Lala Hasancan, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

DÖZƏ BİLMƏRƏM

 

Darıxmaq gözəldir,

İztirabsız özümü unuda bilmərəm.

Arzular özəldir,

Diləmədən ümidə qapıla bilmərəm.

Gəzdiyim yerlər ğözəldir,

Kölgənsiz yürüyə bilmərəm.

Gözlərimdən süzülən damlaykən,

Yanağından doya bilmərəm.

Silinən yaddaşımdaykən,

Səni çıxara bilmərəm.

Gecələr əlin əlimdəykən,

Yatmaqdan doya bilmərəm.

Gözlərim baxışında sərsəriykən,

Yoxluğunda aza bilmərəm.

Dodaqlarını hiss edərkən,

Nəfəssiz qala bilmərəm.

Sevgin mənə hədiyyəykən,

Biganə ola bilmərəm.

Sözlərində kədərimi oxşarkən,

Saralıb sola bilmərəm.

Sənsizlik sənikən,

Sükutunda gizlənə bilmərəm.

Sənə aşiqkən, 

eşqimdən dönə bilmərəm.

Vüsalına qərq olarkən,

Hicrandan dözə bilmərəm.

Heyranınam,

Bəxtimdən çönə bilmərəm.

 

               

GÖZLƏ MƏNİ

 

Məni dənizin sahilində gözlə

Gözlə ki, sənə rahat-rahat qaça bilim.

O həzin küləyi yara bilim.

Gözlə ki, sənə doyasıya sarıla bilim.

Üzündəki təbəssümə

şirin gülüşlərimi qata bilim.

Bu uzaqlıqdan zəncirləri qıra bilim.

Sən yoxkən neylərəm bu havanı, suyu!?

Sən yoxkən neylərəm bu böyük cahanı!?

Məndə varsa sənsizliyin timsalı,

Yaşanmazmı eşqlər səni görcək!?

Bu sahilldəki qumlarda cizilməzmi ürəklər!?

Əl-ələ…

Üz-üzə…

Göz-gözə…

Qəlb-qəlbə…

Başımızın üstündə….

Qütb ulduzu bizə baxıb parıldar.

 

 

SƏN BİLMİRSƏN

 

Sən bilmirsən,

Kənardan baxıb toxuna bilməmək 

necə bir əzabdır.

Sən bilmirsən,

Birindən duyğu özləmək 

necə bir dəlilikdir.

Sən bilmirsən,

Yarı səndə, yarı səndə olmayan 

birinə sahiblənmək 

necə bir çətinlikdir.

Sən bilmirsən,

Səni itirmək 

necə bir qorxu hissidir.

Sən bilmirsən,

Ümidə sarılıb bağlı qapılarda qalmaq 

necə bir bədbəxtlikdir.

Sən bilmirsən,

Əhdi-peymanında könül atəşi 

dumanda közərən necə bir əfsanədir.

Sən bilmirsən,

Uzaqlıq ömürdən keçən hüsnündə

necə bir səda səsidir.

Barı bilsəydin sən,

Məndə qalan naxışın

necə bir sənli nəğmələrindir.

 

                     

BİR BAŞQA SEVDİM SƏNİ

 

Bir başqa sevdim səni..

Qeyb olmuş qəlbimdə atdığın zaman,

Günəş olub sevdim səni.

Yalnızlığımın içindən çəkib sevdim səni.

Bir başqa sevdim səni…

Kədərimin gülümsəmələrində sevdim səni.

Səni, geri gəlməyən ümidlərimin çırağında sevdim.

Hər şeyin sonundaykən,

Başlangıcında sevdim səni.

Bir başqa sevdim səni…

Sabahlar nura qərq olacaq kimi

Bu günümdə sevdim səni.

Yuxularım üzülüb donmuşkən,

Düşüncələrimdə dadlı-dadlı sevdim səni.

Bir başqa sevdim səni…

Çürüyən həyat yorğunluğumun

Qəfil sehrində sevdim səni.

Şaxtalı, ayazlı günlərdə donub,

Baharda açmış qönçə eşqlərdə sevdim səni.

Dolanbac yolların hər ayrıcında,

Mənzilli qatar yolunda sevdim səni. 

Bir başqa sevdim səni.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.12.2023)

 

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bəli, bu günün gündəmi müəllimlərdir, bu gün ölkə müəllimləri öz qurultaylarını keçirirlər. Mən də mövzuya uyğun olaraq öz ilk müəllimim olmuş Hənifə Əzizəliyevadan müsahibə götürmüşəm. İstəyirəm əziz müəllimimi sizlərə də tanıdım. 

-Salam əziz və dəyərli ilk müəllimim olan Hənifə müəllimə. Mən çox xoşbəxt insanam ki, sizin kimi dəyərli müəllimlərin şagirdi olmuşam. İlk dəfə qələm tutmağı, oxumağı məhz siz mənə öyrətmisiniz. Qazandığım hər uğurda məhz sizin gərgin əməyiniz vardır. Bizlər bir ömür boyu sizlərə borcluyuq! İlk öncə bu peşəyə gəlişiniz haqda məlumat verməyinizi xahiş edirəm.

