“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

 

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

 

 

10-cu dərc

 

Layiqə yüngül qəlyanaltıdan sonra əlində tutduğu bokaldakı sudan qurtum-qurtum içir, bunları edərkən izlədiyi adamı bir dəqiqə də gözdən qoymurdu. Heç nə dəyişməmişdi. Adam ya nahar etməyəcəkdi, ya da ki, maşında onunçün qoyulmuş yeməkdən yeyib oturmuşdu. Hər halda, səhərdən bu yana müşahidə apardığı postu bir dəqiqə də tərk etməmişdi. Çox güman ki, Bəxtiyarın əlamətləri ona deyilmiş, bəlkə də şəkli ona göstərilmişdi. Ona görə ara-sıra çəkməçiyə yaxınlaşan müştərilər diqqətini çəksələr də, hər-hansı aktiv addımlar atmır, konkret adamı gözlədiyi hiss olunurdu.

Heç nədən xəbəri olmayan çəkməçi dayı isə öz işindəydi. Hərdən köhnə termosundan özünə çay süzüb içir, bir az dincəlir, sonra yenə də öz sevimli məşğuliyyətinə qayıdırdı.

Saat 3 idi. Layiqə sudan bir qurtum da alıb, ofisiantı səslədi. İçində qəbz olan kitabça ilə ona yaxınlaşan ofisianta hesabı ödəyib ayağa qalxdı. Kafedən çıxıb asta addımlarla bayaq dayandığı, hələ səhər gələrkən müşahidə üçün seçdiyi yerə tərəf addımladı. Ancaq ora çatar-çatmaz bir anda hər şey dəyişdi. İzlədiyi adam birdən maşının mühərrikini işə salıb elə dayandığı istiqamətdə, sürətlə çəkməçinin yanından keçib sağ tərəfə, səhər Layiqənin döndüyü küçəyə dönərək gözdən itdi. Hər şey elə tez baş verdi ki, Layiqə istəsəydi belə, onu izləyə bilməzdi. Ancaq bu vacib deyildi. Şefi ona, adamı imkan olarsa izləməyi tapşırmışdı. Əsas lazım olan şeyləri onsuz da dəqiqləşdirmiş Layiqə yavaş-yavaş az əvvəl maşının dayandığı yerə tərəf getdi. Ora çatanda ayaqqabısının bağını düzəldirmiş kimi əyilib adamın ara vermədən çəkib yerə atdığı siqaret kötüklərindən birini hiss olunmadan götürdü. Görünür, nasaz vəziyyətdə olduğundan, dayandığı yerdə maşının motorxanasından süzülən yağ damcılarından asfaltın üzərində yağ ləkələri qalmışdı… 

 

* * *

Arxa oturacaqlarından birində boş yer tapıb oturduğum avtobus məni Buzovnaya aparırdı. Adətən sükan arxasında olanda daha çox yola fikir verməli olur, yol kənarındakı mənzərələrə o qədər də diqqət ayıra bilmirsən. İndi sərnişin kimi oturduğum avtobusda çox sevdiyim şəhərimizin bir-birini əvəz edən gözəl mənzərələrini seyr etdikcə nə qədər dəyişikliklərin olduğunun fərqinə varırdım. Bakı və Bakıətrafı doğrudan da doğma olmaqla yanaşı, həm də çox gözəldir.

Mərdəkan körpüsünün yanından keçən avtobus körpünün altındakı dairədən sola, Buzovnaya dönmək üçün sürətini azaltdı. Bu dairədən sonra Xəzərin sahilində yerləşən Buzovna qəsəbəsi başlayırdı - deyilənə görə, Bakının ən qədim kəndi olan, sonradan böyüyüb qəsəbəyə çevrilən, mərd kişiləri ilə tanınan Buzovna.

Bir qədər irəlidə, «Əli ayağı» ziyarətgahına dönən yoldan sonrakı dayanacaqda düşəcəkdim.

