Super User
İlin son kitab bayramı sumqayıtlıların payına düşəcək
Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası ilin son möhtəşəm sərgisi ilə Sumqayıta gedəcək. Sumqayıt Kitab Sərgisi Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi və Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı, Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin dəstəyilə həyata keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına sərginin Təçkilat Komitəsindən daxil olan məlumata görə, ötən il birincisi keçirilən sərgi oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdı, ikinci sərgi isə daha möhtəşəm proqram və çoxçeşidli kitablarla qarşınızda olacaq. Sərgi ölkənin 30-dan artıq tanınmış nəşriyyatı və 10-dan çox kitab evinin iştirakı ilə baş tutacaq, 90 %-dək endirimlər tətbiq olunacaq.
Kitab bayramında tanınmış ədiblərin iştirakı ilə təqdimatlar, imza mərasimləri, konsert proqramları, şeir gecələri, uşaqlar üçün nağıl saatları və master-klasslar keçiriləcək .
Müxtəlif personajlarla şəkil çəkdirmək imkanı, fotozonalar, sadəcə uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş "kids zone"da mütəmadi və əyləncəli fəaliyyətlərlə bu sərgi daha möhtəşəm olacaq.
Bir sözlə, sumqayıtlılara ilin son kitab bayramından zövq almaq qalır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan daha bir addım
Təşkilat Türk dünyasının mədəni irsinin qorunması sahəsində növbəti əməkdaşlıq projesinə imza atıb
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu və Bursa Uludağ Universiteti arasında əməkdaşlıq protokolu imzalanıb.
Fondun mediaya açıqlamasına görə, protokolu Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyeva və Bursa Uludağ Universitetinin rektoru Ahmet Saim Kılavuz imzalayıblar.
Sənəd Fond və Universitet arasında birgə fəaliyyət istiqamətlərini müəyyənləşdirərək, Türk dövlətlərinin mədəni irsinin təbliğ edilməsi məqsədilə birgə layihələrin həyata keçirilməsi, Universitetin bu istiqamətdə araşdırma aparan tələbələrinə dəstəyin göstərilməsi, Fondun beynəlxalq tədbirlərinə Universitetin akademik heyətinin qatılması kimi maddələri özündə ehtiva edir.
Protokol gələcəkdə Fond və Universitet arasında Türk dünyasının qədim və zəngin mədəni irsinin qorunması və tanıdılması sahəsində əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsini nəzərdə tutur.
Qeyd edək ki, 1975-ci ildə əsası qoyulan Bursa Uludağ Universiteti Türkiyənin ən böyük universitetlərindən biridir. Universitet nəzdində 4 institut, 15 fakültə, 3 kollec, 15 peşə məktəbi fəaliyyət göstərir və təhsil müəssisəsinin 61 000-dən artıq tələbəsi vardı.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
İraqda “Şuşa – Qarabağın incisi” adlı kitab çap edilib
İraqda “Şuşa – Qarabağın incisi” adlı kitab çap edilib.
Professor Mutəz Muhi Əbdülhəmidin ərəb dilində yazdığı bu kitab "Şuşa İli" ilə bağlı tədbirlər planı çərçivəsində Azərbaycanın İraqdakı səfirliyinin dəstəyi ilə nəşr olunub.
Kitab “Qarabağ xanlığının paytaxtı Şuşa” və “Müharibə və sülh arasında Şuşa şəhərinin mədəni irsi” adlı iki fəsildən ibarətdir.
Kitabın giriş hissəsində 44 günlük Vətən müharibəsi haqqında ümumi məlumatlar verən müəllif, bu müharibənin baş verməsinin tarixi və siyasi səbəblərinə toxunub, həmçinin müharibə dövründə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin çıxış və müsahibələrindən sitatlar gətirməklə bir sıra mübahisəli məqamlara aydınlıq gətirib. Bu hissədə BMT-nin dörd məlum qətnaməsi, müxtəlif beynəlxalq təşkilatların bəyanatları haqqında məlumatları da qeyd edilib.