-Mən müəllimlik peşəsinə çox gənc yaşlarımdan başlamışam. Universiteti qiyabi oxumuşam. Qəbul olan kimi də fəaliyyətə başlamışam. Hal- hazırda Bakı şəhəri, Sabunçu rayonu, Bakıxanov qəsəbəsində yerləşən 271 nömrəli tam orta məktəbdə çalışıram.

 

-Bir pedaqoq olaraq gənclik, hal-hazırdakı mütaliə sizi qane edirmi?

 

-Soruşursunuz ki, hal- hazırki mütaliə  sizi qane edirmi? İndiki gənclər az mütaliə edirlər. Baxmayaraq ki, 50 ildir ki təhsil işçisiyəm, mən yenə də mütaliə edirəm. Vaxt tapan kimi qəzetlər, bədii kitablar oxumaga can atıram. Hətta sizin " Yeddinci ayın yeddisi" romanınızı da oxudum. İndiki gənclərə tövsiyəm odur ki, çalışsınlar imkan düşdükcə mütaliə ilə məşgul olsunlar.

 

-Hansı janrda kitablar oxuyursunuz və niyə bu janra  üstünlük verirsiniz?  

 

-Mən bütün janrlara üstünlük verirəm

 

-Madam ki, mütaliənin vacibliyini vurğuladınız, onda deyərdiniz, kitab oxumaq vərdişini qazanmaq üçün nə etmək lazımdır? 

 

-Kitab oxumaq vərdişinə elə məktəb vaxtlarından yiyələnmək lazımdır. Elə götürək, gündəlik məktəbdə keçirilən dərsləri. Gənclər oxusalar, mütaliə etsələr onların dünyagörüşləri genişlənər,  nitqləri daha gözəl olar. Eyni zamanda sizin romanınızda nə qədər tərbiyəverici məqamlar var. O romanı gənclər oxusa səhvlərə yol verməzlər. Eləcə də, digər bədii ədəbiyyat nümunələrini.

 

-Bir pedaqoq kimi, predaqoq olmaq istəyən gənclərə hansı məsləhətlərinizi verərdiniz?

 

-Pedaqoq olmaq istəyən gənclərə məsləhətim budur ki, həvəsləri, arzuları varsa məqsəd də olmalıdır. Qarşıda məqsəd varsa səbr lazımdır. Səbr varsa əzmkarlıq lazımdır. Pedaqoq olmaq çox şərəfli peşədir. Bu peşəni şərəflə qorumaq lazımdır. Mənim üç övladım müəllimdir. Çalışırıq ki, bu peşəni  layiqincə yerinə yetirək. Bizim ailənin bir şüarı var. Axı biz müəllimik.

Sonda ümummillii liderimiz Heydər Əliyevin  müəllim haqqında bir kəlamını qeyd etmək istərdim: “Həyatını müəllimliyə həsr edən insanlar, həqiqətən, fədakar, xalqına, millətinə sədaqətli və eyni zamanda qəhrəmanlıq göstərən insanlardır”.

 

-Dəyərli vaxtınızdan bizlər üçün ayırdığınız üçün minnətdaram hörmətli Hənifə müəllim! 

 

-Xoşdur Habil müəllim! Mən də sizə, bütün əməkdaşlara təşəkkür edirəm!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.12.2023)

“Cümə günü Əbülfəzqızının 10 sualı ilə"  rubrikasının budəfəki sevimli qonağı  səmimiyyəti ilə qəlbləri isidən, çağdaş Ədəbiyyatımızda öz üslubu ilə seçilən Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin Mədəniyyət Komitəsinin eksperti, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin Məsləhət Şurası başqanı, Beynəlxalq "Alaş" mükafatı laureatı, şair-publisist Əkbər Qoşalıdır.

 

-Xoş gördük, dəyərli Şairimiz. Əl-ələ tutub cavab alması üçün Sizi səbirsizliklə gözləyən suallarımızı artıq gözlətmək istəmirəm və dərhal “qamətli" bir nömrəli sualımızı görüşünüzə çağırıram.

 

1) “Bəlkə də, bir gələn var,

   Gözlərim yol çəkir, yol;

   Ölü dillər kimiyəm,

   Sözlərim yol çəkir, yol...

 

   Göy ulu, yer yağızdı,

   Hər dua bir ağızdı;

  Bu - qələm, bu - kağızdı,

  Özləri qol çəkir, qol”... 

(Ə.Qoşalı)

Dəyərli Əkbər bəy, şeir yazarkən, "Kağız və qələmin sehri böyükdür" deyib ruhunuzun pıçıltılarını qələmə söyləyirsiniz, yoxsa, deyəcəksiniz ki, "Əbülfəzqızı, indi zaman dəyişib, düymələri sıxmaqla, müasir texnika ilə yazıram"?

