çıxmaq şərti ilə demək olar ki işləmir, neft və qazdan adambaşına hesablanan aylıq gəlirlə bəy balası kimi yaşayır, bütün qara işləri gəlmə qasrtobayterlər görürlər.

Əslində Qətər barədə çox danışmaq olar, amma qibtə və paxıllıqdan susmağa üstünlük verirəm.

Spilberqdən Stalinə qədər

Ruslarda “ZAQS” işçiləri, yəni kəbinkəsənlər günüdür. Moldovanlarda polis günü, anqolalılarda mədəniyyət festivalı günləridir. Britaniyalılar Milli Stilton pendiri gününü qeyd edəcəklər. Amerikalılar isə onların açığına Milli Peçenyebişirmə gününü qeyd edəcəklər, üstəlik, “Mən bal sevirəm” gününü qeyd edəcəklər, hələ üstəlik Milli qızartma çoşka gününü də qeyd edəcəklər.

Vyetnamlıların bu gün matəm günüdür, 1972-ci ildə ABŞ prezidenti Nikson Şimali Vyetnamın bombalanması əmrini verib, 1600 vətəndaş həlak olub; 1940-cı ildə 3-cü reyx məşhur Barbarossa planını təsdiqləyib; 1963-cü ilin bu günündə dünyaca məşhur Amerika aktyoru Bred Pitt dünyaya gəlib. Onunla eyni gündə ad gününü dünyaca məşhur Amerika rejissoru Stiven Spilberq də qeyd edir. Stiven Breddən 17 yaş böyükdür. 1921-ci ilin bu günündə komedik filmlərinə günü bu gün də sevə-sevə baxdığımız məşhur sovet aktyoru Yuri Nikulin doğulub. 1878-ci ilin 18 dekabrı isə dünyaya İosif Stalin adlı tarixin ən qəddar diktatorlarından birini bəxş edib.

18 dekabrda dünyadan köçənlərdən isə çex prezidenti, həm də dramaturqu Vaslav Qaveli (2011), island şairi, island himninin müəllifi Mattias Yokumsonu (1920) və dünyaşöhrətli İtaliya skripka ustası, 1200 skripka düzəltmiş Antonio Stradivarini (1737) göstərə bilərik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2024)

Hər zaman kitabçılığın və kitabın dostu olan Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası (ANAİB) kitab sənayesinin inkişafı və təbliği ilə bağlı 3 mükafat təsis edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına ANAİB-dən verilən məlumata görə, bu mükafatlar aşağıdakılardır:

Daş kitabə – Azərbaycanda mütaliə mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə;

Kitabın səfiri  – Azərbaycanda kitabçılıq işinin inkişafı və kitaba marağın artırılması istiqamətində ardıcıl fəaliyyətinə görə;

ANAİB-in dostu – Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası İctimai Birliyinin (ANAİB) təşkilatçılığı ilə keçirilən tədbirlərdə fəal iştirakına, maddi və mənəvi dəstəyinə görə.

ANAİB sədri Şəmil Sadiqin sözlərinə görə, mükafat sahibləri hər ilin sonunda rəhbərlik etdiyi qurumun idarə heyəti tərəfindən müəyyənləşdirilərək sahiblərinə təqdim ediləcək. Sədr onu da bildirib ki, 2024-cü il üzrə mükafatın sahibləri artıq məlumdur.

Mükafatlar öz sahiblərinə 19 – 22 dekabr tarixlərində keçiriləcək ANAİB I Bakı Kitab Festivalında təqdim olunacaq. Təqdimetmə mərasimi hər ilin sonunda ANAİB-in təşkil etdiyi Bakı Kitab Festivalında keçiriləcək.

Mükafatlandırılanların siyahısını təqdim edirik:

“Daş kitabə” nominasiyasının qalibi:

- Fazil Mustafa, Milli Məclisin İctimai birliklər və dini qurumlar komitəsinin sədri.

Kitabın səfiri nominasiyası ilə təltif edilənlər:

- Fərid Cəfərov, mədəniyyət nazirinin müavini;

- Bahar Muradova, Ailə Qadın və Uşaq Problemləriüzrə Dövlət Komitəsinin sədri;

- Elnur Nəsibov, Təhsilin İnkişafı Fondunun sədri;

- Rəşad Məcid, Mətbuat Şurasının sədri;

- Rafiq Həşimov, Əməkdar artist.

ANAİB-in Fəxri üzvü nominasiyası ilə təltif edilənlər:

- Əkbər Qoşalı, Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədr müavini;

- Mikayıl Yusifov, “İnci” Şirkətlər Qrupunun idarə heyəti sədri;

- Nüşabə Hüseynli, Əməkdar jurnalist;

- Tahir Əliyev (Tahiroviç), Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının katibi;

-  Hüseyn Hüseynov, AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasının direktoru.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünən onun 100 illiyi idi. Gün ərzində hamı ondan yazdı deyə mənim yazım bu günə qaldı. 

