Hümbət Həsənoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Misirdə öz əcəli ilə Hüseyn əl Karni adlı bir adam vəfat edib. Niyə öz əcəli ilə yazdım? Çünki o, min yetmiş adam üçün əcəl olub, min yetmiş insanın hamısını şəxsən öldürüb. Yox, o, cinayətkar olmayıb, heç kimdən də bu yolla qisas almayıb. O, bunu rəsmi dövlət qulluğunda işləyərək, maaş alaraq, hər öldürülənə görə də əlavə mükafat alaraq edib. Hüseyn əl Karni cəllad işləyirmiş. Əmək kitabçasında da yazılmış imiş, vəzifəsi-cəllad.

Qohumları, dostları, qonşuları, onun haqqında yaxşı fikirdə olublar. Xoşxassiyətli, hamıya əl tutmağa çalışan, mərhəmətli, bir sözlə, yaxşı insan olub. Deyirlər ki, onun yas məclisinə də çox insan gəlibmiş.

Bəşər tarixi göstərir ki, cəmiyyətdə cəza mexanizmi olmalıdır, çünki cəzaya layiq insanlar- cinayətkarlar həmişə mövcuddur. Yüngül cinayətə görə yüngül cəza, ağır cinayətə görə isə ağır cəza, lap ağır cinayətə görə isə ölüm hökmü. Bax bu məqamda cəlladsız keçinmək mümkün deyil. Bir nəfər olmalıdır ki, cəmiyyət və qanun adından bu işi yerinə yetirsin. Məhz belə məqamlara da Hüseyn əl Karnini dəvət edirmişlər və o da vicdanla öz işini icra edirmiş.

Əlbəttə, həmin cəllad yaxşı insan olsa, yaxşıdır, elə Hüseyn əl Karni kimi. Ümumiyyətlə, hər işi yaxşı insan görsə, yaxşıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.01.2024)

Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət" 

Nərgiz çiçəyini nədənsə sevgisində aldanmış qadınlara bənzədirəm həmişə..

Bahar çiçəyi, bahar müjdəçisi olan nərgiz adətən qışda bir neçə günlük xoş keçən, gözəl, günəşli havaya aldanıb tezdən çiçək açar və sonra da yağan qarın altında qalaraq əzilib yanar.

Sevgi bəzən qışda açan o nərgiz çiçəyinə bənzəyir.

İnsan da çox zaman çiçək misalı bir neçə müddətlik xoş münasibətə aldanıb sevər, könül verib bağlanar. Lakin sonra bir gün qarşısındakının gerçək xisləti çıxar ortaya və bir neçə müddətlik olan o xoş münasibətə aldanış bir ömrü iztirab, zillət içində keçirməyə bais olar.

Çiçək qarın altında əzilib yandığı kimi, insan da bu aldanışa görə peşmanlıq duyar və bəzən bu sadəcə bir peşmanlıqla da ötüşməz. Təəssüf ki, çox gec olar və bu səhvə görə hətta bütün həyatı məhv olar. Ömrünə yoldaş seçdiyi insan ona bir ömür boyu yoldaş deyil də peşmanlıq və əzab-əziyyət olar...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.01.2024)

    “Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.

“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?

Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.

33-cü hissə

Bilgəhli günlər

Ev birmərtəbəli idi, iri artırması vardı, üç yataq otağı, bitişikmətbəxlə qonaq otağı, bir də hamam otağı. Ülkərə kənar otağı vermişdilər, səliqəli otaqdı, taxt çarpayısı var idi, təyinatına görə ev sahibi və xanımının yataq otağı olmuşdu, ortada uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş kiçik otaq idi, evin tək övladı – yeddi yaşlı oğlan uşağı orada yatırmış. Sonra da Bəsti xalanın otağı gəlirdi.

