Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əsl sənət sənətkardakı qarşısıalınmaz istəkdən yaranır deyirlər, bu gün Azərbaycan sovet təsviri sənətində ofort, ksiloqrafiya və linoqravüra texnikalarını ilk dəfə tətbiq edən rəssam Həsənağa Mustafayevin doğum günüdür.

Teatr rəssamı kimi tanınmış Həsənağa  Mustafayev 1896-cı il avqust ayının 1-də Bakıda anadan olub. O, 1925-ci ildə Bakı Ali Rəssamlıq Məktəbini, 1931-ci ildə Moskva Ali Bədii Texniki İnstitutunu bitirib. 1933-1937-ci illərdə SSRİ Böyük Teatrında fəaliyyət göstərib. Azərbaycan Opera və Balet Teatrında “Nərgiz”,  “Şah İsmayıl”, “Stansiya nəzarətçisi” və s. kimi operalara, Azərbaycan Musiqili Komediya Teatrında “Evliykən subay”, “Beş manatlıq gəlin”, ”O olmasın, bu olsun” və s. komediyalarına bədii tərtibat vermişdir. Azərbaycan sovet təsviri sənətində ofort, ksiloqrafiya və linoqravüra texnikalarını ilk dəfə tətbiq edən də məhz Həsənağa Mustafayev olmuşdur. “Arabaçı” (ofort), “Üzüm” yığımı” (ksiloqrafiya), “Zorxana” (linoqravüra) kimi əsərləri onun ən çox diqqət çəkən əsərləri sıraslndadır

Həsənağa Mustafayev 1938-ci ildə Azərbaycanın “Əməkdar incəsənət xadimi”, 1940-cı ildə “Əməkdar artist” fəxri adlarna layiq görülmüşdür. O, 1977-ci il aprel ayının 22-də Bakıda vəfat edib.

Ruhu şad olsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sevilən şair Əkbər Qoşalı bu isti iyul günlərində istirahətini Nabrandan saldı və Xəzər sahilində gözəl bir şeir yarandı. Əsl istirahət oxqatlı, tamamən nikbin.

Buyurun, siz də feyziyab olun. 

Dəniz qovur istini

Öz istim yetər deyir

Nə Günəş yox olacaq,

Nə Xəzər itər deyir.

Sahildə nə hikmət var? -

Fikirlilər axışar

hər axşam-səhər deyir;

Özüm də darıxıram

Adamdan betər deyir…

Hər sahilə gəlişim

Özümdən qaçışımdır;

Dodağımdı dalğalar -

Qara torpaq, ağ alın,

İzn ver, öpəm deyir…

Dəniz-Torpaq sevgisi

heç zaman bitən deyil.

Tanrı verib bu hökmü,

Qiyamət günündə də,

O höküm keçər deyir.

Bu da şair alxışı:

Dalğana təpər! deyir.

O qədər öyrəşmişik -

Mən əl edib gedirəm,

Şahə qalxır dalğalar

Mənə elə gəlir ki,

uzaqdan “Əkbər!..” deyir…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Təyyarə səmanın ənginlikləri ilə uçur. 

Gənc qız ədayla yanında əyləşmiş kişiyə deyir:

-Bu düzdür ki, kişi müştərilər aviakompaniyalara yanlarında qəşəng qızların oturdulması üçün əlavə pul verirlər?

Kişi baxışlarını illüminatordan çəkməyərək söyləyir:

-Bəli, düzdür. Amma mən bu xidmətdən həmişə imtina edirəm.

2.

Düşmənlik qaydalarına əməl edən düşmənlər cəmiyyəti dostluq qaydalarına əməl etməyən dostluq cəmiyyətindən daha yaxşıdır.

3

Belə bir versiya var ki, Trampın qulağını güllə  ilə vurmağı Mayk Tayson sifariş edib. 

4.

Koronavirus bütün qoxuları insana əlçatmaz edər, təkcə pulun qoxusuna bata bilməz.

5.

Ay sürünmək üçün yaranan, sənin axı yıxılmaqdan nə qorxun ola bilər?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Status yağışı rubrikası” bu dəfə qapılarını şair Cəlil Cavanşir üçün açır. Buyurun.

Liberalların sözüdür, deyir bir məhsulu ala bilmirsinizsə, deməli, o sizin üçün istehsal edilməyib. Necə gözəl təsəllidir. Mən də elə bilirdim ki, bahalı markalar, idman maşınları mənim üçün istehsal edilib, mən ala bilmirəm. Əməlli-başlı sakitləşdim. 

