Təbrizdə Azərbaycan ədəbiyyatı yaşayır, inkişafdadır, kitablar çıxır, təqdimatlar keçirilir. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağla növbəti bir tədbir barədə məlumat verir. 

Təbriz şəhərində Güneyli şair Aydın Baxışın “Səni çöldən tapmamışam” adlı şeir kitabının təqdimatı keçirilib və kitabın satışından toplanan maddi dəyər Xoy şəhərində zəlzələdən zərər görənlərə  bağışlanıb.

Təqdimatda Güneyli tanınmış şairlər çıxış edərək kitabın və Aydın Baxışın yaradıcılığı haqda danışıblar. 

Təqdimatda tanınmış şair Nadir ilahi və etimologiya alimi Həsən Umudoğlu da  iştirak ediblər. Təqdimatın aparıcısı Güneyli şair Bəxtiyar Nizami olub.

Gənc solo saz ifaçısı Əmin Cövdət ifasından öncə Türkiyə və Xoy zəlzələsində dünyasını dəyişənlərə görə bir dəqiqə ayaq üstə sükut elan edilibdir. 

Musiqi və şeir dolu bir axşamda Sevər Şəhabi, Şahin Muradi, Mərcan Mənafzadə, Nadir İlahi, Həsən Umudoğlu, Hüseyin Misri, Əli Çağla, Xosrov Sərtipi,  Rövşən İbrahımzadə, Ramin Yaşar, Sevil Qulami şeirlərini İfa ediblər.

Təqdimat Bəsarəti Musiqi akademiyasında keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2023)

Hümbət Həsənoğludan növbəti 10  aforizmi nəzərinizə çatdırırıq. 

1)Qulağını qapıya şəklədiyin kimi həyata şəkləsən, xoşbəxtliyin yaxınında olduğunu hiss edəcəksən.

2)Cəsarətli olmasan, öz sərhədlərinin hüdudlarını heç vaxt bilməyəcəksən.

3)Sənə olan münasibətin göstəricisi söz yox, əməldir.

4)Xoşbəxtlik ona vərdiş edənin deyil, onu dəyərlən­dirənin yanında qalar.

5)Xoşbəxtlik xəstəliyinə tutulasan, həkim də deyə ki, çarəsi yoxdur.

6)Yaxşılıqları da, pislikləri də keçməlisən ki, ən böyük dəyər – şəxsi təcrübə əldə edəsən.

7)İnsan çox şey bacarar, amma “əlvida” sözünü gülə­rək deyə bilməz.

8)Səadət qəlbində, fikrində, yanında eyni insanın olmasıdır.

9)Kişiyə ən böyük tərif ən pozğun qadının onu sev­məsidir.

10)Hamı ilə dil tapmağın ən yaxşı yolu susmaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2023)

Azər Əhmədov,

ABŞ-da yaşayan alim

4-cü sinifdə yaxşı bir təbiətşünaslıq müəllimimiz var idi, əməkdar müəllim Gülarə Babayeva. 5-8-ci siniflərdə bizə coĝrafiya dərsi deyirdi. Kabinetində iri xəritələr asmışdı. Bir dəfə soruşdum ki, müəllim, Cənubi Amerikanın orasıyla Afrikanın burası bir-birinə oxşayır, elə bil ki, birimişlər, qopublar, niyə belədir? 

Çox məmnun qalmışdı sualımdan. Gəlib evdə atama da dedim, atam da sevinmişdi ki, belə bir müşahidə edə bilmişəm. Sonralar oxumuşdum ki, ilk dəfə bu müşahidəni edən və Yer səthində tektonik platoların hərəkətdə olması nəzəriyyəsinin əsasını qoyan (continental drifting theory) alman alimi Alfred Wegener (1880-1930) olub, amma o dövr alimlərin çoxu Wegenerin bu nəzəriyyəsinə gülüb onu ələ salırmışlar.