Həyət elə də böyük deyildi, uzağı dörd sot olardı, yığcam idi. Yerə metlax döşənmişdi, bir hissəsi qazon idi. Bir neçə qızılgül kolu var idi, bir dənə də çox da böyük olmayan tut ağacı. Həyətin ən əsas özəlliyi isə hovuz idi. Ülkər hovuzu görcək ağlına gələn ilk fikir o olmuşdu ki, kaş mövsümü olaydı, elə paltarlı-paltarlı atılıb o sərinlikdən ləzzət duyaydı.

Ülkər həm yemək bişirib-düşürməli, Bəsti xalaya qulluq eləməli, həm evin təmizlik işlərini görməliydi, üstəlik, həyət-bacaya da əl gəzdirməliydi. Əslində, beş yüz manat üçün deyildi bu qədər iş, ev sahibi xəsislik etmişdi maaş təyin edəndə, amma Ülkər əlacsızdı, yolpulunu verirdilər, yeyib-işməyi buradan idi, tam beş yüz manatı toxunulmadan qızına və anasına xərcləyə biləcəkdi.

Bəsti xala 67 yaşındaydı, İqbaldan savayı daha iki oğlu var idi, Ukraynada yaşayırdılar, orada güzəran qurmuşdular, ikisi də ukraynalı xanımla ailə qurmuşdu, birinin bir, digərinin iki övladı vardı, ildə bir dəfə gəlib analarına, qardaşlarına baş çəkirdilər. Özü də Yeni il bayramında. Bu dəfə də dekabrın otuzu gəlib 2016-cı ili hamısı birlikdə keçirmişdi, yanvarın beşində də geri dönmüşdülər.

Qadın iflic idi, nə səbəbdən bu hala düşmüşdü, neçə müddətdi gəzə bilmirdi, -- Ülkər bunlardan xəbərsiz idi, arada-bərədə söz salsa da, qadın bu mövzuda danışmağı sevməzdi. Ancaq öz İqbalını tərifləyərdi, İqbaldan Ukraynadakı oğullarına keçərdi, sonra nəvələrinə tərif qoşardı, axırda da keçərdi gəlinlərinə. Əsla bir kəsdən, bir şeydən şikayətlənməzdi.

Hətta bir dəfə Ülkər məsuliyyətsiz edib isti çayı qadının üstünə dağıtmışdı, qadın özünün incidilməsini bir kənara qoyub Ülkərin təşvişə düşməsindən narahat olmuşdu, “Bir şey deyil” deyərək Ülkəri toxtatmağa çalışmışdı. Həftəsonu oğlu, gəlini və nəvəsi bir günlük gələndə isə hey Ülkəri tərifləyər, “Mənə çox yaxşı qulluq eləyir, elə bil doğma qızımdır, onun donluğunu artırın” deyərdi.

Qadın köhnə admlardan idi, “donluq” deyəndə əməkhaqqını nəzərdə tuturdu, Ülkərin əməkhaqqını artırmasını xahiş etsə də, oğlu bunu qulaqardına vururdu.

Ülkər həvəsliydi, burada çalışmaq həm ailəsinin xilası idi, çünki pulsuz qalsaydılar, məhvə məhkum ola bilərdilər, həm başını qatırdı. Turalın ölüm xəbərindən sonra əsla özünə gələ bilmir, hey fikir çəkirdi. Üstəlik, Bəsti xalanın timsalında rastına yaxşı adam çıxmasına da sevinirdi, hər şeyin yaxşılığa doğru dəyişəcəyinə inanırdı.

Bəsti xala məxsusi yemək sifariş verməzdi, Ülkər nə bişirsə, bəh-bəhlə yeyərdi. İqbal bazarlıq gətirəndə meyvə-tərəvəzi bol eləyirdi, deyirdi, “mamanın vitaminini bol eləmək lazımdır”. Ülkər kələm qovurur, badımcandan həftəbecər hazırlayır, lobya qaynadır, pencər bişirib üstünə yumurta vururdu. Hərdən də parda kotlet bişirir, ya da toyuq soyutması hazırlayırdı. Qadını yedirdir, özü də yeyir, sonra qab-qacağı yuyub evə əl gəzdirirdi, qadın günorta iki-üç saat yatanda isə artırmadan dənizə tamaşa edirdi. Dəniz nə qədər ülviliyi bəsləyirmiş sinəsində. Gah dalğalanırdı, əsib-coşurdu, gah mülayimləşirdi, ləpələrində günəş şüaları bərq vururdu.