Birinci fəsildə qədim dövrləri əhatə etməklə müasir dövrə qədər Şuşa şəhərinin tarixindən bəhs olunur. Müəllif tarixi mənbələrə və Avropa şərqşünaslarının rəylərinə istinad edərək bu şəhərin qədim Azərbaycan şəhəri olduğunu əsaslandırır. Şuşa şəhərində insan məskunlaşmasının tarixinin tunc dövrünə qədər gedib çıxdığı, sonrakı dövrlərdə isə bu şəhərin əsasının Qarabağ xanı Pənahəli xan tərəfindən qoyulduğu mötəbər faktlarla sübuta yetirir.
“Müharibə və sülh arasında Şuşa şəhərinin mədəni irsi” adlı ikinci fəsil Şuşa şəhərinin mədəniyyətinə dair mövzuları əhatə edən bir neçə yarımfəsildən ibarətdir. Müəllif Şuşa şəhərinin zəngin mədəni irsi və görkəmli şəxsiyyətləri haqqında məlumatları qeyd edib. Şuşalıların yaratdığı mədəniyyətin nəinki Azərbaycan xalqının, həmçinin İslam dünyasının mədəni irsi baxımından unikal bir nümunə olduğu vurğulanıb. Bu hissədə müəllif Şuşa şəhərində inşa edilmiş maddi-mədəni abidələr, məscid, kilsə və ziyarətgahlar, karvansara və bazarlar, saraylar, muzey və kitabxanalar barədə, onların özünəməxsus memarlıq üslubu və tarixi əhəmiyyəti haqqında ətraflı məlumatlar verib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
Azərbaycan kulinariya sahəsində ciddi turistik potensiala malikdir
Xəbər verdiyimiz kimi, Milli Kulinariya Konqresində Dövlət Turizm Agentliyinin sədri Fuad Nağıyev ölkəmizdə kulinariya sahəsində strategiya sənədinin hazırlandığını qeyd edərək demişdi: "Məqsədimiz turizm istiqamətli qastronomik məhsulların hazırlanması və təbliğatının aparılmasıdır. Azərbaycan “Qastronomiya ölkəsi” kimi tanınması üçün böyük potensiala malikdir”
Fuad Nağıyevin sitatını tamamlayaq: “Təbiətimiz zəngindir. Həmçinin əlverişli iqlim şəraiti və məhsuldar torpaqlarımız təbii məhsulların həm çeşidinə, həm dadına öz təsirini göstərir. Qastronomiya turizminin inkişafı yalnız milli mətbəximizi deyil, həmçinin zəngin maddi-mədəni irsimizi, tarixi ənənələrimizi, mədəniyyətimizi də dünyaya tanıtmağa kömək edir.
Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyində olan Milli Kulinariya Mərkəzi tərəfindən bu günədək milli mətbəx nümunələrimizin tədqiqi, qorunması və tanıdılması üçün müəyyən vacib işlər görülüb. Mərkəzin əsas məqsədləri ilkin olaraq kulinariya sahəsində təhsili inkişaf etdirmək, gəncləri cəlb etməklə onların bu sahədə fəaliyyətini stimullaşdırmaq, bununla belə zəngin ənənələrimizi dünyaya çatdırmaq üçün təbliğat işini artırmaq, milli mətbəx irsini tədqiqi işini və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığı genişləndirməkdir”.
Bu sözlər də Fuad müəllimə aiddir:
“Ümumiyyətlə, kulinariya sahəsi bütün dünyada turistlərin diqqətini çəkir. Azərbaycan bu sahədə ciddi turistik potensiala malikdir. Bu, eyni zamanda, milli mədəniyyətimizi, tariximizi təmsil etmək və tanıtmaq deməkdir".
Əlavə olaraq xatırladaq ki, bu ilin may ayında Heydər Əliyev Fondu və Dövlət Turizm Agentliyinin təşkilatçılığı ilə Şuşada Birinci Beynəlxalq Kulinariya Festivalı keçirilib. Festivalda dünyanın 11 ölkəsindən, Azərbaycanın 14 bölgəsindən olan kulinariya nümunələri nümayiş etdirilib. Qastronomiya turizmi həm regional turizm, həm də aqro və eko turizm növləri ilə ahəngdar olaraq inkişaf edir. Bu baxımdan Dövlət Turizm Agentliyinin dəstək verdiyi layihələrdən biri “Azərbaycanda Böyük Qafqaz Dağları Ərazisində İcma Əsaslı Dəyər Zəncirinin Genişləndirilməsi” - “Slow Food” layihəsini qeyd etmək olar.
