“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həmişə olduğu kimi, iyun ayında da bir-birindən maraqlı yazılar sıralandı. Əlbəttə, ən yaxşı yazını müəyyənləşdirmək bir başqadır, bunu gərək peşəkar münsiflər öz subyektiv baxışları ilə müəyyənləşdirsinlər. Bizsə ay ərzində ən çox oxunan 15 yazını sizlərə təqdim etmək istəyirik. Hansı sizdə maraq doğursa və onu oxumamışsınızsa, axtarışa verib tapıb oxuya bilərsiniz əlbəttə.

1.

“Məni bircə nəfər duyan olaydı” -İbrahim İlyaslının yazısı, 23 iyun. (Yazı mərhum gənc şair Xaliq Oğuzdan bəhs edir)

2.

“Qırmızım” - Mahmud Kaşğari hekayə ödülünü qazanmış Qəfur Xiyavlının hekayəsi, 20 iyun. (Hekayə portalın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağlının “Güneydən gələn səslər” rubrikasında təqdim edib)

3.

“Əllərinin yadına düşdümü saçlarım?” - Təranə Dəmirin şeirləri, 20 iyun.

4.

“Həmişə hər yerdə iz qoymağa çalışıram” - Elman Eldaroğlunun yazısı, 7 iyun. (Yazı yazıçı Varisin doğum gününə həsr edilib)

5.

“Taleh Həmid - unudulmaz misraların müəllifi” - redaksiya yazısı, 16 iyun. (Yazı mərhum şairin yeni kitabları da təqdim  ediləcək anım günü mərasimindən bəhs edir)

6.

“Gizlən-qaç” - Jalə İslamın hekayəsi, 19 iyun. 

7.

“Sükutdan hədəfə - Türkiyə xatirələrim” - Habil Yaşarın Türkiyə səfəri təəssüratları, 16 iyun. 

8.

“Səsdən könüllərə təqdim olundu” - Redaksiya yazısı, 20 iyun. (Yazı Beynəlxalq Kouçluq layihəsinin təqdimatı barədədir)

9.

“Yenə nağıl danış mənə, ay ana” - Ülviyyə Əbülfətqızının şeirləri, 23 iyun. 

10.

“5 yaşlı məktəbli, qızıl medalçı, həkim-terapevt, lirik şair, Moskva həyatı və daha nələr” - Elman Eldaroğlunun yazısı, 25 iyun. (Yazı Moskvada yaşayan soydaşımız Afaq Şıxlının doğum gününə həsr edilib).

11.

“Arzularımıza baxanda hələ körpəyik” - Səhər Manafovanın şair Yusif Nəğməkarın yaradıcılığı barədə qeydləri, 19 iyun.

12.

“Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilatçılığı ilə “Türk dünyasının ortaq ədəbiyyatı” mövzusunda konfrans keçirilib - redaksiya informasiyası, 9 iyun.

13.

“Bu dünyada bir Əbil var idi” - Sabir Rüstəmxanlı, 5 iyun. (Xalq şairi bu yazıda vaxtsız vəfat etmiş şərqşünas Əbil İmamverdiyev barədə xatirəsini paylaşıb).

14.

“Şəhrizad - milli-tarixi yaddaş romanı sənət və qadın idealının təcəssümü kimi” - Mətanət Vahid, 21 iyun. (Yazıda yazıçı Vahid Məmmədlinin “Şəhrizad” romanı təhlil olunur)

15.

“Natalya Xarlampyeva və Semyon Danilov - yakut ədəbiyyatının iki zirvəsi” - Aida Eyvazlının məqaləsi, 16 iyun. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2023)

30 İLLİYƏ 25 İLLİKDƏN BAXIŞ

Ötən ayın sonunda türk dünyası TÜRKSOY təşkilatının 30 illiyini böyük təntənə ilə qeyd etdi. Belə bir ənənə var, bir yubileyə digərindən nəzər yetirmək. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı da bu ənənəyə riayət edib TÜRKSOY-un 30 illiyinə 25 illiyindən nəzər yetirmək fikrinə düşdü. Bunun ən yaxşı yolu Azərbaycanın TÜRKSOY təşkilatındakı nümayəndəsi Elçin Qafarlı ilə 5 il öncəki müsahibəyə nəzər yetirməkdir. Xatırladaq ki, Elçin Qafarlı təkcə Azərbaycanı qurumda təmsil etmir, ümumən qurumun fəaliyyətində ciddi rol oynayır.

İndi isə Parafr.az saytında dərc edilən sözügedən müsahibəni diqqətiniə çatdırırıq.  

- TÜRKSOY hansı zərurətdən yarandı?

- Bildiyiniz kimi, 1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılması nəticəsində müstəqil dövlətlər yarandı. Sözügedən dövlətlərdən beşi türkdilli idi. Bu ölkələrin ortaq tarixi və mədəniyyəti onlar arasında əlaqələrin inkişaf etdirilməsi üçün bir təşkilat altında birləşməsini labüd edirdi.

TÜRKSOY-un yaradılması haqqında ilkin fikirlər hələ 1992-ci ildə irəli sürülüb. Bu təşkilatın yaradılması ilə bağlı Bakı və İstanbul şəhərlərində bir sıra görüşlər keçirilib, nəhayət, 12 iyul 1993-cü ildə Qazaxıstanın paytaxtı Almatı şəhərində TÜRKSOY-un yaradılması haqqında Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Türkiyənin mədəniyyət nazirləri tərəfindən protokol imzalanıb.

