Super User
Fariz Əhmədov: “Beynəlxalq film festivalları Azərbaycan kinosunu xarici auditoriyaya çatdırmaq üçün böyük fürsətdir”
Kinoprodüser, rejissor Fariz Əhmədovun müəllifi olduğu filmlər bir çox beynəlxalq festivalların qalibi olub. Rejissor özü də belə festivallarda münsiflər heyətinin üzvü kimi Azərbaycanı təmsil edir. Fariz Əhmədov avqustda keçirilən beynəlxalq festivalın münsiflər heyətinin sədri qismində çıxış edib. AzərTAC-a müsahibəsində rejissor Azərbaycan filmlərinin bu festivalda qazandığı uğurlar və ümumən belə kino tədbirlərində iştirakın önəmindən danışıb. Daycest bölümündə “Ədəbiyyat və incəsənət” həmin müsahibəni diqqətinizə çatdırır.
- Bu yaxınlarda beynəlxalq festivalın münsiflər heyətinin sədri kimi çıxış etdiniz və başqa bir beynəlxalq festivalda münsiflər heyətinin üzvü olacaqsınız? Gəlin birincidən başlayaq. Bu hansı festival idi?
- Əvvəlcə onu bildirim ki, yenicə qayıtdığım festival 25-29 avqust tarixlərində Rusiyanın Sankt-Peterburq şəhərində keçirilən 4-cü Lendok Beynəlxalq Film Festivalı idi. Festival bədii və sənədli olmaqla iki bölmədən ibarətdir. Mən sənədli filmlər bölməsində münsiflər heyətinin rəhbəri idim. Bədii filmlər üzrə münsiflər heyətinin rəhbəri isə özbəkistanlı rejissor, ssenarist Əli Xamrayev olub. Festival proqramında Azərbaycan, Belarus, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Moldova, Rusiya, Özbəkistan, İran, Tacikistan istehsalı olan filmlər iştirak edirdi. Mənim rəhbəri olduğum sənədli film nominasiyasında filmlər arasında təəssüf ki, Azərbaycandan film iştirak etmirdi.
- Bədii film kateqoriyasında filmlərimiz olub və siz uğurla geri qayıtmısınız. Filmlərimiz hansı uğurları əldə ediblər?
- Bədii bölmədə 3 filmlə təmsil olunurduq. Birinci film mənim də prodüseri olduğum “Mərmər soyuğu” filmi idi. Bu film artıq keçən ildən etibarən bir neçə festivalda uğur əldə edib. İctimai Televiziya, Azərbaycanfilm, Bakı Media Mərkəzi və Fransanın “Arizona” prodakşn şirkətinin birgə istehsalı olan filmin rejissoru Asif Rüstəmovdur. “Mərmər soyuğu” filmi festivalda münsiflər heyətinin “Ən yaxşı ortaq istehsal” adlı Xüsusi mükafatına layiq görüldü. Digər mükafat alan filmimiz “Çılpaq” adlanır. İctimai TV-də istehsal olunan filmin rejissoru Hikmət Rəhimovdur. Film festivalın “Ən yaxşı operator işi” mükafatına layiq görüldü. Filmin operatoru İman İmanovdur. Onu da təbrik edirik. Proqramdakı digər film isə Azərbaycanla Rusiyanın müştərək istehsalı idi. Azərbaycan tərəfdən filmin prodüseri “Narimanfilm”dir.
- Festivalda Azərbaycandan nümayəndə heyəti olaraq kimlər iştirak edirdi?
- Festival rəsmi və qeyri-rəsmi proqramdan ibarət idi. Rəsmi proqram çərçivəsində postsovet ölkələrində kino istehsalı ilə məşğul olan studiya rəhbərlərinin dövlət qurumları ilə görüşləri keçirilirdi. Bizdən “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının direktoru Nazim Hüseynov, rejissorlar Asif Rüstəmov, Hikmət Rəhimov və Rusiyada yaşayan həmyerlimiz, rejissor Rodion İsmayılov festivalın qonaqları arasında idilər.
- Artıq uzun müddətdir ki, həm filmlərinizlə iştirakçı kimi, həm də münsiflər heyətinin üzvü kimi müxtəlif beynəlxalq festivallarda iştirak edirsiniz. Festivalların əhəmiyyəti bizim üçün nədən ibarətdir?