Şükür, heç olmasa bu yaşımda bir dəstə nanə, 1-2 limon ala bilirəm. Bir az düşündüm, İsmayıllı şoru da məhz mənim kimilər üçün istehsal edilib. 

Ümumiyyətlə bu günlər liberal və nikbinəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Mədəniyyət Nazirliyi gözəl bir iş həyata keçirir. Bakı şəhərində heykəltaraşlıq əsərlərinin təmizlənməsi və abadlaşdırılması layihəsi çərçivəsində növbəti təmizləmə-abadlıq işləri davam etməkdədir. Növbəti təmizləmə-abadlıq işləri Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, İkinci Dünya müharibəsində sovet kəşfiyyatçısı olmuş Rixard Zorgenin şərəfinə 1981-ci ildə Bakıda ucaldılmış abidə üzərində aparılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə isrinadən xəbər verir ki, hazırda Zorge abidəsi üzərində yüksəktəzyiqli su püskürmə üsulu ilə təmizləmə işləri yekunlaşıb.

Qeyd edək ki, abidənin müəllifləri heykəltaraş Vladimir Siqal, memarlar Rasim Əliyev, Leonid Pavlov, Y. Dubovdur. Abidə Rixard Zorge adına parkda yerləşir. Abidə bürünc və qranitdən hazırlanıb. Abidənin quruluşu qeyri-adidir. Hündür qara qranit pyedestalda, tuncdan və qranitdən hazırlanmış yarımdairəvi abidə qurulub. Onun üzərində mübariz qəhrəmanın üzü həkk edilib. Müəllif kəşfiyyatçının gözlərinə xüsusi diqqət verib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Ən yeni poeziya rubrikasında bu gün şair Faiq Hüseynbəyli  “Hər daşın altında bir ilan yatır” söyləyəcək. 

Doğrulardı adamlar, 

yalanlardı adamlar.

Dünyanın yaddaşında

qalanlardı adamlar.

Adamlardı ilanlar, 

ilanlardı adamlar.

Hər daşın altında bir ilan yatır. 

Ayaqlar yorğun düşüb,

baş danışır dərdini,

Balıqların diliylə

quş danışır dərdini.

Adamlar daşa dönüb,

daş danışır dərdini.

Hər daşın altında bir ilan yatır. 

İzlər düşüb yolların

ağına-qarasına.

Fikrin əlindən gedək

dünyanın harasına?

Ağırdı söz yarası,

duz basıb yarasına-

Hər daşın altında bir ilan yatır. 

Ömrün xoş məqamında,

Şirin çağında yatır.

Həqiqətlər solunda,

Yalan sağında, yatır.

Yatır papaq altında,

Fil qulağında yatır,

Hər daşın altında bir ilan yatır. 

Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Samir Mirhüseynzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Biz rayondan Bakıya köçməmişdən əvvəl mənim böyükəmim xərçəng xəstəliyindən dünyasını dəyişmişdi. Əmimin yası olan vaxtı mənim hələ 10 yaşım var idi və mən evdə yas vaxtı gətir-götür işlərini görürdüm. Bildiyiniz "Bəyin oğurlanması" filmindəki Miriş kimi hiss edirdim özümü.

Bizim evimiz əmimin evi ilə qonşu idi və evlərin sıxlığı nəzərə alınaraq kişilər əmimgildə, qadınlar isə bizim evdə  əyləşmişdilər. Bizim ev daha əlverisli olduğu  üçün Bakıdan gələn qonaqlar bizim evdə gecələməli oldular.

 Qonaqlar Bakıya aparacaqları lazımlı olan yüklərini, "kənd məhsulları"nı bizim evdə saxlayırdılar.

Özləri üçün həm dad baxımından, həm də maddiyat baxımından daha əlverisli olan yumurta almaq qərarına gəlib anamla danışdılar, yumurta almaq istədiklərini deyəndə, anam da: - Ay qızlar, narahat olmayın, başınıza dönüm, mən tapacam sizinçün, - deyib qohumlarımızın ürəyinə sərin su səpdi ki, yumurta işini həll edəcək.  Daha haradan biləydi ki, nələr olacaq....

