Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə qısa fasilədən sonra sizlərlə yenidən Nazim Əhmədlidir. 

mən nə bilim suçumu,

üzüm-gözüm acımı;

payız qara saçımı,

ağca yarpağa bükür;

deyə lirik lövhə yaradır şair.

Həqiqətən, gözəl yaradır.

Xoş mütaliələr!

BALLADA

Gecənin yaxasını,

bir bəyaz ulduz sökür;

bir səhər də açılır,

elə buna da şükür;

buludlar lələk-lələk,

göy üzündə bir mələk;

dodağında çiyələk,

məni çarmıxa çəkir;

mən nə bilim suçumu,

üzüm-gözüm acımı;

payız qara saçımı,

ağca yarpağa bükür;

bilmirəm, nədi bu səs,

içim boşca bir qəfəs;

min ildi nəfəs-nəfəs,

canımı bir dərd sökür;

göyün düz qırağında,

tanrının çırağında;

bir kağız varağında,

fələyin evi çökür;

payızın yağışları,

yuyur yor-yoxuşları;

göy üzünün quşları,

buludda bostan əkir;

yazım qışımın üstə,

üzüm daşımın üstə;

süzür başımın üstən,

ruhum hayana səkir;

hərə bir dərd hayında,

mələklər bal ayında;

tanrı öz sarayında,

ağlayır hönkür-hönkür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12. 2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsi böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzuliyə həsr edilib. Bu gün sizlərə Mirzə Cəlilin “Füzuli” məqaləsi təqdim ediləcək.

Füzulinin ədəbi fəaliyyətindən dörd yüz il keçmək münasibətilə lazım gəlir ki, onun etdiyi xidmətlərindən və onun güzəranının necə keçdiyindən bir az yazılsın.

Bunu “Molla Nəsrəddin” daha artıq yazmalıdır. Çünki rəhmətlik Füzuli “Molla Nəsrəddin”in birinci nömrəsindən başlayıb, bu günə qədər məcmuəmizdə iştirak etmiş və şeirlər yazmışdır. İndi çox adam deyəcək ki, Molla səfehləmişdir.

Füzuli bir Hilləli olub, Bağdadda böyüyüb, özü də kitabında and içir, qəsəm edir ki, vallah-billah mən doğulduğum yerdən heç yerə getməmişəm. Buradaca ölüb basdırılmışam. Özüm də 970-ci ildən sonra heç dünyada olmamışam.

İndi “Molla Nəsrəddin” başlayıb ki, xeyr, Füzuli səhv edib yazıb.

Füzuli bizim məcmuədə işləyir. Yenə də işləyəcəkdir. İnanmırsınız, götürün “Molla Nəsrəddin” məcmuələrinin 20 illiyini tökünüz qabağınıza. Hansı şeirə baxsanız, görəcəksiniz ki, onda Füzulidən bir duz vardır. Şairlərimiz burda deyəcəklər ki, “Molla Nəsrəddin” bizi bihörmət elədi. Bizə iqtibasçı dedi. Əstəğfürulla, “Molla Nəsrəddin” bu sözü heç vaxt deməz. Amma nə çarə eləyək? Keçmiş əsrlərdə gələn Sədilər, Füzulilər o qədər xalqın həyatını əhatə edə bilən bir şair olmuşlar ki, birisi türkcə, birisi də farsca deməmiş bir söz qoymayıblar.

Bu gün Arifin və başqa İran şairlərinin əsərlərini götürüb axtaranda görərsən ki, yenə şeiri yazanda Sədini yadına salmışlar. Onun kimi bizim türk əruz şairlərimiz də şeiri yazanda Füzuli gəlib durur gözünün qabağında. Deyir ki, öləsən də, mənim təsirimdən çıxa bilməyəcəksən. Molladan yazmaq istəsən, yazmışam, varlıdan yazmışam, rüşvətxordan yazmışam. Bu gün get, sabah gəldən, yəni zavtra-zavtradan yazmışam. Bütün işini-gücünü, dərsini buraxıb şeir yazanlardan yazmışam.

Müxtəsər, hər şeyi əhatə eləmişəm. Nə qədər bu üsul varsa, mən də varam...

