Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Keçmişə dönüb baxdıqda bütün dahilərin öz dəlilik hekayəsi olduğunu görərik. Hansı ki, adi insanlara görə, normal olmayan, olunması mümkün bütün çılğınlıqları gözə ala bilən insanlar olublar. Bu cür insanlardan Albert Eynşteyn, Nikola Tesla, Stiv Cobs, Leonardo Da Vinçi və başqa insanların adlarını misal gətirmək olar. Yaşadığı cəmiyyətə uyğunlaşa bilməyib, o cəmiyyəti özlərinə uyğunlaşdırırlar bu cür insanlar.

 

Dahilik nəyə deyilir? Ağılı və dəliliyini (yəni çılğınlığı) bir arada istifadə edib öz həyatlarını quran insanlara dahilər deyilir. Bu özəlliyinə görə insanlar 3 cür olur.

 

1. Ağıllı insanlar.

2. Dəlilər.

3. Dahilər.

 

Ağılı insanlar düşdüyü mühitə uyğunlaşır. Dəlilər nə etdiklərini bilmir və normal mühitdə yaşaya bilmir. Dahilərsə düşdüyü mühitə uyğunlaşa bilməsələr də, o mühiti özlərinə uyğunlaşdırmağa çalışır. Nə etdiklərini çox gözəl bilir bu cür insanlar. Buna görə də bütün çılğınlıqları gözə ala bilirlər. Normal mühit onlara görə deyil. Qanları hər zaman qaynayır. "Dahiliklə dəlilik arasında bir addım məsafə var" deyiblər.

Cəmiyyətdə hər zaman ağıllı insanlar özlərinə yer tutsalar da o cəmiyyəti irəli aparan bu dahilər olub. Onlar əsrin dahiləri kimi adlarını tarixə yazdırıblar. Günəşin doğuşunu, aylı gecədə olan dərin sakitliyi və yaşama həzlərini heç bir zaman itirməyən bu insanlar nə qədər çətin olsa da, öz rahat mühitlərindən qırağa çıxmağa çalışıblar. Əsl həyatları da elə bundan sonra başlayıb.

Qismət və taleyin qurduğu oyunla razılaşırsansa özünü ölü balıq kimi dənizin axarına buraxmış hesab elə. Dalğa səni hara aparırsa razılaşmağa çalış. Amma unutma ki, əsl ləzzət küləkli havada dalğalarla mübarizə aparmağı bacarmaqdır. Bəlkə də sən istədiyin yerə gedib çata bilmədin. Bəlkə sən də bir gün bir qayaya çırpıldın. Amma bil ki, istədiyin yerə çata bilməsən də, səni layiq olmadığın yerdə heç kim saxlaya bilməz. Daş qayaya çırpılmaqdan qorxma, onsuz da bir gün hamımız bu qayalara çırpılırıq. Önəmli olan çırpıldıqdan sonra təkrar ayağa qalxıb mübarizə aparmağa çalışmaqdır. 

Bir gün bu qayalar sənə görə adi və sıradan görünəcəklər. Dəyən heç bir zərbə səni incitməyəcək, yaralamayacaq. Heç bir yara səni ağrıtmayacaq. Bəlkə də ağrı verəcək. Ancaq sən heç bir şey hiss etməyəcəksən.

 

Bu yazdıqlarımı oxuduqdan sonra dahi olmaq üçün gedib özünü qayaya, daşa çırpmağa çalışma. Əsl qayalar və daşlar sənin yaşadığın mühitdə, iş yerində məktəbdə, universitetdə qarşına çıxacaq. Özünü küləyə vermə. Külək dediyim sənin qarşına çıxan problemlərdir.

Onlara nə cür reaksiya verəcəyini özün bilməlisən. Bu küləyi sən bir problem kimi də görə bilərsən, bir fürsət kimi də qiymətləndirə bilərsən. Hansını seçəcəyin, həyata baxışını necə görməyindən asılıdır. Səni etdiyin şeylərə görə dəli də hesab edə bilərlər. Sən axmaqca addımlar da ata bilərsən. Əsas olan odur ki, etdiyin səhvlərdən nəticə çıxarıb içindəki dahini oyada biləsən.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2023)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün sizlərə Türkiyənin çağdaş yazarı Erkan Birliklə müsahibəmi təqdim edirəm. Düşünürəm ki, fantastika, fentezi, mistika və macəra janrlarında yazan bu yazarla müsahibə marağınıza səbəb olacaq. 

 

-Salam Erkan bəy! Necəsiniz? Zəhmət olmasa Azərbaycan oxucusuna özünüz haqqda məlumat verərdiniz.

 

-1992-ci il avqustun 16-da ölkəmin ən dəyərli şəhərlərindən biri olan İzmirdə gözümü dünyaya açdım. Ailəmin iki övladının böyüyüyəm. Məndən 3 yaş kiçik bir bacım var. İzmirdə doğulmuşam, amma işimizə görə bir çox şəhər və rayonları dəyişdik. Hətta iki semestrli məktəbin yarısını bir şəhərdə, yarısını başqa şəhərdə bitirmişəm. Təhsildən söz düşmüşkən, universitetin İqtisadiyyat fakültəsinin maliyyə şöbəsini bitirmişəm.

 

-Ədəbiyyata marağınız necə yarandı? Bu haqda fikirlərinizi bilmək çox maraqlı olardı.

 

-Hələ ibtidai məktəbə başlamamışdım, hətta bir il gec də yazılmışdım. Həmyaşıdlarımın məktəbə getdiyini görəndə kədərlənirdim. Anam isə mənimlə digər uşaqlar arasında körpü yaratmaq üçün ev işlərini qoyub hər gün mənə baxırdı. Əslində onun işi daha ağır idi. Evin qayğısına qalır, kiçik bacıma qulluq edir, mənə oxumağı və yazmağı öyrədirdi. Məktəbə bir il gec başlasam da, anam müəllimim olub. Həm də o vaxt ailəmin iqtisadi vəziyyəti o qədər də yaxşı deyildi. İşığımız kəsilən günlərdə bazardan şam alıb onunla dolanırdıq. Dərslərimizi bitirəndə anamız qarşımızda oturub bizə nağıl danışırdı. Bunlar məşhur hekayələr deyildi. O, hər gün yeni bir hekayə danışır və hamısını özündən uydururdu. Onun bu fantastik hekayələri beynimdə yeni bir fikrin formalaşmasına yol açdı. Daha sonra ibtidai məktəbin 3-cü sinfində ilk dəfə hekayə yazdım. İllər sonra, 2015-ci ildə nəşriyyata müraciət etdim və məni peşəkar yazıçı kimi addım atdıran müqaviləni imzaladım.

