NUR İÇİNDƏ YATMIŞ  ŞAİR ASLAN KƏMƏRLİNİN “YOLUMU GÖZLƏYƏN VAR" KİTABI HAQQINDA QEYDLƏR

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Fəridə Ləmanın mərhum şair Aslan Kəmərliyə həsr etdiyi “Gerçəklik qapıları” yazısını təqdim edir. 

 

Fərdi həqiqətlərin, ictimai duyğuların poetik zaman üzərində köklənməsi, lirik düşüncənin gerçəklik qapılarına apardığı yol, uğurlu yol müasir şeirimiz üçün xarakterikdir. Qanunauyğun hal kimi poetik məqamlarda hər kəsin özünəməxsus obrazlı deyim tərzi, axtarıcı imkanları, dünənə, bu günə və gələcəyə ənənəvi və fərdi münasibəti, spesifik mülahizələri üzə çıxır. Düşüncə yeniliyi, qavrayış təzəliyi həm poeziyanın, həm də nəsrin orijinallıq köklə-

ridir. Bu köklərdən göyərən pöhrələr həmişə üzü Günəşə boy atırlar. Belə ədəbi nəslin yaradıcılarından biri də Aslan Kəmərlidir. Aslan kəndli oğludur. Qocalar demişkən bin-bərəkət də elə kənddədir. İşığımız, istismiz də elə o müqəddəslikdən süzülüb gəlir. Tor pağın sinəsindən şırımlar açan xışın nəğmələri də, bu nəğmələrin zümzümə-

sində bəslənən holovarlar da sinəsi eşilib tökülən torpağın sirli gülüşləri də, alın təri ilə suvarılan bərəkətli zəmilərin laylası da, yalın ayaqların qanı çilənən kövşən çöplərinin

nağılı da şairə yaxşı tanışdı. Məhz elə buna görədir ki, kitabı açan kimi biçənəklərdə gen-bol düzlərin qolu üstə sərilən ot lehrələrinin ruhoxşayan ətri, torpaq ətri, doğmalıq ətri oxucunu sehirləyir. Hardasa səndən çox-çox uzaqlarda, dünyanın bir küncünə çəkilmiş yurdun ab-havası,

gün-güzəranı ilə şair qələmini səmimiliyində tanış olursan.

Səni mənəvi qoynuna səsləyən, hənirləndirən bu yurd da Vətən torpağının bir parçasıdır. Şeirlərdəki yüksək mənada səmimilik, poetik həssaslıq, duyğuların incəliyi, vətəndaşlıq ilhamı ilə yazıb yaradan zəhmətkeş bir qəlbin döyüntüləridir. Bu döyüntülər Vətənin nəbzi ilə birgə vurur. Kitab «vətən» şeiri ilə açılır. Elə həmin anda da şairin Vətən süfrəsinə minnətdarlığı, onu ərsəyə yetirən, boya, başa çatdıran bu əvəzsiz ananın mənəvi borcunu qaytarmağa çalışan narahat bir qəlbin çırpıntıları ilə tanış oluruq. Şairin məqsədi, məramı da, sevinci, kədəri də buradan aydın duyulur. Bu mənəvi ağrı bütün yaradıcılıq boyu şairin ən mühüm qayğılarına çevrilir, «yol gözləyəninin» vüsalına tələsir. Amma, bu yolda «ağ qoç»lar, qara qoç»lar, ayağı kəndirdən asılan igidlərin naməlum taleyi boylanır. Bu günü üçün Vətənə borcu olan, odunda, ocağında qızınan, baharında, qışında yaşayan şairin əlçatmaz bir istəyi var. Vətəni Vətən tək qoruya bilməməsi,

evi, odu bir; taleyi, bəxti, taxtı ikili Vətənin qarşısında qara daş «gərəksizliyi» şairi çılğınlaşdırır, lakin bu həsrət közdə yanır, ürəkdə alışır, əllər mütidir…

 

Dağı dağ üstünə qoymaq asandır,

Vətəni Vətən tək qorumaq çətin.

Arazın Vətəni Azərbaycandır,

Araza baş çəkib, əl vurmaq çətin.

 

«Vətən haray desə…» silsiləsindən olan «Yuxu», «İki sahil arasnıda», «Ürək ağrımasın, ürək neynəsin», «Körpü», «Külək öpər qəribləri» və s. şerlərində ümumi

dərdimizdən söhbət açılır. Ürəyi od, gözü nisgil tökən şairin yuxularında da o tayımızın mənzərəsi canlanır. Müəllif bunların şirin «Yuxu» adlan dırır. Əslində bu mücərrəd

mənada yuxudur. Əslində isə yuxuda görə biləcəyi bir həqiqətdir. Hə yaxşı ki, xəyal dünyasında düyünlü yollar, gərilməkdən qıc olan cərəyanlı məftillər, ayaq ləpirləri düşən

ələnmiş, daraqlanmış torpaqlar yoxdur. Burada sərbəstsən, ayağını möhkəm basa bilərsən, dağ-dərə aşarsan. Burada gözəlrində mürgüsü oyaq qalan nə keşikçilər var, nə də intizardan səbri çatlamağa gələn sərhədlər. Budur, doğma Təbriz, Səttərxan xiyabanı, Sabir heykəli, Füzuli meydanı, ağ saçlı Səhənd, qoca Şəhriyar, bir də xoş xəyallar içindən boşluğa açılan qapılar. Araz həsrəti təkcə ər qeyrətli Vətən oğullarının köksündə deyil, torpağının nəfsində də var, qara daşında da. Bircə haray lazımdır pas

atmış nisgili atmağa.