Biz vətən cəhətinə yox, ancaq bu kimi cəhətlərə görə deyirdik:

– Füzuli azərbaycanlıdır. Çünki dili Azərbaycan dilidir. Onun məktəbi-ədibəsi bizim şairlərin başına girib, bütün əsərlərində bir Füzuli ruhu görülməkdədir.

... “Molla Nəsrəddin” sözünü qurtarıb deyir ki, Füzuli diridir. Füzuli ... sarsılmaz bir qüvvədir.

“Molla Nəsrəddin”, 23 may, 1925-ci il, №21

(Mənbə: Cəlil Məmmədquluzadə. Əsərləri.

Dörd cilddə. IV cild, Bakı, 2004, s.247–248)    

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, 3-cü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız. Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.

 İki məhbus həbsxana barmaqlığından baxırdı. Biri çirkab görürdü, digəri ulduzları.

          Con Maksvell

    Rəngləri büsbütün qapqara görənlər var.

    Və rəngləri büsbütün al-əlvan görənlər var.

    Mən rəngləri olduğu kimi, qarışıq görməyin tərəfdarıyam.

Bir dəfə doğmalarını avtomobil qəzasında itirmiş bir ortayaşlı kişi mənə irad bildirdi ki, «nikbin olun», «kədərə boyun əyməyin», «öz üzərinizdə çalışın», «hər probleminizi şişirtməyin» kimi tövsiyələriniz yersizdir. O, söhbət əsnasında internetdən nə qədər motivasiya ədəbiyyatı yükləyib oxuduğunu da dilə gətirdi, köks ötürərək bəyan etdi ki, heç bir psixoloq, ürək yoldaşı, motivasiya bestselleri müəllifi bu halında ona təsəlli ola bilməz.

Başqa bir vaxt eyni sözləri mənə xəstə övladının müalicəsi üçün bütün varidatından məhrum olan və artıq dərman almağa pulu qalmayan yeni ailə qurmuş bir gənc söylədi.

Hər ikisi də «mən artıq yıxılmışam, duruşum mümkünsüzdür» dedilər.

Yəni, yıxılan daha durmaz ki? «Yıxılmaq» sözünün «durmaq» adlı antonimi məgər yoxdur ki? Yıxılmaq varsa, mütləq durmaq da olacaq, bunun üçünsə güclə, qüvvətlə yanaşı mütləq qətiyyət və dözüm lazım gələcək. Yıxılan adam yıxılanda məhv olmur, mövcud durumu ilə razılaşıb mübarizəni dayandıranda məhv olur. Hərəkətsizliyinə, süstlüyünə «mən artıq yıxılmışam, duruşum mümkünsüzdür» sözləri ilə bəraət qazandırmaq məgər insanın öz başına diri ikən kəfən keçirməsi deyil?

Mən sizlərə ayaq üstündə duranlara zirvələr fəth etməyin sirlərini agah etməklə yanaşı, yıxılanlara ayağa durmağın yollarını da göstərməyə çalışacağam.

Unutmayın, «mümkünsüzdür» sözü hökm deyil, adi bir rəydir. Əksinə, «mümkündür» sözünün isə inam, qətiyyət və əzm sayəsində hökm olmaq gücü var.

Bədii və elmi kitablarımı oxuyan çoxsaylı oxucularım, peşə fəaliyyətimlə bağlı daim təmasda olduğum insanlar, tez-tez görüşlərinə dəvət aldığım gənclər auditoriyası, küçədə, evimin tinində, ofisimin qarşısında mənə yaxınlaşanlar – göstərdiyim peşəkar xidmətdən yararlananlar, motivasiya etdiyim, məsləhətimlə, öyüd-nəsihət və tövsiyələrimlə haraylarına yetdiyim insan toplusu, əslində çoxminlidir, böyükdür. Ancaq nə qədər çoxminli, böyük olsa da, hər halda bu dairə qapanır. Bəs bu dairədən kənarda qalanlar necə olsunlar? Şəxsi problemlərin, qəddar həyat qanunlarının girdabında boğulanlar, lap onlar da bir yana, özünəinam hisslərindən məhrum olaraq acizlik və zəiflik sindromunu heç cür qıra bilməyən komplekslilər məgər azdır?