TÜRKSOY-un yaradılması zərurəti ondan irəli gəldi ki, təşkilatçı ölkələrin dilləri, xalqları, mədəniyyətləri bir-birinə çox yaxın və bir çox xalqların hətta dinləri də eyni idi. Məlumdur ki, bəzi türk xalqları müxtəlif dinlərə sitayiş edirlər. Ancaq TÜRKSOY-un yaradılmasında əsas olaraq dil prinsipinə üstünlük verilib. Yəni təşkilat dil birliyi üzərində qurulub. TÜRKSOY-un əsas üzvləri Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkiyə və Türkmənistandır. Qalan 8 üzv isə (Rusiya Federasiyasına daxil olan Altay, Başqırdıstan, Xakas, Saxa-Yakut, Tıva və Tatarıstan Respublikaları, Qaqauz Yeri (Moldova) və Şimali Kipr Türk Respublikası) əsasən, müşahidəçi qismində iştirak edirlər. Amma təşkilatda hər bir üzv bərabər hüquqa malikdir.

- İndiyədək hansı layihələrə imza atmısınız?

- TÜRKSOY-un fəaliyyət dairəsi çox genişdir. Sibirdən Balkanlara qədər olan coğrafiyadakı ortaq mədəniyyətimizi bütün rəngləri ilə dünyada təmsil və təbliğ etməyə çalışırıq. Hər il üzv ölkələrimizin zəngin mədəniyyətini təmsil edən nümayəndələrini keçirdiyimiz müxtəlif tədbirlərə dəvət edirik. Bu illər ərzində rəssamlar, yazıçılar, şairlər, heykəltəraşlar, fotoqraflar, teatr və kino sənətçiləri, incəsənət nümayəndələri bizim tədbirlərdə bir-birilərilə tanış olub, əlaqələr qurublar. TÜRKSOY-un üç kollektivi qurulub. Gənclik Kamera Orkestri, Gənclik Kamera Xoru və Xalq Çalğı Alətləri Orkestri. Hər kollektivdə üzv ölkələrimizin incəsənət nümayəndələri təmsil olunurlar. Bu kollektivlər həm üzv ölkələrimizdə, həm də Avropa və Amerikanın mötəbər salonlarında, festivallarında türk dünyasının zəngin musiqisini nümayiş etdirirlər. 2010-cu ildən başlayaraq hər ili türk dünyasının bir dahi şəxsiyyətinin adına elan edib, onunla bağlı silsilə tədbirlər keçirir, nəşrlər edirik. Məsələn, 2012-ci il "Mirzə Fətəli Axundzadə ili" və 2017-ci il "Molla Pənah Vaqif ili" elan olunub. Bundan əlavə, 2012-ci ildən etibarən türk dünyasının önəmli tarixi və mədəni şəhərlərini türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı elan edirik. 2016-cı ildə Şəki şəhəri bu ada layiq görülüb və il boyu TÜRKSOY-un tədbirlərinin bir çoxu məhz Şəkidə keçirilib. Bu tədbirlər vasitəsilə dahi şəxslərimiz və mədəniyyət paytaxtlarımız həm qardaş xalqlarımız arasında, həm də dünyada daha geniş tanınmağa başlayıblar.

Azərbaycanla bağlı fəaliyyətlərimizlə əlaqədar böyük layihələrdən dahi bəstəkarımız Üzeyir bəy Hacıbəylinin "Koroğlu" operasını qeyd edə bilərəm. Bu TÜRKSOY-un bu günədək həyata keçirilən ən böyük layihəsidir. Bu layihədə üzv ölkələrin 6 opera teatrının 250 sənətçisi iştirak edib və 4 ölkənin 5 şəhərində (Bişkek, Almatı, Ankara, Bakı və İstanbul) tamaşalar böyük uğurla göstərilib.

2013-cü ildə Üzeyir bəyin məşhur "Arşın mal alan" operasının 100 illiyi ilə əlaqədar TÜRKSOY və Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin birgə əməkdaşlığı nəticəsində operettanın konsert versiyası YUNESKO səhnəsində göstərilib. Bu layihədə Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə opera sənətçiləri yer alıblar.

TÜRKSOY-un quruluşundan bu günə kimi hər il Türkiyədə təşkilatımız tərəfindən Novruz şənlikləri keçirilir. Bu proqramlara da türk dünyasından rəqs qrupları, musiqiçilər, aşıqlar və folklorçu alimlər dəvət edilir. Novruz bayramı YUNESKO-nun qeyri-maddi irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edildikdən sonra Parisdə YUNESKO mərkəzində və Strasburqda Avropa Şurasında konsertlər verdik. 2010-cu ildə isə BMT Baş Assambleyası tərəfindən 21 mart günü "Beynəlxalq Novruz Günü" kimi elan olunduqdan sonra Nyu-Yorkda BMT mərkəzində və Vaşinqtonda Novruz konsertlərimiz keçirildi.

- Gələn il qurumun 25 illiyi qeyd olunacaq...

- Bəli, gələn il TÜRKSOY-un tarixində mühüm il olacaq. Təşkilat yaranmasının 25 illiyini qeyd edəcək. Biz qurumun 10, 15 və 20 illik yubileyləri zamanı Türkiyədə üzv ölkələrimizdən dəvət edilən mədəniyyət xadimlərinin, incəsənət nümayəndələrinin iştirakı ilə tədbirlər keçirdik. Gələn il isə bu yubileyi həm Türkiyədə və üzv ölkələrimizdə, həm də əməkdaşlıq etdiyimiz beynəlxalq təşkilatlar nəzdində müxtəlif səpgili tədbirlərlə qeydetməyi planlaşdırırıq.

- Keçən il Azərbaycanda "Multikulturalizm ili" elan olunmuşdu, bununla bağlı nümayəndəlik hansı addımlar atdı?