Beş dəqiqə sonra avtobus dediyim dayanacaqda dayandı. Düşüb elə həmin dayanacağın yanındakı yeraltı keçidlə yolun əks tərəfinə keçdim. Qəsəbənin yolunu çarpaz kəsərək «Vişnyovka» kimi tanınan Albalı bağları, Maştağa, Nardaran istiqamətinə gedən tunelin tuşuna çatanda sağa döndüm. Dönən kimi təxminən on beş metr irəlidə «Rahib» restoranı var. Gəldiyi gün də qayıtmalı olduğu ezamiyyətləri zamanı Stepanla həmişə burada görüşərdik, hava limanına yaxın olan bu restoranda. Geniş həyəti olan restoranın hər yeri yaşıllıq olmaqla yanaşı bir-birindən aralı yerləşən, taxtadan tikilmiş kabinetləri olduqca rahatdır. Yeməklərinə isə söz ola bilməz.

Məni qarşılayan gənc boş kabinetlərdən birinə ötürdü. Oturduqdan sonra saata baxdım. İyirmi dəqiqə sonra Stepan gələcəkdi. Onun çox sevdiyi turşulu dana basdırması, iki şiş quzu kababı sifariş verib soyuq qəlyanaltılar və içikilərlə birlikdə düz saat 1-də gətirməsini ofisianta tapşırdım. Sifarişi alıb çıxan gəncin ardınca mən də əllərimi yumaq üçün həyətə çıxdım. Həyətdəki gül-çiçəyin ətri adamı valeh edirdi. Əllərimi yuduqdan sonra, dostum gələnəcən həyətdə gəzişməyi qərara aldım. Bir də kim bilir nə vaxt yolum buraya düşər. 

 

* * *

Qıvrımsaçlı əlindəki siqarı stolun üstündəki külqabına qoydu, qarşısında buğlanan, altında kömürlər cızılldayan saca baxıb ləzzətlə əllərini bir-birinə sürtdü. Bu adamın bir zəif cəhəti siqardan ayrıla bilməməsi idisə, ikinci zəif yeri yemək idi. Həyatda yemək onun üçün çox önəmli yer tutur, hər gün nə yeyəcəyini qabaqcadan aşbazına sifariş verirdi. İndi də az əvvəl tapşırdığı, qızardılmış mal ciyəri ilə kartoflara baxanda kefi kökəlmiş, heç vaxt damağından düşməyən siqarını bir kənara qoymuşdu.

Qapı açıldı və bayaq onunla hovuzda olan qızlar yenə də çılpaq halda içəri girdilər. Ancaq qıvrımsaçlı onları süfrəyə yaxın gəlməyə qoymadı.

-Gedin əyninizə bir şey geyin, sonra gəlin. Süfrəyə çılpaq oturmazlar. Bir tikə bərəkətimiz qalıb, onu da siz qaçırmayın.

«Bir tikə bərəkətimiz qalıb» deyəndə, iki möhtəşəm villası, dörd maşını, xeyli sayda obyektləri olan, ömründə bir adama təmənnasız əl tutmayan qıvrımsaçlı, son zamanlar başlayan iqtisadi böhranla əlaqədar aylıq qazancının üç yüz min manatdan iki yüz min manata enməsini nəzərdə tuturdu.

Bir azdan əyinlərinə xalat geyinmiş qızlar qayıtdılar. Onlar gələnəcən öz boşqabını yeməklə doldurmuş ev sahibi sacın içindək taxta qaşıqla qızların da boşqablarına yemək çəkdi.

-Hə, indi başlamaq olar.

Ciyər tikəsini ağzına qoyan qızlardan biri, -Oy, necə də dadlıdır,-deyib ağzını marçıldatdı.

-Hələ bu nədi ki. Axşama sizə kefli beçə bişirtdirəcəyəm, barmaqlarınızın onunu da yalayacaqsız.

Ayrı vaxt zəhmindən az qala yer yarılan bu adam yeməyə oturanda sanki birdən-birə dəyişib başqa bir adam olur, kefi son dərəcə kökəlirdi.