Coĝrafiya dərslərimizdə həm də öyrənmişdim ki, Hindistan təxminən 200 milyon il əvvəl Avstraliyadan (Pangea qitəsindən) qopub uzun bir məsafə qət edərək gəlib Avrasiyaya birləşib, Hindistan platosu Avrasiya platosuna keçib irəlilədikcə Himalay daĝları yaranıb (50 milyon il əvvəl başlamış bu daxilolma hərəkəti hələ də davam edir, Himalay daglarnın hündürlüyü cüzi də olsa hələ də artmaqdadır!). 

Yaxud Avstraliya 30 milyon il əvvəl Antarktikadan qopub aralanıb və s..

Yerdə 7 (yaxud 8 ) əsas tektonik plato, 10-dan artıq daha kiçik platolar, bir xeyli də mikroplatolar var. Bu tektnoik platoların hərəkət səbəbləri mürəkkəbdir, zəlzələlər adətən iki (və daha artiq) platonun təmas nöqtələrində olur. Bu təmasların təbiəti də fərqli-fərqli ola bilir, bundan çox şey asılıdır. Ümumiyyətlə, Yer geoloji cəhətdən çox aktiv bir planetdir, bu aktivlik zəlzələ, vulkan və s. fəlakətlərə səbəb olsa da, bu, həm də o deməkdir ki, Yer canlı bir planetdir, Ay kimi, bəzi digər planetlər/peyklər kimi ölü deyil. Buna biz əslində sevinməlyik. İndiki güney-doĝu Türkiyədə 3 plato görüşür  (Avrasiya, Anadolu və ərəb platoları), bu ərazi seysmik olaraq hər zaman təhlükəlidir. Son 100 ildə 7.8 və daha artıq gücdə zəlzələ elə də çox olmayıb, olanların da bəziləri nisbətən ucqar yerlərdə baş verib, böyük insan tələfatına səbəb olmayıb. Yeri gəlmişkən, Rixter şkalası loqarifmik bir şkaladır, məsələn 8 və 7 balliq zəlzələlərin fərqi 8-in 7-yə nisbəti deyil, bundan xeyli (dəhşətli dərəcədə!) daha artıqdır!  Bununçün Türkiyədəki indiki zəlzələni 2000-ci ildə Bakida baş verən zəlzələ ilə müqayisə etmək doĝru olmaz.  Əlbəttə, daha keyfiyyətli binalar və s. tələfatin az olması demək olardı, amma bu barədə danışarkən 7.8 rəqəminin çox qorxunc olduĝunu yaddan çıxarmayaq gərək.  Hadisədən dərhal sonra Azərbaycandakı bəzi məsuliyyətsiz mətbuat nümayəndələrinin “tektonik silah” barədə yazdıqlarını gördüm. Əminliklə deyirəm ki, belə bir “silah” yoxdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2023)

1.

Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı Vüsal Hətəmov türk millətinin qan yaşlarına, parçalan ürəyinə şeir yazıb. 

Çarəsiz ata şəkliyəm,

dünyaya hayqıran.

Qızımın bu soyuq əli qədərdir

 dünyam.

Eşit!

Ey dünya malından doymayan!

Dünəni sevinc, 

bu günü kədərdir

 dünyam.

Partlar ürəyim, qızım darda.

Yaxınıq? Sən harda, mən harda?!

Qoysanız mən də ölüm burda,

Aramızda sipərdir dünyam.

Bəhrü dənizlər sizin olsun,

Nökər-kənizlər sizin olsun,

Qəsri-hədsizlər sizin olsun,

Bundan sonra hədərdir dünyam.

2.

Abdülkadir Özkanın (qapaq fotosunda)  “Məcik böcək”  hekayəsi bu sözlərlə bitir:

“(...) Və indi çantamı yığışdırıb gedirəm. Kim deyərdi ki, Məcik Böcək bir gün bu evdən gedəcək! Sağlıqla qalın və məni unutmayın. Diqqət edin, dəyişiklik zərərvericilərindən qaçın”.

Min təəsüflər olsun ki, gənc yazıçı, tərcüməçi, şair, Azərbaycan ədəbiyyatının yaxın dostu Abdülkadir Özkan Türkiyənin Qəhrəman Maraş şəhərində ailəsi ilə birlikdə  dağıntılar altında qalaraq  dünyasını dəyişib. 