Bəs son illərdə bəşəriyyəti öz ağuşuna almış iqtisadi böhranlar, təbii fəlakətlər, ağır qəzalar kabusu, müxtəlif epidemiyalar, mənəvi deqradasiya fəsadları, daim tənəzzülə uğrayan empirik reallıq, metafizik görüşlərə olan basqılar, müharibə və terror alovlarının gətirdiyi ümidsizlik həmlələrinə təslim olan bədbinlər ordusu necə olsun?

Məgər onların motivasiya olunmağa ehtiyacı yoxdur?

Demək, ünsiyyətin tam əhatə dairəsi üçün, miqyaslılığı üçün motivasiya kitabı formasına müraciət zərurəti buradan qaynaqlanır.

Bura onu da əlavə edək ki, bir neçə bədii, siyasi, korporativ kitabın müəllifi olmağımla yanaşı, həm də biznesdə uğur qazanmaq istəyənlərçün sifarişlə biznes-planlar da işləyib hazırlayıram. Bu biznes-planlar müvəffəqiyyətlə həyata vəsiqə qazanırlar, onların əsasında neçə-neçə sahibkar gəlir əldə edir. Uğur qazanmaq yollarını göstərən həmin bu biznes-planlar müəyyən nəzəriyyələrə istinad edir, onlar, haradasa, nəzəri və praktik biliklər toplusudur, onların mənbələrində da oxucu üçün bölüşəsi çoxlu vacib məqamlar var.

Bu da motivasiya kitabı yazmaq üçün başqa bir səbəbim.

Mən bütün gücümü səfərbər edərək var səsimlə hamıya, hamıya demək istəyirəm: heç bir hədəf bizim qıyılmış gözümüzün və tətikdə qatlanmış barmağımızın nişanalma qabiliyyətindən üstün deyil. Və bu şüarımdan ilhamlanaraq daha sonra da bəyan etmək istəyirəm ki, həyatda uğur qazanmaq düstüru heç də düşündüyümüz qədər çətin deyilmiş. Sadəcə, bir neçə ev tapşırığını həll etmək lazımmış bunun üçün. Və bu cümləni altbaşlıq kimi kitabın adının altında yerləşdirərək söhbətə başlamaq istəyirəm.

Gəlin, həmsöhbət olaq. Və tam səmimiyyət içində bir-birimizi dürüst anlamağa çalışaq. Bu nə sosioloji, nə fəlsəfi, nə psixoloji, nə də iqtisadi dərsdir. Amma sosioloji, fəlsəfi, psixoloji və iqtisadi çalarları olan bir düşüncə toplusudur. Bəzən sirli hərflər və sözlər birləşərək möcüzəli cümlələr yaradırlar. Yetər ki, o cümlələri dinləyək, o möcüzənin təsir cazibəsində qərarlaşaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizlərə Səlim Babullaoğlunun tərcüməsində Amerika şairəsi Cenifer Rasbunun şeirlərini təqdim edir.

Cenifer Rasbun (Jennifer Rathbun), şair və tərcüməçi, İspan dilinin professoru və İndiana ştatının Ball Dövlət Universitetində Müasir Dillər və Klassiklər Departamentinin sədridir.

O, Arizona Universitetində Müasir Latın Amerikası Ədəbiyyatı üzrə təhsil alıb. Rasbun Alberto Blanco və Minerva Margarita Villarreal kimi İspan müəlliflərin və çoxsaylı şeir kitablarının tərcüməçisi, iki poeziya antologiyasının redaktoru və “El libro de traiciones”  (Xəyanətlər Kitabı-2021) poeziya toplusunun müəllifidir. Rasbun Amerika Şairlər Akademiyası tərəfindən 2021-ci il Ambroggio mükafatına layiq görülüb.

O, Amerika Ədəbi Tərcüməçilər Assosiasiyasının (ALTA) üzvüdür və Ashland Poetry Press-in köməkçi redaktorudur.