- Tarixi İpək yolunda yerləşən Azərbaycan müxtəlif sivilizasiyaların qovuşduğu məkan olaraq əsrlər boyu milli-mədəni rəngarənglik mühitinin formalaşdığı, ayrı-ayrı millətlərin və konfessiyaların nümayəndələrinin sülh, əmin-amanlıq, qarşılıqlı anlaşma və dialoq şəraitində yaşadığı diyar kimi tanınıb.

Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılması müasir dövrdə Azərbaycanda həyata keçirilən siyasətin tolerantlıq prinsiplərinə bu gün də sadiq qalmasını nümayiş etdirir.

2016-cı ildə TÜRKSOY Daimi Şurasının qərarı ilə Şəki şəhəri türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı elan olundu. Paytaxt ilinin Şəkidə keçirilən açılış mərasiminə digər rəsmi qonaqlarla yanaşı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Sivilizasiyalar Alyansı üzrə ali nümayəndəsi Nassir Abdulaziz Al-Nasserin gəlişi və çıxışında  tarixi ipək yolu üzərində yerləşən və zəngin mədəniyyətin yaşayan simvolu olan Şəkinin mədəniyyət paytaxtı elan edilməsinin "Multikulturalizm ili"nə gözəl töhfə verəcəyini vurğuladı. Şəkidə keçirilən "İpək Yolu" Beynəlxalq Musiqi Festivalında türk dünyasının müxtəlif xalqlarını təmsil edən kollektivlərin göstərdiyi mədəni tədbirlər multikulturalizm ilinin unudulmaz tədbirlərindən idi.

- Bəs "İslam həmrəyliyi ili" münasibətilə nə kimi işlər həyata keçirdiniz?

- Azərbaycan tolerantlıq mühitinin təşəkkül tapmasına, multikulturalizmin, mədəniyyətlərarası və sivilizasiyalararası dialoqun qurulmasına, islam dəyərlərinin dünyada təbliğinə böyük töhfələr verib. Buna görə, Azərbaycanda "İslam həmrəyliyi ili"nin elan olunması heç də təsadüfi deyil. TÜRKSOY da İslam aləmi ilə əlaqədar Bakıda təşkil olunan qlobal əhəmiyyətli bir sıra mühüm mədəni forumların iştirakçısı olub. 2009-cu ildə "Bakı İslam mədəniyyəti paytaxtı ili"nin açılış tədbirlərində TÜRKSOY heyəti iştirak edib.

Bu il isə "İslam həmrəyliyi ili"ndə Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi, Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi, Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun birgə təşkilatçılığı ilə aprelin 12-də Bakıda keçirilən "İslam həmrəyliyi: dini və mədəni müxtəlifliyin harmoniyası" mövzusunda beynəlxalq konfransda TÜRKSOY nümayəndə heyəti və qurumun baş katibi Düsen Kaseinov bu konfransda çıxış edərək Azərbaycanın həm türk, həm də İslam mədəniyyətinə əvəzsiz töhfələr verdiyini vurğulayıb.

Əlavə olaraq qeyd etmək istərdim ki, TÜRKSOY və İSESKO təşkilatları arasında qarşılıqlı faydalı münasibətlər qurulub, həm İSESKO mərkəzində, həm də üzv ölkələrimizdə müştərək silsilə tədbirlər keçirilib.

- Türk ölkələri arasında əlaqələrin istənilən səviyyədə olmaması hər fürsətdə vurğulanır. Çatışmazlıqlar nələrdir və necə aradan qaldırmaq lazımdır?

- TÜRKSOY tərəfindən üzv ölkələrimiz arasında mədəni əlaqələrin qurulması və genişləndirilməsi istiqamətində mütəmadi işlər görülür. Türk dünyasını təmsil edən mədəniyyət və incəsənət xadimlərimiz arasında TÜRKSOY-un tədbirləri sayəsində əlaqələr qurulur və bu əlaqələr dalğa şəklində genişlənir. Sözsüz ki, çatışmazlıqlar ola bilər. Amma buna da müəyyən zaman lazımdır. Unutmamaqda fayda var ki, bir çox üzv ölkələr müstəqilliklərinin 26-cı ilini yaşayırlar.

- TÜRKSOY V Beynəlxalq Kitab Sərgi-Yarmarkasında təmsil olunurdu...

- Artıq ikinci dəfədir Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgi-Yarmarkasında təmsil olunuruq. Bu dəfə də təşkilatımız tərəfindən nəşr edilən, türk xalqlarının ədəbiyyatını, folklorunu, dastanlarını, poeziyasını, musiqisini, yəni zəngin mədəniyyətini əks etdirən, son yayımlarımızı ayrıca stenddə nümayiş etdirdik. TÜRKSOY-un stendinə maraq böyük idi. Açılış günü stendimizi baş nazirin müavini, Xalq yazıçısı Elçin Əfəndiyev, mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev və digər rəsmilər ziyarət etdilər.

Builki iştirakımızı Azərbaycanla bağlı yayımladığımız iki kitabla vurğulamaq istərdim. Birincisi, TÜRKSOY-Azərbaycan kitabı. Bu kitabda təşkilatın ölkəmizlə bağlı son on ildə keçirdiyi tədbirlər haqqında məlumatlar əhatə edilir. İkincisi isə Molla Pənah Vaqiflə bağlı kitab idi. Məlum olduğu kimi, bu il şairin anadan olmasının 300 illiyi qeyd olunur və bununla əlaqədar TÜRKSOY Daimi Şurasının qərarı ilə üzv ölkələrimizdə "Molla Pənah Vaqif İli" elan edilib. İl çərçivəsində keçirdiyimiz tədbirlərlə yanaşı, şairin seçmə şeirlərini tərcümə etdirərək "Dünya dillərində Molla Pənah Vaqif şeirləri" adlı kitab nəşr etdik. Hər iki kitabla bağlı sərgi salonunda mətbuat konfransı keçirdik.