Yazıçı Təranə Vahid yazır: “Abdülkadiri həyatda görməmişəm. Fb dostum idi, bir gün yazdı ki, hekayələrinizi göndərin, tərcümə edim. Təşəkkür etdim, yazdım ki, artıq Türkiyədə kitabımı çapa hazırlayıblar, sən hekayəni göndər mən çevirim. “Məcik böcək” ( Sehirli böcək) adlı hekayəsini dilimizə uyğunlaşdırdım. Hekayə 2020-ci ildə  “Ulduz” jurnalında çap olundu. 

Gənc yazar dostumuzun istedadı, həssas ürəyi, incə yumoru, zəhmətkeşliyi məni heyran etmişdi. Mən Abdülkadirin  ədəbiyyada yeni cığır açacağına inanırdım. 

Üç gündür dua edirik, dua edirik ki, dağıntılar altında qalan soydaşlarımız sağ qalsın, dua edirik ki, Abdülkadirə - bu işıqlı oğlana ölüm qıymasın... Nə yazıq ki qıydı. 

Heyif səndən, əziz dostumuz, qardaşımız, istedadlı balamız, səni unutmayacağıq...”

3.

Fransanın "Charlie Hebdo" nəşrinin zəlzələ ilə bağlı iyrənc karikaturasına cavab olaraq, qrafik dizayner Abrar Sabbah da bu karikaturanı (fotoda) çəkib və belə yazb: "Bu güçlü millet yeniden ayağa kalkacak!"

4.

Daha bir neçə türkiyəli məşhur zəlzələ nəticəsində zərərçəkənlərə dəstək olmaq üçün yardım kampaniyalarına qoşulublar.

Tarkan - 1 milyon lirə;

Bülent Ersoy - 1 milyon lirə;

Ebru Gündeş - 500 min lirə;

Murat Boz - 500 min lirə;

Can Yaman - 250 min lirə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2023)

“Ədəbiyyat  və incəsənət” portalı yazıçı-dramaturq Əyyub Qiyasın tanınmış teatr və kino xadimlərinin həyatlarından qələmə aldığı maraqlı anları təqdim edir. Növbəti təqdim edilən Zərnigar Ağakişiyevadır..

ZƏRNİGAR AĞAKİŞİYEVA

(1945-2018)

***

Bir dəfə çox istedadsız bir rejissor həm də aktyor olmaq fikrinə düşmüşdü. Quruluş verdiyi tamaşada özü də baş rol oynayırdı. Adamı var idi deyə, hamı dözürdü. Açığı, onun tamaşasının necə olacağını təsəvvür etdiyimdən premyeraya getmədim. Tamaşadan sonra məni teatrda görüb:

– Gördünüz də mənim tamaşamı, Zərnigar xanım, bomba partlatdım.

– Baş rolda kim oynayırdı? – xəbər aldım.

– Kim olacaq, özüm, – şəstlə cavab verdi.

Gülümsəyərək:

– Bəs onda, quruluşçu rejissor rolunu kim oyanyıb görəsən? – soruşdum.

Adam tərs-tərs üzümə baxıb, uzaqlaşdı.

(13.02.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə “Biri ikisində” layihəsində bu gün sizlərə İlham Əzizin özü ilə söhbətini və “Priçuda” adlı hekayəsini təqdim edirik.

özüylə söhbəti...

Ədəbiyyat məğlub olmaqdır. Məğlubun hissləridir. O, bərbəzəkli binanın gün düşməyən, mamır bağlayan tərəfidir.

Mən yazdıqlarımı görürəm. Bir cümlə belə ab-havamdan kənar yazsam, mətnin içində yamağa dönüb məni girinc edər.

Bəs necə oldu yazmağa başladım?

O gün ki həyatın, faniliyin məğlubluğunu canımda duydum, həmin gündən yazmağa başladım. Bəzən xəstələnəndə yeganə dərd elədiyim nəsnə yarımçıq yazılarımdır. Onların taleyi məni ölməyə qoymur.