 

-Əsərləriniz haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

 

-2016-cı ildə mənə “müəllif” adını verən ilk kitabımı çap etdirdim. Onun adını “Silinme” qoyduq. “Silinmə” Türkiyənin Gizli Kəşfiyyat bölmələrindən biri olan “Sobite” (Son Birlik Təşkilatı) təşkilatının xarici və daxili məxfi əməliyyatları ilə bağlı idi.

2018-ci ildə İstanbuldan mənə zəng gəldi. Zəng edən yazıçı dostlarımdan Sevgi Karanfiler idi. Mənə birgə kitab yazmaq təklifi etdi və mən də qəbul etdim. Yazı prosesimiz təxminən yarım il çəkdi. Kitabı tamamladıq, adını “Mucize - Aşk” qoyduq və çap etdirdik. Söhbət möcüzəvi sevginin iki insanı bir araya gətirmək üçün keçdiyi yollardan gedirdi.

Düşündüm ki, 2019-cu ildə yazmağı dayandırım. Bəzi şeylər mənim üçün çox çətin idi. Ən çox sevdiyim şeydən, yazmaqdan ayrılmamışdım, amma sanki fasilə verirdim. Bu müddət ərzində bir gecə yuxu gördüm. Bu yuxu həyatımı dəyişdi. Əsgərliyə gedib-gəldim və yenidən yazmağa başladım. Sanki yenidən doğulmuşdum.

2021-ci ildə əvvəlki yazdığım kitablardan fərqli olaraq fikrimi dəyişdirdim. Mən fantaziyaya, elmi fantastikaya yönəldim. Böyük araşdırma apardım və “Katran Adam” adlı ilk super qəhrəmanımı oxuculara təqdim etdim. Xüsusilə kiçik uşaqlarımız tərəfindən seviləcəyini bilirdim, amma ictimaiyyətin də diqqətini çəkməyi bacardı.

 

-Zaman sizin üçün nədir?

 

-Zaman ən yaxşı illərimizi bizdən alan bir insan dəyirmanı kimidir. Bu həm də çətinliklərin öhdəsindən gəlməyə imkan verən və gözlədiyimiz bir fenomendir. Hər kəsin ağzında olan və gündə bəlkə də dəfələrlə işlədilən sözdür. Məndən soruşsanız, zaman yaxşı istifadə edilməli bir vasitədir. Zərərlərin ödənilməsi, qazancın əldə edilməsinin arzusudur. Ona görə də vaxtdan yaxşı istifadə etmək insanın birinci məqsədi olmalıdır.

Ümumiyyətlə yazarkən ən rahat olduğum vaxtı seçirəm. Gündüz və ya gecə, evdə və ya açıq havada, səsli və ya səssiz mühit mənim üçün vacib deyil. İstənilən yerdə yazıb yarada bilərəm. Artıq yazıçı olmuş birisi yazarkən bir müddət xarici dünya ilə əlaqəni kəsməlidir. Çünki hər nə yazırsa, yazdığı başqa dünya yaratmaqdadır.

 

- Kitab oxumaq vərdişini qazanmaq üçün nə etmək lazımdır?

 

-Kitab oxumaq bir vərdişdir və ona çox gənc yaşda yiyələnmək lazımdır. Ona görə də valideynlərə daha çox iş düşür. Uşaq boş səhifə kimidir, nə yazsan oxuyar. Əgər əlinizdə telefon varsa və kompüter oyunları ilə maraqlanırsınızsa, uşağınızın kitab oxumasını gözləməyin. Siz bir addım atın ki, uşaqlar da bacarsın. Xülasə, kitab oxumaq vərdişi kiçik yaşlardan aşılanmalıdır. Bir atalar sözü var: Ağac cavan ikən əyilir. Burada deyilən budur ki, insanları kiçik yaşda qəbul etdirmək asandır, amma böyüyəndə onları istədiyinizə məcbur edə bilməzsiniz.

 

-Türkiyədəki hal-hazırdakı mütaliənin vəziyyəti sizi qane edirmi?

 

-Qədim dövrlərdə insanlar daha çox kitab oxuyurdular. Yeni nəsil bundan uzaqdır. Əslində bu baş verənlərə görə indiki nəsli və gələcək uşaqları günahlandırmaq düzgün olmazdı. Çünki texnologiya əsrində doğulan uşaqlar təbii olaraq bu gözəlliyə göz açıblar. Kompüter, planşet, mobil telefon və s. Bunlar yalnız alət kimi istifadə olunsaydı, heç bir problem olmazdı. Biz nə etdik? Saatlarla texnologiyanın içində boğulduq. Hər şeyin artığı zəhərdir. Bu sizi bir vərdişə sövq edir və siz onu anlamırsınız. Ona görə də texnologiyada çox qalmayın. Lazım olan qədər istifadə edin. Beləliklə, kitab, jurnal, qəzet kimi beyninizi gücləndirəcək şeylərə vaxtınız olacaq.

 

-Azərbaycan ədəbiyyatını izləyirsinizmi?

 

-Azərbaycan ədəbiyyatından tam məlumatlı deyiləm. “Tamamilə məlumatsızam” deyəndə, bilmirəm, demək istəmirəm. Tanıdığım dəyərli ədəbiyyat adamları var, amma biz daha güclü olmalıyıq, qlobal dünyada söz sahibi olmalıyıq. Türk ədəbiyyatı da eyni problemləri yaşayır. Uzun illər əvvəl yaşamış məşhur yazıçılarımızın üzərinə çox şey əlavə edə bilmədik. İldə minlərlə kitab çap edirik, amma ədəbi dəyər baxımından çalışmadığımız göz qabağındadır. Artıq bunu ürəkdən deyil, pul üçün edirlər. Nəticədə biz arxa planda qalırıq və zamanla ayaqlaşa bilmirik. Etməli olduğumuz işlərdən biri birləşməkdir. Yaxşı olan insanları alqışlayıb dəstəkləməliyik. Bu yolla hamımız uğur qazana və fəxr edə biləcəyimiz işləri görə bilərik. Azərbaycan ədəbiyyatı üçün, eləcə də ölkəmin ədəbiyyatı üçün çalışan hər kəsə uğurlar arzulayıram.