Gənc yaşlarında mübahisə etdiyi bir həmyaşıdını bıçaqla vurub həbsxanaya düşərkən elə birinci naharda həbsxana yeməklərini görəndə necə iyrənmişdisə, ödü ağzına gəlmiş, üç gün dilinə heç nə vurmamışdı. Elə onda özünə söz vermişdi ki, azadlığa çıxandan sonra dünyanın ən dadlı yeməklərini yeyib, ən bahalı içkilərini içəcək. Fasilə vermədən fışqırtdığı Kuba istehsalı olan siqarının bir dənəsi isə dolların manata nisbətində təxminən səksən manata başa gəlirdi.

Təbiətən çox ürəkli biri olan bu adam, gənc olmasına baxmayaraq, davranışı, iti dili və qolunun gücü ilə qısa müddətdə həbsxanada özünə yer edə bilmiş, bunu görən avtoritetli məhbuslar öz yanlarına çəkərək həbsxana qanunlarının incəliklərini ona öyrətmişdilər. Onların təsiri ilə həbsxana həyatının romantikasına aludə olan, ilk cinayətinə görə yeddi il həbs cəzası alan gənc məhbuslardan birini də xəbərçilik etdiyinə görə bıçaqla vurduğuna görə cəzasına daha beş il əlavə olunduğu üçün on iki ildən sonra azadlığa çıxmışdı.

Kobud xarıcı görünüşünə və sifət cizgilərinə görə ilk baxışdan o qədər də ağıllı adam təsiri bağışlamayan qıvrımsaçlı, əslində, çox dərin zəkaya malik biri idi. Bu qabiliyyətlərinə bələd olan avtoritetlər ona «Qızılbaş» ləqəbi vermiş, azadlığa çıxdıqdan sonra onlara məxsus bəzi sahələrə nəzarəti ona tapşırmışdılar, onun bacarığı sayəsində bu sahələrdən «oğru kassa»sına gələn gəlirin miqdarı qısa zamanda xeyli artmışdı. «Qanuni oğru» adı daşımasa da, onun gec-tez bu adı alacağı heç kimdə şübhə doğurmurdu.

«Qızılbaş» vaxtının çoxunu elə bu villada keçirir, nadir hallarda buranı tərk edirdi. Onun məkanı barədə çox az adamın məlumatı var idi. İşlərin çoxunu telefon zəngləri və əlinin altında işlətdiyi adamlar vasitəsilə həyata keçirirdi. Adamlarını göndərdiyi yerlərdə bircə dəfə adının çəkilməsi hər şeyin həllini tapmasına kifayət edirdi.

Yeməyini bitirən «Qızılbaş» bayaqdan sönmüş siqarını götürüb damağına qoydu, alışdırıb dərin bir qullab vurdu, tüstünü sinəsinə çəkdi. Yağlı yeməkdən sonra siqarın tüstüsü sinəsinə yağ kimi yayılıb onu xumarlandırdı. Elə bu vaxt telefonuna zəng gəldi.

-Danış, Aydəmir.

-Dediyiniz kimi, günortaya qədər çəkməçini izlədim. Diqqət çəkən bir şey olmadı. Qoca kişidir, elə başını aşağı salıb öz işini görür. Məni izləyən biri də gözümə dəymədi. Olsa idi mütləq görərdim. Boş küçədir. Düz saat 3-də maşını işə salıb Xırdalandakı evə sürdüm. Yolboyu da məni izləyən elə bir maşın gözümə dəymədi. Ancaq hər-halda tapşırığı axıradək yerinə yetirdim. Maşını oradakı həyətə salıb bir qədər gözləyəndən sonra arxa qapıdan çıxıb qayıtdım. İndi şəhərdəyəm, nə tapşırığınız var?