Layihə pilot olaraq 5 rayonu - Şamaxı, İsmayıllı, Qəbələ, Şəki və Qaxı əhatə edib. Gələcəkdə digər turizm dəhlizləri üzrə də bu növ marşrutların yaradılması planlaşdırıla bilər. Regionların unudulmuş, qədim yeməklərini üzə çıxartmaq, biomüxtəlifliyini qorumaq və yerli qastronomiyanın tanınmasına nail olmaq baxımından bu kimi layihələr önəm kəsb edir. Həmçinin qastronomiya turizmi ölkəmiz üçün çox vacib iki sahəni - turizm və kənd təsərrüfatını birləşdirdiyi üçün regionlarda kiçik sahibkarlığın və ailə biznesinin dəstəklənməsinə, nəticə etibarilə yerli əhalinin gəlirlərinin artması və rifah halının yüksəlməsinə də töhfə verə bilər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
Azərbaycanda qızıl istehsalı azalıb
Bilmirik, bunun qızıl kolkeksiyası yığan zənginlərimizə dəxli olacaqmı. Amma ölkədə qızıl istehsalı azalır.
On bir ayda mədənçıxarma sənayesində istehsal olunmuş əsas məhsul növlərindən sayılan qiymətli metal filizlərinin 3001,5 kiloqramı qızılın payına düşüb.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən bu göstərici keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 195,4 kiloqram az olub.
Bu il dekabrın 1-nə olan vəziyyətə əsasən, 432,7 kiloqram hazır qızıl ehtiyatı var.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
Yeni nəsr müsabiqəsinə start verilir
Dastanoğlu Fondunun dəstəyi ilə Yusif Səmədoğlu adına "İlin ən yaxşı nəsr əsəri" müsabiqəsinə start verilib. Sonda ilin ən yaxşı nasiri adı və pul mükafatı qazanmaq şansı var. 1-ci yerin mükafatı 3000 manatdır.
Materialların elektron versiyasını bu ünvana göndərmək lazımdır: Bu email ünvanı spambotlardan qorunur. Onu görmək üçün JavaScripti qoşmaq lazımdır.
"Əlyazma və ya kitab varianrtını isə aşağıdakı ünvana göndərilməlidir:
Bakı, Xaqani 53, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi, Əsəd Cahangir, əlaqə telefonu 051 307 83 99
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
Ramiz Qusarçaylının doğma kənd məktəbində görüşü olub
Doğulub boya-başa çatdığı doğma Çartəpə kənd tam opta məktəbində ustad şair Ramiz Qusarçaylının görüşü olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, görüşdə məktəbin müəllim və şagird kollektivi ilə yanaşı kəndin unudulmaz və qəhrəman şəhidləri,- birinci Qarabağ müharibəsində şəhid olmuş Maisin qardaşı və ikinci Qarabağ müharibəsində şəhid olmuş Ürfanın atası Çingiz Məmmədov, zabit Altay Məmmədovun və əsgər Ehtiram İsmayılovun yaxınları, qazi Turan Quliyev, müharibə iştirakçısı Rəvan Baxışov da iştirak ediblər.
Görüşü giriş sözü ilə məktəbin direktoru Bəhruz Bəybalayev açıq elan edib.
Dövlət himni oxunub, uca şəhidlərimizin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.
Məktəbin müəllim və şagirdlərinin ifasında şairin şeirləri səslənib, onun “Vətən" poemasının və digər əsərlərinin yaranma tarixi, yaradıcılıq planları barədə suallar cavablandırılıb. Şair “Azərbaycan bayrağı" və digər şeirlərindən nümunələr oxuyub.
Doğma məktəbinə və şagirdlərə şair kitablarından da hədiyyə edib.
Sonda direktor Bəhruz Bəybalayev tərəfindən Ramiz Qusarçaylı məktəbin "Fəxri fərman"ı ilə təltif olunub.
Xəbərə əlavə olaraq şairin doğma kəndinə həsr etdiyi şeiri təqdim edirik.
Çartəpə kəndi
Nə çardı, nə çahar,
Car sədasıdı,
Qədimdən qədimdi Çartəpə kəndi.
Dağların qoynunda gül adasıdı
Gül-gül salamlayır hər təpə kəndi.