"Dünya dillərində Molla Pənah Vaqif şeirləri" kitabı Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Azərbaycan Milli Kitabxanası və TÜRKSOY-un birgə əməkdaşlığı sayəsində işıq üzü gördü. Kitabın elmi məsləhətçisi və ön sözün müəllifi AMEA-nın vitse-prezidenti, akademik İsa Həbibbəylidir. Milli Kitabxanada təqdimatı keçirilən kitabda Vaqifin şeirləri Azərbaycan, qazax, qırğız, özbək, türk, türkmən, başqırd, tatar, ingilis, italyan, rus və Ukrayna dillərində nəfis şəkildə nəşr olunub. Düşünürəm ki, bu kitab XVIII əsrin böyük şairi, filosofu və dövlət adamı Vaqifin xatirəsinə ən yaxşı hədiyyədir.

- Bundan əvvəl də teatrla bağlı almanax təqdim edilmişdi...

- Yeni nəşrlərimizdən biri də "Teatr almanaxı"nın 3-cü kitabıdır. Bu almanaxda türk xalqlarının uşaq pyesləri toplanıb. Azərbaycan bölümündə Abdulla Şaiqin "Qaraca qız" və "Fitnə" pyesləri öz əksini tapıb. Bundan başqa, almanaxa türk, qazax, qırğız, çuvaş və xakas dramaturqlarının uşaq əsərləri daxil edilib. İlk  iki kitabda türk dünyasının dramaturqlarının əsərləri yer almışdı. Bu kitab-almanaxlar TÜRKSOY nəzdində qurulmuş üzv ölkələrin teatr rəhbərləri Şurasının aldıqları qərarlar əsasında nəşr olunub.

- Daha bir kitab sərgisi - İstanbul fuarı geridə qaldı. Bu sərgidə hansı yenilikləriniz oldu?

- Bu ilin 4-12 noyabr tarixlərində 36-cı Beynəlxalq İstanbul Kitab Sərgisi keçirildi.  Sərginin açılış günü TÜRKSOY Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və Milli Kitabxana ilə birlikdə Azərbaycan stendində Molla Pənah Vaqifə həsr olunmuş tədbir təşkil olundu. Tədbirdə akademik Nizami Cəfərovun "Molla Pənah Vaqif", Milli Kitabxananın yayımladığı "Molla Pənah Vaqif. Biblioqrafiya" və TÜRKSOY-un nəşr etdiyi "Dünya dillərində Molla Pənah Vaqif şeirləri" kitablarının İstanbulda təqdimatı keçirildi.

- İndiyədək ən uğurlu layihə hansı olub?

- Düşünürəm ki, indiyədək ən uğurlu addım, ən mühüm layihə elə  TÜRKSOY-un yaradılmasıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında bu gün sizlərə şair Rəfail İncəyurdun “Ovqat” şeirini təqdim edirik. Əslən Qazax bölgəsindən olan şair paytaxtda yaşasa da el-elat ruhu onun şeirlərinin ovqatını təşkil edir. 

Yollar yorğunuyam, yüyrək deyiləm,

Sevdalar süsləyən ürək deyiləm.

Yox! Daha heç kimə gərək deyiləm-

“Sən bitdin” hökmünü almışam, Allah!

Mənəm tüstülənən yaş ocaq indi,

Boğulan ümidlər çaşacaq indi.

“Ah”larım sellənib daşacaq indi-

Dağılmaz buludam, dolmuşam, Allah!

Çəkilir bəxtimin zaman tətiyi,

Mənəm MƏN deyənin ağır itiyi...

Heç kimin oxumaq istəmədiyi

“Xatirə dəftəri” olmuşam, Allah!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.07.2023)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kim deyir ki, Azərbaycanda mətbuat azadlığı yoxdur? Əgər bir ölkədə hər hansı bir vətəndaş istədiyi zaman qəzet təsis edib, onlayn media yaradıb, onu yayımlaya bilirsə, sosial şəbəkələrdə təhqir yox, tənqidi fikirlərini ictimailəşdirirsə, demək həmin ölkədə mətbuat azadlığı var. Söhbət təhqirdən gedərsə, təhqir həmişə qarşıdurmaya rəvac verir, cəzasız qalmır…

O ki qaldı jurnalistikaya, məgər Azərbaycan mətbuatında gedən yüzlərlə haqlı-haqsız tənqidi yazının tirajlanması söz azadlığından xəbər vermirmi? Bu jurnalistikanın uğuru deyilmi? Əgər bir ölkədə söz azadlğı olmasaydı, kimsə bunu edə bilərdimi? 

Tənqidi yazılara qarşı təzyiqlərə gələndə, bir məsələni qeyd etməliyəm ki, Amerikanın özündə də tənqid olunan kəs, tənqid edənə “sağ ol” söyləmir...

Bəli, Azərbaycan jurnalistikası bu gün öz qarışıq dövrünü yaşayır. Buna da səbəb təsadüfü adamların, qeyri peşəkarların bu sahədə olmasıdır. Qərəzli, sifarişli tənqidlər, təhqir dolu yazılar baş alıb gedir. Jurnalist hansısa oyunun iştirakçısına çevrildisə, artıq səmimiyyətdən, peşəkarlıqdan söhbət gedə bilməz... 

Ötən illər Amerikada olarkən, izlədiyim saytlar içərisində, əslən cənub bölgəsindən olduğum üçün CENUBXEBERLERİ. COM saytına daha çox diqqət yetirirdim. Daha doğrusu, bu sayt daim izlədiyim 10-15 saytdan biridir. Saytın rəhbəri isə cənub bölgəsinin tanınmış, qocaman jurnalisti Zahir Əmənovdur. Onun rəhbərlk etdiyi “Cənub xəbərləri” qəzetinin uzun illər göstərdiyi fəaliyyət ən azından bir diplom işinin və yaxud dissertasiyanın mövzusudur...