Malintzin

Həyat ölçüsündə

Hamınız rənglərə boyanmısınız

Qəsrin günbəzi,

qızmızı qumaşla bəzədilmiş,

 sənin səsinin dərisi,

İspanyalı Nahuatl Maya

yeni bir irqin doğulması ilə

tarixi əbədi olaraq qeyd edir

Mavi gözlər Amerikaya açılır

sənin iyirmi beş illiyin

kral şahzadəsi olsun ya da qul

-Həqiqətən fərqi yoxdur-

cəsur tərcüməçi

yeni dilin anası

indi sevdiyimdir!

Ayın məbədi

Bu yanar dildən paltar geyinin

Bakirə olaraq məbəddə

mən ilahiliyimi sizə bağışlayacağam.

Qurbanlıq

Geyinmiş

İşıqda

və ulduzlarla parlayır

mən tək-tənha gözləyirəm

daş qurbangahda

sevgidən

bilməməkdən

əgər Günəş

məni alacaqsa

ürək isə...

Qara daş

Bıçaq....

Tənhalıq

Dodaqlarınız şəkər tozu kimi deyil

və ya təzə kəsilmiş manqo.

Çili tikələri səpilib dodaqlarınıza.

Nəfəsinizdə qırmızı şərabın işarəsi,

ocaq üstdə isti çörək də yoxdur...

Heç bir xatirə şirinləşdirə bilməz

yeməyin acı dadı...

Bazar günü səhər yeməyi tək.

Sükutu tərcümə edin

Evdə olarkən

Bu köhnə dörd künc içində

gips divarlar və taxta döşəmələr

Mendelson zəng edir

salonlar, nəfəs və solo musiqi səs-səsə verir

yüksəlir ürək döyüntüsü.

Barmaqlar klaviatura üzərində rəqs edir.

Qızıl rəngi ilə melodiyalar əhatə olunub,

hər bir söz tərcümə olunub,

salon sənin yoxluğunda əks-səda verir

Mən sükutu necə tərcümə etməyi indi öyrəndim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

“Neşter”

Ülkücan Sütbaş

ben elimdeki neşterle

ortasından dalıyorum kıvrımlara,

çiçek açıyor beynimin

sağ ve sol odaları,

ellerim linyittir,

arınmıyor yeryüzüm...

onları bağışlıyorum

ve ekliyorum sinirlerime...

sade, diyorum,

bana yoldaş ol,

seyredelim -dokunmadan-

berrak sudan içelim,

doysun hücrelerimiz kohezyona...

ayva tüylerini tarasın rüzgâr,

sükûna yenilelim;

yinelenelim!

yatırımlarım beş para,

ciğerlerim darmaduman,

işte karşınızdayım,

lütfen, kaba davranmayın

amfiniz üretirken kasiyer,

ben elimdeki neşterle

ortasından dalıyorum kıvrımlara...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

Xəbər verdiyimiz kimi, 6 – 8 dekabr tarixlərində “Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası” İctimai Birliyi (ANAİB), Mədəniyyət Nazirliyi, Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyəti və Gəncə İctimai İştirakçılıq Məclisinin birgə təşkilatçılığı ilə Fikrət Əmirov adına Gəncə Dövlət Filarmoniyasının Urban mərkəzində III Gəncə Kitab Sərgisi keçiriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ANAİB-ə istinadən xəbər verir ki, “Nizami yurduna kitabla gəlirik!” şüarı altında baş tutacaq sərgidə 30-dan çox tanınmış nəşriyyat iştirak edəcək.

Yazıçılar Şəmil Sadiq, Varis, Elxan Elatlı, Rövşən Abdullaoğlu, Siyavuş Quliyev, Elgüsel, Nurlan Suvarov, Çinarə Köçərli, tarixçilər Mehdi Gəncəli, Əkbər N.Nəcəf, təlimçilər İlqar Hümbətov, Orxan Şahbaz və müğənni Röyal Musanın iştirakı  ilə müxtəlif panellər, təqdimatlar, imza günləri, şeir gecələri, uşaqlar üçün nağıl saatları, master-klaslar və musiqili proqram təşkil olunacaq.

Ziyalılar, ədiblər, naşirlər, ictimaiyyət nümayəndələri və media mənsublarının qatılacağı sərgidə 90 %-dək endirimlər tətbiq ediləcək.