 

Vətən haray desə ər var, ərən var,

Bir anda hayına yetməliyəm mən.

Mənə cığır açan, yol göstərən var,

Babəkin yoluyla getməliyəm mən.

 

Demək yol göstərən şairin keçmişidi, ulu babalarıdı. Şair bu yerdə Babək inamı istəyir, Əlincəyə and içir ki, «Vətən haray desə» öndə gedəcək. «Yolumuzu gözləyən

var» kitabındakı şerlərin ümumi məzmun keyfiyyətindən başqa, ayrı-ayrılıqda misraların sanbalı, semantik məna

çalarları diqqəti cəlb edir.

 

Əlincə and yerim, daş bayrağımdır.

Qeyrətdir, vüqardır başımın üstə.

Göy Xəzər laylamdır, Araz ağımdır -

Tökülür yaş kimi yaşımın üstə.

 

«Göy Xəzər laylamdır. Araz ağımdır»-necə də həssaslıqla deyilmiş kəlamdır. Laylalı Xəzəri, dərdli Arazı bundan gözəl necə demək olar. Layladakı həzinlik, rahatlıq:

ağılardakı nisgil öz dəyərini necə də yerində tapıb? Bir də «günahkar Araz», «ağı Araz»a qədər yaş tökülüb ki, o özü gərək öz məcrasını aşsın. Bütün bu istəklər içindən bir

hökm səslənir. Bu şair inamının səsidir.

 

Arzu gedər-gəlməz bir yol kimidir,

Sehirli qapılar açılmalıdır.

Araz da gərilmiş bir qol kimidir,

Bu qollar boynumda çatılmalıdır.

 

Bu inam boyu bu tayda bitən sarmaşıq o taydakı söyüdə dolaşıb; o tayda qarışqanın yuvası budaq üstdən bu taya cığır salıb. Sərhədsiz nəğmələrdi Hey dər baba,

Şəhriyar... Bir də iki sahil arasında birliyin qırpımsız keşikçisi, qulağı xoş səsdə olan şair «mən»i. A.Kəmərli cənub silsiləsindən olan şeirlə rin də təkcə öz ağrılarımızla

məhdudlaşıb qalmır. Bütün ağrılı ürəklərin kədərinə şərik olur. Şair Araz ağrılarına ayrı-ayrı məmləkətlərin ağrısını da qoşur və dünyanın söz deyən dilini-şairləriçəki daşı

kimi tərəzi gözlüyünün çəkisinə çağırır.

 

Bu dünyanın çəki daşı sənsən, sən

Tez ol asıl, tərəzinin gözündən.

Qoyma əyər nahaq haqqı amandır.

Çəki daşı olmalıdır şairlər,

Tərəziyə qiymət verən zamandır.

Bu zamanın yaxasında həmişə

Ölçü kimi qalmalıdı şairlər…

 

Hələ də gözü göydə, dizi yerdə gözəgörünməz tanrıdan imdad istəyən fələstinliləri və onlar kimilərini dünyanın

yaxasından tutub bağırmağa çağırır. Bu mənada «Çəki daşı» mənəvi yanarlıqla yazılmış şeirdir. Bu ulu, qoca, cavan dünyanı hansı yolla tutdunsa, o yolla da gedəcək-

sən. Bu odlardan adlayan yaxşılıq və yamanlığı həqq tərəziyə, çəkisi olan haqq tərəziyə qoysaq, «O qapını çərçivədən çıxart, at, qoy qapısız açıq olsun bu

həyat» hökmünü üstündə bir azadlıq dünyanın al gələcəyinə inanınırıq. Lakin tərəzi var, çəki daşı isə yoxdur…

Şairin mənəvi iztirabları onun ürək ağrılarına çevrilir, -doğma günəş, şux çinar ondan çox-çox uzaqda, qəddi əyilmiş çinar, batan Günəş isə lap yaxındadır. Hələ qisməti ömrün dolusu, sazağı, ulduz boyda işığı, bir əsim küləyidir.

 

O doğma Günəşin teli uzaqda,

O batan Günəşin şəfəqi yaxın.

Hələ şux çinarın əli uzaqdı,

Əyilən çinara yaxın gəl, yaxın.

Hələ ki, dilində yoxsan bir kəsin -

Ürək ağrımasın, ürək neyləsin?

 

Bu ümumi gileyə şairin şəxsi gileyi də qoşulur. Şairin ürəyi təpərlidir, qolu qüvvəlidir. Bu yolda gah arzu var,

gah da muraz. Bir də bu günü sabaha haylayan ümid. Bu ümiddən uzanır cənub həsrəti, cənub nisgili. O, dünyanın

cənubundakı durnaların səfi po zul muş, onları səmada uçan yox, yerdə dizin-dizin gəzən görür və bu qərib durnaları da inadlı, mətin olmağa çağırır.

 

A cənubdan uçan durnam,

Uç qoynuna al səhərin.

Polad dələn süngü olsun,

Qılınc olsun lələklərin.

 

Bir yol var. Ümid çırağının işığına aparan - «Bu qeyrət yolunda, bu ar yolunda ləngidə bilərmi qar, ayaz məni?» - deyən şair ölməzlik amalı ilə ucalmaq, yadda qalmaq istəyir.

 

Bu taydan o taya hörgü olaram,

Bu günün, sabahın görkü olaram.

Arazın üstündə körpü olaram,

Yusun səhər-axşam qoy Araz məni.