Yaxşı yadımdadır, təxminən 2005-ci il olardı. Zahir Əmənov Yardımlıda oxucuları ilə görüş keçirirdi. Oxuculardan biri yazılardan kövrələrək baş redaktora bildirdi ki,- “Siz bu qəzetlə yatmış vicdanları oyadırsınız”...

İllər boyu izlədiyim bu qəzetdə nələr yox idi? Cənubun tarixinin açılmamış səhifələri, abidələri, unudulmuş unudulmazları haqqında məqalələr, məmurların, rayonun ən yüksək çinli rəhbərlərinin iç üzünü açan kəskin, güzəştsiz yazılar və s..

Bu qəzetin “Çəpərüstü söhbətlər” rubrikası tamam bir özgə aləm idi. “Qıza!” deyə çəpər üstündə söhbətləşən iki qadın daha nələrdən danışmırdılar? Zarafata salıb cənubdakı pərdə arxası mətləbləri elə şirin dillə oxuculara çatdırırdılar ki, hətta orada tənqid olunanların özlərinin belə oxuyarkən dodaqları qaçırdı...

Ümumiyyətlə “Cənub xəbərləri” regionda çox məşhur qəzet idi. Səhv etmirəmsə 2012-ci ildə AJB və “Yeni Nəsil Jurnalistlər Birliyi” bu qəzeti region qəzetləri arasında “İlin qəzeti” elan etmişdi. Deyəsən, Zahir müəllim həm də “Zərdabi mükafatı”na da layiq görülüb. Eləcə də bir neçə beynəlxalq yazı müsabiqəsində araşdırma yazılarına görə mükafat ala bilib.

2008-ci ildə həmin bölgədə növbəti müstəqil qəzeti -“Yardımlının səsi”ni yaradanda mənə ilk dəstək verən, ruhlandıran da Zahir müəllim oldu. Böyük çətinliklə yaratdığım “Yardımlı Xeyriyyə Cəmiyyəti” haqqında bir səhifəlik yazı dərc etdi...

Artıq Zahir müəllim yaşa dolub. Bildiyim qədər şəkərli diabetdən əziyyət çəkir. Eşitdiyimə görə, bir neçə dəfə gözündən əməliyyat olunub. Maliyyə çətinliyinə görə “Cənub xəbərləri” qəzetini də dayandırıb. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, qələmi yerə qoymayıb -CENUBXEBERLERİ. COM saytını işlədir, oradan öz sözünü deməyə davam edir.

Bu sayt aparıcı paytaxt saytları ilə ayaqlaşmaqda çətinlik çəksə də, regionda deyərəm ki, ən çox oxunan saytdır. Və bu sayta gündəlik baxış sayı 40-50 min arasındadır. Nəzərə alanda ki, Zahir müəllim bu işləri təkbaşına, eləcə də müəyyən sıxıntılar və təzyiqlər şəraitində edir, heyrətlənməmək olmur...

Bəli, Zahir müəllim peşəkar jurnalistikanın sirlərini yaxşı bilir, araşdırma yazıları, tanınmışlar haqqında təqdimatları, duzlu-məzəli atmacaları ilə hələ də region mətbuatının şirinliyini qoruyur. Çox zarafatcıl, çox məlumatlıdır, hər sahəyə maraqlı yanaşması var. Bir sözlə, Zahir müəllim bölgədə yaşayıb yaradan, dediyi sözə, yazdığı hər yazıya böyük tələbkarlıqla yanaşan tək-tük region jurnalistlərindən biridir. Belələrini qorumaq, onlara dəyər vermək, dəstək olmaq hamımızın borcudur...

Bu günlərdə Zahir Əmənovun 71 yaşı tamam oldu. Onu ad günü münasibəti ilə ürəkdən təbrik edir, möhkəm can sağlığı və yaradıcılıq uğurları arzulayıram.  

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

14-cü dərc

İndi bəzi şeyləri dəqiqləşdirməyin vaxtı idi.

-Atanızın yaxın dostları var idimi?

-Atamın həmişə çoxlu dostları olub. Amma ikisi ilə çox yaxın dostluq edərdi. Desəm, yəqin tanıyarsınız. Biri İsfəndiyar Mövlayev, o birisi isə Səlim Zamanlıdır.

-Hə, eşitmişəm adlarını. Onları şəhərdə hamı tanıyır. Mərhum atanız Xudata tez-tezmi gəlirdi?

-Əvvəllər hə. Ancaq valideynlərinin ölümündən sonra elə də çox gəlib getməzdi. Hər dəfə gələndə mütləq bizi də, yəni bacımla məni də gətirərdi. Deyərdi, gedək nənənizin, babanızın qəbirlərinə baş çəkək.

-Sonuncu gəlişinin tarixini xatırlamırsınız ki?

-Ölümündən üç ay əvvəl ikimiz gəlmişdik sonuncu dəfə. Bacım gələ bilmədi onda. Onu qəbiristanlığa aparmağımı istədi. Çatdıqdan bir qədər sonra tək qalmaq istədiyini dedi. Çəkilib bir kənarda gözlədim. Təxminən iyirmi dəqiqədən sonra məni səslədi, maşına oturub birbaşa buraya, ata yurdumuza gəldik, həmin gün də şəhərə qayıtdıq.

-Ömər Xəyyamın o dediyiniz kitabı qalırmı?

-Bəli, evdədir.

-Gətirə bilərsinizmi?

-İndi taparam, görüm uşaqlar hara qoyublar.