- Əgər hər hansı bir rejissor film çəkirsə, onun birinci uğuru filmin daha çox tamaşaçı tərəfindən izlənilməsidir. Film bir baxışdır, bir dünya görüşüdür. Xüsusilə də rejissorun baxışıdır. Rejissor istəyər ki, çatdırmaq, demək istədiklərini tamaşaçı görsün və anlasın. Bu zaman tamaşaçı auditoriyasının əhəmiyyəti ortaya çıxır. Biz yerli auditoriyaya, öz tamaşaçılarımıza filmimizi nümayiş etdirdik. İstəyərik ki, daha doğrusu, vacibdir ki, xarici tamaşaçılar da bizim yerli filmləri izləsinlər. Ona görə də bacara bildiyimiz qədər filmlərimizi festivallara göndərməliyik. Bu, aksiomadır. Mütləq göndərməliyik. Çalışmalıyıq ki, festivallarda özümüz də maksimum dərəcədə iştirak edək. Birincisi, bu, rejissorun, prodüserin yeni tanışlıqları, bəlkə yeni iş imkanları, yeni kino bazarı əldə etmək və yeni layihəyə qoşulmaq şansıdır. Üstəlik, sənətdəki yeni tendensiyaları festivallardakı filmlər vasitəsilə müəyyən etmək mümkündür. Hər bir yeni şəxslə tanışlıq insanın dünya görüşünün artmasında rol oynayır. Sizə belə bir fakt deyim. Biz yaxşı ki, bu festivalda iştirak edirdik. 4-cü Lendok Beynəlxalq Film Festivalında paralel olaraq ortaq layihələrin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı pitçinq bölməsi keçirildi. Təqdim olunan layihələr arasında provokativ bir layihə diqqətimizi cəlb etdi. Bu layihədə qəhrəman erməniəsilli bir şəxs idi. İlk olaraq “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının rəhbəri Nazim Hüseynov elə pitçinq zamanı, proqramın münsiflər heyətinin önündə öz iradını bildirdi, layihə müəllifini bir növ susdurdu. Əlbəttə ki, layihə özünə dəstəkçi tapa bilmədi. Daha sonra isə biz həmin rejissorla söhbət apardıq. Ona başa saldıq ki, hər hansı bir mövzunu işləyəndə araşdırmaq lazımdır. Provokativ fikirləri, faktları dəqiqləşdirmədən filmə çevirmək olmaz. O rejissor da bizi başa düşdü. Yəqin ki, bundan sonra o tipli layihələr reallaşdırmayacaq. Yəni, demək istədiyim odur ki, bu da festivalda, əslində, bizim başqa bir uğurumuzdur. Bizim nümayəndə heyəti festivalın ən hörmətlə qarşılanan peşəkar heyəti idi. Hətta “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının direktoru Nazim Hüseynov Sankt-Peterburq şəhərinin Qanunverici Məclisi tərəfindən mədəniyyət və incəsənətin inkişafında şəxsi töhfəsinə, yüksək peşəkarlığına, uzun illər vicdanlı əməyinə və qazandığı uğurlara görə fəxri fərmanla təltif edildi.
- Bu uğurlara görə hər birinizi təbrik edirik. Kazan şəhərində iştirak edəcəyiniz festival barədə fikirlərinizi bilmək istəyərdik.
- Bəli, Kazan Beynəlxalq Film Festivalı artıq uzun müddətdir ki, keçirilir. Bölgənin ən uğurlu və prestijli festivallarındandır. Mən özüm festivalda filmlərimlə iştirak etmişəm, həm də qalib olmuşam. Bu dəfə münsiflər heyətinin üzvü kimi dəvət ediblər. Qeyd edim ki, Azərbaycandan, demək olar ki, hər il bu festivalda iştirak edən filmlərimiz olur və əksəriyyəti də qalib olaraq qayıdır. Bu ilin başqa bir özəlliyi də budur ki, “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının təşəbbüsü ilə bu il Kazan film festivalı çərçivəsində Ulu Öndər Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş tədbir keçiriləcək: həm fotosərgi, həm də film nümayişi nəzərdə tutulur. Ümumiyyətlə, bu festival regiondan əsas kino xadimlərini öz ətrafına toplayır.
- Maraqlı məlumatlar üçün təşəkkür edirik. Ümid edirik ki, filmlərimiz, kino xadimlərimiz daha çox festivallarda iştirak etsinlər, adlarını və bizim filmləri xarici tamaşaçılara çatdırsınlar.
- Mən də təşəkkür edirəm, sizin arzunuza qoşuluram.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
TOP 250: Tarixin ən yaxşı filmləri – IMDb-nin versiyasında
Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Böyük Britaniyanın IMDb Top 250 reytinqi dünya kinosunun ən nüfuzlu reytinqlərindən hesab olunur. Burada tarixin ən yaxşı filmləri səsvermə nəticəsində müəyyənləşir və hər il reytinq yenilənir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı IMDb saytına istinadən reytinqin ən son versiyasının ilk 50 filmini oxucularına təqdim edir. Mötərizədə filmin çəkildiyi il, janrı və rejissoru qeyd edilib).
Öncə isə Top 250-də təmsil olunsalar da ilk 50-liyə düşməyən, halbuki bir çox nüfuzlu reytinqlərdə yer alan, müxtəlif seçimlərdə ilk beşlikləri bəzəyən məşhur filmlərin, o cümlədən də iki türk filminin tutduqları yerləri qeyd edirik. Və onu da nəzərinizə çatdırırıq ki, “Titanik” filmi, eləcə də dahi rejissor Frederiko Fellininin filmləri Top 250-də yoxdurlar.