Ülkər dənizlə söhbətləşirdi, keçmiş günlərini birər-birər xatırlayır, başına gələnlərdən dənizə acı-acı şikayətlənirdi. Ömründə yalnız acılar çəkmişdi, sanki tale əli qılınclı onunla cəngə çıxmışdı, qəsdinə durmuşdu.

Amma ümidlərini də dilə gətirirdi, gözəl-göyçək Aylini dərs əlaçısı idi, məktəbin fəxriydi, onun tanınmış bir hüquqşünas olmasını istəyirdi Ülkər. Deyirdi, anan öz hüquqlarını qoruya bilmədi, sənsə həm öz hüquqlarını qoru, həm də bütün haqqı tapdalanmışlara dəstək ol.

Bazar günləri evə gedəndə İqbalın verdiyi yolpulundan elədiyi qənaətlə qızına şirniyyat alırdı hər dəfəsində. Ana-bala bir-birinə sarmaşırdılar.

Qızıyla kəlmə belə kəsmək istəməyən Zöhrənin səhhəti get-gedə pisləşirdi. Bir dəfə Zöhrə Ülkəri yanına çağırıb dedi:

-- Mən neylədimsə, sənin xoşbəxtliyinçün elədim. Amma öz əlimlə səni oda saldım. Allah Madarınevini yıxsın, necə ki yıxdı, heç öldüsü-qaldısı da bilinmir. O səni və balanı xoşbəxt edə bilərdi, ləkəli bir yerin yox idi, sakit, başıaşağı, mehriban, qulluqda duran, gözəl-göyçək gəlin idin, başqaları bunu ancaq arzu edər, səndə isə bütün bu keyfiyyətlər var idi. Ancaq o rəzil adam bunları qiymətləndirmədi, səni dəyərsiz edib atdı getdi. Adətən bütün böyük səhvlər ilk kiçik səhvdən törəyər. Birinci səhvi səni zorla o nadürüstə ərə verəndə biz elədik. Amma bu səhvi guya düzəldirmiş kimi sonrakı səhvləri də dalbadal sən elədin. Özündən beş-altı yaş kiçik olan o matuşka gədəyə necə uydun axı?.. Görmədin ki, ondan kişi çıxmaz, arvad kimi elə hey hırıldamağı var? Eləsi anasının, atasının qabağında sözmü deyə bilər, sevdiyini müdafiəmi edə bilər? Yanıram, cızdağım çıxır, necə aldandın, necə özünü bada verdin. Boşanan azdımı, gəlib oturacaqdın atanın xarabasında, birtəhər yaşayacaqdıq, necə ki indi yaşayırıq. Amma xəyalın göylərdə gəzdi, sevgi, nə bilim eşq, bu kimi murdarlıqlar səni aldatdı. Amma yenə bu, sənə dərs olmadı. Gedib atan yaşda o iblisə uydun, noolsun kəbinlisi oldun, sənin boyda oğlanları olan o köpəyoğlunun həmin o qoluzorba oğullarının, qancıq arvadının razılığı olmadan bu işə niyə qol qoydun, bilmədim, bir gün də xəbər tutub hamısı birləşərək səni rüsvayi-cahan elədilər. Döyülüb, söyülüb, tapdanıb üstümə qayıtdın. Bilirsənmi, bu məsəli sənə yüz dəfə çəkmişəm, camış bir dəfə palçığa girdiyi yerin palçıq olduğunu duyub da daha ora girməz. Sənsə o boyda universitet oxumuş adam hətta bu rüsvayçılıqdan sonra da dinc qalmadın, sonra da o namazqılanın dalıyca düşdün. Mən axı sənə dedim, ay bədbəxt qızı bədbəxt, vəhhabi deyirlər, nə deyirlər, o gədə ondandır, dedim ondan sənə ər çıxmaz. Gördünmü, elə də oldu. Bu qədər zülmdən sonra barı ağlını başına yığ, başını salla, işini işlə, balanı böyüt. Sənə Allah kişi yazmayıbdır, ailə yazmayıbdır, bil və agah ol. Ona görə də bu vəziyyətinlə barış və yaşa. Qardaş-bacının da dilini gödək eləmisən, səndən üz döndəriblər, heç kəsin yoxdur. Mən də bugün-sabahlığam. Balanı böyüt, onsuz da sənin daha nə gələcəyin ola bilər, bir daha özünü düşünmə, balanı düşün, onun gələcəyi üçün yaşa.