Bir azdan əlində kitab qayıdan Teymur müəllim onu mənə uzatdı.

Təşəkkür edib kitabı aldım və vərəqləməyə başladım. Əvvəlcə titul vərəqində Səttarın yazdığı misraları oxudum. Sonra vərəqləri çevirib səbirlə hər bir səhifəyə baxdım. Bəliii… Maraqlı kitabdır…Kitabı vərəqlədikdən sonra, Teymur müəllimə verəcəyim bir sual da yarandı.

-Zəhmət olmasa xatırlayın, mərhum atanız bu misraları başdaşına həkk etdirməyi sizə vəsiyyət etdikdən neçə müddət sonra dünyasını dəyişdi?

-Ay yarım sonra. Mən onda hətta etiraz da etmək istədim, ancaq sözümü kəsib dedi ki, mübahisə etmə, heç kim dünyanı tutub getməyəcək, mən də hiss edirəm ki, az qalıb. Cəmi ay yarım sonra rəhmətə gedəndə, başa düşdüm ki, haqlı imiş.

Diqqətlə mənə baxdığını görüb, üzümü ev sahibinə tutdum:

-Düşünürəm ki, atanızın qəbrini ziyarət etmək lazımdır.

-Əlbəttə, lazımdırsa, gedək. Elə şəhərin çıxacağında, yaxındadır.

Həyətdən çıxıb maşına oturduq.

Bir qədər getmiş, Teymur müəllim üzünü mənə tutdu:

-Üzr istəyirəm, Bəxtiyar müəllim, atamın son nəfəsində dediklərini sizə olduğu kimi dedim. Əgər nəsə bilirsinizsə, xahiş edirəm məndən gizlətməyin. Bu sirrin nədən ibarət olduğunu, bu sözlərin nə anlama gəldiyini çox bilmək istərdim.

-İnanın ki, bu sözlər hələ ki, mənə də heç nə demir.

Heç də hər zaman hər şeyi əvvəlcədən nəzərə almaq olmur. Buraya gələrkən planlaşdırdığımdan xeyli fərqli vəziyyət yaranmasını, məsələnin məğzini dilə gətirmədən istədiyimi öyrəndiyimi nəzərə alıb, Teymur soruşsa belə, İsfəndiyar Mövlayevin oğlunun qətlini araşdırdığımı ona deməyəcəyimi qərara aldım. Bunu bilməsi onsuz da ona heç nə verməyəcəkdi. Üstəlik də, atasının bu sirrinin, yaxın dostu olmuş İsfəndiyarın oğlunun ölümü ilə əlaqəli ola biləcəyi fikri bu yaxşı insanın olan-qalan rahatlığını da əlindən almış olar.

Həm də, ünsiyyət zamanı Teymur müəllimin olduqca sentimental birisi olduğu məlum olmuşdu mənə. Bu sirri özünə necə yük edibsə, yalnız detektiv olduğumu deməklə, necə həyəcanlanıb başqa nəsə deməyimi gözləmədən hər şeyi açıb tökdü. Əslində, tələsməməli, niyə gəldiyimi dinləməli idi. Ona görə də, onu bir az da yükləməyim, qoy rahat yaşasın.

Ancaq açıqlama verməməyimin başqa səbəbi də var idi. Bu, vəsiyyətnamədə nə vaxtsa gələcək adama, yəni mənə göndərilən mesaj idi. Teymur müəllim bu incəliyi tutmaya bilərdi. Ancaq mənə o sözləri səsləndirməyi kifayət etdi ki, Səttarın «gələn adama güvənə bilərsən» deməsinin, oğlunun təhlükəsizliyinə edilmiş bir eyham olmasını başa düşüm. Odur ki, buraya nə qədər gizlin gəlsəm də, hansısa məlumatın daşıyıcısı olmaması ona daha çox fayda verər.

Əgər belədirsə, deməli, böyük ehtimalla Səttarın araşdırdığım qətl hadisəsi barədə hansısa məlumatı olub. Hansısa səbəbdən və ya səbəblərdən susmağa məcbur olsa da, elə yenə də mənə məlum olmayan səbəbdən ölməmişdən əvvəl vəsiyyəti vasitəsilə mesaj göndərib. Gün kimi ayıdındır ki, bu misraları başdaşına həkk etdirməyi elə-belə, onları xoşladığına görə tapşırmayıb Səttar. Bu misralarda hansısa şifrəli məlumat yatır. Mənə lazım olan sirrin şifri. Teymur müəllimin verdiyi kitabı vərəqləyərkən bəzi səhifələrdə, misraların altında diyircəkli qələmlə qoyulmuş nöqtələr, xətlər olduğunu müəyyən etmişdim. Bu əlamətləri hansısa mətni şifrləməyi düşünən, lazımi misraları axtaran adam qoya bilərdi. Ayrıca, məlumdur ki, qəbir daşlarına hansısa romandan və ya dərslikdən nəsə həkk etdirmək olmaz, bu yalnız aforizm, ya da şeir ola bilər ki, Səttar da sevdiyi Ömər Xəyyamın kitabını bu məqsədlə seçmişdir. Əks təqdirdə, sevdiyi kitabı oxuyan zaman əlində qələm tutub, həmin kitabda xətlər və nöqtələr qoymasına nə ehtiyac var idi? Yaxşı, bu halda ortaya məntiqi bir sual çıxır. Mərhum bu şifrli mesajı göndərərkən, nə vaxtsa, kiminsə gəlib Teymuru bu məsələ ilə bağlı sorğu-sual edəcəyini necə təxmin edə bilərdi? Səttarın kifayət qədər ağıllı birisi olmasına şübhə yoxdur. Ağıllı adamsa yalnız əmin olduğu bir şeyi dilinə gətirə bilərdi, xüsusilə vəsiyyət edərkən. Bax bu sualın cavabını tapmaq lazımdır. Üstəlik də, vəsiyyətinin mətnini elə seçib ki, gələcək adamın diqqətini qəbrinə yönəltməklə yanaşı, oğlunun təhlükəsizliyinin təmin olunmasını da ondan xahiş edir. Rübainin üçüncü sətrində də həm qorxuya, həm də ümidə eyham var. Deməli yeganə oğluna görə narahat olmasına real səbəb olub. İsfəndiyarın da qətlə yetirilmiş oğlunun tək oğul olmasını nəzərə alsaq, bu kifayət qədər tutarlı səbəb olub. Bəs belə isə, nəyə əsaslanıb Teymurun görüşünə gələcək adama ümid bəsləyib? Bu hələ ki, qaranlıq qalır…