Həyat mənə görə, bizdən asılı olmayan, sürprizlərlə dolu hekayədi. Kiminə qısa danışırlar, kiminə uzun. Janrları da fərqlidi. Hamımız bu hekayənin baş qəhrəmanıyıq.

Yazanda özümü unuduram. Hər hekayəni bitirəndən sonra da elə bilirəm, bitdi, bir də yaza bilməyəcəm. Amma birdən nəsə baş verir, içim qarışır, narahatlıq başlayır. Proses xaotikdir, heç bir düsturu yoxdur. Hamımızın özüylə, içiylə danışmağa ehtiyacı var. Mənim mətnlərim özümə danışdıqlarımdır. Mənə özümlə danışmağı ustadlarımızın əsərləri öyrədib.

Uşaq vaxtlarımda harda su görürdüm, pallı-paltarlı atılırdım. Az qala yekə kişi olanacan bu davam edib. Cəmiyyətdən utanıb suya atıla bilmədiyim gündən yazmaq istədim. Mənimçün ədəbiyyat sevdadır. O, mənim sevgilimdir. Razılığın alıb ilk məktubumu yazmışam. Sirri də məndə qalsın.

Mən ustadların unutduqlarını yazıram.

...və hekayəsi

PRİÇUDA

Yay uzunu – gecə gündüz demədən, bir qarın ac, bir qarın tox, 25 kilometrlik məsafəni gah maşınla, gah piyada gedə-gələ soğan becərmişdik. Bir səhər ləklərə yaxınlaşanda yerin bağrında közərən soğanlar məni valeh elədi. Çəkdiyimiz əziyyətin bəhrəsini torpaq yumru-yumru qaytarırdı. Bu acı soğanlar bizim ailənin şirin xəyallarıydı, bu soğanların hərəsi mənimçün  bir xatirəydi. Bu ləklərin qırağında bildiyim bütün mahnıları oxumuşdum.

Axşam düşənə qədər soğanları çıxarıb kəndə, həyətimizə gətirdik. Gecənin qaranlığında, yaşıl şelin səmasında lampalar ulduz kimi yanır, həyətə sərilmiş soğanlar bu yaşıl səma altında qızılı səhraya dönürdü.

Atam, anam soğanlara dolanışıq gözüylə, qardaşlarım limonad, saqqız dadıyla, mən də təzə dama-dama kostyum həvəsilə baxırdım. Böyümüşdüm, beşinci sinfə gedəcəkdim, saçlarımı tamam başqa cür darayırdım. Bir qalmışdı dama-dama kostyum, o da indi həyətə sərilib, rəsə bağlayıb satdıqmı, geyəcəm kostyumu.

Səhərin obaşdanından qonşu arvadlarla anam soğanları seçib-seçmələyib, saplağı uzunlardan rəsə bağlayır, arağaş qızın saçları tək saplaqlarını hörürdülər. Bu uzunsaç soğanlar başqalarından baha gedəcəkdi. Həyəti məhsulun bərəkəti, bizi də fərəh bürümüşdü. Qonşu arvadların rəsə hörəndə etdiyi zümzümələr də bir başqa aləm...

Dayım Bakıda yaşayırdı, alim adamdı. Boyunun balacalığına baxma, anam onu dünyanın ən böyük adamı sayırdı, ondan danışanda dili ağzına sığmırdı. Dayımın canına and içdimi, bitdi, olacaqdı o iş. Mənə də and içmişdi, demişdi, dayının əziz canına and olsun, sataq soğanları, səni göndərəcəm onun yanına, dama-dama kostyum da alarsan, hələ başqa şeylər də... Ancaq bir az dözməli idim...

Həmin gecə isə səhərə kimi yerimdə vurnuxdum, gözümə yuxu getmədi. Səhər olan-olmazdan yeyib, hər həftə kənddən Bakıya gedən Ramiz kişinin yaşıl "Jiquli"sində, yol qırağındakı işıq dirəklərini saya-saya yola düzəldik. Mənə elə gəlirdi ki, naqillərin ucunda sehrli bir dünya var, çatdımmı sonuna, açılacaqdı dünyanın sirri.