Zöhrə bunları deyib neçə müddətdə ilk dəfə Ülkəri qucaqladı, hönkür-hönkür ağladı. Doğrudan da, bala baladır, neyləsə də,ana balasını çölə ata bilməz.

İlk əməkhaqqı günü Nazəndə xanımı da dəvət elədilər, Ülkər qəşəng bir süfrə açdı, iki cür dolma bişirmişdi, həm yarpaq, həm kələm. Tort da almışdı.

Yedilər, içdilər, dərdləşdilər. Ülkər işindən razı olduğunu söylədi, qulluq etdiyi ağbirçəyin alicənablığından, müdrikliyindən, əsla heç nədən şikayətlənməmək kimi böyük ürəklilərə xas xasiyyətindən danışdı.

Nazəndə xanım təqaüdündən Aylinə qəşəng bir yumşaq oyuncaqayı almışdı, Ülkər özünü saxlaya bilmədi, hönkürdü. Yadına Turalla, Banuyla birgə Aylini gəzməyə aparmaları, ona hədiyyə almaları düşdü. Amma bu xəyalı başqa bir xəyal qırdı. Rəşid müəllimin Aylinin on yaşının tamamında aldığı nəhəng ayını necə unutmaq olardı?

Düzü, Rəşiddən ayrılması ən çox Aylini üzürdü, tez-tez anasından “Biz niyə yekə evimizə qayıtmırıq, mən o pəmbə otağımdan ötrü darıxmışam” deyə sorğu edirdi.

Həmin gün ilk dəfə Ülkəri fərqli düşüncələr öz məngənəsinə aldı. O, başa düşdü ki, hətta Madar pis adam olmasaydı belə, hətta Rasimlə ailə qursaydı belə, hətta Rəşid müəllimin ailəsi onların izdivacına mane olmasaydı belə, hətta Tural öldürülməsəydi belə, yəni istənilən halda o, xoşbəxt ola bilməyəcəkdi. Onun xoşbəxtliyi Rüfətdəydi. Allah ilk kəz qarşına məhz səni xoşbəxt edəcək adamı çıxarır. Bəs niyə bu qədər dadlı olur, unudulmaz olur ilk məhəbbət? Onun qədrini bilmədin, onu əldən buraxdınsa, bir də heç vaxt xoşbəxt olmayacaqsan, demək ki...

Gecə Rüfətin bağışladığı açarqabını köksünə sıxıb doyunca ağladı.

Kim bilir, Rüfət haradaydı. O vaxtlar xəbər tutmuşdu ki, yaxşı iş-güc yiyəsidir, şəxsi biznesi var. O cür gözəl qəlbli insan, çox yəqin ki, indi xoşbəxt bir ailə sahibi idi. Dünyanın ən xoşbəxt qadınına sahib idi.