 

-Gələcək planlarınız haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

 

-Mən məhsuldar yazıçı kimi tarixə düşmək istəyirəm. Çünki insanlar əsrlər boyu ölümsüzlük axtarışındadırlar. Məncə, ölümsüzlük heç vaxt unudulmamaq deməkdir. Məncə, kimlər dəyərli əsərlər qoyub gedirsə, adı daim hallanırsa, ölsə də yaşamağa davam edəcək.

Bundan başqa, bildirmək istəyirəm ki, mən fantaziya, elmi-fantastik xəttdən kənara çıxmayacağam. Demək olar ki, hər gün tapdığım yeni fikirləri yazıram. İndiyədək yüzlərlə kitab ideyası yaranıb. Hər birini yazmağa çalışsan, illər çəkəcək. Mənə ömür verilənə qədər yazmağa davam edəcəm.

İstəyirəm ki, kitablarım kino kimi janrlara - seriallara, cizgi filmlərinə, animasiyalara çevrilsin ki, daha geniş auditoriyaya çatsın.

 Ölkəmdə çox məşhur yazıçı olacağam, amma xaricdə də tanınmaq istəyirəm. Bunun üçün böyük hazırlıq görmüşəm. Tezliklə hamısına bir-bir qovuşacağam.

Mən Gox Arion təxəllüsü ilə super qəhrəmanlar aləmini davam etdirmək istəyirəm.

 

-Ənənəvi kitablara və ya elektron kitablara üstünlük verirsiniz?

 

-Yenilikçi bir şəkildə düşünməli olsam, elektron kitablar deyərdim. Çünki yenilikçi düşünmək lazımdır. Digər tərəfdən, oxucu kitabın iyini bəyənir. Toxunmağı və vərəqlərə işarələr çəkməyi və vacib qeydlər aparmağı sevir. Məndən soruşsanız, hər ikisindən istifadə edilməlidir.

 

– Bir gənc  yazar olaraq digər gənc yazarlara məsləhətləriniz nədir?

 

-Oxumaq... Oxumaq... Oxumaq... İlk növbədə oxumaq lazımdır. İnsanlar belə inkişaf edir və ideyaları olur. Mən istəyirəm ki, gənclər oxusunlar, böyüsünlər.

Hər cür kitabları ayırmadan oxusunlar.

Qoy gəzsinlər və qeydlər aparsınlar.

Heç kimlə rəqabətə girməsinlər. Bir rəqib axtarırlarsa, güzgüdəki görüntülərinə baxsınlar.

Söylədiklərimlə yanaşı mənə bu fürsəti verdiyiniz üçün sizə təşəkkür etmək istərdim. Qardaş xalqımız Azərbaycana salamlarımı çatdırıram. Çox sağ olun!

 

 -Dəyərli vaxtınızdan bizlər üçün zaman ayırdığınız üçün minnətdaram, Erkan bəy!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güneydən gələn səslər layihəsində portalımızın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağla bu gün sizləri Məsum xanım Cabbarpurun şeirləri ilə tanış edəcək. 

 

Məsum Cabbarpur 1989-cu ildə Təbriz şəhərində doğulmuşdur. O, Qanun və Hüquq fakültəsində təhsil almışdır. Onun Təbrizdə 4 kitabı çap olunmuşdur.

 

SƏN

 

Sən sonsuzluğumun ilk ilişkisi

Əllərimi qanadan budaqların tilişkəsi

Toxunuram sənə, budaq-budaq.

Nəfəs çəkirəm səni yarpaq-yarpaq.

Tamsınıram dodaq-dodaq...

 

Sən

Əlləri boyalı bir qatil

Ayda boğulan bütün röyalar

Xəyallar

Həyəcanlar...

Sən, var anındakı yoxluq, boşluq

Yoxluq anlarındakı gərəksiz varlıq

Sıxıntı...

 

Mən gözümün ac qurdu

Mən gözümün tox qurdu

Sən gözlərimin ağı, qarası

Sən gözlərimin heç nəyi...

Sən gözlərə gərəkən

Rəssamların fırçası

Sən,

Gözlərdən uzaq düşüncədən qopan tufan

Sinədə parad marşı çalan darıxmaq,

Döyüntü...

 

Sən hər gecə yarısı üzümə açılan

Lüks taksilərin qapısı

Sən yaralı bir cənazəni köçürən tabut...

Sən toylarda ikili bir tanqo

Yaslarda göz yaşı.

Sən var ya, sən

Sən mənim ilkim, sonum.

Sən mənim ən paradokslu düşüncəmsən.

Gözlərimə tərsə bax

Şəkilin düzdən düzgün qalacaq

Gözlərimdə,

Beynimdə,

Ürəyimdə...

 

DÖRD BİR YANIM MƏSUM CABBARPUR

 

Dörd bir yanım Məsum.

Dörd bir yanım günah

Dörd bir yanım  nahəncar

Həncarlar.

Dörd bir yanım yasaq

Yasaqlı Məsumlar...

Dörd bir yanım günəş

Dörd bir yanım külək

Başımın üstə ulduzlar

Aylar... Aylar... Ay var...

Ayımı ayaqlarından daşıyan qartal

Başımın üstündə allahın qəlbiri, ələyi

Ələyir başıma əlinə gələni.

Ələyir başıma sənsizliyi

Ələyir başıma izdiham tüstüsün.

Ələnir başıma sevgilimin oynaşı ilə

Çəkdiyi siqaretlərin külü...

Ələnir başıma, nələr ələnir.

Qarşımda sel

Qarşımda tufan

Qarşımda anam

Qarşımda sən...

Qarşımda yaşayış

Qarşımda ölüm

Qarşımda uçurum

Qarşımda yamac

Qarşımda hər şey

Qarşımda heç nə.

Qarşımda ümid

Qarşımda təvəhhüm!

Qarşımda buruq-buruq yollar.

Qarşımda sakit yaşayış

Qarşımda “Ləqəd xələqnəl insanə fi kəbəd”

Arxamda polis...

Arxamda kələfçələr

Arxamda pis günlərim, xoş günlərim

Arxam, arxamda...