72. “Bir dəfə Amerikada” (1984. Dram. Serdjo Leone)
89. “Qudurmuş köpəklər” (1992. Triller. Kventin Tarantino)
90. “Kosmik Odisseya” (1968. Elmi fantastika. Stenli Kubrik)
103. “Get və bax” (1985. Dram. Elem Klimov)
110. “Taksisürən” (1976. Dram. Martin Skorzese)
112. “Nadera və Siminin boşanması” (2011. Dram. Əsgər Fərhadi)
116.”Ameli” (2001. Komediya. Jan Pyer Jene)
123. “İndiana Cons və son səlib yürüşü” (1989. Macəra. Stiven Spilberq)
131. “Rasemön” (1950. Dram. Akira Kurosava)
136. “Cazda yalnız qızlardır” (1959. Komediya. Billi Uaydler)
139. “Kazino” (1995. Bioqrafiya. Martin Skorzese)
156. “Mənim atam və mənim oğlum” (2005. Dram. Çaqan Ipmak)
165. “Yura dövrünün parkı” (1993. Macəra. Stiven Spilberq)
174. “Billi öldürməli” (2003. Triller. Kventin Tarantino)
204. “Quldur” (1996. Detektiv. Yavuz Turqul)
50. “Yeni kinoteatr Paradizo” (1988. Komediya. Cüzeppe Tornatore)
49. “Kasablanka” (1942. Melodrama. Maykl Kyortis)
48. “Bir dəfə vəhşi qərbdə” (1968. Vestern. Serdjo Leone)
47. “Nüfuz” (2006. Fenyezi. Kristofer Nolan)
46. “Svetlyaçokların qəbiri” (1988. Cizgi filmi. İsao Takaxata)
45. “Oderjimost” (2014. Dram. Damyen Şazel)
44. “1+1” (2011. Tragikomediya. Olivye Nakaş)
43. “Böyük şəhərin işıqları” (1931. Komediya. Çarli Çaplin)
42. “Otstupniki” (2006. Detektiv. Martin Skorzese)
41. “Psixo” (1960. Dəhşət filmi. Alfred Hiçkok)
40. ”Qladiator” (2000. Savaş. Ridli Skott)
39. “Yeni zamanlar” (1936. Komediya. Çarli Çaplin)
38. “Amerika əhvalatı İks” (1998. Dram. Toni Key)
37. “Geriyə gələcəyə” (1985. Elmi fantastika. Robert Zemekis)
36. “Terminator 2:Məhşər günü” (1991. Ceyms Kemeron)
35. “Pianoçu” (2002. Hərb. Roman Polanski)
34. “Kral Şir” (1994. Cizgi filmi. Rodcer Alles)
33. “Şübhəli şəxslər” (1995. Mistika. Brayan Singer)
32. “Xarakiri” (1962. Savaş. Masaki Kobayasi)
31. “Leon” (1994. Triller. Lük Besson)
30. “Parazitlər” (2019. Komediya. Pon Çjun Xo)
29. “İnterstellar” (2014. Elmi fantastika. Kristofer Nolan)
28. “Əcinnələrlə aparılanlar” (2001. Anime. Xayao Miyadzaki)
27. “Yaşıl mil” (1999. Detektiv. Frenk Darabont)
26. “Sıravi Rayanı xilas etməli” (1998. Savaş. Stiven Spilberq)
25. “Ulduz müharibələri. 4-cü epizod” (1977. Elmi fantastika. Corc Lukas)
24.”Bu gözəl həyat” (1946. Dram-nağıl. Frenk Kapra)
23. “Həyat gözəldir” (1997. Dram. Roberto Beninyi)
22. “Tanrının şəhəri” (2002. Detektiv. Fernandu Meyrelliş)
21. “Quzuların susması” (1991. Mistika. Conatan Cemmi)
20. “Yeddi” (1995. Mistika. Devid Finçer)
19.”Yeddi samurai” (1954. Macəra. Akira Kurasava)
18. “Ququ yuvası üzərindən uçarkən” (1975. Dram. Miloş Forman)
17. “Şanlı oğlanlar” (1990. Detektiv. Martin Skorzese).
16.”Matritsa” (1999. Elmi fantastika. Endi və Larri Vaçovski)
15. “Ulduz müharibələri. 5-ci epizod” (1980. Elmi fantastika. İrvin Kerşner)
14. “Üzüklərin hökmdarı: İki qala” (2002. Fentezi. Piter Çekson)
13. “Başlanğıc” (2010. Elmi fantastika. Kristofer Nolan)
12.”Forrest Qamp” (1994. Melodrama. Robert Zemekis)
11.”Döyüş klubu” (1999. Triller. Devid Finçer)
10. “Üzüklərin hökmdarı: Üzük qardaşlığı” (2001. Fentezi. Piter Çekson)
9.”Yaxşı, pis, qəzəbli” (1966. Vestern. Serdjo Leone)
8.”Kriminal oxunuş” (1994. Qara komediya. Kventin Tarantino)
7. “Üzüklərin hökmdarı: Kralın qayıdışı” (2003. Fentezi. Piter Çekson)
6.”Şindlerin siyahısı” (1993. Dram. Stiven Spilberq)
5.”12 qəzəbli kişi” (1957. Dram. Sidni Lümet)
4.”Tünd cəngavər” (2008. Savaş. Kristofer Nolan)
3. “Xaç atası -2” (1974. Kriminal. Frensis Ford Koppola)
2.”Xaç atası” (1972. Kriminal. Frensis Ford Koppola)
1.“Şouşenkadan qaçış” (1994. Dram. Frenk Darabont)
Şəkillərdə: “Şouşenkadan qaçış” (qapaq) və “Xaç atası” filmlərindən kadrlar
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
“İRS” jurnalının fransız dilində növbəti buraxılışı işıq üzü görüb
“İRS” jurnalının fransız dilində növbəti buraxılışı nəşr olunub. Jurnalın bu nömrəsində Azərbaycan maddi-mədəni irsinə, qədim tarixinə, müasir inkişafına, ədəbiyyatına, azad edilmiş ərazilərdəki quruculuq işlərinə, dünya siyasətindəki uğurlarına, görməli-gəzməli yerlərinə həsr olunmuş məqalələr yer alıb.
AzərTAC xəbər verir ki, jurnalda səfir Leyla Abdullayevanın Azərbaycan-Fransa münasibətlərinin tarixindən bəhs edən məqaləsi oxucuların diqqətinə çatdırılıb. Eləcə də Azərbaycanın tarixi mədəniyyət mərkəzi, Qarabağın incisi və hərbi-strateji əhəmiyyətə malik qədim Şuşa şəhərinə həsr olunmuş məqalə də dərc olunub.
Müasir Azərbaycanın banisi Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi çərçivəsində Ümummilli Liderin həyat və siyasi fəaliyyətindən bəhs edən məqalə yer alıb.