 

Aslan tez-tez xalq örnəyimizə üz tutur. Bəzən yaxşı mənada onu saf-çürük edir. Öyüd, nəsihətləri dar gündə gərəyimiz olan, yolumuza nur çiləyən ataların aqil sözləri

çox vaxt köməyimizə çatır. Lakin bəzən «el üçün ağlayan gözdən olar», «arxalı köpək qurd basar» kimi ifadələr kölgədə yatan cahilləri oyadan bir vasitə deyilmi?... Bu mə-

nada şair belə kəlamları əlində vasitəyə çevirənlərə qarşı öz iradını bildirir.

 

El üçün ağlayan, el üçün yanan,

Elin yaddaşında əbədi qalıb.

Xalqına gəc baxan, xalqını danan,

Qalxıb ucalmayıb, solub-saralıb.

 

Bir düz söz bəd əməl dalınca gedəni yoldan qaytardığı kimi, həmin yola getməyə təhrik edə bilər. Və yaxud «arxalı köpək qurd basar» ifadəsində olduğu kimi. Şair haqlı

olaraq yazır ki, arxa düşünənlər, önü düşünmür və ya bu gün arxa olan sabah görünmür. Arxasız olanlara ucadan

baxanlar arxa hesabına yuxarı qalxsa da, başı aşağı birdən millənir. Belələri «ortada yeyib ucda gəzənlərdir», dar gündə əli olmayanlardır.

 

Nə arxalı olan,

Nə arxa gəzən

Torpaq haray desə -

Hayına gəlmir.

 

Atalar desə də

belə olmur, bəzən

Arxalı köpək də

 Qurd basa bilmir.

 

Aslanın «əlini-üzünü yu sərin suda, papağını qoy önünə fikirləş», «qalmışam od ilə su arasında» kimi işlətdiyi ifadələr isə tamam başqa məqsədlə nəzərdə tutulub. «Yuxulu

ərəbə məktub» şerində illərin möh nət daşını üzərindən atmaq üçün müəllif onu oyat mağa çalışır, su aydınlıqdır, heç olmasa əl-üzü nü yu, dörd yanına boylan. Bu talanan

şəhərlər, yerüs tü, yeraltı sənin deyilmi?... Bombaların, güllələrin səsindən yer, göy diksindiyi halda, nəyin varsa əlindən getdiyi halda tutuquşu kimi bir kəlməni təkrarla-

yırsan, XX əsrin qara-qorxusu səni ayılda bilmir.

Sən də oturmusan quru daş üstə,

Bircə söz bilirsən: o da «baş üstə».

«Dünyanın oğluyam, dünya anamdı» - deyən şair dünyanın qoşa hörük kimi eyni kürəkdə daşınan sevinc və kədərini qəlbində gəzdirir. Göz yaşı bulaq, sinəsi körük

olan şairi babaların ruhu, qəhrəmanlıq yolu səsləyir. Bu yolda bütün maneələr əriyib sanki yoxa çıxır, çünki arzunu göyərdən daxili inam torpağın mətinlyindən güc alır.

«Deyə bilmədiklərimi», «Düşünən başlar», «Babək muzeyi», «Yolumu göz lə yən var», «Dünya və mən», «Kəs yolumu, hünərin var, kəs indi», «Ümid», «Dünya» və s. belə

məzmunludur.

Qələmi cüt, sözü toxum olan şair, nur, işıq, şəfəq dolu ilhamı ilə yurdun seyrinə çıxır, keçmişimizi muzeylərdə yox, kötük üstə cücərən tarixi yadigarlarımızı yerində,

kökü üstdə axtarmağı, narahat yollar keçməyi məsləhət görür.

 

Hər daşında tariximin varağı,

Hər addımda bir igidin izi var.

Muzeylərdə axtarmayın yarağı,

Əlincənin uçqununda yüzü var.

 

«Oyan Nəsimi babam», «Şeir yazmağa nə var», «Şahmat» kimi şeirlərdə əsrimizin ağrılarına üz tutulur. Şair, yararsız adamlar kimi, yararsız əşyalara, varlıqlarda da

öz nifrətini bildirir və onlara elə möhürlü adlar seçir ki, bu adı başa düşən üçün yeddi qatından keçməlidir. «Katibə oğlan», «Çörəyi gödək», «Nə gülür, nə ağlayır», «Kor yapalaq» və s. Şair çox inamla deyir ki, zirvəyə qalxmağa qartal inadı, bələni aşmağa şir gücü gərək. Bu dünya cı-

dırdı - atlan, ha atlan, mənzili tələsik haqlamaq olmaz.

Dərədən şığıyan, daşdan atılan selin qabağını saxlamaq olmaz. Yoxsa bu katibə oğlanlarla hansı qeyrətdən söhbət

açmaq olar?...

Kitabda «Hələ yol gedirik ayrı qatarda» fəslində verilən “Kərəm gözəlləməsi» silsiləsindən olan şerlər xüsusi maraq

doğurur. Əsli-Kərəm yanğısı elə bir oddur ki, zaman-zaman közərəcək, işaracaq, öz odundan qəlblərə ülvi qığılcımlar salacaq. Şair qəlbinin qığılcımı isə keşişə qarşı

intiqam alovudur. Hətta o hiylə, fəsadın kökünü də Qara Keşişlə bağlayır. Əsərdə keşişi satqın və hiyləgər Səhl Sumbatın babası adlandırması da təsadüfi deyil. Bu mənada şair unudulmaz ağrılarımızı təzələyir, mücərrədlikdən konkretliyə qovuşur. Əsərdə verilən bənzətmələr təsirli və düşündürücüdür. Müəllif Əslinin bağlanan düymələri ilə sönən şamları, Kərəmin naləsi ilə dərdli Arazı müqayisə edir. Kərəmin ruhu - «Yanıq Kərəm»ni hər gün dilləndir-

məklə sanki keşişdən inti qam almaq istəyir. Keşişi qəbirdə rahat qoymaq istəmir. Taleyindən təkcə sevgi istəyən Kə-

rəmin dər di şairi kədərləndirir, buz bağlamış gədikləri, dumanlı, çənli dağları, boranı, tufanı, qarı köməyə çağırır.