-Dörd dənə yaxşı kənd çolpası al, bura gəl. Aşbaza de, axşama yaxşı bir kefli beçə hazırlasın. Sonra çıxıb gedə bilərsən. Mən bir az dincələcəm. Lazım olsan, çağıraram. Hə, bir də, Eyvaz sabah da o ofisə nəzarəti davam elətdirsin, sənsə izləməni dayandır.

-Baş üstə.

Telefonu kənara qoyan ev sahibi üzünü qızlara tutub dedi:

-Doydunuz, indi qalxın yataq otağına, duş qəbul eləyin, bir azdan mən də gəlirəm.

-Bizi çox intizarda qoyma, -deyən qızlar şıltaq-şıltaq gülüb otaqdan çıxdılar.

Tək qalan «Qızılbaş» bir qədər fikrə gedib sonra öz-özü ilə danışırmış kimi dedi:

-Bilmirəm kimsən, nəçisən, Bəxtiyar, ancaq get-gedə mənimçün maraqlı olmağa başlayırsan. Mənə bir yem atdığını düşündün, indi mənim atdığım yemi ye görək. Səni nə gözlədiyini hələ bilmirsən…

 

* * *

Düşündüyüm kimi, saat 1-də Stepan restoranın həyətinə girdi. Uzaqdan əl eləyib mənə tərəf gəlməyə başladı. Çoxdan görmədiyim dostumla qucaqlaşıb görüşdük. Ayaqüstü hal-əhval edəndən sonra kabinetə keçdik. İki dəqiqə sonra kabinetin qapısını döyən ofisiant verdiyim sifarişlərlə içəri girdi. Yeməkləri süfrəyə düzüb, -Bir şey lazım olarsa, divardakı zəng düyməsini basın, -deyərək otaqdan çıxdı.

-Möhkəm acmışam, -deyən Stepan dana basdırması tikələrindən birini götürüb boşqabına qoydu.

-Elə mən də, -deyib, əlimi süfrəyə uzatdım.

-Görəsən, bu dana basdırmasını bizdə niyə belə bişirə bilmirlər?

-Hər millətin özünəməxsus mətbəxi var. Rus xanımlarının da hazırladığı bir çox dadlı yeməklərdən doymaq olmur. Bircə, bu donuz ətiniz olmasa, -deyib gülümsədim.

Donuz ətinə münasibətimi bilən Stepan əlini yelləməklə kifayətləndi.

İkimiz də iştahla yeməyə girişdik. Dostum ac olanda danışmağı sevmir, süfrəyə oturduğu ilk iyirmi dəqiqədə qarnını doyurur, sonra söhbət edə-edə hərdən ağzına nəsə atmağı xoşlayırdı. Bunu bildiyim üçün mən də sakitcə yeməyimi yeyir, ona heç bir sual vermirdim.

Bir azdan salfetlə əlini-ağzını silib oturduğu stulun söykənəcəyinə yayxanmasından Stepanın yeməyə ilk həmləsini başa çatdırdığını anladım.

-Hə, danış görək nə var, nə yox? -Stepan ikimizin də bokalına qazlı su süzüb soruşdu.

-Bizdə hər şey qaydasındadır, qonşu Rusiyada vəziyyət necədir?

-Orada da hər şey yaxşıdır. Hərdən azərbaycanlı kolleqalarımızın köməyinə ehtiyacımız olur. İndi də bir məsələ çıxıb. Güman edirəm ki, sizlərin köməyi ilə onu tez bir zamanda həll edə biləcəyik. Hələ ki, hadisələrin gedişatını gözləyək, -dostum mənalı-mənalı mənə baxdı.

Belə məsələlərdə, peşəkarlar arasındakı söhbətlərdə hansısa sualı vermək qəbulolunmaz idi. Stepan lazım bildiyini demişdi. Mənim də artıq sual vermək fikrim yox idi.

-Quzu kababından da azca dad, soyuyur.

Bu, söhbəti dəyişmək üçün deyilən bir cümlə idi. Dostumun son cümləsi, əgər zərurət yaranarsa, gələcəkdə bu məsələdə mənim də köməyimdən yararlana biləcəyini istisna etmirdi və mən bunu çox gözəl anladım.