 

-Əbülfəzqızı, söyləşimizin “Bismillah”ını şeirlə başladığınız üçün də, bu sualınız və qarşıdakı suallarınız üçün də öncədən sizə əsənliklər diləyir, gün ağlığı arzulayıram! Bilirsiniz, şeirin hansı texnika, texniki dəstək və ya avadanlıqla yazılması, bəlkə, bir o qədər də önəm daşımır. Axı, biz qələmlə yazmağa alışıq olsaq da, qələmdən öncə lələk olub, lələkdən öncə bir başqa nəsnə olub... üstəlik, hələ “qələm” şərti adı ilə tanıdığımız əşyanın özü çox fərqli formalarda olub, necə deyərlər, inkişaf yolu keçib. Yaradıcı insanlar yazıdan öncə də olub, əlbət; əlbəttə, onlar öz hiss-həyəcanlarını şifahi olaraq bölüşüb və ağız ədəbiyyatı da belə başlayıb hər halda. Hər halda sözdən də, yazıdan da öncə səs olub – sonra sözlər səslərin, başqa sözlə, müəyyən ahəngə, ritmə malik musiqinin müşayiəti ilə dinləyicilərə çatdırılıb. “Oxu!” əmrindən öncə, “Dinlə!” olub, “Düşün!” olub, “Özün özünü dərk et!” mənəvi buyruğu olub, elə deyilmi? Uzun sözün qısası, yazı icad olub, yazanlar, oxuyanlar təsirli dərəcədə çoxalıb, yazmaq-oxumaq yayğınlaşıb ki, artıq İlahi buyruq da, “Oxu!” şəklində təcalla edib. Ancaq bu, digər mənəvi, ilahi buyruqları sıradan çıxarmayıb.

Beləliklə, bilgisayarların icadı, yazı şəklinin yeni forma və texniki məzmun qazanması da digər yazı şəkillərini tam sıradan çıxarmayacaq. Bax, Səmərqəndi, Buaxaranı ziyarətə gedərkən, əski əlifba ilə yazan, başı qaragül papaqlı xətattalara ödəniş edib, adımızı, yaxud istədiklərimizin adını yazdırmırıqmı? Yəqin, 20-30 il öncəki yazı şəkilləri də bir qədər sonra, sanki ekzotikaya çevriləcək, muzey predtmetinə dönüşəcək; ancaq insanlar ona can atacaq, onu unutmayacaq, ona yeni anlamlar yükləyərək yaşadacaq...

Sualınızdan çox uzağa düşmədən, deyim: doğrudur, son illər, əsasən bilgisayr klaviaturasına barmaq vurur, ağ ekrana qara hərflər düzür, o hərflərin ifadə etdiyi sözləri, o sözlərin şəkilləndirdiyi cümlələri, misraları bəndlərə, ağ şeirlərə, aydın hekayələrə daşıyıram; lakin hər dəfə mənə elə gəlir, tam ürəyim istəyən alınmır, enerji itkisi olur... Sanki qara qələm ağ kağıza enincə enerji itkisi çox daha az olurdu...

Nə bilim... Aşıq Veysəl demiş,

“Uzun, incə bir yoldayız,

Gediyoruz gündüz-gecə”...

 

2) “Ər odur həq yoluna baş oynaya,

    Döşəkdə ölən yigit murdar bolur”. 

(Qazi Bürhanəddin)

 Bəs Əkbər bəy qəhrəmanlığı sözlə necə təsvir edir? Qəhrəmanlığı ilə seçilənlərin hansı keyfiyyətləri onları qorxaqlardan "qırmızı xət”lə ayırır?

 

-Siz Qazi Bürhanəddindən misal gətirdiniz, mən də ATSIZdan misal çəkim. Nə təvafüqlükdür, ruhu şad ATSIZın adını onun haqqın rəhmətinə qovuşmasının 48 ildönümü günündə anmış oluruq... –

“Qəhrəmanlıq nə yalnız bir yüksəliş deməkdir,

Nə də yıldızlar kimi parlayıb, sönməməkdir.

Ölməzliyi düşünmək boşuna bir əməkdir;

Qəhrəmanlıq: saldırıb, bir daha dönməməkdir”. –

 Bax, bu mükəmməl təsvir-təsbit qəhrəmanlığı çox yaxşı açır, mahiyyətini parlaq ifadə edir. Qəhrəmanlıq və qorxaqlığı qarşı-qarşıya qoymaq nə dərəcədə doğrudur, dəqiq bilmirəm; gəlin etiraf edək, qəhrəmanların da özünəxas qorxularının olması çox təbiidir – insanlıq halıdır – örnəyi, anasını, sevgilisini, körpə övladını, nə bilim, borclarını və s. düşünməyi anlayışla qarşılamalıyıq. Həyatdan nakam gedib, gerisində dərdli insanlar buraxacağını düşünmək insana ayıb gətirməz. Ancaq elə bir məqam, elə bir an gəlir, borclardan ən yüksəyi bütün digər borcları üstələyir, dəyərlərdən biri ən önə çıxır və sən özün-özünü ötürsən, qorxularını yenirsən. Bu məqam bizim Dövlət himnimizdə gözəl əks olunub:

“Hüququndan keçən əsgər, hərə bir qəhrəman oldu”!