Giriş sərbəstdir.

Qeyd edək ki, sərginin baş sponsorları “DNK hospital”, “Oksi Group”, sponsorları isə Bani seminariyası, “Hedef Group”, “166” yükdaşıma və logistika şirkətidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

Xəbər verdiyimiz kimi bu gün “Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası” İctimai Birliyi (ANAİB), Mədəniyyət Nazirliyi, Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyəti və Gəncə İctimai İştirakçılıq Məclisinin birgə təşkilatçılığı ilə Fikrət Əmirov adına Gəncə Dövlət Filarmoniyasının Urban mərkəzində III Gəncə Kitab Sərgisi fəaliyyətə başlayacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ANAİB-ə istinadən xəbər verir ki, “Nizami yurduna kitabla gəlirik!” şüarı altında baş tutacaq sərgidə 30-dan çox tanınmış nəşriyyat iştirak edəcək.

Sabah saat 14-də yazıçı Varis gəncəlilərlə görüşəcək. Görüşə yazıçı əlidolu gedib. Belə ki, onun müxtəlif illərdə çıxmış 5 bestselleri yeni redaktədə və yeni tərtibatda XAN Nəşriyyatında təkrar nəşr olunaraq oxuculara təqdim ediləcək.

Sərgidə yazıçılar Şəmil Sadiq, Elxan Elatlı, Rövşən Abdullaoğlu, Siyavuş Quliyev, Elgüsel, Nurlan Suvarov, Çinarə Köçərli,  tarixçilər Mehdi Gəncəli, Əkbər N.Nəcəf, təlimçilər İlqar Hümbətov, Orxan Şahbaz və müğənni Röyal Musanın iştirakı  ilə müxtəlif panellər, təqdimatlar, imza günləri, şeir gecələri, uşaqlar üçün nağıl saatları, master-klaslar və musiqili proqram təşkil olunacaq.

Ziyalılar, ədiblər, naşirlər, ictimaiyyət nümayəndələri və media mənsublarının qatılacağı sərgidə 90 %-dək endirimlər tətbiq ediləcək.

Giriş sərbəstdir.

Qeyd edək ki, sərginin baş sponsorları “DNK hospital”, “Oksi Group”, sponsorları isə Bani seminariyası, “Hedef Group”, “166” yükdaşıma və logistika şirkətidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Həmidə xanım Cavanşir-Məmmədquluzadə 1873-cü ildə Şuşa qəzasının Kəhrizli kəndində zəmanəsinin görkəmli maarifçi ziyalısı, tarixçi Əhməd bəyin ocağında dünyaya gəlmişdir. 

Ailə məktəbində ilk təhsili alan Həmidə xanım hələ yeniyetmə illərində rus dilini səlis qavrayaraq, o dövrün kənd qızları üçün səciyyəvi olmayan yüksək intellektə, geniş dünyagörüşə malik olub. İlk həyat yoldaşı zadəgan nəslindən olan podpolkovnik İbrahim bəy Davatdarov cəbhədə həlak olandan və atasını da itirəndən sonra Həmidə xanım Cavanşir Kəhrizlidə ata mülkünü idarə etməyə başlayıb.

1905-ci ildə Tiflisdə tanış olduğu Mirzə Cəlil Məmmədquluzadəylə iki il sonra ailə həyatı qurarkən bu izdivac çoxlarına xoş getməmiş, nikah onun əsilzadə nəslinə yaraşdırılmamışdı. Lakin Həmidə xanım bütün çətinliklərə cəsarətlə sinə gərərək, Mirzə Cəlilə vəfalı və fədakar ömür-gün yoldaşı olmaqla yanaşı, həm də ustadkarın ən yaxın maarifçi silahdaşı, ziyalı həmdəmi, "Molla Nəsrəddin"in əldə etdiyi xeyirxah himayədarı olmuşdu.

Bütün varidatını, sərvətini həyat yoldaşının yaradıcılığına böyük ürəklə sərf edən Həmidə xanım Cavanşir-Məmmədquluzadə Mirzə Cəlillə 25 il əsl məhəbbət və ehtiramla ömür sürmüşdü.