A.Kəmərlinin yaradıcılığında diqqəti cəlb edən, yaddaqalan xüsusiyyətlərdən biri də mücərrədlikdən konkretliyə can atmaqdır. Bu mənada «Tənha ev» lirik poeması çox

təsirlidir. Sözü bulaqlar, səsi şimşəklər, Günəşi meşəsi qoynunda gizlədən, dağlarının başı dumanlı, çənli, qayaları

durna tək qatarlaşan, cığırları zirvələrdə çataqlaşan, nazlı vələsləri buluddan su içən, Qaraçayı el aşığı Cəlalın sazında dinən, gəncləri Musa dayının zurnasında “Yallı”

gedən, qocaları Qorqud misallı, nənələri Həcər timsallı, qızları al yanaqlı bir kəndə gəlir. Qocakənd dağının başı sanki Sibirin qaşıdı. Elə bil ulduzlar zirvəyə zər ələyib.

Günəş doğur, hava durulur, bulaqların başında min bir büsat var, gələni, gedəni yolundan saxlayır. Şair qəlbində

isə gah şaxtadı, gah da od ələyən isti. Şairi halbahal edən uşaqlıq xatirəsindən boylanan ağır illərin təlatümü və bir də bu gün kimi ona tanış, doğma olan bir evin tənha görkəmidir. Sanki daş dövründən qalan bue vin divarları qapqara, sökük-sökük, pəncərələri bağlıdır. Bu ev öz dərdli

görkəmi ilə iyirminci əsrin çiynində ağır bir yükdür.

 

Bir damın altında qalıb qocalar,

İsidir otağı hənirtiləri.

Bu evdə üç günün bir gəlini var,

Kişi sığalından yoxdur xəbəri.

 

Səhəri ümidlə açan, gözləri intizarla yollara dikilən gəlinin həsrətli baxışları da qocanın qəddini əyib. Hamının bir təsəllisi var, o da divardan asılan şəkildir.

Müharibə illərinin ağrısı bütün ürəklərdə könək qoyub. Deyib-gülənlər azalıb, ağlayanlar çoxalıb, kişiləri seyrək-

ləşdirib, qadınları kövrəkləşdirib, babaları qocalaşdırıb, nənələri qarılaşdırıb. Qızların sevinci dərd-əzab olub. Poçtalyon görməyən kəndlər məktub atəşinə tutulub. Şairin uşaqlıq illəri də o dərdli illərə düşüb. O tənha evin ağrıları uşaq boyu ilə birgə boy atıb. Dörd il anna laylasına həsrət qaldı uşaqlar, dörd il yastıqlar quru daş oldu. Bir evin ağrısı bir elin yasına çevrildi. Böyükdən uşağa kimi torpağı qorumaq üçün döyüşə qoşuldu. Polad yumruqları zərif uşaq əlləri əvəz etdi. Böyüklü, kiçikli hamı yurdun taleyini fikirləşdi. Uşaqların oyuncağı oraq, yaba oldu.

Nəhayət, qismətimiz qələbə oldu. Bu qələbə bəlkə də günahsız tökülən qanların ahı idi, bəlkə gözlərində mürgüləri oyaq qalan balaların səksəkəli yuxusu, dili dualı ana-

ların gecə-gündüzü ulu tanrıya üz tutub yalvarması idi.

Odlar, alovlar içindən, həyatın bütün sınaqlarından uğurla çıxan şairin qəhrəmanı indiki dinc dünyamızın şəhid oğulların qanı ilə azadlığını görür. Bu ağrılar cismən

uzaqlarda qalsa da mənəvi göynəyi ilə içimizi titrədir. Pəncərələri heçliyə açılan tənha evin gerçəklik qapılar kimi...

60-70-ci illər poeziyada sıçrayış ili adlanır. Aslan Kəmərli də bu illərdə poeziyaya gələn şairlərdəndir. Ayrı-ayrı çıxan kitablarından sonra o, öz uğurlu addımlarını «Öm-

rümə düşən işıq», «Yolumu gözləyən var» kitablarında orijinal poetika ilə təsdiqləmişdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2023)

BU GÜN TANINMIŞ KİNO XADİMİ CƏMİL QULİYEVİN 60 YAŞI TAMAM OLUR

 

 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Deyir ki,- “Məktəb illərindən ictimai işlərlə məşğul olmağı çox sevmişəm. Məktəbimizdə ilk dram dərnəyini mən təşkil etmişdim, ən yaxşı şeir ifaçılığı üzrə müsabiqə keçirmişdik və s. Sizə ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərindən danışıram. Sonralar Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunda oxuyanda da ictimai fəaliyyəti davam etdirdim. İndiyə kimi həmin təhsil ocağına daxil olduğum anı unutmuram. O zaman bu instituta daxil olmaq çox çətin idi. Müsabiqədə iştirak etmək üçün respublika kino təşkilatından göndəriş tələb olunurdu. Mən ərizə ilə kino təşkilatına müraciət etdim, amma “yox” cavabı aldım. Bu məsələ ilə bağlı atam Heydər Əliyevə müraciət elədi və o da bu məsələni həll etmək göstərişi verdi. Sonra mən göndəriş aldım və imtahan verib qəbul olundum. Ona görə də həyatım boyu Heydər Əliyevə borcluyam, mənə kinoya vəsiqəni məhz o verib. Bilirsiniz ki, 2012-ci ildən Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının icraçı katibiyəm. Bu, çox məsuliyyətli vəzifədir. Bundan əvvəl də keçmiş ittifaqın 12 ilə yaxın katibi olmuşam. Hazırda Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqında ictimai əsaslarla çalışıram.”