Jurnalın fransızca buraxılışında Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlılardan, “Qafqazın Xirosiması” adlandırılan Ağdam şəhərindən, milli teatr və musiqimizdən və Fikrət Əmirovdan bəhs edən məqalələr dərc olunub. Jurnalda dərc olunmuş məqalələr zəngin fotoillüstrativ materiallarla əhatə olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
Solan güllər
Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Ah bu həyat, xoşbəxtliyiylə, acısıyla, zaman-zaman ağrıların verdiyi gülümsəməsiylə neçə gülün solmasına şahid oldu, neçə solan gülün torpağına yeni çiçəklər açdırdı. Sənin, mənim, onun, elə hər birimizin bir solan gülü olmadımı içimizdə?
Hər birimiz yarım yorğanın isidəcəyi qədər xoşbəxt olmadıqmı, üstümüzü örtsək ayaqlarımız, ayaqlarımızı örtsək üstümüz üşümədimi?Hər dəfə gülümsəmələrimiz yarım qalmadımı?
Dünya yaranandan bəri neçə-neçə güllər solub getdi də, sayını itirdik.
Solan güllərə ərməğan olsun o zaman düşüncələrimdən yazılarıma süzülən hər bir sözüm. Ən çox güllər nə zaman solmuşdu xatırlayırsız? Mən xatırlayıram. Kimliyindən, irqindən, mənsubiyyətindən asılı olmayaraq savaşın içində dünyaya göz açan körpələrin içində solmadımı hələ qönçə ikən o güllər? Müharibələrdə şəhid düşən əsgər yaralarının qəlbində sevgi çiçəyi, əsgər ana-atalarının qəlbində övlad çiçəyi solmadımı? Milyonlarla şiddətə məruz qalan qadınların, övladlarının gözü önündə öldürülən Emine Bulutların qəlbində mərhəmət tumurcuqları saralıb solmadımı? Təcavüzə məruz qalan yeniyetmə qızların hələ təzə çiçək açan namuslarına palçıq bulaşmadımı bəs? Yoxsulluqla mübarizə apara bilməyən atanın övladı qarşısında çarəsizliyindən qəlbindəki qürur ağacı yarpaqlarını tökmədimi? Sadəcə qayğıya, şəfqətə ehtiyac duyan danışa bilməyən dostlarımızın - heyvanların məhz biz insanlardan şiddət görərkən solan baxışları bəs? Sağalmaz xəstəliyə tutulan, öləcəyini bilib gün sayaraq mübarizə aparan 11 yaşlı Baharın kiçicik ruhunda ölmədimi ümid çiçəyi?...
Dərdlənmişəm bu gecə, üsyanım tökülüb sətirlərə, baxıram özümə dərd etdiklərimə, nə qədər axmaq imişəm mən. Məgər, nə güllər soldu da həyatda, heç nə olmamış kimi, dünya dönməyə davam etmədimi öz oxu boyunca? Ey qoca dünya, nə boyda yük daşıyırmışsan sən məgər? Söylə necə dözdün bu qədər acı ağrıya sən? Bəlkə ümidin təkcə günəşə idi? Bir gün günəş elə doğacaq ki, sənin üzərinə düşən hər şüası bir solan çiçəyi açdıracaq, buzlaqları qurudub heç vaxt solmasın deyə, gülləri susuz buraxmayacaq deyəmi ümid etdin sən?
Ya da ,ümidin ölən insanların ölməyən insanlıqlarına qalmışdı?
Söylə qurbanın olum, nədir çarə?
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
II Bilik Kitab Sərgisi keçiriləcək
Nizami Rayon İcra Hakimiyyəti və Azərbaycan Nəşriyyatları
Assosiasiyasının (ANAİB) birgə təşkilatçılığı ilə 8-10 sentyabr tarixlərində Nizami
rayonu Bəhruz Nuriyev küçəsində - Heydər bağı – Park Bulvarda II Bilik Kitab
Sərgisi keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ANAİB-ə istinadən xəbər verir ki, 20-dən çox nəşriyyat və mağazanın iştirak edəcəyi sərgidə məktəbli ləvazimatları, kitablar, dəftərlər, qeyd dəftərçələri, test topluları, çantalar, həmçinin bədii əsərlərin endirimli satışı olacaq.
Bununla yanaşı sərgi çərçivəsində tanınmış yazıçıların imza mərasimləri, şou-proqramlar, şeir və canlı musiqi saatları da baş tutacaq.
Sərginin ilk günü “Kitabqurdu” I Yay Oxu Marafonu çərçivəsində ikinci “Buknik” baş tutacaq. Marafonda iştirak edən kitabların müəllifləri – Amin Sükut, Aynur Cavid, Cəmilə Məmmədli, Əziz Sultan, Əziz Yaqubzadə, Reyhan Yusifqızı, Rövşən Abdullaoğlu müvafiq olaraq “Tuflinlər”, “Səyyah Bilgə”, “Əjdahaların sirri – Adəmin macəraları”, “Məktubunuz var”, “Yaşıl gözlü qız”, “Mən yeməli deyiləm” kitablarını imzalayacaq, oxucularla söhbət aparacaqlar.
Tədbirdə uşaqlar üçün endirimli master-klaslar, face-art kimi müxtəlif fürsətlər də təklif olunacaq.
Üç gün davam edəcək sərgi saat 10:00-dan 20:00-dək davam edəcək. Giriş sərbəst olacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
BİRİ İKİSİNDƏ – Vüsal Bağırlının “Köhnə avtomobil”i
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün yenidən Nəsr vaxtıdır, sizlərə Vüsal Bağırlının “Köhnə avtomobil” hekayəsi təqdim edilir.