Mirzə Cəlil nə qədər zərbələrə, ittihamlara tuş gəlsə, nadanlıqla döyüşsə da, ən çətin günlərdə Həmidə xanım ona mənəvi dayaq olmuş, bu böyük insanı daim nikbin ovqata kökləmiş, onun bütün ağır sınaqlardan çıxmasına kömək göstərmişdi. 

Hətta qeyd edilir ki, 1918-ci ilin yayında ermənilər Ağdamdan Şuşaya gedən yolu bağlayırlar. Bunu eşidən Həmidə xanım Cavanşir Kəhrizli və Əfətlidən gətirdiyi 200 atlı ilə birlikdə Ağdama gəlir. Bu hadisəni eşidən bütün kişilər mərkəzi meydana yığışırlar. Həmidə xanım camaata müraciət edir:

-Bu gecə Ağdam-Şuşa yolu açılmalıdır. Mən də sizinlə birlikdə döyüşə gedirəm.

Həmidə xanımın atının üzəngisinə yüzlərlə əl uzanır. Çox təvəqqedən sonra Həmidə xanımı yola gətirirlər ki, o Ağdamda gözləsin, bu gecə Şuşa yolu açılacaq. Elə həmin gecə Ağdam-Şuşa yolu Qarabağ kişilərinin səyi nəticəsində ermənilərdən təmizlənir və yol açılır.

Digər bir məlumata görə,Qarabağda uşaqlar arasında yayılmış "çiçək" xəstəliyi kütləvi ölümlə nəticələnirmiş. Bu zaman Həmidə xanım öz hesabına Sankt-Peterburqdan uşaqları sağaltmaq üçün vaksin gətirdir.

Tarix Həmidə xanım Cavanşir-Məmmədquluzadəni böyük xeyriyyəçi və cəfakeş insan kimi yaddaşlara həkk edib. Tək Kəhrizli kəndinin deyil, cümlə Qarabağın ona kömək üçün pənah gətirən insanların əlindən tutan, qayğılarını həll edən bu xanım həm də o dövrün yardıma ehtiyacı olan ziyalılarının da problemlərini həll etmişdir. Ciddi xəstəliyi olan Mirzə Ələkbər Sabir məhz Həmidə xanımın məsləhəti ilə Tiflisdə müalicə üçün dəvət alır. Sabir bu hadisəni Abbas Səhhətə yazdığı məktubda belə xatırladırdı: "Mirzə Cəlil və Həmidə xanımdan çox razıyam. Mənə nə qədər ehtiram edirlər! Xülasə, nə dil ilə təşəkkür edim".

Həmidə xanımın Sabirə göstərdiyi qayğı haqqında Azərbaycan ziyalılığının baş tacı olan Üzeyir bəy Hacıbəyli xüsusi məqalə yazmışdır. Məqalə bu sözlərlə bitirdi: "Qoy ədəbiyyat tarixinə yazılsın ki, Sabir kimi şairi diri-diri təqdir edən bir kişi olmadısa da, bir nəfər arvad oldu ki, şairin iadei-səhhəti üçün, milyonçu kişilərə baxmayaraq, öz varlığından keçəcək qədər böyük bir həmiyyət göstərdi". Bu hadisə Həmidə xanım Cavanşir-Məmmədquluzadənin vətəndaş mahiyyətini, xeyirxah əməllərini əks etdirən yüzlərlə faktdan yalnız biridir.

Həmidə xanım 1912-ci ildən Kəhrizlidə öz vəsaiti ilə məktəb açır və burada dərs deyir. Mirzə Cəlilin vəfatından sonra da ölkənin ictimai-siyasi həyatında fəal mövqe tutan Həmidə xanım ömür-gün yoldaşının əsərlərini çap etdirmiş, bu böyük sənətlə bağlı kövrək xatirələrini ustalıqla qələmə almışdır.

1955-ci ildə vəfat edən Həmidə xanım Cavanşir-Məmmədquluzadə Fəxri Xiyabanda Mirzə Cəlilin məzarı yanında dəfn edilib.