 

Haqqında söhbət açmaq istədiyim şəxs Cəmil Elşad oğlu Quliyevdir. 1963-cü ildə Bakı şəhərində anadan olub. Əslən Cəlilabad rayonundandır. Əməkdar incəsənət xadimi, mərhum professor Elşad Quliyevin oğludur. Cəmil müəllim 1984-cü ildə Moskva şəhərində Ümumittifaq Kinomatoqrafiya İnstitutunu kinorejissor ixtisası üzrə bitirib. Elə həmin ildən də “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında quruluşçu rejissor kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb, bir çox sənədli və bədii filmlərə quruluş verib. Onun quruluş verdiyi filmlər bir sıra xarici ölkələrdə Beynəlxalq festivallarda iştirak edib. 

1987-ci ildən Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olur. Bir müddət həmin Universitetin “Kino və televiziya sənəti” kafedrasının müdiri və dosenti olub. Hal-hazırda həmin universitetin professorudur. Eyni zamanda beş il Beynəlxalq Audiovizual Festivalın direktoru vəzifəsində çalışıb. Sonra yeddi ilə qədər Azərbaycan Dövlət Film Fondunun direktoru işləyib. 2011-2013-cü illərdə “Mədəniyyət” kanalının baş direktoru olub. Daha sonra Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının icraçı katibi, 2013-2018-ci illərdə isə İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkətinin Baş direktoru vəzifəsində çalışıb. Bir il Mədəniyyət Nazirliyinin Kinematoqrafiya şöbəsinin Filmlərin qeydə alınması, təbliği və yayımı sektorunun mudiri olub. 2019-2020-ci illərdə isə yenidən “Azərbaycanfilm” kinostudiyasına qayıdaraq oraya rəhbərlik edib. Beynəlxalq Kinematoqrafiya Konfederasiyasının, Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının, Beynəlxalq Televiziya və Radio Akademiyasının akademiki və üzvüdür. 2009-cu ildə Beynəlxalq Muzeylər Şurasının (İCOM) üzvü seçilib...

Sadaladığım bu vəzifələrin bəziləri ictimai əsaslar üzrində qurulduğu üçün təmənnasız icra edib.

 

“Bəli, əmək haqqı almadan fəaliyyət göstərirəm. Amma çalışıram ki, ittifaqdakı işlərim pedaqoji fəaliyyətimə mane olmasın. Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin professoruyam. Özümü bu universitetsiz təsəvvür edə bilmirəm. Çünki mənim üçün doğma kollektivdir. Kinonun çətin günlərində universitet mənə öz qapılarını açıb. 1987-ci ildə SSRİ çökməyə başlamışdı, kino sahəsi böhran keçirirdi. O dövrdən taleyimi bu universitetlə bağladım və 12 ilə yaxın “Kino və Televiziya Sənəti” kafedrasının müdiri oldum. Gələn il pedaqoji fəaliyyətimin 37 ili tamam olacaq. Fəxr edirəm ki, 2004-cü ildə məhz Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin təqdimatı ilə mənə əməkdar incəsənət xadimi fəxri adı verilib.”- söyləyir.

 

Onun barəsində daha çox məlumatlanmaqdan ötrü internet şəbəkəsində xeyli araşdırma aparmışam. Müsbət danışanlar da var şikayələnənlər də. Təbii haldır, bir insanı hamı sevə bilməz ki. Axı vəzifə elə bir məsuliyyətdir ki, tələbkar olmasan uğurlara nail ola bilməzsən. Bu da kimlərinsə narazılığına səbəb olur. Məsələn, Cəmil Quliyev İTV-yə rəhbərlik etdiyi dövrlərdə tanınmış telejurnalist, o vaxtlar İTV-də yayımlanan “Qərib axşamlar” verilişinin aparıcısı Yusif Günaydın onun haqqında sərt yazı ilə çıxış edib. 2015-ci ildə qələmə aldığı bu yazıda şikayəti belə ifadə olunub:

“Bəli, bizim ünsiyyətimizin 30 ilə yaxın bir tarixi var. İlk dəfə onunla yaxından tanış olanda Cəmil 24-25 yaşlı qırmızıyanaq bir gənc idi. Oxuyub öyrənmək, görüb-götürmək həvəsində idi. O dövrdəki birgə fəaliyyətimizin təfərrüatına varmadan qeyd etmək istəyirəm ki, Cəmilin İTV-yə rəhbər gəldikdən sonra mənə qarşı olan, mülayim desəm, qeyri-obyektiv münasibəti (bu münasibətin hansı qaynaqdan qidalandığı haqda düşünmək belə istəmirəm, fakt budur ki, bu neqativ hal məni uzun illər boyu həm bir iş yoldaşı, həm də bir insan kimi yaxşı tanıyan şəxsin tərəfindən həyata keçirildi), mənim fəaliyyətimi müxtəlif üsullarla gözdən salmaq cəhdləri xatırlandıqca, Cəmil Quliyevin adı ilə bağlı nə varsa, çoxdan xoş xatirələr düzümündən çıxıb, təəssüflər doğuran keçmişə çevrilib. Doğrudan da insanı tanımaq asan məsələ deyilmiş...”