Arxamda düşmənlər, dostlar

Arxamda təbəssümlər, göz yaşlarım

Arxamda benzin var, yanğın var

Kül var,

Köz var,

Közərən köz var.

Aman allah yellər əsir arxamdakı yollarda

Bazarlar var, küçələr var

Daşa dönmüş canlılar

Canlanmış daşlar.

Dəyişik ruhlar, ruh dəyişikləri...

Sağımda sol var

Solumda sağ.

Sağ-solum ilan

Bir-birini sancır hər yanım

Bir yanımda tüncələr, bir yanımda it qatığı

Bir yanımda eşq murdar olub

Bir yanımda nifrət qoxuyur

Bir yanımda xoruzlar dan ulduzuna baxıb ağlayırlar

Bir yanımda itlər keflənib.

“Məndə iki cahan yox,

Bu cahanın mindən biri də sığışmadı”*

Məndə hər şey itdi, batdı, boğuldu.

Məndə yarananlar öldü, törənənlər, yaşayanlar...

Amma mən, məndə qaldım.

İçimdə daşdım, töküldüm,

Calandım, dondum.

Axmadım

Dörd bir yanım film

Dörd bir yanım nəm-nəmənə!

Dörd bir yanım Ahmet Kaya

“Dörd bir yanın pas içində

Önüm, arxam pos içində”.

 

*Böyük Nəsiminin şeirinə bir damğa.

 

KİM SUSMA HAQQIN ALIR

DODAQLARIN CAN ÇƏKİŞMƏSİNDƏN

 

Kirimişəm ay darışlıq dünya

Kim deyir dünya fırlanır?

İllərdir tanrının qaş-qabağı –

Cızılıb yaşam tablosunda

Buraxmayın məni özgürlüyümə

Vücudumun şəhərindən qovğa səsi gəlir

İçimdəki otuz neçə illik həsrət

Bir depremə qarşı dağılır

Gözlərim cumur

Gözlərinin meyxanasına

Suçmu?

Bollu “Sevirəm” söyləyişinlə

Susma haqqı almışsan gözlərimdən

Sevgi təməllərimiz

Yenidən doğulur

Bu gecə

Yasaq öpüşlərlə özünü –

Utanc ipəyində gizlədi!

Güzgünün dodağı qaçdı

Öpüşlər güzgüdə çoxaldı

Bir qəhqəhə səsi

Dadaq zalında minlər öpüş doğuldu

Bu gecə bir sənsən

Sənsizliyin daşın atmışam

Bir qəhqəhə səsi

Tanrı qısqandı bunca öpüşə

İçinə sığmayır

Dodaqlar şıllaq atır

Bir çaxır dodağa

Dodaqlar tanrının öpücükləri

Altında can verir

Badaqlar tükənir

Mızıldayan mahnılar susur

Zaman saarı torpaqlarını –

Səpələyir gəlinlər başına

Dünya

Dünya susur

Kim susma haqqı alır

Dodaqların can çəkişməsindən?

Və birisi –

Yalnız insanlıq yasasını

Bilirdi

Bu gecə birisi yalqız yatağında yatır!

 

İLK YARANIN AĞRISI CAN ALIR

 

Gəl...

Yaraların zülmün görürsənmi?!

Artıq

Toxtamaz, heç bir ağrı kəsici ilə

Nurofen

Kodeinlər

Bütün uyuşdurucular

Bir böyük etirafa məcbur

Acizlik!

Mazoxisti bir dəlilik

Yalnız

Yeni bir yara axtarır

Bu günlər...

 

Gəl

Axsın çirkinliklərə

Volqan kimi püskürən qan

Lap doğrusu!

Yaralar

Beşiyinin bağrına qısılıb

Cığcığasız

Boy atır

Didməyə canları can atır

Beşik tovlanır

Bir yuxu kimi

Ana öpücükləri

Cücərdi yaralı ağrılara

“Öpsəm toxtar”

İndisə

Təbriz boyda

Ağrı, darıxma sancılıb

Saçımın telbətel sancmağına

Gahdan çarəsizliyə məhkum –

Ölümə çarəsiz olduğu kimi!

Yaranın ağrısı

Can alır

Gəl...

 

QURUMAZ KƏSİLƏN DİLLƏRİN QANI

 

Çarmıxa çəkilən ağrılarım tək

Qabarlı sözlərim kitablarımda.

İllərdir ki, yanır bir ovuc ürək,

Göz yaşı boylanır şərablarımda.

Qələmlər asılı bir şəhid kimi

Oxşayır, sızlayır ağ varaqları.

Körpə uşaqların ürkək xəyalı

Oyadır içimdə ötən çağları.

Köhnə yaralarım Azər ayında

Sıxır ürəyimi yeni dərd olur.

1324 olaylarında

Biri namərd olur, biri mərd olur.

Hələ də gözümdə yanan kitabda

İp atdı oynayan uşaqlar yanır.

Bir ceyran balası əlində kitab

Silahlı əsgəri bir qardaş sanır.

Qurumaz kəsilən dillərin qanı,

Axı vətən boyda qəfəs olarmış?

Yaraşmır əynimə yadların donu

Vətən gül açarmış, vətən solarmış!

Təkcə əlifba yox, təkcə lövhə yox

Gecədən gündüzə yetən yanırdı.

Təkcə müəllim yox, təkcə sözlük yox,

Təbriz alovlanıb, vətən yanırdı.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Narıngül Nadirin yeni yazdığı “Köşək gözlü” hekayəsini təqdim edir.

 

“Marşrutka” adlanan sınıq-salxaq, kiçik avtobus nəhayət ki, dəniz kənarındakı ucqar qəsəbədən şəhərə doğru yola düşür. Avtobusun tərpənməsini gözləməkdən təngə gəlmiş sərnişinlər yerlərini rahatlayıb dərindən nəfəs alır. Marşrutun sürücüsü qara, iri gözləri olan cavan, qaraşın oğlandır. Sir-sifətindən yorğunluq yağır. Oğlanın əynində dəbdən düşmüş, bəzi yerləri sürtülərək ağarmış, qara rəngli dəri gödəkcə var. Bu qəsəbənin adamları onu yaxşı tanıyır, çünki hər gün rastlaşırlar. Sürücünün yanında dayanmış, 5-6 yaşlarındakı oğlan uşağı avtobusun qapısının ağzında tutacaqdan bərk-bərk yapışıb. Uşağın ayaqqabısının birinin bağı açıqdır, şalvarının ayağının biri ayaqqabısının içinə girib. Uşaq hərdən çirkli əlləriylə gözlərini ovuşdurur, amma üz-gözü çox şirindi. Avtobus hər dəfə dayanacaqda saxlayanda uşaq sərnişinlərin əlindən qəpikləri qapıb həvəslə avtobusun xırda pul yığmaq üçün qoyulmuş taxta qutusuna atır.

Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...

Sürücü imkan tapan kimi gödəkcəsinin döş cibindən bir dəstə əzik-üzük manatlıq çıxarıb sayır, nəyisə ürəyində hesablayır, vurub-çıxır, sonra pulu qaytarıb yerinə qoyur. Hiss olunur ki, say onu qane etmir.

Uşaq birdən atasını çağırmağa başlayır: - Dədə, ay dədəəə…

Səsi salonda açıq-aydın eşidilir. Sərnişinlərin baxışları bir anda ona tərəf çevrilir. Təkcə atası uşağı eşitmir. Görünür, matorun səsi imkan vermir, yaxud da cavab verməyə həvəsi yoxdur. Uşaq yenə də mızıldanır. Bir qədər keçmiş yenidən hündürdən səslənir:

-Dədə, ay dədəəə...

Uşağın cavan atasına “dədə” deməsinə bəzi sərnişinlər qımışır. Adətən kasıb ailələrin övladları atalarına “dədə” deyir...

Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...

Sürücünün telefonuna zəng gəlir. Köhnəlib dəbdən düşmüş kvadrat formalı, düymələrinin yazısı silinmiş telefonunu açaraq bir gözü yolda cavab verir:

-Yoldayam. Yaxşıdır, yanımdadır. Niyə darıxır ki, kişi deyil? Həm də bu gün-sabah təzə bacısı gəlir axı... Qazı da, işığı da söndürmüşəm, sən arxayın ol, uşağa fikir ver! Həkimə de, uşağa yaxşı baxsın. Narahat olmasın, söylə ki, çıxanda hamısının pulunu birlikdə ödəyəcəm. Denən qaçan deyilik! Səhər evin kirayə pulunu da ödədim. Axşama kimi xəstəxananın pulu da düzələcək. Düzəlməsə, uşaqlardan borc alaram, vəziyyəti bilirlər, əl tutarlar, sən narahat olma. Ad? Nə ad, ad qoymaq qaçmır ki, gələrsən fikirləşərik. Yaxşı, indi onun vaxtı deyil! Axşam gələcəm, dediklərini də alıb gətirəcəm. Özün də tez-tez zəng eləmə, yoldayam! Dedim ki, yaxşıdır, yanımdadır.

Sürücü qarşıdan gələn siqnal səsinə diksinir, dodaqaldı söylənir. Uşaq tutacaqdan daha da bərk-bərk yapışır.

Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...

Sürücü avtobusu növbəti dayanacaqda saxlaır. Avtobusa qonurgözlü, gözəl və gənc bir qadın minir. Qadın əyninə bahalı xəz palto geyinib, yaxalığının yumşaq tükləri zəmi kimi o tərəf- bu tərəfə dalğalanır. Əslində, bu marşrutda belə bahalı geyimli qadınlara çox az təsadüf olunur. Üstəlik də belə yaraşıqlı ola...

Qonurgözlü qadının üzü çox qüssəli görünür. Əlindəki şəffaf polietilen torbanın içi müxtəlif çeşidli dərmanlarla doludur. Qarşı oturacaqda əyləşmiş yaşlı qadın dizlərini ovuşdura-ovuşdura vaysınaraq yanındakına pıçıldayır:

-Yazıq deyəsən çox ağır xəstədir, yoxsa bu qədər dava -dərman alıb niyə torbaya yığsın ki?..

Qonurgözlü qadın keçərək arxada əyləşir. Telefonuna kimdənsə zəng gəlir. Son dəbli, bahalı markalı telefonunu çantasından çıxardır. Ətrafa kəskin və xoş ətir yayılır.

- Özün bilirsən, daha həkimlik də deyil. Uşağımız olmayacaq! Baş vurmadığımız yer qalmadı. Hər şey hədər imiş... Neyləyək, deyirsən? Əlbəttə, yalandan deyirsən ki, fikir çəkmə, boş şeydir... Axşam o qadının yanında gecələdiyini bilirəm. Neynirsən hardan bilirəm?! Darıxırsan mənim yanımda. Özün deyirdin axı uşaqsız ev susuz dəyirman kimidir… Amma mən uşaq istəyirəm, uşaq! Başa düşürsənmi?! Uşaq!!! Bu da son! Demək sən də razılaşırsan. Artıq yol yoxdur! Belə...

Qadın bir qədər fasilə verir, sonra ağır-ağır dillənir: - İntihar edəcəyəm! Daha istədiyin qadının yanına da arxayınlıqla gedərsən... Aptekdən çoxlu dərman almışam, bir azdan hamısını içəcəm. Harda olmağımın dəxli yoxdur, onsuz da tapa bilməyəcəksən. Amma məni ömürlük xatırlayacaqsan. Nə sevgi? Axmaqlıq etmirəm, dəli də deyiləm. Deyəsən hələ indi ağıllanıram. Yox, ağıllı-başlı ayrılsaq unudacaqsan, amma belə ömürlük xatırlayacaqsan. Əlvida! Telefonu söndürürəm ki, izimə düşə bilməyəsən!