Həmin istirahət günündən Bilgəhə qayıdanda hətta Bəsti xala da Ülkərin bolluca ağladığını duymuşdu, bax onda ana kimi Ülkərin başını dizi üstə qoyaraq Bəsti xala onun tale hekayətini dinləmək istəmişdi.

-- Danış mənə həyatını, canım. Danış, bir az yüngülləşərsən həm də.

Ülkər də danışmışdı. Hətta bu uzun hekayət onları vaxtında nahar etməyə də qoymamışdı.

Yayda məktəblər tətilə çıxanda ev sahiblərinin icazəsi ilə Ülkər Aylini də bura gətirdi, Aylin tut yedi, hovuzda çimdi, artırmada durub dənizin rəsmini çəkdi. Qızcığaz soruşdu ki, ana, niyə bizim belə bir bağımız yoxdur, niyə bizim maşınımız yoxdur?

Bu suallar elə də öldürücü deyildi, amma Aylinin növbəti sualı lap öldürücü oldu, soruşdu, ana, niyə bizim atamız yoxdur?

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.01.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kiçik biznesdə uğurun əldə edilməsini təmin edən bir neçə faktor vardır:

·                   İdarəetmə təcrübəsi;

·                   İstehsalat təcrübəsi;

·                   Texniki yardım;

·                   Planlaşdırma qabiliyyəti;

·                   Öz işi ilə məşğul olmaq üçün böyük həvəs.

Təzə işə başlayan iş adamlarının yalnız az bir hissəsi bütün bu faktorları təmin edə bilir.

Buna görə də, öz imkanlarınızı düzgün olaraq qiymətləndirərək çatışmayan xarakteristiskaları doldura biləcək partnyorları tapmağa çalışın. Və əlbəttə ki, seçdiyiniz işlə məşğul olmaq üçün böyük istək lazımdır. Belə istək olmadan başlamağa da dəyməz.

İnstitutdan sonra mən təyinatla çınqıl istehsalı zavoduna göndərilmişdim. Bir müddət mühasib işlədikdən sonra rəhbərlik mənə nəzər yetirdi və mənə zavodda marketinq şöbəsi yaratmaq təklif olundu. O zaman marketinqin nə olduğunu başa düşən az idi. Lakin bu söz dəbdə idi və hamı bununla məşğul olmağa can atırdı. Əvvəlcə mənə heç nə aydın deyildi. Lakin bütün istehsalat zəncirini tərkib elementlərinə ayırdıqdan sonra mən Xalq Təsərrüfatı İdarəetmə İnstitutunda öyrədilənlərin hamısını başa düşə bildim. Yəni, məhz əlavə dəyər və əlavə kapitalın yaranmasını. Bu məni o dərəcədə maraqlandırdı ki, mən artıq anladığım sxemi məni əhatə edən aləmdə baş verən bütün proseslərə tətbiq etməyə başladım.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.01.2024)

Xədicə Əliyeva, "Ədəbiyyat və incəsənət"

Dünyada formalaşmış, adiləşib qəbul edilmiş sistem çox qəribədir.

Göz açarkən, səni nələrin gözlədiyindən bixəbər olursan. Həyatın bəmbəyaz, hələ heç bir rəngin dəymədiyi, boyamadığı bəyaz tablo, sən o tabloda yaranacaq rəsmin rəssamı olursan. Ətrafındakı insanlar isə hərəsi bir rəngi təmsil edir. 

Və işin qəribəsi, səndən başqa fərqli rənglərin ahəngini təmsil edənlər, həyat tablonda yer almağa, onu rəngləməyə çalışır. Onlara "bu mənim həyatım, mənim rəsmimdir, buraxın, onu istədiyim rənglərin ahəngi ilə boyayım" deyə bilmirsən. Ətrafındakı müxtəlif xarakterli insanların hərəsi bir rəngi təmsil etdiyi və səni öz xarakterlərinə uyğunlaşdırmaq üçün rəsmini istədiyi tərəfdən, istədiyi rəngə rəngləməyə çalışır, sonda isə öz yaratdıqları əsərdən şikayət edirlər. 