 

* * *

Eyvaz acdığını hiss edib saata baxdı. Günorta nahar əvəzinə bir dönər alıb yeməsindən düz beş saat keçmişdi. Saat 6 idi. Əlində tutduğu yarıya qədər su ilə dolu plastik butulkanın qapağını açıb suyun hamısını birnəfəsə başına çəkdi. Sonra dodaqaltı, öz-özü ilə danışırmış kimi donquldanmağa başladı:

-Daha dönər yeməyəcəm. Bayaqdan mədəm ağrıyır. Eybi yox, birtəhər dözərəm. Bir az da dayanım, çıxım gedim evə. Yəqin daha bu vaxtacan heç kim gəlmədisə, bundan sonra bu ofisi açan olmaz, dayanmağın nə mənası? Bu Bəxtiyar kimdirsə, məni bütün işimdən-gücümdən elədi bu iki gündə.

Eyvaz bunları fikirləşərkən üzbəüzdə, izlədiyi ofisin qarşısında qara rəngli «Mercedes» dayandı. Arxa sol qapıdan düşən orta yaşlı, kepkasını gözünün üstünə basmış, qara eynəkli kişi qapını örtən kimi maşın yerindən tərpənib uzaqlaşdı.

Bir ayağı axsayan kişi, asta addımlarla üzərində «Detektiv Agentliyi» yazılmış ofisin qarşısından keçib bir qədər irəlidəki geyim mağazasına girdi.

Onu diqqətlə nəzərdən keçirən Eyvaz, öz-özünə, -Əşşi yox, bu da deyil. Bəxtiyar enlikürək, idmançı qamətlidir, bu yazıq lap büzüşüb ki. Hələ ayağını da çəkir. Ofisə tərəf də heç baxmadı. Aha, bax, paltar dükanına girdi, -fikirləşib, əlindəki boş plastik su qabını tullamaq üçün yaxınlıqdakı zibil qutusuna tərəf getdi.

 

* * *

Stepanı aparmaq üçün göndərilmiş xidməti maşında birlikdə aeroporta gəlmişdik. Onu yola saldıqdan sonra elə şəhərə gələn həmin maşın məni az əvvəl ofisin qarşısında düşürüb getmişdi. Qiyafəmi və yerişimi bir qədər dəyişməyim kifayət emişdi ki, artıq «fərasətinə» bələd olduğum, məni izləmək üçün dünənki yerində dayanacaqda dayanmış yemişbaş məni tanıya bilməsin.

İndi girdiyim qonşuluqdakı geyim mağazasının şüşəli qapısının arxasında dayanıb ona baxır, bu izləmədə məni narahat edən əsas sualın cavabını tapmağa çalışırdım. Hər halda, nə isə düz getmirdi və bunu hiss edirdim. Mənim nəzərimdə yolun o biri tayında dayanmış, dünəndən məni izləyən adamla onun dayandığı yerin yaxınlığındakı söyüd ağacının heç bir fərqi yox idi. Görəsən belə bir izləmədə məqsəd nə idi?

Əgər dünən bu yemişbaşın hərəkətləri mənə bir qədər də məzəli gəlirdisə, indi ona baxarkən hissiyatım tamam başqa şey deyirdi. Belə izləmə olmur. Bütün ömrünü əməliyyat işinə həsr etmiş, qorxu nə olduğunu bilməyən polkovnik Dadaşzadə mənimlə görüşə hətta qiyafəsini dəyişib gəlirsə, mobil telefonla belə bütün əlaqələri qadağan edib son dərəcə ehtiyatlı olmağımı tapşırırsa, bu rəqibin nə qədər ciddi və təhlükəli olmasından xəbər verir. Yooox, ehtimallarımda yanılmıram, qarşı tərəf nə isə oyun oynayır. Sonu heç də yaxşı görünməyən bir oyun…

Ağacın yanından keçəndə mənə lazım olan işarənin verildiyini görmüşdüm. İndi lazım olan məlumatı götürmək üçün getmək olardı.