İnsan bu dünyaya Tanrının verdiyi çox geniş hüquqlarla gəlir: yemək, yatmaq, gülmək, baxmaq, görmək, gül dərmək, qoxlamaq, danışmaq, yerimək, oxumaq, dost-qardaş olmaq, sevmək, sevilmək... və s. kimi... Dövlət Himnimizdə də, o vurğulanır ki, görün Vətən eşqi, torpaqlarını qorumaq hüququ necə böyük hadisədir ki, əsgər Tanrının verdiyi doğal hüquqlardan, bütün o gözəlliklərdən könüllü keçir... Əsgərlikdə, özəlliklə də, öncəbhədə istədiyin hüquqları dövriyyəyə daxil edə bilmirsən, əlbəttə. Elə hüquqlar var, onlar düşmənlə üz-üzə duran əsgərə xeyir yox, ziyan gətirər. Orada bir hüququ düşünürsən – Vətən hüququnu! Bu hüquq Vətənə xidmət görəvini hüquqlaşdırır, qutlayır və yalnız hüququndan keçən əsgər qəhrəman ola bilir!

 

3) “Gəl quş qonan budağıq,

   İlk iz düşən yolağıq;

  Sabahlardan sorağıq,

  Sən mənsən, mən sənəm, gəl”...

(Ə.Qoşalı)

Əkbər bəy, gəlin bir anlıq rəssam olun. Sevgini mücərrəd isim olsa da, konkret ismə çevirib hansı rənglə və nəyə bənzədərək çəkərdiniz?

 

- Bilmirəm, bir anlıq rəssam olmaq mümkündürmü...

Rəhmətlik Mikayıl Müşfiq:

“Rəssam, sevgilimin rəsmini gəl çək,

Sevgilim gözəldir, sən də gözəl çək.

Nazına çatanda fırçadan əl çək,

Qoy, onun nazını mən özüm çəkim”

deyərkən, rəssamlığı anlıq imkan kimi, yoxsa, insan taleyi olaraqmı götürüb, bilmirəm. Əgər fərz eləsək ki, istedadın, yaradıcılıq yetənəyinin mayası eynidir, bir qaynaqdan gəlir, o zaman, bir anlıq rəssamlıq damarımız tutarsa, onu bəlkə ağ-qara çəkərdim... Çün “Ayrılıq da sevdaya daxil... Çünki ayrılmağın da vəhşi bir dadı var” – Atilla İlhan belə yazırdı...

 

4) “Zərrəcə tamahım yoxdur bu dünyanın varına,

Ruzimi verən Xudadır, qula minnət eyləməm”. 

(Nəsimi)

Əkbər bəy, heç olub ki, "tamahına əsir düşənlərə" şair qələminizlə təsir göstərib əsirlikdən azad etmisiniz?

 

-Ah, Əbülfəzqızı, ah! A günü ağ olmuş, tamah əsiri əsirliklərin ən yaramazı, ən buraxmasıdır; siz ordan qələmlə qurtuluş mümkünmü, sanırsız? Doğrusu, mən şeirlərimdə bu mövzunu işləməmişəm.

 

5) “Bu - əl, bu - göz, daha nə?

   Qalan hər şey bəhanə...

   Günəş özü göylərdə,

   Nuru, nuru yerdədi.

  Eşqdi göyə qaldırır,

 Qanada inandır...

 Sevgisizlər inanmır,

 Odu, budu... yerdədi”...

(Ə.Qoşalı)

 Əkbər bəy, ola bilməzmi ki, sevgisizlər dünənin ən güclü aşiqləri olmuş olsun?.. Bəlkə onların sevgisiz yaşayan “ölü” olmalarına səbəbkarlar, sevgi dolu qəlbləri "acımadan donduran buz adamlar"dır...

 

-Bu da ilginc bir təsbitdir – bir gənc yazarımızın qənaəti kimi diqqtəlayiqdir. Məncə, sevda, sevgi, eşq buzlaşa bilməz – o yandırar-yaxar – ya qarşısındakını ya da sahibini... Atəşdən köynək geyinmişlərin könlü buza dönə bilməz deyə düşünürəm. Elə bilirəm, sevgi və ağıl ayrı-ayrı kateqoriyalardır. Sevgisizlik isə həyatdan  nəsibini almamışlara aiddir – həm sevgi, həm ağıl baxımından. Bəlkə də, bu, necə deyərlər, üçüncü haldır. Belə olunca, daha çox, utancaqlıq gəlir ağla – bax, o da, münasibətlər sistemində özünü doğrultmamış, nə qarşıdakına, nə utananın özünə xeyir gətirməmiş bir haldır, davranışdır.

Sevgi konkret bir insana – sevgiliyə qarşı deyilsə belə, yenə sevgi vardır, əlbəttə; əlbəttə, kimsə onu büruzə verər, kimsə büruzə verə bilməz; yaxud hal əhli gərəkdir, onu duysun, onun könlündən keçənləri oxuya bilsin...

 

6) “Sözünü yaxşı bişirgil,

   Yaxşı us ilə düşürgil,

   Yaramazını şaşırgil,

  Canına оlur dağ bir söz”. 

(Xətai)

Əkbər bəy, sözün gücü nə ilə ölçülə bilər?