Ancaq başdaşındakı yazıların nə məna daşıdığını hələ çözmək lazımdır. Yazılar isə hələ ki, mənə heç nə demir.

Məni bu fikirlərimdən Teymur müəllimin sualı ayırdı.

-Heç demədiniz, sizi buraya gətirən məsələ nə idi?

Teymur müəllim gec də olsa, bu sualı verməyi qərara aldı.

-Atanızın Xəyal adlı dostu olub və onun ölümündən bir qədər əvvəl itkin düşüb. Təbii ki, polis onun axtarışlarını həyata keçirir. Yaxınları isə, onu axtarmaq üçün mənə də müraciət ediblər. Atanızla son illər sıx iş birliyi olduğu üçün fikirləşdim ki, bəlkə siz nə isə bilmiş olarsız.

Gəlişimin səbəbini açıqlamayacağımı qət etdikdən sonra hər ehtimala qarşı bu cavabı hazırlamışdım. Yəqin ki, Teymur müəllim atasının bütün dostlarını tanıyıb və ya adlarını eşidib. Dediyim istənilən bir ad həqiqətdə Səttarın dostlarından birinin adı ilə eyni ola bilərdi. O zaman ortaya lazım olmayan suallar çıxa bilərdi. Bu sualların çıxmaması üçün Xəyal adını seçmişdim. Səttar yetmiş yeddi yaşında rəhmətə gedib. Adətən bu yaşda insanların dostları da kifayət qədər yaşlı insanlar olur. Mərhumun sanbalını da nəzərə alsaq, onun cavan dostu ola bilməzdi. Sadəcə bunu özünə yaraşdırmazdı. Xəyal adı isə ən uzağı qırx-qırx beş il bundan əvvəl dəbə minib. Deməli xəyali Xəyalın uzaqbaşı qırx beş yaşı ola bilərdi ki, bu da az əvvəl sizə dediklərimi tamamlayır. Hər halda, dediklərim yüz faiz olmasa da, doxsan doqquz faiz belədir.

Teymur müəllim bir qədər şübhə ilə mənə baxdı.

-Atamın dostlarının əksəriyyətini tanıyırdım. Elə birisini isə tanımıram. Fikirləşirsiz ki, Xəyal dediyiniz o adamın itkin düşməsi barədə atam nə isə bilirmiş və vəsiyyət edərkən bunu nəzərdə tutub?

-Mən heç nə fikirləşmirəm. Sadəcə gəlişimin səbəbini soruşdunuz, mən də dedim.

Teymur müəllim əli ilə işarə verib, -«Buraya dönəcəyik» -dedi. Sürəti azaldıb, maşını dediyi tərəfə döndərdim. Yoldan təxminən otuz metr sonra qəbiristanlığın girişi idi. Maşını kənara verib mühərriki söndürdüm. Eyni vaxtda maşından düşdük.

Laybalay açıq qəbiristanlıq darvazasından içəri keçən kimi ilk baxışdan köhnə qəbirlərin əsasən yuxarı başda, yeni qəbirlərin isə nisbətən girişə yaxın olduğuna fikir verdim. Kifayət qədər böyük qəbiristanlığın içi ilə cığırla gedib bizə lazım olan qəbirə çatdıq. Səttarın qəbri köhnə qəbirlərin sırasında, çoxdan rəhmətə getmiş ata və anasının qəbirlərinin arasında idi.

-Buradır. Baxın, solda nənəmin, sağda babamın qəbirləridir, ortadakı isə atamın. O isə anamızın qəbridir, -bunu deyib Teymur müəllim bir qədər kənarda, sağ tərəfdəki qəbri göstərdi.

-Allah hamısına rəhmət eləsin, ruhları şad olsun.

-Allah ölənlərinizə rəhmət eləsin.

Teymur müəllim əllərini qarşısında birləşdirib fatihə verdikdən sonra ikimiz də salavat çevirdik.

İndi məni maraqlandıran qəbirə diqqətlə baxa bilərdim. Qara mərmərdən olan başdaşının yuxarı hissəsində bayaq Teymur müəllimin verdiyi kitabdan mənə məlum olan dörd misralıq beyt, aşağı hissəsində isə Səttarın doğum və ölüm tarixləri həkk olunmuşdu. Beyti bir daha oxudum.

                            Cənnət-cəhənnəmə girən yox, könül,

                                        Gedib o dünyanı görən yox, könül,

                                        Ümid və qorxumuz o şeydəndir ki,

                                        Onlardan heç nişan verən yox, könül.

Bəli, yadınızdadırsa, araşdırmamımlapəvvəlindəbəlkədəölüləraləminəbaşvuracağımıdemişdim. İndi dediklərim yerini almağa başlayıb. O dünyada olan birinin nə demək istədiyini başa düşməli idim. Fikrimcə, buna nail olsam, çox şey aydın olacaq.