NƏSR
Vüsal BAĞIRLI
KÖHNƏ AVTOMOBİL
Eyvana çıxıram. Hava buludludur. Ətrafda qəribə səslər eşidilir.
“Tap-tap-tararapp”.
Alnıma, əlimə soyuq damcılar düşür. Deyəsən, yağış başlayır.
Dayanıb diqqət kəsilirəm. Yox, səhv edibmişəm. Bu, eyvan ipindən asılmış nəm paltarlardan, yenicə yuyulmuş köynək, kombinezon və şalvarlardan düşən oynaq damlaların aşağıdakı köhnə avtomobillə ritmik söhbətidir.
O həmişə eyni yerdə dayanır. Evdən çıxıb harasa gedəndə, işdən geri qayıdanda daim göz önündədir. Onu, beşmərtəbə “xruşşovka” ilə palçıqlı xəndəyin arasında qərar tutmuş üzgün görünüşlü köhnə “Moskviç”i hər gün görürəm.
Hər görəndə də anlayıram ki, onunla sərt və amansız davranılıb, avtomobil dəmir qalağı, zibil yığını kimi kənara atılıb, hər gün səhərdən axşamadək ora-bura tələsən, sakinləri acı tüstüsüylə boğan, bir-birlərinin qarnına girib hər yerdə tıxaclar yaradan modern avtomobillərə tay ola bilməyəcəyini anlayan keçmiş sahibi onu birdəfəlik tərk edib.
Avtomobilin indiki halı acınacaqlıdır. Qapısının biri əzilib, kapotu içəri batıb, müxtəlif iqlim dəyişikliyi, rütubət, külək və korroziyanın təsirindən metal gövdəsi, torpağa yaxın hissələri aşınaraq çürüyüb, eybəcər hala düşüb. Dəmir səthini toz basıb, buferi əyilərək sallaq dayanıb.
Məhlədə futbol oynayan uşaqların çoxsaylı top zərbələri, korafəhm atılan sapand daşlarının təsirindən arxa-qabaq şüşələri sınıb, çatlayıb, bəzi yerləri zədələnib. Təkərləri boşalaraq təbii müvazinətini itirib və indi o, bir böyrü üstə əyilmiş məşhur Piza qülləsini xatırladır. İçindən yağ, benzin və müşəmbə qoxusu gəlir.
Fəqət bütün üzücü məqamlarla yanaşı, avtomobildə bəzən pozitiv, məzəli məqamlar da tapmaq mümkündür. Əgər ona yaxınlaşıb gözümüzün birini qıyaraq yan şüşədən əks şüşəyə diqqətlə baxsaq, maraqlı illüziya, optik aldanış müşahidə edərik: obyektivdə yaranan ilğım, həyətdəki çiçəkləmiş albalı ağacını çoxaldır, təsviri bir-birinin üstünə mindirir və qəribə kaleydoskop yaradır.
Başımızı tərpətdikdə ağaclar dairəvi hərəkətlə möcüzə kimi tərpənir, sanki yallı gedirmişlər sayaq fırlanırlar. Bir dəfə tapıntımı həyətdəki uşaqlara göstərdim. Bu onları xeyli əyləndirdi və güldürdü.
“Moskviç” günlər, aylar, fəsillərlə silahlanmış zaman ordusu ilə daim döyüşür, vaxt çayının aramsız, sabit axınına tabe olur, arxayın, qayğısız ömür sürməyə çalışır. Pəncərə-gözlərin yorğun qırışları, yarıaçıq kapot-dodağın kənarındakı narahat büküşləri, ağır, sallaq döşləri, rezinlə dartılmış qarın və budları əvəz edən bufer, disk və deflektora külək, şaxta, fırtına belə təsir etmir.
Payızın əvvəlləri əsən tozlu küləklər maşının üstünü çirk təbəqəsiylə örtür. Bu zaman onun əsl rəngini seçmək, ayırd etmək mümkün olmur. Payızın sonlarında isə fasiləsiz yağan noyabr yağışları maşını yuyub təmizləyir, onu uzaq yaylaq səfərinə hazırlaşan yorğa və saz kəhərə bənzədir.
Qışın ayazlı, qarlı günlərində qoca avtomobil gecənin öldürücü sazağından, boranından xilas olmağa can atan evsiz-eşiksizlərə, “bomj”lara fərqli formatda xidmət göstərir, öz hostel statuslu havayı salonunu səxavətlə təklif edir. Neçə-neçə insanı amansız şaxtadan qoruyur, bahalı-ucuz həyatları ölümün labüd pəncəsindən xilas edir.
İsti fəsillərdə, havalar qızmağa başlayanda həyətdə oynayan uşaqlar köhnəlmiş maşının üzərinə dırmaşaraq cürbəcür dəcəlliklər edirlər. Yeniyetmə və gənclər onun ətrafına toplaşır, kapotun üstündə şahmat, nərd oynayır, yaxud banın üstünə dırmaşaraq ayaqlarını sallayıb siqaret çəkir, zarafatlaşır, bir-birlərinə şıllaq, yumruq atır, aşıb-daşan tükənməz enerjilərini israf edirlər.
Səhərlər səyyar meyvə satıcısı alma, şaftalı, ərik yeşiklərini, göyərti torbasını, yetişmiş boranı və qarpızları kapot-piştaxtanın üzərinə qoyur. Kepkasını gözünün üstünə basıb yerə çömbəlir, damağındakı tüstüləyən siqaretlə növbəti müştərini səsləyir.