Maşında məni mürgü aparır, gözümü yummağımla şipşirin yuxuya gedir, yay boyu soğan ləklərində çəkdiyim əziyyət, yorğunluq canımdan misqal-misqal çıxırdı. Bir yandan da acırdım. Böyüklərdən yoldakı söyüdlü kafelərdə verilən pitilərin,  pürrəngi çayların dadı  haqda çox eşitmişdim. Amma saxlamadı Ramiz kişi, saxlamadı, elə birbaşa şəhərə sürdü. Ya yol həmin yol deyildi, ya da biz başqa şəhərə gedirdik. Böyüklərin anlatdığı şeylər olmurdu.

Sonralar adını öyrəndiyim Şıxovun üstündəki boz dağı burulan kimi qarşımda heç vaxt görmədiyim bir mənzərə açıldı. Binalar quş misalı böyük mavi gölə su içməyə axışırdılar.

Yaxınlaşdıqca bu böyük şəhərin asta-asta alıb-verdiyi nəfəsi üzümdə yeni doğulan körpə ana hənirtisini duyduğu kimi hiss edirdim.

Bakıya ilk dəfə gələn adamdan soruşsaz, sizə deyər, Bakı havasının dadı var, ətri var. Bu dad, bu ətir sonralar adiləşir, amma zaman-zaman yaddaşının altından boy verib səni xoşbəxt edir.

Bura talelərin meteor kimi yağıb çilikləndiyi yerdi.

Ramiz kişi bizi heykəllə üzbəüz, dayımgilin qapısında düşürdü. Dayım bizi qarşılayıb balaca həyətə, kirayə qaldıqları evə apardı. Bu sınıq-salxaq ev Bakıya heç yaraşmırdı, axtarsan, kənddə də belə nimdaş ev tapmazsan. Ətrafda böyük, hündür mərtəbəli evlər çox idi. Bura sanki şəhər içində kənd adasıydı. O vaxt elə bildim ki, kənddən gələnləri, yaşamaq çətin olmasın, öyrəşsinlər deyə, bura yerləşdiriblər. Dayımdan heykəli soruşdum, Müşfiqindi dedi, 37-də güllələyiblər. Dedim, bəs güllələyiblərsə, heykəlini niyə qoyublar? Dinmədi. Yolu keçib həyətə girdik. Dönüb baxdım, Müşfiq bu sınıq-salxaq kirayə evlərə baxırdı.

Kirayə evlərin qoxusu başqa olur. Həyətə girən kimi hiss olunur bu evdə yaşayanlar bu evin adamları deyil. Adamlar bu evə, bu həyətə, həyət-bacadakı diləklərə yaddır. Yayı da soyuq olan evə qalxıb, rahatlandıq.

Sonra gəlinbacım mənə kənddəki ot basmış arxlar kimi yaşıl naxışlı kasada yemək çəkdi. O arxların üstündə mal otaranda elə bilirdim, bu arxların içinə düşüb sona qədər getsəm, Bakıya çataram. İndi kasanın üstündəki naxışlara baxa-baxa düşünürəm ki, bu naxış yollara düşüb getsəm, kəndimizə, həmin arxlara, evimizə çıxaram, divarımızdakı qab-qacaq rəflərimizə boylana bilərəm.

Bakıda hava yaxşı idi...

Gecələr payızın hənirtisi hiss olunurdu.

Bizim kənd evləri göbələk idi, bu evlər qutu. Bizim evlər yerdən çıxmışdı, bu evlər göydən düşmüşdü, kənd adamlarının ruziləri yerin altından çıxır, şəhərlilərinki göyün altından.

O gün Bakını görəndə içimdə ümid yetişdi, soğanlarımız kimi yupyumru, sapsarı işıqlı ümid:

"Mən də bu şəhərdə oxuyacam, mən də bu şəhərdə yaşayacam".