 

-Şah şair babamız elə həmin o “Bir söz” şeirində gərəyalısında bu suala cavab verib:

“Söz vardır, kəsdirər başı,

Söz vardır, kəsər savaşı, 

Söz vardır ağulu aşı, 

Bal ilən edər yağ bir söz”. – Bax, buradan belə bir sonuca vara bilərik: Sözün gücü onun kəsərində, adamına, zamanına görə və uhulət-suhulətlə deyilməsindədir. – Yəni, necə deyərlər – hər adamın öz sözü, hər sözün öz adamı var; yaxud hər sözün öz zamanı, hər zamanın öz sözü var...  

 

7) Əkbər bəy, olubmu, öz şeirinizi bir müddətdən sonra oxuyarkən "Əhsən sənə, Əkbər Qoşalı" söyləmisiniz?

 

- Əgər bir suala cavab verməmə haqqım varsa, qoy o sual bu sual olsun.

 

8) "Uca dağ", “Xəfif meh", "Yaşıl", "Xəyal", "Əbədi"... – Əkbər bəy, bu sözlərdən istifadə edərək bizlərə poetik tüllü, zərif bir cümlə bəxş etmənizi istəsək, xahişimizi yerinə yetirərsinizmi? Böyük həvəslə o cümləni  gözləyirik.

 

-Olmağına olar, o sözlərdən toxunmuş cümlə olar, hətta bir bənd şeir də olar)... ancaq bu bir qədər texniki həll olacaq yəqin.)

Buyurun:

Uca dağ başına teyləndi xəyal,

Xəfif meh sanaraq ötürdü dağlar...

Yaşıl vadilərdə saralan yarpaq,

“Əbədi can” yoxdur deyibən ağlar...

 

9) “Deyir, söz ölməyir, deyir səs ölmür.

    Bəs öləndən sonra nə üçün gəlmir?

    Gəlməyinə gəlir e,

                                  eşidilməyir,

    yoxsa keçəmməyir kəfəni səslər”?! (Ə.Qoşalı)

Əkbər bəy, qəlbinizdə hansı söz ustadları iz salıb?

 

-Qəlbin, könlün sevgisi var, yaddaşı və ağlı yoxdur. Yaddaş hər halda qəlb hadisəsi, yaxud qəlbin funksiyası deyil. Hərçənd dilimiz belə öyrəşib – “könlümdə qaldı”, “qəlbimdən silə bilmirəm” deyirik.

Yaddaşımda ustadlardan çox söz qalıb.

Zövqümü oxşayan söz yiyələri,

haq söz deyənlər,

millilikdə bəşərilik, bəşərilikdə millik təcalla etdirməyi bacaranlar,

yaxud biləvasitə tanış olduğum, yol yoldaşı olduğum ustadların

sözü – hər biri öz qatında, öz doğmalığında yaddaşıma yazılıb.

 Yəni, söhbət sözdən yox, sözlərdən gedir. O sözlər məqamında, yerində və göyündə özünü haraya yetirir və görürsən, o söz öz dəmində alternativlərin ən yaxşısı kimi çıxış edir... Elə bayaqdan bir neçəsini yad etmişik – Nəsimidən, Qazi Bürhanəddindən, Xətaidən, Aşıq Veysəldən, Müşfiqdən, Əhməd Cavaddan, Atilla İlhandan... Ruhlarına alqış!

 

10) Əkbər bəy, "Qılınc və qələm" eyni gücdədirmi, yoxsa qələm daha güclü?

Bəlkə, qılınc və qələmin gücü vəhdətdə daha güclü?

 

-Sufi təlimindən çıxış etsək, “Vəhdəti-vücud” deyəlim. Asif Atanın belə bir sözü var, “Türk ata minəndə Koroğlulaşırdı, atdan düşəndə Füzuliləşirdi”... Yaxud Asif Atanın başqa sözünü xatırlayaq: “Azərbaycan Türkün beyni və ürəyi, Türkiyə qolu və kürəyi”dir deyirdi. Yenə “vəhdəti-vücud” ifadəsi ilə qarşılaşrıq. Ona görə, sualınızın cavabı özündədir, sizin qənaətiniz doğrudur - qılınc və qələmin gücü vəhdətdədir. Yəqin bu vəhdətin təcallasıydı, Qazi Bürhanəddinin, Xətainin, Sultan Süleymanın qılınc tutan əlləri qələm də tutur, şeir də yazırdı... Yəqin o təcallanın günümüz üçün də keçərli olmasının ifadəsidir, şair Nizami Aydını şəhid şairimiz olaraq anırıq... Neçə şəhidimizin əlyazmasını tutiyə bilirik... Torpağımızı bütövləşdirən, bizləri “vəhdəti-vücud”a qovuşduranların ruhu şad olsun!

 

-Dəyərli şairimiz, qəlbinin sadəliyi ilə hər kəs tərəfindən sevilən Əkbər bəy,  gərgin iş rejiminiz, vaxt məhdudiyyətiniz olsa da, bizlərə ömrünüzdən  pay ayırdığınız üçün Sizə təşəkkür edirik və ənənəvi sualımız- ən çox hansı sualımızı bəyəndiniz?