Günorta toyuqlar, ördəklər əyilmiş buferin saldığı ensiz, tünd zolağa çəkilib dincəlirlər. Axşamlar isə orada orta yaşlı qadınlar, qoca arvadlar, ahıl, ələngə qarılar qərarlaşır. Onlar avtomobilin kölgəsində oturub tum çırtlayır, məhəllədə olub keçmiş və baş verəcəklərdən qeybət edirlər.
Bir gün bütün gecəni əsən coşqun və azğın xəzri yaxınlıqdakı qoca küknarı köhnə avtomobilin üzərinə aşırdı. Qonşu mənzili təmir edən fəhlələrlə köməkləşib onu bu ağır yükün altından çıxardıq.
Biz “Moskviç”in yanında dayanıb, üst-başımızı çırpıb təmizləyərkən qeybdən qəfil peyda olan cırcırama-helikopter diqqətimizi çəkdi. O, havada yarımdairə cızıb qövsvari aerodinamik hərəkətlə ehmalca kapotun üzərinə qondu. Həşərat küləyin sərt nəfəsindən büzüşmüş, öz bozumtul, şəffaf plaş-qanadlarına sıx-sıx bürünmüşdü.
Oynaq, zarafatcıl külək onun sarı-yaşıl gövdəsini tərpətdikcə cırcırama xoş təmasdan, incə nəvazişdən vəcdə gələrək xoşhallanır, nazik ip qırığına oxşayan quyruğunu qarnına tərəf əyib-qıvırıb axına uyğun titrədirdi.
Birdən fəhlələrdən birinin ehtiyatsız, qəfil hərəkəti – üzünümü qaşıdı, ya əlini alnınamı çəkdi – həşəratı ürkütdü və o, qanadlarını küləyin yüngül axınına təslim edərək havaya pərvazlandı, uçub harasa getdi. Kapotun bozumtul narın tozu üzərində canlının kədərli, solğun izi qaldı.
Vaxt keçdikcə köhnə avtomobillə münasibətləri isindirməyə, onunla dostlaşmağa başladım. İşdən qayıdanda, yaxud axşamlar həyətə düşəndə tez yanına gəlir, gün ərzində başıma gələnlərdən, müxtəlif hadisələrdən, gündəlik qayğı və problemlərdən danışıb söhbətləşirdim.
O da yöndəmsiz və sallağı oturuşuyla dərdini mənimlə bölüşür, özünün bir vaxtlar tamaşa edənləri heyrətə salıb, ağılları başdan çıxardığı dövrlərindən qeyri-adi əhvalatlar nəql edirdi.
“Zavoddan yenicə çıxmış qırmızı “böcək” hər iki tərəfdən paslanmayan nikel ramkayla əhatələnib. Zil qara şinli, təzə təkərli avtomobilin parlaq metal örtüyü günəşin şəfəqlərində bərq vurur, qibtə dolu gözləri qamaşdırır. Adı parıltılı hərflərlə kənarlarına həkk olunub: “Moskviç”.
Sürücü dodağında xəfif təbəssüm, heyran baxışlarla ona yaxınlaşır, qapını ehtiyatla açır, şəstlə dəri oturacağa yayxanır. Açar burulan an mühərrikinin həzin uğultusu eşidilir. “Moskviç” işə düşür. Sürücü ayağını akseleratorun üzərinə qoyunca avtomobil kiçik təkanla azacıq tullanıb hərəkətə gəlir.
Avtomobil şəhərin əzəmətli, işıqlı, gen prospektlərində alışıb-yanan faralaryıla, özündən razı görkəmiylə şütüyərək təşəxxüs satır. Qarşıdan gələn çoxsaylı avtomobilləri sevinclə qarşılayır, salamlayıcı siqnallar verir.
Onun üçün hər şey maraqlıdır – dolanbac küçələr, işıqlı prospektlər, geniş magistrallar – hətta kriminal qoxulu qaranlıq tinlər də...”
...Köhnə “Moskviç” xoşbəxt düşüncələrə dalmışdı. Həmin an onun tam bir meditasiya vəziyyətində olduğunu, bütünlüklə öz düşüncələrinə qapıldığını hiss etdim. O, duyğulu görkəmdə dayanmışdı, nə açıq-aşkar etiraz, nə də itaətkarlıq vardı duruşunda.
Mən həssas məqamdan təsirlənib ehtiyatla geri addımladım, kənara çəkildim və öz qəhrəmanımı ötən möhtəşəm günlərin şirin xatirələri ilə baş-başa buraxdım.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.0.2023)
Bakıda “Nürnberq” filminin premyerası olub
Və dediyimiz kimi, Ukraynaya qarşı təcavüzkar müharibə edən Rusiya digər ölkələrdə mədəniyyət siyasətinə diqqət edərək mədəni-kütləvi tədbirlərinin sayını artırır, bununla da görünən dağa bələdçi tələb olunmaması aksiomunu pozmağa meyl edir.
Bakıdakı Rus Evində Rusiyanın Hərbi Şöhrət Günü münasibətilə rejissor Nikolay Lebedevin “Nürnberq” filminin premyerası olub.
Rusiya İnformasiya-Mədəniyyət Mərkəzinin mətbuat xidmətinin məlumayına görə, filmin nümayişindən əvvəl Rusiya Federasiyasının Azərbaycan Respublikasındakı səfiri Mixail Yevdokimov tamaşaçıları salamlayıb. Premyeraya gələnlər arasında diplomatik korpusun nümayəndələri, iş adamları, Rusiya həmvətənlərinin təmsilçiləri, yaradıcı ziyalılar olublar.