Mağazadakı tanış qızlarla hal-əhval edib arxa qapıdan çıxacağımı dedim. Belə hərəkətlərimə öyrəşmiş qızlar, -Necə istəyirsiniz, -deyib gülümsədilər. Mağazanın arxa qapısı köhnə yaşayış binasının həyətinə açılırdı. Həyətə, oradan da küçəyə çıxdım.

 

Davamı var

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.06.2023)

 

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Poeziya bölməsinə və Sumqayıt Poeziya Evinə rəhbərlik edən İbrahim İlyaslının mərhum şair Xaliq Oğuza həsr etdiyi yazısını oxucularına təqdim edir. Yazıya  “Ulduz” jurnalının Baş redaktoru, şair Qulu Ağsəsin də qatqısı var. O, Sumqayıtda yaşayan İbrahim İlyaslıdan Sumqayıtda yaşamış Xaliq Oğuzun şeirlərini tapmağı xahiş edib ki, dərgidə dərc eləsin. Beləcə də bu yazı yaranıb.

Allah Xaliq Oğuza rəhmət eləsin!

 

 

İbrahim İLYASLI

Məni bircə nəfər duyan olaydı... Təkcə hər şairin yox, hər insanın, ümumiyyətlə, hər varlğın ən böyük istəyi, ən böyük arzusu elə bu deyilmi?! O duyğularda nələr vardı, nələr yoxdu... Gənc şair olasan, ürəyində bir-birini qovan arzular ola... Və bir gün qəfil hər şeyin sonu...

1980-ci illərin sonları... Milli oyanış,.. Gəncliyin qan-qan deyən zamanı... Handa ədəbi gənclik ola... Fədailik duyğusu və düşüncəsi...

Bizim ədəbi nəslin məndən də öncə tanınan, bilinən bir ismi – Xaliq Oğuz!!!

O zaman üçün, təkcə, bu təxəllüsü götürmək adamdan cəsarət istəyirdi. Xaliq öncə bunu bacardı. Sonra SSRİ-nin çökməyə doğru getdiyini daha tez duydu və həm təşkilatlanma, həm də maddi durum üçün böyük arzular dalınca qoşdu...

Sumqayıtda yeganə məsləkdaşı və ən yaxın gənc yazıçı dostu – tələbəlik yoldaşı  Varislə birlikdə bir ilkə imza atıb “Cığırdaş” Gənclik Mərkəzini yaratdı. İlk dəfə “İlin təqvimi” adı altında müstəqil düşüncəyə söykənən yazıları bir araya toplayıb nəşr etdirdi. Mənim rəhbərlik etdiyim “Dəniz” Gənclər Ədəbi Birliyini mərkəzin qanadının altına aldı. Varislə mənim birlikdə tərtib etdiyim “Sahilsiz Dəniz” ədəbi almanaxının nəşrinə dəstək verdi.

“Cığırdaş”ın tərkibində müxtəlif təyinatlı idarələr yaratdı... Xaliqin yaşı və dövrün tələbləri arasında bunlar nəhəng işlər idi... Ancaq O, bütün bunları bacardı.

Həyatda mistik bir olaylar olur axı. Buna inananlar da var, inanmayanlar da. Mən inananlar üçün yazıram bu qeydləri.

Bu günlərdə”Ulduz” jurnalının baş redaktoru, dəyərli şair dostumuz Qulu Ağsəs  uzun illər öncə gənc ikən dünyasını dəyişmiş şair Xaliq Oğuzun şeirlərini çap etmək istədiyini dedi. Maraqlıdır ki, jurnalın mərhum redaktoru və çox böyük şairimiz Ələkbər Salahzadə də hər görüşümüzdə “Xaliq Oğuza de, şeirlərini göndərsin, çap edək” deyərdi... Bu dəfə Qulu Ağsəs mənə telefon açıb bu sözləri deyəndə həmin günlər düşdü yadıma... Yenə “ULDUZ”... Yenə XALİQ OĞUZ...