 

-Günün ağ olsun, Əbülfəzqızı! Hər biri gözəldi. İlla ən gözəli deyibən birini seçiriksə, qoy elə əlyetərdəki 10-cu sual olsun...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.12.2023)

Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət" 

 

Yavaş-yavaş sevdim səni,

Hər gün bir az da sevdim.

Ən çox bu qış sevdim səni,

Qarda, ayazda sevdim. 

 

Gör bir nə tez isinişdik

Havalar soyuyanda,

Adamlar qalın geyinib,

Ağaclar soyunanda 

 

Qar altından baş qaldıran

Çiçəktək sevdim səni,

İstisinə qızındığım

Ocaqtək sevdim səni. 

 

Hələ bu cür sevməmişdim

Ömrüm boyu heç kimi.

Səni sevdim qar üstündə

Yem axtaran quş kimi. 

 

Qorxa-qorxa bu sübh çağı

Nə baxırsan göyə sən?

Deyirsən ki, günəş çıxıb,

Qar əriyir deyəsən... 

 

Bu gün uşaqdan-böyüyə hamının sevimlisi olan, şeirləriylə poeziya sevərlərin könlündə taxt qurmuş, çağdaş Azərbaycan poeziyasının, Azərbaycan şeirinin canlı əfsanəsi, xalq şairi Ramiz Rövşənin doğum günüdür. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq şairi doğum günü münasibəti ilə təbrik edir, ona can sağlığı və yaradıcılığında yeni-yeni uğurlar arzu edirik. Və yeni yaşında sevimli şairdən bol-bol şeir payı, ədəbiyyatımıza yeni-yeni töhfələr gözləyirik. 

 

Ramiz Məmmədəli oğlu Rövşən 1946-cı il dekabrın 15-də Bakının Əmircan kəndində anadan olub. Əslən isə Qubadlı rayonunun Teymur Müskanlı kəndindəndir. 

Şair ilk təhsilini Suraxanı rayonundakı 208 N-li şəhər orta məktəbində alıb. 

Daha sonra təhsilini 1964–1969-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin  Filologiya fakültəsində, 1976–1978-cu illərdə Moskva Ali Ssenari Kurslarında davam etdirib.

1971-ci ildə Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında,  "Mozalan" satirik kinojurnal studiyasında redaktor, 1974–1975-ci illərdə kinostudiyanın ssenari emalatxanasında ssenarist, 1979–1987-ci illərdə ssenari redaksiya heyətinin üzvü,  1987–1992-ci illərəd kinostudiyanın baş redaktoru,  1992–2020-ci illərdə Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin baş redaktoru vəzifələrində  çalışıb. 

"Bir yağışlı nəğmə", "Göy üzü daş saxlamaz", "Kəpənək qanadları", "Hamı oğul böyütmüşdü", "Sevgi açarı", "Nəfəs - kitablar kitabı", “Sevgi məktubu" kimi şeir kitablarının müəllifidir.

Ramiz Rövşənin ssenariləri əsasında çoxlu sayda bədii və sənədli film çəkilib. Şeir və hekayələri tərcümə edilərək bir sıra keçmiş  SSRİ  respublikalarında, eləcə də ABŞ-da, Almaniyada, Böyük Britaniyada,  Fransada, Polşada, Bolqarıstanda, Türkiyədə və İranda çap olunub.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyi İdarə Heyətinin və Dünya Poeziya Hərəkatı (WPM) Koordinasiya Şurasının üzvüdür.

2013-cü ildə "Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Ödülü"nə layiq görülüb. 

Gəlin birlikdə şairin ən unudulmaz, ən ölməz misralarına kiçik bir səyahət edək. 

 

Kölgə 

 

Sənin kölgən düşür burda hər şeyə;

Bu evə-eşiyə,

          yorğan-döşəyə,

Körpəm mışıl-mışıl yatan beşiyə

          Sənin kölgən düşür gecəbəgündüz.

Kölgən düşür

          qadınımın üzünə,

Gizlədir üzünün eyiblərini... 

 

...Ağac kölgəsinə,

          daş kölgəsinə,

Maşın kölgəsinə, quş kölgəsinə

          ilişir, dolaşır, qarışır kölgən.

Bütün kölgələri çəkib canına 

         Təzədən canıma daraşır kölgən. 

 

Görəsən, bir azca səni unudub

          birtəhər başımı qatarammı heç?

Görəsən, kölgənin ucundan tutub

         gəlsəm, gəlsəm sənə çatarammı heç? 

 

Bəlkə ən dözümlü kölgədi kölgən,

         qırılan, cırılan, sökülən deyil.

Tanrı kölgəsidi, bəlkə də, kölgən,

         ölüncə üstümdən çəkilən deyil.

Gecələr kölgənlə üstümü örtüb

         yuxlaya biləydim bu dünyada kaş.

Kölgənə üzümü-gözümü sürtüb

         ağlaya biləydim bu dünyada kaş. 

 

Ağlaya bilmirəm...

         yağır yağış-qar,

Çöldə kölgən qalır yağış-qar altda.