“Qızıl qaya”sı var,
“Dərin dərə”si,
Coşur Qusarçayın bəndi, bərəsi,
Aylı axşamları ruh mənzərəsi
Möcüzə məskəni,
sirr təpə kəndi.
Çox düşüb tufana, selə təpədə,
Sərib sinəsini yelə təpədə,
Döyüşüb Şuşada, Lələtəpədə
Ərən təpə kəndi,
ər təpə kəndi.
Nurundan göy gülüb,
yer qitələnib,
Tanrının əliylə xəritələnib,
Övliya-övliya əhatələnib
Ocaq təpə kəndi,
Pir təpə kəndi.
Nə çardı, nə çahar,
Car sədasıdı,
Haraydı, nərədi Çartəpə kəndi.
Dağların qoynunda gül adasıdı
Gül-gül salamlayır hər təpə kəndi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
Başqa bir vətən axtarıram ölmək üçün - Güneyli şair Səid Muğanlının şeirləri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağla bu dəfə sizi Güneydən gələn səslər rubrikasında Səid Muğanlının şeirləri ilə tanış edəcək.
Səid Muğanlı 1974-cü ildə Muğan bölgəsinin Üngüt mahalında anadan olmuşdur. İlk təhsilatını orda başa çatdırmış, daha sonra Qum və Tehran şəhərlərində islami biliklər oxumuşdur. 1999-cu ilin əvəllərindən başlayaraq Yaşmaq Ədəbi Yayınevini yola salmışdır və Yaşmaq nəşriyyatında 400 ünvana yaxın Azərbaycan türkcəsində (quzey, güney, Türkiyə) kitab nəşr edibdir. Səid Muğanlı "Qucağın əmniyyət, gözün terrorist" və “Sənsiz yalqız qalıb Təbriz” adlı şeirlər kitabının müəllifidir.
O, 2014-cü ildə AYB tərəfindən Səməd Behrəngi ədəbi mükafatına layiq görülmüşdür.
1.
QUCAĞIN ƏMNİYYƏT, GÖZÜN TERRORİST
Gözlərin, gözlərin, ala gözlərin...
Gözlərin Alagöz mahnı
Gözlərin ölüm ensiklopediyasıdır
Və qadınlığın
Tarixin ikinci yarısı...
Üşüyürəm
Məni bağrına bas
Lənət olsun o mavi gözlərinə
Sən ölümlə yaşamın
Dönüş nöqtəsisən!
Qucağın əmniyyətdir
Gözlərin terrorist!
2.
Şairin işi sevməkdir,
Sevgi gündəki işimdir.
Sevmək ən gözəl şeydir,
Sevirəm, bu mənim peşəmdir.
Şairin bir işi sevməkdir
Bir işi yalan söyləmək.
Bir işi aşiq olmaq
Bir işi tərifləmək.
- Buyur gözlərində can verim qadası
- Buyur ucaman tanrının qız qonşusu!
Şairin bir işi sevməkdir
Biri yalan söyləmək!
Şairin işi sevməkdir,
Bir işi yalan söyləmək.
Bu günlər işsizəm
Sevmirəm səni!
3.
SEVİRƏM SƏNİ MÜFRƏDİ-MÜƏNNƏSİ-QAYİB
...Və bir də ki,
Mənə bağışla bu eşqin kasıblığını!
Və qes əla haza...
Eşq ucuzlamış üstü örtülü qaysarada
Ağızlara daranmış alfabet analar
Sevgi aclığı etmiş İsanın anası Məryəm
Musanın öküzü mələmiş yaşıl muğan qəzetində
Xəlic şıxları bahalatdı nefti sevgi qarşısında
Və bir şair sevgi almağa pulu çatmadı
Və birdə ki, mənə bağışla bu kasıblığı
Və qes əla haza...
Suyum süzülə-süzülə netdə satıram şeirlərimi
Bazar ağzında yeralma çörək...
Daha satılmır kitablarımız,
Əlfaaaaaaaaaaaaaaatihə
Can üstədir bu şeir...
Əlmərhumol-məğfurol-şair Köpəyoğlu
Borc ödəmir şeir kitabçaları
Son şamı da habelə!
Dar ağaclarını da!..
Bağışla mənə
Bağışla mənə dar ağaclarını
Bağışla mənə bu eşqin kasıblığını
Və qes əla haza...