 

Bu onun fikirləridir, amma etiraf edək ki, Cəmil müəllimin Azərbaycan mədəniyyətinə böyük töhfələri olub. Belə olmasaydı onun xidmətlərini "Humay", "Zirvə" mükafatları, "Əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı, “Fəxri Mədəniyyət İşçisi”, "Akademik Yusif Məmmədəliyev" medalı, 3-cü dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni ilə mükafatlandırmazdılar. Üstəlik 2019-cu ildən üzübəri beş ildir ki, Prezident mükafatı alır. Deməli, bu mükafatlar ona əbəs yerə verilməyib...

 

Deyir ki:- “İndi ölkəmizdə çox istedadlı rejissorlar yetişib və maraqlı, diqqət cəlb edən filmlər istehsal olunur. Məsələn, Elxan Cəfərovun filmlərini, xüsusən də “Dolu” filmini qeyd edə bilərəm. İctimai Televiziyada işləyərkən bu filmi tez-tez göstərirdik. Bundan başqa, Şamil Əliyevin “Çölçü”, Elçin Musaoğlunun “Nabat”, İlqar Nəcəfin “Buta”, Fariz Əhmədovun, Yusif Quliyevin sənədli filmlərinin adlarını çəkə bilərəm. Bəzən cəmiyyətdə “Niyə bizim filmlərimiz uğursuz alınır?” sualı səslənir. Unutmayaq ki, kino çətin sənətdir, hər bir rejissor bir neçə film çəkməlidir ki, püxtələşsin, öz dəst-xəttini tapsın. Azərbaycan kinosu öz yaradıcılıq yolunun axtarışındadır. Kinomuzun uğurlu gələcəyinə inanıram...”

 

Cəmil Quliyev filmlərdə həm aktyor kimi və həm də rejissor kimi sınaqdan çıxıb, öz dəsti xətti olan adamdır. “Alma almaya bənzər”, “Murad-Sad”, “Otel otağı”, “Nə gözəldir bu dünya” filmlərində aktyor kimi çıxış edibsə də, iyirmi beşdən yuxarı filmin rejissoru olub. Bütün bunlardan əlavə altı filmin ssenari müəllifi, dörd filmin bədii rəhbəridir. Hələ məsləhətçisi, prodüsseri olduğu filmlərdən söhbət açıb sizi yormaq istəmirəm...

Nə isə, sözümün canı odur ki, bəli, Cəmil Quliyev bu xalq üçün sıradan bir adam deyil, kifayyət qədər xidmətləri olan adamdır.

Bu gün Cəmil müəllimin növbəti ad günüdür, 60 yaşı tamam olur. Ona möhkəm can sağlığı, işlərində uğurlar arzulayırıq. Çox yaşasın!..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2023)

AMEA-NIN MÜXBİR ÜZVÜ SÜDEİF İMAMVERDİYEVİN 85 YAŞI TAMAM OLDU

 

 

Dünən tanınmış bir ağsaqqalın - urologiya  və andrologiya sahəsində tanınmış alim, Azərbaycan Tibb Universitetinin Urologiya kafedrasının müdiri, “Şöhrət” və “Şərəf” ordenli, “Əməkdar elm xadimi”, AMEA-nın müxbir üzvü Sudeif İmamverdiyevin 85 yaşı tamam oldu. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Sudeif müəllim həm də Türk Ağsaqqalları İctimai Birliyinin (TAİB) sədridir. O İctimai Birliyin ki, qısa müddətdə həyata keçirdiyi layihələrlə, ərsəyə gətirdiyi tədbirlərlə özünə ad qazandırıb. 

TAİB-də Südeif müəllimlə çiyin-çiyinə çalışan ictimai fəal Elnur Eltürk söyləyir: 

“Dəyərli Sudeif İmamverdiyevin 85 yaşı tamam oldu. Sudeif müəllim böyük məktəbdir. 3 ildir ki, Sudeif müəllimlə birgə çalışıram. Ondan çox şeyi öyrənmişəm və öyrənməkdə də davam edirəm. Sudeif müəllimə möhkəm cansağlığı arzulayıram!”

 

Sudeif Bəşir oğlu İmamverdiyev 1938-ci il iyul ayının 2-də Astara şəhərində müəllim ailəsində anadan olub. Astarada orta məktəbin rus bölməsini bitirərək, 1956-cı ildə N.Nərimanov adına Azərbaycan Tibb İnstitutunun Müalicə-profilaktika fakültəsinin Azərbaycan bölməsinə daxil olub və 1962-ci ildə oranı bitirib. Tələbəlik illərində o, cərrahiyyə sahəsində elmi işlə məşğul olub və mükafatlandırılıb.

1968-ci ildə Bakıda namizədlik, 1974-ci ildə isə Moskvada “Hər iki böyrək arteriyasının xəstəliyi zamanı vazorenal hipertoniyanın cərrahi müalicəsi” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. Hər iki dissertasiyada o dövrlər üçün ən yeni diaqnostika və müalicə üsulları tətbiq olunub və bunlar tibb ictimaiyyəti tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb.

1975-ci ilin yanvarından tibb elmləri doktoru adı alan S.İmamverdiyev Azərbaycana qayıdandan sonra Ə.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun Cərrahiyyə kafedrasında assistent vəzifəsində işə başlayıb və Tibb İnstitutunda Urologiya kafedrasının açılması ücün çalışıb.

1975-ci ildə onun təşəbbüsü və səyləri nəticəsində Azərbaycan Tibb İnstitutunda Urologiya kafedrası açılıb. 1976-cı ildə Urologiya kafedrasının dosenti, 1977-ci ildə professoru, 1990-cı ildən isə kafedranın müdiri vəzifələrində çalışıb. 