Keçir kölgən üstən 

        ağır maşınlar,

Kölgən tapdalanır

        ayaqlar altda. 

 

Kölgən dirsəklənib daşa-torpağa

       dikəlmək istəyir,qalxmaq istəyir.

Dayanıb mənimlə qabaq-qabağa

       gözümün içinə baxmaq istəyir. 

 

Tez-tez bu şəhərdə aldanır gözüm,

        sən donda görükür gözümə qızlar.

Bəlkə parça-parça doğrayıb-kəsib

        kölgəndən don tikib özünə qızlar. 

 

Kölgənə nə qədər əllər uzanır,

      o küncə-bu küncə qısılır kölgən.

Aylar ötüb keçir, illər uzanır,

      günbəgün gödəlir, qısalır kölgən.

Kölgən qısaldıqca

     uzaqlaşırsan,

Bəlkə də hardasa çılpaqlaşırsan... 

 

Beləcə sən məndən, mən səndən uzaq

    ölüncə yaşarıq tək-tək 

          dünyada.

Hələ bircə qarış kölgən qalıbsa,

          mən qərib deyiləm, demək, dünyada. 

 

Bir gün sən hardasa dil-dil ötəndə

        son sözüm kölgənə yazılar sənin

Kaş ki, vaxt bitəndə əcəl yetəndə

       qəbrimi kölgəndə qazalar sənin

 

 

Tək adam 

 

Gəzər küçələri gəzər tinləri,

Səhərdən axşama təkdi bu adam.

Fil çəkə bilməzdi o çəkənləri, 

İlahi, gör nələr çəkdi bu adam!... 

 

Ürəyi sızladı dost yarasından,

Xəbəri olmadı öz yarasından,

Uçulan evinin xarabasında

Özgəyə təzə ev tikdi bu adam! 

 

Bu gün o adamı gördüm güzgüdə,

Yox-yox, mən deyiləm, yox-yox, özgədi!...

İlahi, gör məni necə gizlədib,

Elə güzgüdə də təkdi bu adam!...

 

 

Ayrılıq 

 

Yenə bu şəhərdə üz-üzə gəldik, 

Neyləyək, ayrıca şəhərimiz yox.

Bəlkə də, biz xoşbəxt ola bilərdik,

Bəlkə də, xoşbəxtik, 

          xəbərimiz yox. 

 

Aradan nə qədər il keçib görən, -

Tanıya bilmədim, 

          məni bağışla.

Mən elə bilirdim, sənsiz ölərəm,

Mən sənsiz ölmədim, 

          məni bağışla! 

 

“Ölmədim” deyirəm, 

          nə bilim axı, -

Bəlkə də, mən sənsiz ölmüşəm elə,

Qəbirsiz-kəfənsiz 

          ölmüşəm elə.

Bəlkə də, biz onda ayrılmasaydıq,

Nə mən indikiydim, 

          nə sən indiki, -

Ayrıldıq, şeytanı güldürdük onda;

Bu ilin, 

     bu ayın, 

          bu günündəki,

Elə bu küçənin bu tinindəki

     məni də, səni də öldürdük onda. 

 

...Sağımız-solumuz adamla dolu, 

Qol-qola kişilər, qadınlar keçir,

Özündən xəbərsiz 

           ömründə min yol

Özünü öldürən adamlar keçir. 

 

Keçir öz qanına batan adamlar,

Bir də ki, qan hanı?

           Qan axı yoxdu...

Hamı günahkardı dünyada, 

          amma

Dünyada heç kəsin günahı yoxdu. 

 

Bizsiz yazılmışdı bu tale, bu baxt,

Sapanddan atılan bir cüt daşıq biz, 

Bəlkə bu dünyada 

         on-on beş il yox,

Min il bundan qabaq ayrılmışıq biz. 

 

Halal yolumuzu dəyişib,

          nəsə

Çaşmışıq, bir özgə yoldan getmişik.

Bəlkə min il qabaq səhv düşüb nəsə,

Minillik bir səhvə 

          qurban getmişik. 

 

Dəyişib yerini bəlkə qış-bahar,

Qarışıb dünyanın şəhəri, kəndi.

Bəlkə öz bətnində

          ögey analar

Ögey balaları gəzdirir indi. 

 

Ömrüm başdan-başa yalandı bəlkə,

Taleyim başqaymış doğrudan elə.

O yoldan ötən qız

          anamdı bəlkə 

Bəlkə də oğlumdu bu oğlan elə. 

 

Bu yalan ömrümdə 

          görən sən nəsən?

Bəlkə heç sevgilim deyilsən mənim.

Anamsan

     bacımsan 

          nənəmsən 

                 nəsən?!..

Bircə Allah bilir, nəyimsən mənim. 

 

Bizi kim addadar bu ayrılıqdan,

Çatmaz dadımıza

           nə yol, nə körpü.

Ölüsən,

     dirisən,

          hər nəsən,

               dayan!

Dayan, heç olmasa əlindən öpüm... 

 

Deyirsən: "Ölüyəm, ölünü öpmə..."

Əlimin içində

           soyuyur əlin.

Deyirsən: "Sən Allah, əlimi öpmə,

           əlimdən, deyəsən, qan iyi gəlir.. 