Sənə vurulmuşam
Sənə vurulmuşam İsanın anası Məryəm-cimmm!
Dul qalacaqmı bu şeircik?
Hansı siğə lazımdı bu felin qurtarmasına?
Sevirəm səni müfrədi-müənnəsi-qayib
Qəbeltoltəz?..
Və qes əla haza...
(Kəlb astan ələhqərol-mozneb)
Və qes əla haza...
4.
İlahi, dağları heç dağ görməsin,
Qəlbi vurğun kimi, hüsnü dağlarca
Köçəri şəhərlər necə sevməsin,
Dərəni dağ kimi, dağı dağlarca?!
İlahi, çayları içməyə dodaq,
Dağları sevməyə qucaq olaydı.
Şəhərin evləri yuva həyətli,
Bu şəhər dağlara qonaq olaydı.
Deyəsən dağların gözü qanayıb,
Diskinirdi günəş, gün batan çağı.
Ay xanım gecənin gözün yalayıb,
Sevişir günəşlə savalan dağı.
Dağların qibləsi hayandır görən,
Ürəyi bu qədər çılçıraqlıdır.
Bakirə bulaqlar çimişir çılpaq,
Dağların kürəyi dağa bağlıdır.
Bu dağlar allahın söykənəcəyi,
Qayalar bir aşıq mütəkkəsidir.
Bu yallar Ələsgər Səhnəbanısı,
Bu yovşan Gülgəzin toy döngəsidir.
Ucalıb günəşlə sevişur gündüz,
Gecələr kimləri qucaqlayırlar?
Tuman-köynəyini hardan aslayır,
O xanım bulaqlar, o kişi dağlar?
Qaydına qalmışıq görəsən onun,
Hər daşın dalında biz sevişmişik.
Nə qədər allaha borcumuz qalır,
Nə qədər dağların keşiyindəyik?
Məktub da göndərib qonaq çağırır,
Yolların tozuna gözyaşı calır.
Dağların yay evi hay-həşir salır,
Dağların qış evi qonaqsız qalır.
Bəs dağın günahı nədir ki, axı?!
Dağın qatilidir dağa gələnlər.
Gün olur, min dönə od tutub yanır,
Dərədə plastik, dağda gəvənlər.
Dağlar babaların döyüş səngəri,
Dağlar anaların sancı yeridir.
Dağ qızıl maydandı, dağ kəhər yabı,
Baldırı Büs-bütün qamçı yeridir.
Caddələr dağların şalvar qayışı,
Görəsən baş alıb hayana gedir?!
Bağlayıb çiyninə qarı, yağışı,
Bir ekiz körpəli gənc ana gedir.
Hər dağın dalında Əsli yuyunur,
Hər dağın dalında Kərəm can verir.
Hər dağın dalında bir aşıq ölür,
Hər dağın dalında allah ağlayır.
5.
ANA DİLİ GÜNÜ MÜNASİBƏTİNƏ
Buranı yox
Burda yaşaya bilmədim
Başqa bir vətən axtarıram
Ölmək üçün!
Səni yaza bilmədim
Bağışla dilim
Məni bağışla
Başqa bir dil öyrənirəm
Yaza bilmək üçün!
Dağılıram bu şəhərdə
Sevirəm, sevilə bilmirəm
Xırdaca mahna gəzirəm getmək üçün!
Bağışla anam
Səni sevə bilmədim
Başqa bir qadın axtarıram sevmək üçün!..
6.
Divarlar üz-üzə gəlir bu gecə,
Divarlar söz-sözə gəlir bu gecə,
Divarlar göz-gözə gəlir bu gecə,
Bu gecə divarlar arasındayam.
Qaranlıq qəlbimi əlinə alır,
Şairlik röyamı belinə alır,
Güdükçü şerimi dilinə alır,
Bu gecə ruhumun çarasındayam.
Yalqızlıq cismimi qılınclayarkən,
Röyalar fikrimi sonuclayarkən,
Kimi danlayarkən, o suçlayarkən,
Bu gecə dünyanın harasındayam?
"Baraz"-a ürəyim darıxdı ax ey...
"Ləvayi" bu gecə oyaqdı ax ey...
"Əmani" şerimə qonaqdı ax ey...
Bu gecə şerimin yarasındayam.