Deyirdi ki:- “Mənim dünyagörüşüm, həyata baxışım iki zəmində formalaşıb. Biri məktəb mühiti, digəri ailə. Məktəb, istər şagirdkən, istər tələbə ikən kommunist ideallarına sədaqət ruhunda tərbiyələndirirdi. Ailəmizdə isə bəzəksiz, hay-küysüz mühit hökm sürürdü. Dayılarım cəmiyyətin iyrəncliyini bütün çılpaqlığı ilə söyləyir, nifrətlərini gizlətmirdilər. Onların sualları təbii ki, məni də düşündürürdü: Namuslu filankəsi gecə ikən niyə apardılar? Namussuz filankəs isə öz keyfindədir, niyə? Bir sözlə, ailəmiz qapalı, məhdud çərçivədə cəmiyyətin müxalif qüvvəsi idi. Bax, özüm də müəllim ikən çalışmışam ki, tələbələrim sərbəst düşünsün, ətrafda baş verən hadisələri açıq gözlə götür-qoy etsinlər, özləri düzgün nəticə çıxarsınlar.”

1924-cü ildə Şəkidə anadan olmuşdu. 3 yaşında ikən atasını itirmişdi. Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika şöbəsini bitirdikdən sonra Moskvada aspiranturaya daxil olmuş, 1954 –cü ildə “1917-1918-ci illərdə Azərbaycan mətbuatı” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdi. Elə həmin ildən də Bakı Dövlət Universitetində pedaqoji və elmi fəaliyyətlə məşğul idi. Jurnalistika fakültəsində təhsil alan tələbələr üçün yazdığı dərsliklərə, çoxillik elmi-pedaqoji fəaliyyəti üçün, o professor adına layiq görülmüşdü. Xidmətlərinə görə “Şərəf” ordeni ilə təltif olunmuşdu...

94 il ömür sürdü. Ömrünün son illərində:

“Azərbaycan tarixi hələ sovet dövrünün təsiri altından çıxmayıb. Bizim tarixçilərin başı sovet ideologiyası ilə yoğrulub. İstəsələr də istəməsələr də, adların nə qoysalar da aldıqları təhsil, düşüncə tərzi Müsavat düşmənçiliyində bu özünü göstərir. Vaxtilə Çingiz Aytmatovla söhbətimiz olmuşdu ki, bizdə həqiqi müstəqillik dövrü vətəndaşının yetişməsi üçün bir neçə nəsil dəyişməlidir. Bunu bilirsənmi, oğul?! İndi bu kitabı da işləyəcəyəm. 128 səhifəlik bir kitabdır. Elə də böyük bir problem deyil. Dil ayrıdır, sadəcə çevirmək qalır. Bir başqa fəaliyyətim də var. Rəsulzadə parlamentdə Müsavat fraksiyasının rəhbəri olub. Bizim parlamentdə 1918-ci il dekabr 7-dən 1920-ci il aprelin 27-dək 143 iclas olub. Bunların əksəriyyətində Rəsulzadənin çıxışları, replikaları olub. Onu yığıb bir kitab şəklində türklər buraxıblar, amma biz buraxmamışıq. O kitab parlamentin iki cildlik stenoqramı əsasındadır. Mən indi o stenoqramı orijinalla yoxlayıram. Görürəm ki, çox ciddi səhvlər var. Sağ olsunlar çap ediblər, əməklərini qiymətləndirmək lazımdı, amma gərək orijinalla da yoxlanıla. Onu vaxtilə riyaziyyat müəllimi Səhənd İbrahimov köçürüb. Mən yenidən yoxlayıram və görürəm ki, yenidən çap etmək lazımdı. Mən təxminən 40 iclasın protokolunu orijinalla yoxlayıb hazırlamışam. İlk parlamentimizin sənədləri 3 cilddə çap olunacaq. Bilirsiz, yaşıma görə bu gün mən çox tələsirəm. Ayrı vaxtlar 6 saat işləyirdimsə bu gün 10 saat işləyirəm.”- söyləyirdi...

Çox baməzə insan idi. Dərs zamanı auditoriyada adətən müəllim masasında əyləşməzdi, tələbələrin arasında olardı. Soruşanda ki, niyə müəllim masasında əyləşmirsiniz, cavabı məzəli olurdu. Yaşım çoxdur, gənclərin arasında oluram ki, Əzrail məni tapa bilməsin...

Bir dəfə də mərhumlrdan kiminsə dəfn mərasimində niyə iştirak etmədiyini ondan soruşanda- “Bu yaşımda qəbirsitanlığa gedib geri dönmək mənim üçün çox ağırdır.”- :deyə cavab vermişdi...

Bəli, dünən haqqında söhbət açdığım professor Şirməmməd Hüseynovun 100 illiyi idi. 