Qonugözlü qadın yanağından aşağı yuvarlanan bir damla yaşı silib, telefonu söndürərək çantasına atır. Əsəblə barmaqlarını ovuşdurur. Üzündəki çarəsizlik uzaqdan duyulur. Birdən gözü sürücünün yanındakı uşağa sataşır. Sanki bədənindən elektrik cərəyanı keçir, özünü itirir. Baxışları uşağa ilişib qalır, üzü işıqlanır. Bu, tez-tez yuxularına girən, xəyalında gəzdirdiyi uşağın eynisidir. Qonurgözlü qadın gözlərini yumub fikrə dalır. Uşağa başdan-ayağa gözəl geyimlər geyindirir, bahalı oyuncaqlar alır, əlindən tutub əyləncə mərkəzlərində gəzdirir. Çox gözəl bir səhnədir. Əri də onlarla birlikdədir. Birlikdə uşağı sevib əzizləyirlər…

Qonurgözlü qadın anidən yerindən qalxıb irəli keçir. Əlini uzadıb uşağın başını sığallayır, saçlarını qarışdırır, əyilib üzündən öpərək qoxlayıb sinəsinə sıxır. Avtobus ləngərlənir, sərnişinlər oturduqları yerdə yırğalanırlar. Qadın keçib yerində əyləşmək əvəzinə uşaqdan yapışıb qalır. Sürücü çaşqınlıqla bir uşağa, bir də dönüb qadına baxır. “Bunun qarnının azarı nədir, görəsən? Deyəsən, mənə ilişmək istəyir axı. Mən nə hayda, bu nə hayda? Yəqin hardansa görüb, mənimlə maraqlanır. Yoxsa bu köhnə marşruta niyə minsin ki?..”

Uşaq qadının qolunun altından başını kənara çəkərək gözlərini bir neçə dəfə qırpır.

Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...

Gözlərini qonurgözlünün əlindəki dərman torbasından çəkə bilməyən yaşlı qadın hündürdən ah çəkərək astadan bir ağız bayatı deyir və əlini dizlərinə çırpıb daha da bərk-bərk ovuşdurur.

Sonuncu dayanaçağa yetişən avtobus bir gözqırpımında boşalır. Qonurgözlü qadın tələsmədən yerə enərək yolun kənarında dayanır. Amma oradan aralana bilmir, sanki addım atmağa qoymurlar. Qadın avtobusun içinə boylanaraq gözucu sürücüyə baxır. Hiss olunur ki, ondan çəkinir. Sonra avtobusun pəncərəsinə yaxınlaşaraq içəridə xırda qəpiklərlə oynayan uşağa əl edir.

Sürücü qadının ətəyi xış –xış xışıldayan xəz paltosuna nəzər salır, qadın paltonun içərisində model kimi görünür. Ürəyində söylənir: “Mənlik deyil, bu, getsin öz tayını tapsın”.

Aşağıda dispetçerin yanında dayanıb ayaqüstü çay içərək müştəri yığmaq üçün növbə gözləyən yoldaşları sürücüylə məzələnir:

-Sən öl, bəxtin açılıb. Özü də imkanlıdır, özüm ölüm. Get, kef elə!

Başqa sürücü yoldaşı ərklə onu arxadan itələyir.

-Yeri, qapını aç, yeri görüm.Yerin varsa, məni də götür.

Sonra sürücülər səs-səsə verib xorla oxuyurlar:

-Dağlar oy, oy, oy... daşlar oy, oy, oy...

Sürücü avtobusa qalxıb köşkdən yenicə aldığı isti peraşkini uşağa uzadır. Uşaq cəld peraşkini dişlərinə çəkir.

Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...

Sürücü qutudakı xırda pulları təkrar- təkrar sayaraq mazutlu əllərilə balaca yuvacıqlara yerləşdirir.

Qarşı tərəfdəki böyük oyuncaq mağazasından çıxan qonurgözlü qadın yenidən avtobusa yaxınlaşır. Əlində çox bahalı oyuncaq tutub, o biri əlindəki içi dərmanlarla dolu torbanı külək yellədir.

Qonurgözlü qadın oğrun- oğrun sürücüyə baxır, üz-gözündən günahkarlq yağır. Sürücü də gözaltı onu süzür. Qadının yaraşıqlı üzü süd kimi ağ və təravətlidir, qonur gözləri bayaqkından fərqli olaraq parıldayır. Əlindəki oyuncaq maşını bərk-bərk sıxaraq, başıyla qapını açmasını sürücüdən xahiş edir. Qadın o qədər yaxında dayanıb ki, sürücü onun dodaqlarında oynayan qəribə təbəssümü, xəz paltosunun altındakı düymələri yarıya qədər açıq ipək koftasının altında ürəyinin necə sürətlə vurmasını, sinəsinin necə titrəməsini belə hiss edir. Bahalı qadın ətri yarıaçıq pəncərədən küləklə bərabər ciyərlərinə dolur.

Qonurgözlü qadın cəld boş avtobusa qalxaraq əlindəki oyuncağı uşağın qucağına basır, yenidən üz- gözündən öpüb sinəsinə sıxır, sonra sürətlə yerə enir. O qədər sürətlə enir ki, sürücü ona nəsə deməyə imkan tapmır. Uşağın əlindəki bahalı oyuncağa baxaraq müəmmalı şəkildə çiyinlərini çəkir.

Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...

Qonurgözlü qadın yolu o biri tərəfə keçmək istəyir, sonra bir anlıq ayaq saxlayır, qəti hərəkətlə əlindəki həb dolu torbanı yaxınlıqdakı zibil qutusuna tullayır, yolun kənarında sıralanıb müştəri gözləyən taksilərdən birinə yaxınlaşır.

-3 saylı körpələr evinə sürün! Bəli, kimsəsiz uşaqların sığınacaq yerinə!

Bir müddət təəccüblə qadının arxasınca baxan sürücünün gözləri yol çəkir. Köksünü ötürərək pullarını çıxarıb yenidən sayır, sığal çəkir. Düşünür ki, bu pul hələ azdır, sabah uşağı xəstəxanadan çıxartmağa kifayət etməz. Görünür, axşama kimi bir neçə dövrə vurmaq da lazım gələcək, ən azından üç dövrə...

Döşəmədə əyləşib hələ də heyrətlə oyuncaq maşına tamaşa edən uşaq avtobusun işə düşdüyünü görüb oyuncağını qoltuğuna vuraraq gəlib atasının yanında dayanır, gözlərini yola zilləyir.

Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2023)

 

Oktay Hacımusalı, yazıçı – jurnalist

“Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

“Sahib Camal poeziyasının ən dərin qatı" deyibən bir başlıq qoydum yazıya, amma inanın, bu başlıq belə bu yazını kəsmədi. Niyə deyə soruşsanız, Sahib müəllimin şeirlərini bircə dəfə oxusanız, çox deyil, cəmi bircə dəfə, amma başdan sona, mənim dediklərimə sonuna kimi haqq vermiş olacaqsınız, çünkü o şeirlər əslində bir bütündür. Sahib Camal poeziyasını ayrı ayrılıqda oxuyanda insan müəyyən detalları əxz edir, tapır, bir bütöv harmoniya kimi qəbul edə bilmir beynimiz, ancaq gərək bütün şeirləri tam dəqiqliyi, yaddaşına hopa-hopa oxuyasan ki, yazdıqlarının nə mənaya gəldiyini anlamaq mümkün olsun. Dünyaya, insana, Allaha, onun yaratdıqlarına, sevgiyə, dəyərlərə, bəşəri münasibətlərə yanaşanda Sahib müəllim mümkün mərtəbə özünə bəlli olan, özünün vaqif olduğu, digər insanların əksəriyyətinin unutduğu, əsrlərdir nəsildən nəsilə ötürülən dəyərləri poeziyası vasitəsi ilə bizə elə çatdırır ki, insan qətiyyən qəribsəmir, tam tərsi, bu dəyərlərə iliyi, qanı, canı ilə bağlı olduğunu xatırlayır və o dəyərlərin bəzilərini itirdiyi üçün özündən utanır. Çünkü o dəyərlər bizə aid olub, bizə aid olub yox, sonuna kimi bizim dəyərlərimizdir, biz o dəyərləri unuda bilmərik, unutmağa haqqımız yoxdur, unutsaq elə bil, min illik, milyon illik Türk tarixinin şanlı səhifələrini gərək unudaq. Sahib müəllim isə bir müəllim səbri ilə, bizim anlayacağımız və özünün dilinin döndüyü qədər bizə elə gerçəklərdən bəhs edir ki, düşündükcə deyirsən: bəli, məhz bu gerçəkləri məhz bu şəkildə, qoşma kimi, gəraylı kimi insanlara təqdim etmək lazım idi ki, insanlar genetik yaddaşlarında ilişib qalan kodları təkrar-təkrar hiss eləsinlər. Hiss eləsinlər ki, öz keçmişlərindən uzaqlaşmamalıdırlar, dərk etsinlər ki, uzaqlaşdıqca özləri ola bilməzlər. Uzaqlaşdıqca ancaq itirə-itirə gedəcəklər. Dərk etsinlər ki, uzaqlaşdıqca qazandıqları  heç nə olmayacaq, əksinə itirdiklərinin həddi-hesabı olmayacaq.

Sahib Camal poeziyasının ən dərin qatlarına endikcə görürsən ki, ordan sənə bir kimlik boylanır. Sənə aid olan o kimliyi klassik aşıq ədəbiyyatının bütün janrlarının şəhdindən – şəkərindən yoğurub oxucusuna çatdırır, keçmişlə gələcək arasında bir əlaqə, bir bağ yaradır. O bağ, o əlaqə sənə o qədər, o qədər yaxındır ki, o doğmalığın, o şirinliyin içində yox olmaya bilmirsən. Hər misrasında, hər bəndində ayrı bir sirr yatan bu şairin şeirlərini bir kənara qatlayıb qoyub təzədən üstündən bir neçə gün keçəndən sonra təkrar oxumağa başlayanda daha əvvəl hiss etmədiyin əhvali-ruhiyyəyə bürünürsən. Nə əcəb deyirsən öz-özünə, nə əcəb mən bu həqiqətləri gözdən qaçırmışam?! Və təkrar oxumağa başlayanda dərd sözü belə sənin gözünə bir ayrı görünür: 

 

Baxsın yerinə, göyünə,

Görsün, lazımam nəyinə.

Gərək qapqara geyinə,

Bükəndə ağa dərd məni.

 

“Dərd”in dərinliyinə varanda görürsən ki, o dərd şairi “Solda ürəyindən gizli, sağa çəkib”.  Ahından bir bulud düzəldib, yağış kimi yağdırıb onu. Şairi yuxarıda da qeyd etdiyim kimi kəşf etdikcə həm də içindəki təlatümlərdən xəbərdar olursan. Xəbərdar olursan ki, “Ölüm arxasınca düşüb, onu qarabaqara izləyir”, bir yurd yeri var ki, “o yurd yerini gözündən axan yaşın işğal eləyib”. Hər misrasında “GEDƏNLƏRİNİN ALLAHA QOŞULUB GÖYDƏ QALANLARIN” eşqinə sızım-sızım sızıldayan şairin Əhməd Cavadla bağlı yazdığı şeirdə qurd kimi ulamağı istəməyi, insanların sona doğru gəlib unutduqları adam olmağından dərdlənməsi, şikayət etməsi, sözün baş olduğu yerdə özünün yer olmağına görə qürur duyması - bütün bunlar hamısı Sahib Camal yaradıcılığından qızıl xəttlər kimi keçir və anlayırsan ki, Sahib müəllimin narahatlıqları əbəs deyil, amma həm də Bozqurdlar doğulduqca və qoyunluq boğulduqca şair dünyanın düzələcəyinə inam bəsləyir, hətta dar ağacının belə qeydinə qalir və əsl şair kimi bir cavabsız suallara cavab tapmaq istəyi davamlı olaraq onu narahat edir. Amma həmən də adam olan adamın, ya da adamların göy üzündə neçə göy olduğunu seçə biləcəyindən əminliyini ifadə edir:

 

O göy üstdən yerə kürək,

Bu yer altdan ona dirək,

Adam olan adam gərək

Seçə göy var göy üzündə!

 

İnsana olam inamı, güvəni bəzən Sahib müəllimin şeirlərini elə ağuşuna alır ki,  o, insanın kar da, kor da, lal da qalmasına (təbii ki, məcazi mənada) üsyan edir, onun öz orbitindən çıxıb yeni "mənlər" yaratmasını istəyir, amma bunu edərkən də dünyanı xilas edəcək sözdən, şeirdən, poeziyadan, ümumən insanlıqdan, bəşəri duyğulardan uzaqlaşmamağı, ona bərk-bərk sarılmağı istəyir insanoğlundan və:

 

Çatdır dilimdən Tanrıya,

Yol var ölümdən Tanrıya,

Tutub əlimdən Tanrıya,

Aparar bir cığır məni! 