2023-cü ildə lentə alınmış “Nürnberq” filmi nasist Almaniyası elitasının beynəlxalq tribunalın qarşısına çıxdığı və məhkum olunduğu məşhur proses haqqında dünya kinematoqrafında ilk bədii filmdir. Bu ekran əsərində müxtəlif ölkələrdən olan aktyorlar iştirak edirlər, lakin baş rollarda Rusiyanın kino ulduzları çəkiliblər. Onların arasında Sergey Bezrukov, Lyubov Aksyonova, Yevqeni Mironov, İqor Petrenko var.
Filmin nümayişi çərçivəsində “Nürnberq prosesi: Moskvadan baxış” adlı tarixi-sənədli sərginin açılışı olub.
Sərgi üçün eksponatlar və filmin nümayişi hüququ “Aleksandr Peçerskinin Xatirə Fondu” qeyri-kommersiya təşkilatına məxsusdur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
Qızlar kiməsə satıla, hədiyyə oluna bilməz…
Erhan Özdemir, Türkiyə - xüsusi olaraq “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Xoş gördük oxucu... Xoş gördük…
Yaradanın qadına vermiş olduğu gözəl və mənalı xüsusiyyət, qabiliyyətlərdən biri də Ana olmaqdır. Qız övladlarımız müəyyən yaşdan sonra özlərini dərketmə, tanıma, anlama dövrünə keçid edirlər. Bu dövrdə də özlərindən böyük cəmiyyət üzvləri, eyni zamanda öz ailələri tərəfindən müəyyən vərdiş və inanclara öyrəşdirilirlər. Öz iradələriylə olmadan beyinlərinə yeridilmiş düşüncəylə və də çox zaman məcburiyyətlə, psixoloji təzyiqlə istəmədikləri bir həyata sürüklənirlər.
Hörmətli ağsaqqal, ağbirçəklər, bu o demək deyil ki, onlar yenityetmə çağlarında və də hansısa mənsub olduqları dini inanc, mühit və ailə qanunlarına görə bu yaşlarında "gəlin"ola bilər, kiməsə satıla, hədiyyə oluna, ya da ailə qura bilərlər.
Qızlar yaradılışlarına görə psixoloji olaraq oğlanlardan daha tez olgunlaşırlar. Bu da onları analıq, şəxsi mühitə sahib çıxma hissinə refleks olaraq daha da vicdanlı edir.
Oğlanların bu cəmiyyətdə hər şey edə bilər düşüncəsiylə böyüdülməsi qızlarımızı çox çətin vəziyyətə salır. Onlar uşaq yaşlarından hər cür həyat çətinliyi ilə boğuşmaq məcburiyyətində qalırlar. Buna görə də qızlar, qadınlar vaxtından öncə həyata qarşı məsuliyyət hiss edir və görünməyən yükləri mənimsəyirlər, mənimsəmək məcburiyyətində qalırlar. Cəmiyyətin birliyi ilə bizlər bunu edirik.
Qadın olmaq asan iş deyil. Bizim cəmiyyətdə qadın olaraq yaşamaq üçün həm əsrlər boyu sənə yüklənən vəzifələri yerinə yetirməlisən, həm də öz adına, yoldaşının, ya da atanın soyadına ləkə gətirməməlisən. Lakin bu vəziyyətlərin heç biri oğlan uşaqlarına şamil edilmir. Onlara vəzifə olaraq yüklənmir, aşılanmır. Onlar bu ağırlığın altında qalmırlar. Ona görə də rahat və uşaq ruhlu olurlar. Ərköyün olur və heçnəyin qorxusunu çəkmirlər. Oğlanların sevgilisi olanda dostlar arasında lovğalanırlar. Lakin özlərinin də evində qız, qadın yaşadığını, onları da bir Ananın, bir qadının dünyaya gətirdiyini unudurlar və ailələrindəki xanımların da həyatında sevgilisi, dostu, yoldaşı olmasını qəbul etmir, özlərinə sığışdırmır, hətta bu düşüncəyə belə hiddətlənirlər.
Qadınları hər zaman kimlərdənsə qorumaq lazımdır fikri insanların şüuraltısına yeridilib. Lakin qadınları qorumağa ehtiyac yoxdur. Onlar özləri özlərini qoruyar. Qadını kimdən, nədən qorumaq lazımdır ki? Hər kəs özünə hörmət etsə, öz əməlinə fikir versə, heç kimin heç kimi qorumağa ehtiyacı qalmaz.
Biz kişilərin xarakterlərinin yetərsizliyindən, qadınlarda yaratdığımız güvənsizlikdəndir ki, qadınlar bir şeyləri etmək, bacarmaq, karyera qurmaq, öz ayaqları üzərində dayanmaqdan çəkinirlər. Bu real bir faktdır. Bu mövzunu oturub diqqətlə sorğulamaq və bu gerçəkliklə üzləşmək lazımdır.
Qadınlar karyera qurmaq istədikdə bizlər onlara yuxardan aşağı baxırıq. Onları maddi, mənəvi incidir, yoluna daş qoyuruq. Kömək etmək bir tərəfə qalsın, kömək edənləri də danlayır, ələ salır, özümüzdən uzaqlaşdırırıq.
Alber Kamü da dediyi kimi, bir ölkəni tanımaq istəyirsinizsə, o ölkədə qadınların necə öldüyünə baxın.
(Dilimizə uyğunlaşdırdı: Matruska JK)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
Bolqarıstanda “Struma səhnələri” festivalı çərçivəsində Azərbaycan mədəniyyəti təqdim olunur
Sentyabrın ilk günlərində Bolqarıstanın qədim şəhərlərindən biri olan Küstendildə ənənəvi olaraq “Struma səhnələri” beynəlxalq festivalı keçirilir.