Anamın "böyük axtarışları" nəticəsində lazım olacaq qədər, yəni  100 ədəd yumurta tapıldı və mənim qaldığım otağın bir küncünə saxlamağa qoyuldu. Mən əl uşağı olan Miriş vəzifəmdən yorulub bir az dincəlmək üçün otağıma daxil olmuşdum ki, gözümə yimurtalara sataşdı, 100 ədəd yumurtanı gördüm. Mən o zaman bu yumurtaların bizim olduğunu sanmışdım... Qismət, belə deyilmiş. Otaqda bu qədər yumurtanı bir yerdə gördüyüm an gözlərimə işıq gəldi, əcəl girlədi məni, sanki gedib qaldım yumurtaların yanında. Bir az fikirləşdikdən sonra ikisini götürüb toqquşdurdum, bu yumurtalararası savaşdan nə qədər ləzzət aldığımı sözlə ifadə edə bilmərəm. Bu zaman mənim iki bacım da otağıma daxil olub nəsə oynamaq istəyirdilər ki, bu cür "gözəl turniri" görüb sevindilər, biri sağ, digəri də sol yanımda əyləşdilər, astaca sual verməyə başladılar

 Sağ tərəfimdə əyləşən:

-Meri qaqa, bu yumurtalar haradandır, noolar de də. Ay Meri qaqa!

 Sol tərəfimdə əyləşən:

-Meri qaqa, biz də oynaya bilərik sənlə?

Mən: -Hə, oynayaq, bacı, sən bunu tut, -deyib sola əlimi uzadaraq yumurtanı verdim.

 Sonra sağa əlimi uzadıb: -Bacı, sən də bunu tut, baxın ha, ikinizə də deyirəm, yumurtanı toqquşduranda elə vurun ki, cığallıq olmasın, düzgün oynayaq, -dedim. 

Və qıraqda hakim ədası ilə dayanıb yumurtaların bir-birinə dəyib şakkıltı ilə qırılmasını seyr edirdim. 

Bu "yarışa" sonra mən də qoşuldum. Necə maraqlı idisə 20-dəqiqəyə yumurtaların hamısın qırıb bitirdik.

Həm də ki, toqquşduranda "qayda pozuntusu" edib cox sınan yumurtanı bilinməsin deyə həyətə atırdıq. Yumurtaların axırına cıxandan sonra getdik həyətə oynamağa .

 Yarım saat keçməmişdi yuxarıdan bir çığırtı səsi gəldi ki, qulaqlarım tutuldu. Həyəcandan bilmədim nə edim, birbaşa qaçdım əmimgilin evinə.

Bir də eşitdim ki, evdən məni çağırırlar, artıq hər şeyin fərqinə rahatlıqla varırdım, həmin  vaxdı ürəyim bəlkə də dəqiqədə 300 dəfə döyünürdü. Bu həyəcanla qayıtdım evə, evdəkilər məni görcək atıldılar üstümə, şikarını görən aslanlar kimi bir sağdan, bir soldan, vurmağa başladılar. Daha məni öldürməkdən betər etdilər. Həmin iki bacımı da anam baş-başa elə vurdu ki, gözlərindən qığılcım çıxdı. Kimsə onların gözlərinə baxsa idi, o zaman "qızların gözlərindən işıq çıxır, yəqin ki, istedad işıqıdır" deyə düşünərdilər. Həmin günü ancaq yükün böyük qismi mənim çiyinlərimə düşmüşdü, bacılarım zərif cins olduqları üçün yalnız baş-başa toqquşma ilə sonlandılar, amma mən oğlan və bir az da dəcəl olduğum üçün tənbehlə şiddətli döyülmək hissini eyni anda yaşadım. Həmin günü əmimin ölümü və yumurta əhvalatından dolayı, içimdə qarışıq hisslərim var idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Leo Essad –Bey Nusenbaum barədə əfsanələr dolaşmaqdadır. Bir neçə təxəllüslə, o cümlədən azərbaycanlı oxuculara yaxşı tanış olan Məhəmməd Əsəd bəy və Qurban Səid təxəllüsü ilə yazdığı bəllidir. Bu məntiqlə, dünyaşöhrətli “Əli və Nino” romanının müəllifi də odur.

Talehə Əliyeva ötən əsrin 20-ci, 30-cu illərində Almaniya mətbuatında sözügedən müəllifə aid bir neçə məqaləni dilimizə çevirib və redaksiyamıza təqdim edib. Onları diqqətinizə çatdırırıq. 

MÜASİR TÜRK ƏDƏBİYYATI

Suad Dərviş xanımla söhbət

Bu günkü ərəblərin, türklərin, farsların, tatarların ədəbi yaradıcılığı olan Yaxın Şərg ədəbiyyatında müasir Türkiyə ədəbiyyatı demək olar ki, “sivilizasiyalaşdırıcı” rol oynayır.