Onun elmi-pedoqoji fəaliyyəti çoxşaxəli və genişdir. Geniş biliklərə və yüksək təcrübəyə malik olaraq o, urologiyanın və andrologiyanın aktual istiqamətlərini inkişaf etdirərək böyük nailiyyətlər əldə edib.

Sudeif İmamverdiyev cərrahi əməliyyatların təkmilləşdirilməsi istiqamətində böyük işlər görərək urologiya və andrologiyanın müxtəlif sahələrinə həsr olunmuş 13 ixtira və səmərələşdirici təklif verib. Bunlara nefroptozun cərrahi müalicəsi zamanı böyrək və böyrəkətrafı toxumalarda baş vermiş dəyişikliklərin xüsusiyyətlərinə görə tətbiq olunan 4 nefropeksiya üsulu (1984, 1986, 1992, 2008), sistektomiyadan sonra sidik axarının S-vari bağırsağa köçürülməsinin yeni modifikasiyası (1986), prostat vəzinin adenoması olan ahıl və qoca yaşlı xəstələrin taktivinlə immunokorreksiyası (1988), veziko-vaginal fistulaların transperitoneal plastikası (1991), mərcanvari və çoxlu nefrolitiazın cərrahi müalicəsində böyrək arteriyasının sıxılması zamanı böyrəyin işemiyadan müdafiəsi (1993), prostat vəzinin adenoması zamanı yeni hemostaz üsulu (1985, 1997), sidik kisəsi xərçəngində sidiklikdən keçməklə sidikliyin rezeksiyası və ureterosistoneostomiya üsulu (1987, 1998), varikoselektomiya zamanı kollateral venaların aşkarlanması üsulu (2004), Anderson-Xaynes əməliyyatının yeni modifikasiyası (2005) aiddir. 

Bütün bunlar urologiyanın inkişafına güclü təkan vermiş və xəstələrin müalicəsində böyük dönüş yaratmışdır.

Alim Azərbaycan elmini dəfələrlə dünyanın 30-dan çox ölkəsinin mötəbər elmi konfranslarında təmsil etmişdir.

O, işlədiyi müddətdə Azərbaycanda elmi kadrların hazırlanması, tədris işlərinin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və səmərəli uroloji xidmətin təşkili istiqamətində daima çalışmış, öz bilik və bacarığını əsirgəməmişdir. Onun rəhbərliyi və dəstəyi ilə 31 dissertasiya müdafiə olunub. Onlardan 10-u elmlər doktorluğu dissertasiyalarıdır. 1 namizədlik dissertasiyası ilkin müdafiəyə hazırlanır, 3 doktorluq dissertasiyası yazılır. Onun hazırladığı alimlər sırasında xarici ölkə vətandaşları var.

S.İmamverdiyev urologiyanın müxtəlif problemlərinə həsr olunmuş 400-dən çox elmi məqalənin, o cümlədəm 25 monoqrafiya və dərsliyin müəllifidir.

O, 1993-cü ildə Avropa Uroloqlar Assosiasiyasının həqiqi, 2000-ci ildə Gürcüstan Uroloqlar Assosiasiyasının fəxri üzvü, 2001-ci ildə isə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, həmçinin 2005-ci ildə “SKV” Azərbaycan Uroloqlar Assosiasiyasının və Türk Cümhuriyyətləri Androloqlar Konfedarasiyasının sədri seçilib.

Professor S.B.İmamverdiyev 1992-ci ildə məşhur “91”lər sırasında olaraq Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradıcılarından biri, 1995-ci ildə Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk parlamentinin (Milli Məclis) deputatı, 2000-ci ildə II dövr (2005-ci ilədək) yenidən Milli Məclisə deputat seçilib.

Alim elm sahəsində göstərdiyi xidmətlərə görə 2000-ci ilin iyun ayında Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin Fərmanı ilə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir. 2006-cı ildə isə elm sahəsində göstərdiyi xidmətlərə görə “Y.Məmmədəliyev adına medal”la təltif edilmiş, 2008-ci ildə isə “Əməkdar elm xadimi” adına layiq görülmüşdür. Alim, həmçinin elm sahəsində göstərdiyi xidmətlərə görə 2010-cu ildə Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının müxbir üzvü seçilmiş, “Elmi məktəbin yaradıcısı” fəxri adına layiq görülmüş və cərrahi urologiyada ixtiraçılıq və səmərələşdirici təklif vermək fəaliyyətinə görə “Nobel” medalı ilə təltif olunmuşdur. 2013-cü ildə “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fəxri Diplomu”, 2018-ci ildə isə “Şərəf” ordeni ilə təltif edilmişdir.

Biz də portalımız adından Sudeif Bəşir oğlu İmamverdiyevi 85 illik yubileyi münasibətilə ürəkdən təbrik edir, ona möhkəm cansağlığı, uzun ömür, elmi və elmi-pedaqoji fəaliyyətlərində daha böyük uğurlar arzulayırıq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2023)

YAZIÇI CAVİD ZEYNALLININ DRAMATURGİYADA DEBÜTÜ UĞURLU ALINDI

 

Akademik Milli Dram Teatrında “Şükriyyə” tamaşasının premyerası keçirilən gün anşlaq olacağı gözlənilən idi. Çoxu bu tamaşanı gözləyirdi. Həm tamaşanın quruluşçu rejissoru Əməkdar incəsənət xadimi Bəhram Osmanovdan yeni bir möhtəşəmlik gözləntisi var idi. Ən əsas da, yazıçı kimi artıq özünə ad eləmiş Cavid Zeynallının “Şükriyyə” pyesi əsasında hazırlanan eyniadlı tamaşa 2023-cü ilin repertuar planına uyğun olaraq təqdim edilirdi, Cavid Zeynallının dramaturq kimi ilk ciddi sınağı alınacaqdımı? 