Rənglər qarışar, o qədər qarışar ki, rəsmin tanınmaz hala, ruhun qaranlığa məhkum olar. Niyə? Çünki sənin qan bağın olduğunu düşündükləri, dünyaya göz açmağında onların rolu olduğu üçün həmin tablonu sənə özlərinin aldığını zənn edir, sənin isə onu istədikləri kimi boyamağını gözləyirlər, hətta gözləməklə qalmaz, tələb edərlər. 

Sən isə özün nə istədiyini bilmədən, öz sularında üzmədən, onların dəryasında qərq olur, fikir karvanlarına qoşulub, səni hara aparacaqlarını bilmədən gedirsən. 

Səni istədikləri "həyat qəlibinə" uyğunlaşdırmaq üçün hərəsi bir tərəfdən tutub çəkir. Sonda bütün parçaların mənəvi olaraq onların əllərində qaldığını fərq edəndə, bu vəziyyətdə olmağının günahkarı yenə sən olursan. Dağılmış parçalarını birləşdirməyə, həyatdakı var oluşunu sorğulayaraq yaşamağa davam edirsən. Rəsmindəki fırça sənin əlində, sənin əlin isə onların düşüncələrinin məhkumu olan dəmir barmaqlıqlarda olur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.01.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İki min neçənci il olduğunu unutmuşam, yolum Mingəçevirə düşmüşdü. Həmin vaxtlar o, Mingəçevirin prokuror müavini işləyirdi. Görüşüb həmsöhbət olduq. Əslində oraya prokuror müavini yox, bir şairin yanına getmişdim. Çünki o, şair kimi daha böyük, daha əzəmətli idi. Sonra bir dəfə də eşitdim ki, mədəsindəki xəstəlikdən əziyyət çəkir. Haradasa 20 yanvar tərəfdə xəstəxanaların birində yatırdı. Ziyarət etməyi özümə borc bildim...

 Onun sözlərinə yazılmış "Mənə dəniz verin", "Yağış istədim", "Bağışla" (ifaçı Eyyub Yaqubov), "Gəlmədin" (ifaçı Qədir Qızılsəs), "Xəbərin yox" (ifaçı Zülfiyyə Xanbabayeva), "Bilirəm, getmisən" (ifaçı Zaur Rzayev), "Yarpaq yağışı" (ifaçı İlhamə Quliyeva), "Bir gün" (ifaçı Mətanət İsgəndərli), "Bu gecə" (ifaçı Rüfət Mehdiyev), "Bu axşam" (ifaçı Emin Nəsirli) və digər mahnılar dillər əzbəridir...

Söhbət Sabir Məzlumağa oğlu Abdinovdan gedir. 1962-ci il, yanvar ayının 16-da Bakı şəhərində anadan olub. 1979-cu ildə Yardımlı rayonunda orta məktəbi, 1988-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsini bitirib. İxtisasca hüquqşünasdır. Uzun illər prokurorluq orqanlarında çalışıb. Yardımlı rayon prokurorunun köməkçisi, Kürdəmir rayon prokurorunun köməkçisi və böyük köməkçisi, Baş prokurorluqda idarə prokuroru, Mingəçevir şəhər prokurorunun müavini, prokuror əvəzi, Füzuli rayon prokuroru, Baş prokurorluğun Müraciətlərə baxılması idarəsinin prokuroru, Ağır cinayətlər məhkəmələrində Dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə şöbənin prokuroru, polisdə istentaqa nəzarət şöbəsində prokuror vəzifələrində işləyib...

İstəyim, onun haqqında uzun uzadı danışmaq deyil, onsuz da onun qiymətini həm bir şair kimi, həm də hüquqşünas kimi əlahəzrət TARİX verəcək. Məqsədim onun ad gününü təbrik etməkdir.

Çox yaşa, Sabir!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.01.2024)