Dayıma qoşulub on altı mərtəbəli binanın altında yerləşən böyük bir mağazaya girdik. İkinci cərgəyə keçəndə gözüm dama-dama kostyuma sataşdı, elə mən istəyəndi, elə bil mənimkidi, uzaqdan çağırır.

Dayım ölçülərə, bir də diqqətlə qiymətinə baxdı. Öz-özünə qiyməti bərkdən təkrarlayırdı ki, görsün məndə o qədər pul varmı?

İndi anlayıram ki, kasıb adam imiş, pulumun miqdarını soruşmağa utanıb. Dayıdı, bacoğlu da kənddən gəlib, gərək boş qayıtmaya. Mənsə “dayı, alaq, pulum var, atam verib” – dedim. Dayımın birdən rəngi açıldı. Kostyumu geyib, yoxlayıb, pulun verib sevinə-sevinə evə qayıtdıq.

Yol üstü dayım şirniyyat dükanından bir qutu aldı, üstünə rusca “Priçuda” yazılmışdı. Onu paltarımın yanına qoyub “bu da məndən” dedi, şokaladlı vaflidi, oralarda olmur, apararsan evə, qardaşlarına da verərsən.

Sevinirdim. İlk dəfə evimizə əlimdə sovqatla gedəcəkdim. Bu, adamböyüdən hissdi. “Priçuda” mənim pay nübarım idi. Kostyumum yadımdan çıxmışdı, yol boyu gözüm “Priçuda”da qalmışdı.

Həyətə çatanda qapının ağzında əmimi gördüm, kənd uşaqlarıyla gəlmişdi. Hamısı tələbə idi. Əl qolla danışırdılar, deyib-gülürdülər.

Əlimizdəkiləri evə qoyub əmimgilə qoşulub gəzməyə getdim. Küçədə otlağa çatmış ala buzov kimi  atılıb-düşürdüm. Gah dalda qalırdım, gah qabaqda qaçırdım. Yolda unadım ki, futbola baxmağa gedirik, özü də stadionda. Birdən uşaqlar qışqırdı, tramvay gəlir...

Mindiyimiz  əli-ayağı qandallı 6 nömrəli tramvayın içi dünya boyda genişdi. Oturan da vardı, tramvayın özü kimi dəmirdən sallanan da.

Dəli vardı içində, hamıya gülürdü, heç kim fikir vermir, verən də mısmırığın sallayıb deyinirdi, bircə məni gülmək tuturdu, bircə mən sevinirdim. Tramvayın pəncərəsindən küçədə, piştaxtaların üstündə soğanları görüb tanıdım. Bizim soğanlardı, mənə gülümsünürdülər, mən də gizlincə göz vurdum onlara.

İnsanın taleyində elə hadisələr var, o hadisələr sənin ömrünün axarını bəlirləyər. Əminəm ki, biz o soğanları becərib satmasaydıq, mənim taleyim başqa olardı. O soğanlar mənim taleyim oldu, üstü qızılı, sarı, yupyumru, içi göz yaşı dolu zəhər acısı. Həyətimizdə soğan arıtlayan arvadların kədərli zümzümələri ömrümün nəğməsi oldu.

Tramvay yolu yer üzünə sərilmiş uzun dəmir ağacıydı, meyvələri hər dayanacaqda içindən tökülən adamlar.

Bu qədər insanı bir yerdə ilk dəfə görürdüm, bir də yamyaşıl çəmən, üstündə ora-bura qaçan ala-bəzək adamlar. Futboldan şad-xürrəm çıxdıq.

Axşam “Drujba” kinoteatrında filmə baxmağa getdik. Biletləri göstərib içəri keçəndən sonra tullamaq istədim, uşaqlardan biri qoymadı, saxla, “alibi”di, dedi. O vaxt anlamamışdım “alibi” sözünü. Özü başa saldı ki, bir hadisə olsa, deyərsən ki, mən filmə baxırdım, bu da biletim.