Bu gün eşitdiklərim də, qəbir daşındakı yazılar da təhlil olunması vaxt tələb edən informasiya idi. Düşünürəm ki, bununçün xeyli baş sındırmalı olacağam. İndi isə, getmək lazımdır. Üzümü atasının məzarına baxıb fikrə getmiş Teymur müəllimə tutdum:

-Gedəkmi, Teymur müəllim?

-Necə məsləhətdir.

İrəlidə Teymur müəllim, ardınca mən qəbirlərin arasından keçib bayaq gəldiyimiz cığıra çıxdıq. Gələrkən bəzi məzarların üzərində üçrəngli bayrağımızın olduğunu görmüşdüm. Bu məzarlar nisbətən bir-birlərinə yaxın yerləşirdi və çox güman ki, birinci Qarabağ müharibəsində şəhid olmuş xüdatlı qardaşlarımızın məzarları idi.

İrəlidə gedən Teymur müəllimi səsləyib, həmin məzarlara tərəf göndüm. Fikrimi başa düşən Teymur müəllim də mənimlə birlikdə həmin məzarlara tərəf addımladı. Məzarların ön tərəfinə keçib başdaşlarında olan yazıların bəzilərini oxudum. Adlar, yol gələrkən oxuduğum küçə adlarındakı adlar idi.

Bir qədər susub bu məzarların qarşısında səssiz dayandıq. Sonra qəhrəmanlıqları ilə adlarını Vətənin tarixinə yazdırmış, qürur yerimiz olan, Uca Şəhid adını daşımaq nəsib olmuş qardaşlarımızın ruhları qarşısında baş əydik…

Yolboyu, Teymur müəllimin evinə qədər ikimiz də susduq. Maşını tanış darvazanın qarşısında saxlayanda bir stəkan da çay içməyi təklif edən Teymur müəllimə təşəkkürümü bildirib getməli olduğumu dedim. Əslində isə bir də qəbiristanlığa qayıtmalı idim. Bunu Teymur müəllimin bilməməsi lazım idi.

Hörmət əlaməti olaraq maşından düşdüm və Teymur müəllimin əlini sıxdım.

-Vaxtınızı ayırdığınıza görə təşəkkür edirəm.

-O nə deməkdir, qapım həmişə üzünüzə açıqdır, Bəxtiyar müəllim.

Bir anlıq baxışdıq. Teymur müəllimin gözlərindəki sualı dilinə gətirməmiş də oxumaq çətin deyildi. Xəyal adlı birini axtardığım barədə dediklərimi təhlil etmək üçün bu ağıllı adamın kifayət qədər vaxtı olmuşdu. Ona görə də indi, ayrılarkən sual dolu baxışlarla mənə baxır, ancaq susurdu. Mənimsə, atasının nə vaxtsa ən yaxın dostuna xəyanət etməsi təsdiqlənərsə, sağlığında da, vəfatından sonra da valideyninin adını həmişə əziz tutan bu insana uyduracağım yalanın əvəzinə indidən ayrı, əhəmiyyətsiz bir yalan deməkdən başqa çarəm yox idi. Olduqca ürəyimə yatan bu insanı tərəddüdlər içərisində qoyub getməməkçün gülümsəyib dedim:

-Gözlədiyiniz adam mən idim, buna şübhəniz olmasın.

Bu sözlərdən sonra onun nəsə deməsini gözləməyib maşına əyləşdim. Əsas yola çıxmazdan əvvəl maşının güzgüsündə Teymur müəllimin hələ də durduğu yerdə qalıb arxamca baxdığını gördüm.

* * *

Pəncərələrinə qalın, işıqkeçirməyən pərdələr vurulmuş, qaranlıq, yalnız divardakı zəif qırmızı işıqlı lampa ilə işıqlandırılan otaqda, daha çox taxta bənzəyən böyük kresloda oturmuş adam qarşısındakı kişiyə baxıb susurdu. Kreslodakı adam nə qədər amiranə görünürdüsə, alaqaranlıq otaqda sifət cizgiləri seçilməyən, uca boylu, qara kostyum və qalstukda olan, başındakı şlyapasını çıxararaq sağ əli ilə sinəsinin qarşısında tutmuş adamın görkəmi onun bir o qədər günahkar olması təsirini bağışlayırdı.

-Danış görüm, necə oldu ki, sənin kimi bir adam o detektivi gözdən qaçıra bildi? -sual verən adam olduqca sakit, aramla danışırdı. Bu, özünə olduqca arxayın olan birinin danışıq tərzi idi.

-Mən onun peşəkarlığını dəyərləndirmədim. Bu mənim səhvimdir.

Kişinin səsinin tonu və verdiyi cavab onun da təmkinli və soyuqqanlı biri olmasından xəbər verirdi.

-Belə çıxır ki, tək sən yox, tükü-tükdən seçən «Qızılbaş» da onu lazımınca dəyərləndirməyib. O Eyvaz dediyinizin hərəkətləri Bəxtiyarı heç də arxayınlaşdırmayıb. Əksinə, bunun bir görünüş olduğunu, başqa cür izlənəcəyini başa düşüb. Gedərsən «Qızılbaş»ın yanına, o sənə lazım olanı deyəcək.

Alaqaranlıq otaqda onsuz da dayandığı yerdə kölgəyə bənzəyən kişi kölgə kimi də səssizcə otağı tərk etdi.

Otaqda tək qalan adam, barmağındakı əqiq qaşlı iri gümüş üzüyü fırlada-fırlada öz-özü ilə danışırmış kimi dedi:

-İndiyənə qədər onlarla ən çətin tapşırığımızı yerinə yetirən, bir dəfə də səhv buraxmayan adamımızı azdırmısan. Sən kimsən, Bəxtiyar?..

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.07.2023)