AzərTAC xəbər verir ki, Küstendil meriyası, “Presto” musiqi evi və “Bratstvo 1869” icma mərkəzinin təşkilatçılığı ilə keçirilən festival çərçivəsində Bakı Slavyan Universitetinin Müqəddəs Kliment Oxridski adına Sofiya Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi tərəfindən “Azərbaycan – yaxın və kəşf edilməmiş” adlı fotosərgi açılıb. Yeddi günlük festivalda, həmçinin Bolqarıstan, Yunanıstan, Avstriya, İsveçrə, Çin, Marokko, Efiopiya və digər ölkələrin nümayəndələri iştirak edirlər.
Açılış mərasimində çıxış edən festivalın direktoru Nadejda Dimitrova bu cür mədəni tədbirlərin region üçün vacibliyini vurğulayıb.
Sərginin açılışında Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzinin direktoru Sofiya Şıqayeva-Mitreska çıxış edərək cari il Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinin və Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzinin isə 10 illiyinin qeyd edildiyini bildirib. Sərginin bu mühüm yubileylərə həsr edildiyini diqqətə çatdırıb.
Sonra mərkəz direktoru sərgidə nümayiş olunan fotolar barədə məlumat verərək bu şəkillərin 2013-cü ildən Azərbaycanda yaşayan peşəkar bolqar fotoqraf və yazıçı Aureliya Nəsirova tərəfindən çəkildiyini, onun əsərlərinin bir sıra beynəlxalq müsabiqəsində yer aldığını qeyd edib.
Açılış mərasimində Sofiya Universitetinin Türkologiya ixtisasının tələbəsi Melisa Ramadan milli geyimdə Azərbaycan rəqsini ifa edib.
Qeyd edək ki, sentyabrın 9-dək davam edəcək və Bolqarıstanın ictimai və mədəni həyatında gözəl mədəni hadisəyə çevrilən “Struma səhnələri” Beynəlxalq Festivalı Küstendil şəhərinin sakinləri və qonaqlarına Azərbaycan təbiətini və mədəniyyətini “Bratstvo 1869” icma mərkəzində festivaldan sonra da nümayiş etdirəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
KİNOBƏLƏDÇİdə “Haçiko: Ən Sadiq Dost"
İradə Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
“Haçiko: Ən Sadiq Dost"- film və real hadisələr.
Ömrünün sonuna qədər mərhum sahibini gözləyən itin inanılmaz hekayəsi.
Ən çox sevdiyim, insan qəlbinə toxunan filimdən qisa bir məlumat.
Xarakterimizdən və istəklərimizdən asılı olmayaraq hamımız cəmiyyətin bir hissəsiyik. İstəsək də, istəməsək də bir-birimizlə ünsiyyət qurmalıyıq. Çox uzun olmayan həyatında hər bir insan həqiqətən sevilmək və çətin vəziyyətdə mütləq kömək edəcək, kömək edəcək və kömək əli verəcək həqiqi dostlara sahib olmaq istəyir.
Lakin ümidlərimiz heç də həmişə özünü doğrultmur. Çox vaxt, yaşla, insanlar arasında dostluq yox olur, məcburi olmayan dostluqlar qalır, bu da tədricən laqeydliyə və məsafəyə çevrilir. Müasir cəmiyyətdə bir çox insan kiçik qardaşlarımızla, öz sahibinə maraqsızcasına bağlanan və bəzən insan bu dünyadan köçdükdən sonra da onu sevməyə davam edən itlərlə dostluq etməyi üstün tutur.
Söhbət belə bir hadisədən, mərhum sahibini ömrünün sonuna kimi gözləməyə davam edən bir itin insana güclü bağlılığından gedirdi, 2009-cu ildə çox səmimi “Haçiko: Ən Sadiq Dost” filmi çəkilmişdir. insanlar arasında nadir hallarda görülən inanılmaz dostluq və sədaqət haqqında əsl hekayəyə əsaslanır.
Bu hekayə 20-ci əsrin əvvəllərində Yaponiyada baş verdi, 1923-cü ildə Akito cinsindən bir bala doğuldu, bu cinsin adı Yaponiyada eyni adlı prefektura tərəfindən verildi.
Bu heyrətamiz itlərin yetişdiricisi bu gözəl heyvanları yetişdirən və satan yerli fermer idi.
1924-cü ilin yanvarında yerli universitetin professoru Hidesaburo Ueno balalardan birini Akito yetişdiricisindən aldı. Tanınmış alim və kənd təsərrüfatı texnologiyası müəllimi - Ueno uzun müddətdir ki, belə bir it cinsi arzusunda idi və təhsilini məmnuniyyətlə götürdü.
Bu itin - Haçiko ləqəbinə gəlincə, məlumdur ki, yapon dilində “hachi” “səkkiz”, “ok” şəkilçisi isə sədaqət deməkdir. Köpəyin niyə belə adlandırıldığı ilə bağlı bir neçə versiya var.
BİRİNCİ, ən çox yayılmışı, itin yerli damazlıq bir il ərzində satdığı səkkizinci bala olmasıdır.
İKİNCİ, Hachiko professorun özünün sahib olduğu səkkizinci it olduğunu söyləyir.
Sitat: Biz itləri döydük. Biz itlərə nifrət edirik. Biz özümüzü sahib hesab edərək itlərdən özümüz üçün istifadə edirik. Ancaq onlar daha yaxşıdır! Daha ağıllı, daha sadiq və mehriban. Haçiko canlı nümunədir. O, biz deyil, ustaddır.
Baş rolda:
Riçard Gere
Joan Allen
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.09.2023)