Bəri başdan deyək ki, alındı, özü də necə! 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Əməkdar artist Münəvvər Əliyeva (Şükriyyə), Xalq artistləri Nurəddin Mehdixanlı (Fyodor Alekseyeviç), Əli Nur (Süleyman bəy), Əməkdar artistlər Mehriban Xanlarova (Zöhrə), Vəfa Rzayeva (Mariya), aktyorlar Afət Məmmədova (Tamar), Rada Nəsibova (Lola), Ləman İmanova (Suğra), Əməkdar artist Şəlalə Şahvələdqızı (Qadın müstəntiq), aktrisalar Dilarə Nəzərova (Olqa), Rüstəm Rüstəmov (Nəzarətçi) və başqalarının rol aldıqları tamaşa tamaşaçıların gur alqış sədasını qazandı. 

Tamaşanın səhnə tərtibatçısı Samirə Həsənovanın, geyim üzrə rəssamı Aygün Mahmudovanın, işıq rəssamı Rafael Həsənovun, musiqi tərtibatçısı Kamil İsmayılovun, rejissor assistenti Nərmin Həsənovanın işləri də təqdirəlayiq alınmışdl. 

Qeyd edək ki, tamaşa Azərbaycanın istiqlal şairi Əhməd Cavadın həyat yoldaşı Şükriyyə Axundzadənin Qazaxıstandakı sürgün həyatı haqqındadır. O, 1937-ci il oktyabrın 14-də həbs olunub. Şükriyyə xanıma 8 il həbs cəzası verilib və “xalq düşməninin arvadı” kimi Şimali Qazaxıstanın Akmolinski vilayətinə - əmək koloniyasına göndərilib.

Və bu hekayəti teatr səhnəsinə gətirmək çətinliyi, məsuliyyəti var idi ki, komanda bunun öhtəsindən məharətlə gəldi. 

İndi isə tamaşaçıların fikirlərini diqqətinizə çatdırırırq:

 

Cavid İsmayıl:

“Bəşər övladının başına gəlmiş iki ən pis hadisənin adını çəkməyimi istəsələr, tərəddüd etmədən faşizm və bolşevizm deyərəm. Akademik Milli Dram Teatrında gənc yazıçı Cavid Zeynallinın istiqlal şairimiz Əhməd Cavadın həyat yoldaşı Şükriyyə xanımın sürgün həyatından bəhs edən bu tamaşa bolşevizmin xalqımıza vurduğu zərbələrin bədii dillə ifşası istiqamətində atılmış uğurlu addım sayıla bilər. Bu səbəbdən yaradıcı heyəti təbrik edirəm. Yeni mövsümdə bu tamaşanı mütləq izləməyi hamıya tövsiyə edirəm. Şükriyyə xanım isə indi təkcə Cavadın yox, həm də Cavidin Şükriyyəsi sayıla bilər”.

 

Aygün İbrahimli:

“Maraqlı tamaşa idi. İki saatın necə gəlib keçdiyini hiss etdirmədi. Sovet repressiyasının xalqlara yaşatdığı dəhşətlər. Əhməd Cavadın həyat yoldaşı Şükriyyə xanımın 8 illik sürgün həyatında çəkdiyi əziyyətlər, onun dönməzliyi, mübarizliyi, həsrəti və mərhəməti tamaşada çox gözəl əks olunub. 

Təşəkkür edirəm və uğurlar arzulayıram müəllif Cavid Zeynallıya və heyətə.”

 

Ayyət Əhməd Abdullayev:

“Tək kəlmə: əhsən! 

-Bəlkə də Cavadı güllələyəcəklər, amma o, eşitsə ki, mən boşanma ərizəsinə imza atmışam, bu, ona güllədən bərk təsir edər! 

-Mərhəmət də cinayət sayılır!

Az qalırdım düşüb o balaca qızcığazı səhnədə bağrıma basım. 

Cavid Zeynalli , əziz dost, qələminə qüvvət, zehniyyətinə şükür ki,  "Şükriyyəni" qələmə almısan. Millətin tarixi geninə yeni "qan vurmusan" , yaddaşları təzələmisən. 37-ci illəri yaşadıq, mən hələ də yaşayıram,  səhnədən, obrazlardan qopa bilmirəm. Təbriklər, əziz dost!  Alındı!”

 

Kərim Kərimli:

“Çoxdandı belə tamaşada olmamışdım.

Binada isə axırıncı dəfə keçən il AYB-nin qurultayında olmuşdum. Zənnimcə, tamaşanı Azərbaycan ədəbiyyatının, teatrının və ümumilikdə Azərbaycan mədəniyyətinin növbəti uğuru hesab etmək olar. 

Bu, xüsusilə də 37 yaşlı yazıçının dramaturgiya sahəsində çox yaxşı debütü sayıla bilər. 

Müəllifi, rejissoru, aktyorları və bütün yaradıcı heyəti, həmçinin ayrıca Akademik Milli Dram Teatrı - nın kollektivini ürəkdən təbrik edirəm.

Hamısına Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafı yolunda və şəxsi yaradıcılıqlarında yeni-yeni uğurlar arzulayıram.

İnanıram ki, "Şükriyyə", teatrın həyatında mütləq yeni mərhələnin başlanğıcı olacaq.”

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2023)