Qeyd: Şeirlərin orfoqrafiyasına toxunulmamışdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
“Azərkitab” fəaliyyətini genişləndirir
Ölkənin ən stajlı kitab yayını mərkəzi - “Azərkitab” öz fəaliyyətini genişləndirməkdədir. Hazırda bir çox yazıçı və şairlər öz yeni kitablarını redaktorsuz nəşr etdirirlər. Ən yaxşı halda redaktor təsisatı formal xarakter daşıyır. Hətta redaktorla korrektora fərq belə qoyulmur.
Halbuki, bədii əsərin keyfiyyəti bilavasitə peşəkar redaktor faktorundan asılıdır. Ona görə də kitablar satılmır, oxucu qəlbinə yol tapa bilmir.
Bu problemin çözülməsi üçün ölkənin ən qocaman kitab mərkəzi - “Azərkitab” kitab təbliğatı Mərkəzi köklü tədbirlər həyata keçirir. Bunlardan biri yeni fəaliyyətə başlamış “Azərkitab” yayınları vasitəsi ilə “Renessans” layihəsinin həyata keçirilməsidir. Layihə çərçivəsində yayın evi yazarların kitablarını ən yaxşı redaktorların və korrektorların hesabına oxucuların sevimlisinə çevirməkdə iddialıdır, yüksək satış faizi təmin etməkdə də həmçinin.
Unutmayın, təkcə istedad bestseller yazmağa kifayət etmir!
“Azərkitab” kitab təbliğatı mərkəzinin “Azərkitab” yayınları, “Renessans” qrupu Bakı, Atatürk prospekti, Kral Hüseyn küçəsi, 64 A/1. (“Zivella” mebel evinin arxası) ünvanında fəaliyyət göstərir. Əlaqə nömrəsi: +994 51 3047525.
Peşəkar kitabçılar yazarları əçəkdaşlığa dəvət edirlər.
Hazırda “Azərkitab” yayınlarında yazıçı Varisin yeni “Qızıl cib saatı” romanı çapa hazırlanır. Eyni zamanda yazıçının ölkədə ən çox satılan “Sonuncu ölən ümidlərdir” romanı da yeni redaktədə çapa hazırlanır.
Yayın evi oxuculara digər xoş sürprizlər də hazırlayır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (15.12.2022)
İnsanları aqressiv edən nədir?
Hər gün yolda olarkən – avtobusda, metroda insanların aqressivləşdiyini müşahidə edirik. Münasibətlərdəki əvvəlki harmoniya itmiş kimi görünür. İnsanların sözləri sanki bir-birinin boğazından keçmir. Adi bir söz söylədikdə belə, üzlərdə nifrət hiss olunur. Bəs son vaxtlar insanlardakı bu qədər hirsin, aqressiyanın səbəbi nədir?
Psixoloq Günel Qurbanova deyir ki, insanın rahat və sağlam yaşaması üçün müəyyən şərtlər mövcuddur: “Abraham Maslounun “Ehtiyaclar piramidası” nəzəriyyəsinə baxsaq, bunların arasında birinci yerdə fizioloji tələbat durur. Hansı ki, pandemiya dövründə həm işsizlik, həm də qapanmayla əlaqədar insanlarda “qıtlıq və aclıq” psixologiyası çox aktivləşmişdi. İkinci şərt güvəndə olmaqdır. Pandemiya dövründə sağlamlığımız təhlükədə idi, hətta bir çox insan xəstəlik səbəbiylə doğmalarını itirdi. Üçüncü yerdə sevgi və aid olmaq gəlir. Pandemiya dövründə insanlar dostlarından ayrı düşdü, bəziləri sevgilisindən ayrıldı və s. Dördüncü şərt hörmət və özünü qiymətləndirmədir. Bir çox insan pandemiyada işini itirdi, biznesi bağlandı, özgüvəni zədələndi. Beşinci şərt isə yaradıcılıq, problem həll etmə bacarığı, önyarqı olmadan həqiqətləri qəbul etməkdir. Hansı ki, pandemiya dövründə insanlar çox tez-tez çarəsizliklə üzləşdi, evdən kənarda hobbiləri ilə məşğul ola bilmədilər və s. Gördüyünüz kimi, pandemiya bu piramidanın hər mərhələsini zədələyib”.