Filmdə uşaqlar gənc qızlara astadan söz atırdılar, mən utandığımdan qıpqırmızı olurdum. Dava düşəcəyindən qorxurdum, kənddə olsa, haray-qışqırıq olardı, amma gördüm qızlar da gülümsünür, içlərində tanış olanı da oldu. İlahi, bunlar nə gözəl xatirələrdi. Bu xatirələr bizi saf saxlayır, çürüməyə qoymur.

Səhəri gün Bakıdan qayıdanda böyümüşdüm.

Çiyin-çiyinə duran binalar məndən uzaqlaşırdı, mənə əl edirdilər. Mənsə  bir onlara, bir də zənbilimdən mənə qımışan “Priçuda”ya baxıb, vaflilərin qumlu şirinliyini damağımda hiss edirdim.

Taksidən düşüb kəndə gedən manatlıq nimdaş "Moskviç"ə yaxınlaşdım, "Priçuda" olan zənbilimi arxasına qoyub söhbətə başlamışdım ki, sürücü öndəki maşına minməyimi istədi. Tələsik öndəki maşına minib kəndə yola düşdüm.

Hər şey mənə təzə qiyafədə, ayrı biçimdə görünürdü, köksüm sevinclə dolurdu. Evdə illərin ayrısı kimi qarşılandım, anam üz-gözümdən, başımdan öpdü. Birdən əlimi atıb "Priçuda"nı anama vermək istədim. Evə gətirdiyim ilk hədiyyəm idi. Ora-bura boylandım, "Priçuda" iynə olub göyə çəkilmişdi. Heç bilmədim neyləyəm. Anam təsəlli versə də, bu mənim həyatımın birinci uğursuzluğu idi, heç cür barışa bilmirdim.

Gözüm illərlə o "Priçuda"nı axtardı, tapmadı, elə bilirdim, hardasa rastlaşacam, kimsə qaytaracaq. Bir də mənə elə gəlirdi, o "Priçuda"nı tapsam, heç vaxt uduzmayacam.

Tapmadım, heç kim də qaytarmadı. Və onda bildim ki, bir daha o dadı duymayacam. Həyatımın ən şirin dadını itirmişdim.

Sonralar dayım Əhmədliyə köçdü. Təzə ev Bakı adlı ümmanda  kəndin adasına çevrilmişdi. Bakıya gələn birtəhər özünü ora çatdırıb rahatlaşırdı. Bizim də ayağımız ora açılmışdı.

İnstitut imtahanlarına az qalmış, yayın payıza  könül verdiyi günlərdə məni gətirib dayımgilə qoydular. Həm hazırlaşım, həm də şəhəri az-çox tanıyım deyə. Bir-iki gün hazırlaşandan sonra dayım dedi, dincəl, imtahana az qalıb, riyaziyyata mən kəfiləm (arxayınam),  beş alacaqsan. Bu sözləri elə əminliklə dedi ki, məni yuxu tutdu, 10 il dərs yorğunluğunu indi anladım.

Axşam çağları binadan metroya tərəf gəlib yuxarıdan şəhərə baxırdım. İlahi, nə qədər işıq var, bina var. Axşamlar ordan şəhərə baxanda elə bilirdim, yer göylə yerini dəyişib, ulduzlar yerə səpilib. Baxa-baxa xəyal qururdum, görən, o işıqlardan biri haçansa mənim ola bilərdimi? Ulduz qədər uzaq xəyal...

Atamla tezdən imtahan verməyə gedəndə hiss etdim ki, nəsə çatışmır, nəsə yoxdu. Quşlar yox idi, onların səsi yox idi, bir də bizi göyə bağlayan, yeri göylə birləşdirən ilmə uçuşları...

Quşları düşündükcə tutduğum balıqları xatırladım. Balıqlar səssizdi, balıqlar qışdı, quşlar bahar...

Hər yay dayım kəndə gəlib məni özü ilə balığa aparardı. Səhər şehli-şehli həyəti qazıb soxulcan yığar, yığdıqca soxulcanın torpaqdakı yollarına baxar, heyrət edərdim. Həmin xəyalları da o an çəkib Bakıya gətirdim, metroya düşüb qatarların yollarına baxdıqca, düşündüm ki, bu yollar da hansısa böyük varlıq üçün soxulcan yollarıdı.