Avropa düşüncə tərzi, Avropa mədəniyyəti Şərq xalqlarına “Türkiyə modernizmi” vasitəsilə açılır ki, bu məzmun və formaca Şərq dünyasından qopmamaqla Avropaya yaxınlaşmaqdır. “Türkiyə modernizmi” Avropa mədəniyyətinin daşıyıcısı kimi əslində didaktik ədəbiyyatdır, ancaq hələ də sanballı əsərlər yetişdirməyə gücü yetir. Məşhur türk şairi Suad Dərviş xanım bu baxımdan yeni Şərgin xarakterik bir figurudur. Zahirən parisli olan bu xanım öz impressionist yaradıcılığında türkçülüyün minillikər boyu meloncholik-mistik ruhunu əks edir.

“Qara kitab” və” Nə bir səs, nə bir nəfəs” romanları ilə məşhurlaşan Suad Dərviş təhsili ilə əlaqədar hazırda Berlindədir. O, Türkiyə Şairlər Birliyinin xətti ilə Almaniyanın mətbuat və teatr sahəsini öyrənməyə göndərilib.

“Müasir türk ədəbiyyatını 50 il əvvəl Abdul Hak Hamid və Ziya Gök Alp fars-ərəb sehirli dünyasından qoparmışlar. O vaxtdan da Avropa, əsasən də fransız ədəbiyyatı bizim bələdçimiz oldu. Anatole Francesin təsirini xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Lakin heç bir halda türk ədəbiyyatı fransızlaşmış deyil.

Müasir Türkiyə ədəbiyyatının hazırda ümumi bir ədəbi xətti yoxdur. Biz ədəbi anarxiya vəziyyətindəyik. Ekspressionistlər, dadaistlər, imacinistlər, simvolistlər, hətta aramızda naturalistlər də var. Bu gün Avropada olan hər ədəbi cərəyanın Türkiyədə iki, üç tərəfdarı var. Onlar da başqa ədəbi məktəblərin 200, ya 300 tərəfdarları ilə amansız mübarizədədirlər. Məsələn, mən özüm, tənqidçilərə görə “mistik çalarlı” , impressionistəm. Bu cərəyan qarmaqarışıqlığında onsuz da hər şeyi istedad həll edir. Simvolistlərin ən görkəmli nümayəndəsi Ahmed Haşimdir. Onun şeirləri türk ədəbiyyatının son yüzilliklərinin şübhəsiz ən yaxşı nümunəsidir. Yakub Kara Karaosmanoğlunun “Rahmet “ və “Bir sərəncam” novellaları almancaya tərcümə olunub. Digər liriklərdən mən Memed Emin və parlaq hekayə yazarı Ahmed Hikməti qeyd etmək istəyirəm.

Bizim zəmanəmız üçün maraqlı və təəccüb doğuran haldır ki, türk ədəbiyyatında məhsuldarlığına görə qadın kişiylə eyni səviyyədə durur. Elə bil yüzilliklər boyunca Hərəmdə türk qadınlarının şairliyi püxtələşilb. Bu gün türk ədəbiyyatının əsaslı hissəsi qadınların əlindədir. İlk növbədə Halide Edib və onun “Yeni Turan” və “Dağa çıxan kürd” əsərlərini qeyd etmək istəyirəm. Halide Edib həm dahı şairə, həm də bizim milli mübarizimiz kimi tanınır. İstiqlal savaşında o, sıravi əsgər kimi cəbhədə vuruşmuş, sonralar Türkiyədə yeganə qadın zabit olmuşdur. Halide Edib türk şeiriyyətinin ən qocaman nəslidir. Ancaq çağdaş ədəbiyyatda da emansipasiyalaşmış türk qadınının böyük rolu var.”

Kişi müşayətçi olmadan, qısa saçlı, əlində kirşan qabı və Türkiyə Şairlər Birliyinin vəsiqəsi ilə Avropada səyahət edən Suad Dərviş xanım özünün də bu ölkənin ədəbiyyatında xidmətləri var. Onun romanları Türkiyədən çox uzaqlarda bütün Şərqdə məşhurdur. Bu mavi gözlü gənc türk qadını zahirən şərqliliyi sezilməsə də, qanı və canı ilə türk olaraq qalmışdır.

Sağollaşmaq zamanı manıkürlü əlini uzadıb, musiqili İstanbul türkcəsində mənimlə bir az Hazenkleverin ”Nigahlar göydə bağlanır” əsəri haqda danışdı, Almaniyada senzuranın olub-olmadığını soruşdu.

Essad Bey.

“Die literarische Welt” qəzeti 5/1929, Nr. 2, S.1(1 1/4)

Almancadan tərcümə etdi: Talehə Əliyeva

Müəllif hüquqları qorunur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)