Azərbaycan Demokratik Respublikasının, eləcə də qurucu babalarımızın fəaliyyətinin, o cümlədən milli mətbuat tariximizin araşdırılmasında onun misilsiz xidmətləri olub. İllər ötəcək, nəsillər bir-birini əvəz edəcək, hər dəfə cümhuriyyət tariximizdən söhbət düşəndə Şirməmməd Hüseynovun adı ehtiramla yad olunacaq və onun ölməz əsərlərinə istinad ediləcək...

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2024)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Dünən yeni iş həftəsi başladı. Hər başlanğıc bir çağırışdır, bir ümiddir, eləcə də, məsuliyyətdir. Biz bu başlanğıca “qutlu olsun” deyirik, amma bu qutluluq yalnız bir yerigəlmiş söz deyil, əməyin, niyyətin təcəssümündə tapılacaq həqiqət kimi gəlir mənə…

İşə, əməyə münasibət həmişə fərqli yanaşmalarla, hətta ideoloji “süsləmə”lərlə müşayiət olunub. Tarixin müxtəlif dönəmlərində əmək insan üçün həm bir zərurət, həm də yaradıcılığın ifadəsi - özünüifadə forma və məzmununda təcalla edib. Bu gün isə əmək anlayışı yeni trendlərlə, yeni çağırışlarla çevrələnib. Bir tərəfdə sürətli texnologiyalar, avtomatlaşdırma, virtuallaşma… digər tərəfdə insanın daxili axtarışları, mənəvi məmnuniyyət arzusu və ehtiyacı!.. Bu şəkillənməni “vəhdəti-vücud” misalı qəbullanmaq çətindir və bəlkə də, bir təzad söz konusudur… Bəzən bizi yanılqıya uğradar bəlkə, amma hər bir başlanğıcda bu ziddiyyətlərdən yeni bir harmoniya yaratmaq mümkündür deyə ümidlənmək haqqımız vardır…

Hələ-hələ ilin son ayının həftələri, günləri bir başqadır. Həm təqvimin sonu, həm də yeni bir gün, həftə başlanğıcı (zaman dilimi içində) təzadlı da görünür, ilhamverici də… -  Cilvəsi, ricəti və bir başqa halı var son içindəki ilklərin... Sanki bir tərəfdən yekunların ağırlığı çiyinlərimizə düşür, digər tərəfdən isə qarşıdan bir əl eləyən, irəli çağıran var…

Deyirəm, gör, necə də qəribədir: 

bir tərəfdə başa çatmaqda olan təqvim ilinin hesabatlılığı, o bir tərəfdə isə yeni ilin diləkləri, gözləntiləri... Bu təzadlar, əslində, bizə həyatın mahiyyətini xatırladır: hər son yeni bir başlanğıcdır. Keçmişin yükünü dərk etmək bizi irəliyə daha inamla addımlamağa hazırlamalı...

Həftənin ilk günü – bir başlanğıcın ən təmiz anı olsa gərək... Bu gün özümüz özümüzə suallar veririk… Suallar da adamlar, adamların ovqatı kimi dəyişimlər göstərir… Və düşüncə öz sual atını çapırdır, çapırdır: həftənin sonunda özümüzü hansı mənəvi zənginliklərlə görə biləcəyik?..

İkin son ayının gün, həftə başlanğıclarını həyatımızda kiçik bir fəslin açılışı kimi qəbul etsəkmi, əcaba?.. Bu kiçik fəsildə ilhamı, ümidləri, yaradıcılığı və həmrəyliyi bir araya gətirə bilərikmi?.. Həyatımızın hər ayı, həftəsi, günü… hətta bir anı, bizə fürsət kimi verilib - elə deyilmi?.. (Hələ orta məktəb illərində bir qəzetin poeziya səhifəsində oxumuşdum: “Son nəfəs də son fürsətdir”)… Fürsətləri dəyərləndirə bilsək, yaradıcı davransaq, gözəl düşünsək, xoşgörülü olsaq - bu, bizi bizdən üstün etməzmi?.. Yoxsa, hər fürsət qovalayan, fürsətkar olanlar bizdən deyil…

İlk günü ilə yeni başlayan həftə də, qarşıdan gələn yeni il də ulusumuz üçün xeyirli-uğurlu, düşərli və dəyərli olsun! Zamanın ayrıcından (sanki uçqun qırağındanmış kimi!) bir çiçək qoparmaq öz əlinizdədir - deyir arif... - O çiçəyi sevgi ilə sulayıb, ümidə bürümək çiçəyə çox şey verməz bəlkə - necə olsa da, çiçək çiçəkdir - ömrü illa qısadır; ancaq çiçəyə qulluq edən əllər də çiçəkləyər, ürəklər gül açar, çevrə gözəlmi-gözəl qoxulara qərq olar - dörd yanımız könül qoxuyar… - Elə deyilmi?..

Uca könüllərə salam olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.12.2024)