Yerin altında özümü şəhərin qarnında hiss edirdim , bir azdan doğacaqdı, atacaqdı rəhmindən.

İmtahandan çıxanda dayım əlində diplomat atamla birgə ağacın altında dayanmışdı, məni gözləyirdilər. Atam elədiyim məsələləri yoxlayanda təntidiyindən özü səhv etdi. Düz eləmişdim, beş aldım, dayım kəfil idi (əmin), başqa cür ola bilməzdi. Bütün imtahanlarda dayım atamın yanında məni gözlədi, məni çox istəyirdi, ona oxşayırdım.

Qəbul olunduğumu biləndə tramvaydakı dəlinin sevinci qondu içimə, hamı kimi yox, dəli kimi sevinirdim.

Elə sonralar qardaşlarım da bir-bir oxumağa gələndə hər yerdə, hər işdə dayım dadımıza çatırdı. Dayım bizə hayan idi, amma dayımın hayanı yoxdu. Tək canına, balaca boyu ilə tutunmağa çalışırdı, arzuları da balaca idi. Balaca arzularına da çatmadı dayım.

Dayım bu illər ərzində bəzi şeyləri öyrəndi, bəzilərini öyrənə bilmədi,  oxudu, işlədi, çox pul qazana bilmədi, içki içməyi öyrənə bilmədi, sərt ola bilmədi, bir də boyu uzanmadı, boyu qısa qaldı.

Əlimiz işə-gücə çatandan sonra da bir işinə yarımadıq. Balaca boyuna baxma, qürurlu idi dayım. Qıymazdı ona nəsə köməklik edək. Bir hadisə olan kimi axtarardı bizi, fikri-zikri bizdə idi. Elə birinci dəfə infarkt vuranda da qoymadı sanballı həkim çağıraq, başqa xəstəxanaya aparaq. Nəfsinin düşməniydi.

Həmin ərəfələrdə kənddə babamı gördüm, qocalmışdı, gözləri görmürdü, gəlib-gedəndən dayımı soruşurdu. Hamıya deyirdi, mənə də dedi, gördün dayını? Kor adamın ən böyük xəyalı görmək olduğu üçün o da oğlunu görməyi müqəddəs iş bilirdi.

Sonra yavaş-yavaş hər şey bu şəhərdən yoxa çıxmağa başladı, köhnə mehmanxanalar, zavodlar, fabriklər, küçədə köhnə reklam şitləri, onlara yapışdırılan gündəlik qəzetlər, su aparatları, hətta əlləri-ayaqları qandallı tramvaylar da yoxa çıxdı, onları harasa sürgün etdilər...

Bakının istisi qızdırmalı adamın istisidi, hava özü tərləyir, tərini hamının üst-başına silir, bəlkə də, ondandı ki, hamıdan eyni qoxu gəlir, hamı eyni cür xəstələnir, eyni cür ölür bu şəhərdə...

Bir axşamçağı gələn zəng qum saatı kimi hər şeyi alt-üst etdi.  Dayıoğlum telefonda hıçqırırdı:

– Özünü çatdır!

Necə getdiyim yadımda deyil. Dayımı görəndə üzünə qonan doludan sonrakı dəniz bozluğu məni çaşdırdı, onu belə görməmişdim, sanki yaşadıqlarına nəzər salır, hesab-kitab edir, bu haqq-hesabda uduzur, bozardıqca bozarırdı. Bilmədim nə edim, qeyri-ixtiyari qışqırdım: Su!

Mətbəx şkafının yuxarı gözünü açıb stəkan götürmək istəyəndə 40 il bundan qabaq necə qımışırdısa, eyni cür qımışan “Priçuda” nın boylandığını gördüm.

Hər şeyi təzədən başlamaq, bu həyatı təzədən yaşamaq lazım gələcəkdi. Amma arxamda da bir əfsanə sona çatırdı, həyata əl edirdi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02. 2023)