Psixoloqun fikrincə, pandemiya əksər insanların içində yatmış olan travmaları oyatdı və çoxaltdı: “İnsanların içində təşviş, itirmə, ölüm qorxusu kimi duyğular artıb. Bizdə bu dövrdə müharibə də oldu, bir çox insanlar doğmalarını itirdilər. Bunların hamısı insanın düşüncələrinə, həyata baxış tərzinə ciddi şəkildə təsir edir. İnsanlar var olan problemi qəbul edib, həyatında və özündə müəyyən şeyləri müsbətə doğru dəyişməyə çalışmalıdır. Dəyişə bilməyənlər isə mütləq psixoloji dəstək alsın”.
Sosioloq Sahib Altay isə bildirdi ki, insan və cəmiyyət sosiallığın üzərində qurulub: “Təbii ki, insanlar 1-2 il müddətinə evə qapadılanda, əmək fəaliyyətindən uzaqlaşanda, sosial, ictimai münasibətlər sərhədlənəndə aqressiya baş verməli idi. İnsan psixologiyası monotonluğa, sakitliyə ziddir. Əgər biz dörd divarın arasında eyni adamları görür, eyni həyat tərzi sürürüksə, psixologiyamız təbii ki, yerində olmur”.
S.Altayın sözlərinə görə, azərbaycanlılar karantin sözü ilə koronavirus pandemiyası dövründə tanış olub: “Avropa bundan əvvəl vəba və digər pandemiyaları görmüşdü. Biz xalq olaraq pandemiyadan əlavə müharibə ajiotajı da yaşadıq. Müharibə travması elədir ki, uzun müddət davam edir. Biz bundan sonra da xeyli müddət o travmaları, aqressiyanı, stressi cəmiyyətdə müşahidə edəcəyik”.
Sosioloq qeyd etdi ki, ölkəmizdə insanlar arasında aqressiyanın artmasının bir səbəbi də ictimai məsələlərdir: “Azərbaycanda insanların aqressivləşməsinin artmasına pandemiyadan və müharibədən sonrakı bahalaşma, gəlirlərin aşağı olması da təsir edir. 21-ci əsrin istehsal məhsulundan, son model telefonundan istifadə edirik, son model maşın sürürük, ancaq 21-ci əsrin düşüncəsinə, hüququna uyğun həyat yaşamırıq.
S.Altay dedi ki, insanların aqressivləşməsinin bir səbəbi də yeni davranışlar sisteminə keçiddir: “Yaratdığını, məna tapdığını ortadan qaldırıb yerinə yeni bir nəsnə gətirəndə, insanda təbii ki, boşluq yaranır. O boşluq da stress doğurur. İnsanların köhnə mədəniyyəti ortadan qaldırıb yerinə yenisini gətirməsi o boşluğu doldurmur. Hazırda dünyada kütləvi savadsızlıq, fəlsəfədən uzaqlaşmaq tendensiyası var. Artıq insanlar məna axtarışının deyil, bəsit yaşam tərzi sürməyin tərəfdarıdırlar. Düşünmək çətin olduğuna görə əylənmək önə keçib. Bu da zaman keçdikcə insanlarda aqressiya yaradır. Çünki məna axtarışı dövründə eqomuzu təmin etmək üçün müxtəlif nəsnələr yaratmışdıq. O nəsnələr, mədəni xüsuslar ortadan qalxdıqca, təkcə əyləncə insan ruhunu və eqosunu doydurmur. Əvvəl məna qoşunu var idisə, indi ortada böyük bir əyləncə qoşunu hökm sürür. Elm, texnologiya inkişaf edir, ancaq ümumi düşüncəyə çevrilmir”.
Sosioloq qeyd etdi ki, insan həyatının texnologiya sayəsində dəyişməsi də aqressiyaya səbəb olur: “Müxtəlif texnoloji vasitələr, maşınlar, sənaye təchizatları, insan sayının artması, yaşayış məntəqələrində olan sıxlıq, hər yerdə növbə gözləmə məcburiyyəti və s. də insanları bezdirir. Yəni müasir yaşam tərzi, inkişaf təkcə müsbət nəticə vermir. Düşüncə inkişaf etdikcə, həyat haqqında məlumatlar artdıqca, insanı xoşbəxt edən şərtlər də artır”.
Zərif Salmanlı
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.12.2022)