 

Köhnə məktublar 

 

Xəbər gələr daha ömrün qışından, 

Soyuyarsan - 

          saçlarına qar düşər. 

Ancaq köhnə kitabların içindən 

Hərdən-hərdən 

          köhnə məktublar düşər. 

 

Əyilərsən, götürərsən gizlicə, 

          boylanarsan - 

               arvad-uşaq görməsin. 

Çəkilərsən otağın bir küncünə, 

          gizli-gizli oxuyarsan hər sözü. 

 

Bu nə sevgi məktubudu, ilahi, 

          indiyəcən ağrıyır hər sözü də. 

Yazan qızın nəydi adı, ilahi, 

          Yaddan çıxıb sifəti də, üzü də. 

 

Oxuduqca lal sətirlər səslənər, 

Yavaş-yavaş səsi düşər yadına. 

Bir hərfdən - qaşı düşər yadına, 

Bir hərfdən - gözü düşər yadına. 

 

O gözlərdən yadigartək varaqda 

Göz yaşının ləkəsini görərsən. 

Birdən donu xışıldayar otaqda, 

Pəncərədə kölgəsini görərsən. 

 

Diksinərsən, boylanarsan qapıya; 

          "O kölgəni arvad-uşaq gördümü?!"

Tez məktubu atarsan külqabıya, 

          yandırarsan hər sözünü, sətrini. 

 

Sözlər yanar - kağızı da yandırar, 

Sözlər yanar - o qızı da yandırar. 

Sözlər qaçar o alovun içindən, 

Sən baxdıqca - 

          basar səni soyuq tər. 

Sıra-sıra qara qarışqalartək 

Qaçıb gedər qara-qara hərflər. 

 

Təkcə o qız qaça bilməz bu oddan. 

Bir quş olub uça bilməz bu oddan. 

O qız yanar o alovun içində, 

Göyə qalxar o alovun dilləri. 

O alovun dillərinə sarmaşıb 

Yanar, yanar uzun-uzun telləri. 

Yanar bir vaxt saçlarını oxşayan 

Uzun-uzun barmaqları, əlləri. 

 

O qız yanar - 

         ərşə çıxar tüstüsü, 

Kağız yanar - 

         külqabıda küllənər. 

Qəfil birdən 

         külqabının içindən 

Yerə düşüb bir üzük diyirlənər. 

 

Lap özünü itirərsən - baxarsan, 

O üzüyü götürərsən - baxarsan; 

Bu üzüyü axı harda görmüsən? 

Bu üzüyü görməmisən bəlkə heç. 

Sən o qıza haçan üzük vermisən? 

Ona üzük verməmisən bəlkə heç. 

 

Arvadın da qəfil girər qapıdan: 

- Əlindəki nədi? - deyər. 

         - Üzükdü. 

- O üzüyü nə yaxşı ki, tapmısan, 

         neçə vaxtdı, itirmişdim, gəzirdim. 

 

Sonra gələr, səndən alar üzüyü: 

         - Bunun rəngi niyə belə qaralıb? 

Barmağına güclə salar üzüyü: 

         - Elə bil ki, bir balaca daralıb. 

 

Külqabıdan tüstü qalxar hələ də, 

         o məktubun külü hələ işarar. 

Maddım-maddım durub baxar arvadın, 

        o tüstüdən bir cüt gözü yaşarar. 

 

- Heç olmasa pəncərəni aç, - deyər, - 

        burda necə oturmusan sən, necə?! 

Bu nə yanıq qoxusudu, ilahi, 

        elə bil ki, adam yanıb indicə... 

 

Kino

 

Mənə də yer verin... ən son sırada...

Mən də bu kinonu görüm, nə olar.

Görüm, nəyə gülür bu qədər adam?

Mən də hamı kimi gülüm, nə olar.

Hava da soyuqdu... kefim də yoxdu...

Canım qoy bu zalda qızınsın bir az.

Kino da köhnədi... lent də qırıqdı...

Qırıla-qırıla uzansın bir az.

Bir küncdə səssizcə oturub baxım,

Baxdıqca açılsın qoy qaşqabağım.

İlahi, bu kino necə tanışdı,

Bu filmi deyəsən görmüşəm axı.

Ekranda görünən sifətlər tanış,

Öpüşlər, gülüşlər, söhbətlər tanış.

O kimdi? Ekiztək mənə oxşayan?

Mən onun özüyəm? Ya qardaşıyam?

Bu kinoya necə çəkiblər məni?

Deyəsən, gizlicə çəkiblər məni.

Yox, tək mən deyiləm... demə bu zalda

Hamı mən gündəymiş, hamı mən halda.

Hamı otursa da burda yan-yana,

Hər kəs öz filminə baxırmış demə.

Hər kəs bu ekranda öz həyatına,

Hər kəs öz ömrünə baxırmış demə.

Mənsə, baxa-baxa yatdım, yuxladım,

Heyif, öz filmimi görmədim... heyif!

Filmin ortasından xəbər tutmadım,

Axırı nə oldu? Bilmədim... heyif!..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.12.2023)