2005-ci ildən etibarən Ağcabədinin Kəhrizli kəndində Həmidə Məmmədquluzadənin ev muzeyi fəaliyyət göstərir. Muzeydə 210 eksponattəqdim olunur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi

...Bomboz küçə...  Tində dayanan uşaq fikirli.  Pəncərədən boylanan qoca gülür. İşıq dirəyinin üstünə yazılıb: “Eyni idik...”  Altına bir tarix də qoyulub. Yazıçı o tarixi  oxumaq istəmir. Nəyinsə sirli qalmasını arzulayır. Hamı kimi...

Səkidə vurnuxan pişik.  Uşaq onu görür. Eyni açılmır... Qoca pəncərədən eşiyə bir alma atır. Alma işıq dirəyinə dəyir, sonra yerə düşür.  Yazıçı xatırlayır: “Nağıllarda şahzadələr eyvandan könlü tutduqlarına alma atardı... Sonra...” Sonrasını xatırlamaq istəmir. Hamı kimi... 

Küçədən bir yaşıl maşın keçir. Uşağın qaş-qabağı açılmır.  Qoca fincandakı çayı üfürə-üfürə içir. Pəncərənin kənarında - divarda bəyaz şərab reklamı var. Reklamda yazılıb: “Eşqi dad!” Yazıçı şərab markasının adını yadda saxlamaq istəmir... Hamı kimi...

-Nağıllar da,  dastanlar da toyun təsviriylə bitir. Sonrası danışılmır...  -Tarix kinayə edir.

-İnsan biləndə susur, bilməyəndə səsi bərk çıxır. -Zəmanə əmindir.

-Pişiksevərlər heyvan haqlarından danışmaqçün quzu kababıyla məşhur restorana yığışdılar. -Təbiətin səsi qupqurudur.

-Ən dadlı yeməyi insanlara mən verirəm, üstünə də “Xatirə” etiketi yapışdırıram.-Tale öyünür.

-Unutduğunu sandıqlarıyla sınanmaqdadır insan... -Həyat gülümsəyir.

...Yazıçının zehnindəki  söhbət yekunlaşır. Uşaq qocaya baxır. Qoca əliylə “nolub?” işarəsi edir. Uşaq başıyla yazıçını işarə edir. Qoca ağzını əyişdirir: “Başını burax...” Uşaq çiynini çəkir: “Necə başını buraxım e? Məndən də yazacaq...”

Qoca gözlərini yumub-açır, qolunu yelləyir: “Çoxdan yazıb...”

Uşaq əvvəl təəccüblənir, sonra dodaqlarını büzüb yazıçıya baxır. Ona tərəf qaçır. Pişik uşağın qaçdığını görüb hürkür, dəmir barmaqlıqların arasından özünü bağçaya təpir. Uşaq yazıçının yanından keçib növbəti tini dönür. Qoca dərindən nəfəs alır, pəncərədən çəkilir.

Qalır bomboz küçə, yaddaşına ayaq izi yazmayan səki, işıq dirəyi və yazıçı... Şəhərarası mikroavtobus gəlir. Yazıçı mikroavtobusa minir. Kirli şüşələrin arxasından görünən şəhəri süzür. Hər küçədə yaddaş rəfindən bir nəfəslik toz üfürülür...”İşıq dirəyindəki tarix sonsuzluq idi: ∞”.  “Şahzadələrin almasını tutan əllərin umacağı sevmək yox, sevilmək idi”. “Bəyaz şəraba qoyulan ad “Ən şirin-Aldad”   idi”.

Düşəcəyi dayanacağı geridə qoymuşdu. Mikroavtobus bir də keçdiyi yollardan keçəcək, onu ən tezi, saat yarımdan sonra həmin dayanacağa qaytaracaqdı. Yazıçı başını kirli pəncərəyə söykəyib gözlərini yumdu. Qulaqlarında Pərvin Əliyevanın səsi vardı... O, şeir deyirdi:

Bu nəhəng qələbəlikdə

şəhərlər,

yollar,

küçələr

adamla dolu.

Qəribə hərarət,

həsrət,

həsəd,

ağrı...

Yaşamaq ümidi ilə

müdhiş çırpınışda

bir yığın adamın

eyni hekayəsi var...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.12.2024)