 

-deyən Sahib Camal yaradıcılığında “vaxt”, “zaman” qavramları da bir ayrıdır. “Özünün gerisində dayanmağı bacaran” şairin ömrü kirələməsi, 

dünyadan getməyə hazırlaşırdım,

Qoymadılar gedəm, yerimdə durdum 

-deyə olayları öz şeir misqalı ilə ölçüb biçməsi əslində bizi ilk başda təəccübləndirir. Ancaq sonra xatırlayırıq ki, “Sahib Camal poeziyasının ən dərin qatı” – deyəndə “ən”in “ən”i olduğunu başda oxuculara demişdik. Xırda bir səyahət edib Sahib Camal yaradıcılığına gerisinə oxucuların qərar verməsini istərdik. Görək, onlar nə deyirlər: Sahib Camal yaradıcılığının daha dərin qatı hardadır?! 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.12.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu günə təsadüf edən əsas əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

18 dekabr.

Beynəlxalq mühacir günü

İnternational Migrants Day 2000-ci ildən qeyd olunur. 1990-cı ilin həmin günündə mühacirlərin və onların ailələrinin hüquqlarının müdafiəsi Konvensiyası qüvvəyə minib. BMT-nin Baş Assambleyası bu zümrədən olan insanların müdafiəsinə qalxmaqla onlara qarşı tətbiq edilən ayrı-seçkiliyə son qoymağa cəhddə bulunub. Son hesablamalara görə, planetin hər 35-ci sakini mühacirdir.

Hazırda öz ölkələrindəki zülm və istibdaddan, müharibələrdən kütləvi şəkildə qaçan əfqanlar, suriyalılar dünya sərhədlərini didib-dağıtmaqdadırlar. Təbii ki, azərbaycanlılar da çoxsaylı mühacirləri ilə diqqət mərkəzində olmalıdırlar. Xüsusən, Rusiyada mühacirlərimizin sayı çoxdur, qeyri-rəsmi məlumatlara görə hətta iki milyon civarındadır. Güzəran dalınca qürbətə üz tutanlarımız əfsus ki milyonlarladır. Ən çox adamı ağrıdan da xaricə olan “beyin axınıdır”.

 

Beynəlxalq ərəb dili günü

BMT bu günü təqvimə salmaqla yanaşı, həm də ərəb dilini Baş Assambleyanın və onun komitələrinin rəsmi dilləri sırasına da aid edib. Dinimizin dilinin bu qədər ucalması əlbəttə ki, mütərəqqi haldır. İstəyərdim ki, başında zat aliləri Allahşükür Paşazadə dayanan dini qurumlarımız bu fakta diqqət yetirsinlər, ucdantutma ərəbcə bilməyən mollaların peyda olmasına göz yummasınlar. Yazıçı Varis bir əhvalat danışıb. Tələbəlik vaxtı bir dəfə Qazaxın Yuxarı Salahlı kəndinə gedibmiş, yas mərasimi idi, bir molla əlində tutduğu kağızdan “Quran” kəlmələrini izhar edirdi, camaat da kirimişcə onu dinləyirdi. Təsadüfən gözü mollanın “şparqalkasına” sataşıb, görüb ki, orda ərəb əlifbası (yəni bizim əski əlifba) ilə Səməd Vurğunun şeiri yazılıb : “El bilir ki sən mənimsən, Yurdum yuvam məkənimsən...” Ehmalca mollanın qoluna toxunub qulağına pıçıldayıb ki, əlindəki vərəqdə şeir yazılıb. Molla da yalvar-yaxar eləyib ki, bəs qadan alım, çörəyimə bais olma.

 

Qətərin milli günü

Nefti və qazı ilə xalqını xoşbəxt edən Qətər dövlətinin bu gün bayramıdır, müstəqilliklərinin ildönümüdür. 1878-ci ilin 18 dekabr günü müstəqil Qətərin qurulduğu gündür. Qətər dövləti quruluşca monarxiyadır. Ərazisi tamamilə səhralıq olan Qətərdə neft və qaz pulları ilə əsl cənnət yaradılıb. Neft və qaz Qətəri Ümumi Daxili Məhsula görə dünyanın lider dövlətinə şevirib. Qətər adambaşına düşən gəlirə görə də dünya lideridir, bu rəqəm bizlərin yuxusuna belə girməyən həddədir – 88222 ABŞ dolları!!! Orada yerli əhali məmurları və biznes sahiblərini çıxmaq şərti ilə demək olar ki işləmir, neft və qazdan adambaşına hesablanan aylıq gəlirlə bəy balası kimi yaşayır, bütün qara işləri gəlmə qasrtobayterlər görürlər.

Əslində Qətər barədə çox danışmaq olar, amma qibtə və paxıllıqdan susmağa üstünlük verirəm.

 

Spilberqdən Stalinə qədər

Ruslarda “ZAQS” işçiləri, yəni kəbinkəsənlər günüdür. Moldovanlarda polis günü, anqolalılarda mədəniyyət festivalı günləridir. Britaniyalılar Milli Stilton pendiri gününü qeyd edəcəklər. Amerikalılar isə onların açığına Milli Peçenyebişirmə gününü qeyd edəcəklər, üstəlik, “Mən bal sevirəm” gününü qeyd edəcəklər, hələ üstəlik Milli qızartma çoşka gününü də qeyd edəcəklər.

Vyetnamlıların bu gün matəm günüdür, 1972-ci ildə ABŞ prezidenti Nikson Şimali Vyetnamın bombalanması əmrini verib, 1600 vətəndaş həlak olub; 1940-cı ildə 3-cü reyx məşhur Barbarossa planını təsdiqləyib; 1963-cü ilin bu günündə dünyaca məşhur Amerika aktyoru Bred Pitt dünyaya gəlib. Onunla eyni gündə ad gününü dünyaca məşhur Amerika rejissoru Stiven Spilberq də qeyd edir. Stiven Breddən 17 yaş böyükdür. 1921-ci ilin bu günündə komedik filmlərinə günü bu gün də sevə-sevə baxdığımız məşhur sovet aktyoru Yuri Nikulin doğulub. 1878-ci ilin 18 dekabrı isə dünyaya İosif Stalin adlı tarixin ən qəddar diktatorlarından birini bəxş edib.

18 dekabrda dünyadan köçənlərdən isə çex prezidenti, həm də dramaturqu Vaslav Qaveli (2011), island şairi, island himninin müəllifi Mattias Yokumsonu (1920) və dünyaşöhrətli İtaliya skripka ustası, 1200 skripka düzəltmiş Antonio Stradivarini (1737) göstərə bilərik.

 

“Ədəbiyyat vəincəsənət”

(18.12.2023)