Xaliqin oğlu İlkini aradım. Biz onu görəndə körpə uşaq idi hələ... İndi İlkin özü həmyaşıdları arasında tanınan bir gənc şairdir....

Buna sadəcə və mürəkkəbcə TALE derlər...

Yerdə qalan nə varsa və nə var idisə onları oxuculara Xaliq Oğuzun şeirləri deyəcək “ULDUZ”da!

Ruhun şad, məqamın behişt  olsun, hər zaman xəyallarımızda diri dostumuz – Xaliq Oğuz!

“ULDUZ” yenə də sənin şeirlərini istəyir. “ULDUZ” gənclərin dərgisidir. Sən isə elə o gənc qaldığın yerdəcəsən, əziz dost!

Qalan ömrünü sözündə sürdürmək daha nəyə deyirlər ki...

Söz ömrün uzun olsun, şair qardaş - Xaliq Oğuz!!!

 

XALİQ OĞUZ

 

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə

 

Kiməsə ümidəm, kiməsə dayaq,

Kiməsə bir quru təsəlliyəm mən.

Hardasa şöləsi zəif bir çıraq,

Hardasa lap günəş məsəlliyəm mən.

Çağırır ardınca neçə yol, cığır,

Əlçatmaz zirvələr səsləyir məni.

Bir ana mən gedən yollara çıxır,

Bir gözəl nigaran gözləyir məni.

Nə ömür yarıdır, nəmənzil hələ.

Ağrım aürəyim, ağrıma belə.

 

Yenə təbiətin bahar çağıdır,

Şeirlər cücərir çölün düzündə.

Torpağın donunu nəğmə dağıdır,

Ümidlər göyərir pöhrə gözündə.

Qartallar qıy çəkir zirvə taxtına,

Gədiklər bürünür dumana, çənə.

Sevənlər tələsir vədə vaxtına,

Kövrək bulaqlar da dil açıb mənə

Deyir, qələmini tez ol al ələ.

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

Yanımda-yörəmdə doğmam dayanıb,

Məni xəbər alır yaxın da, yad da.

Bu dünya əzəldən sirrə boyanıb,

Nə qədər düyün var möcüzə adda.

Hər canlı işığa, nura can atır,

Yarasa zülmətə sarılıb qalır.

Min illik yol var ki, əlimiz çatır,

Bir addım yol var ki, qırılıb qalır.

Neçə ocaq yanır tüstüsü acı,

Nə qədər yara var yoxdur əlacı.

Ovunmaq da olmur təsəlli ilə.

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Qoltuq ağacının qoltuqdur yeri,

Kiminsə yükünü daşıyır ancaq.

Mənəm deyənlər var, indi əksəri

Özgə qoltuğunda yaşıyır ancaq.

Qalxsa da zirvəyə caynaqda cücə

Hünər qartalındır, qartala alqış.

Cücədən qartallıq umasan necə,

Zirvə fəth etməyə qartal yaranmış.

Mən də od övladı, Qorqud soyuyam,

Çətin əqidəmdən dönəm, soyuyam.

Neçə ki, bağlıyam vətənə, elə,

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Qəlbimdə nə qədər arzu-kamım var,

Ülvi istəyim var, xoş məramım var.

Ümidə, gümana sığınmışam mən,

Bu günə, sabaha bir inamım var.

Oğul böyüdürəm vətənə əsgər,

Gəlin həvəsində, toy həvəsində,

Hələ yazılmamış nə qədər əsər

Beləcə dustaqdır döş qəfəsimdə.

Tale də vaxt tapıb qurmağa tələ,

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Büküb yapıncının ətəklərinə.

Bələyib qəlbinin hərarətinə.

Kiçik yaşlarımdan həsrət qalmışam,

Ana istəyinə, məhəbbətinə.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Qəlbinin yağını yedirib mənə,

Gözünün nurunu əmizdiribdir.

Beləcə, o məni anamdan qalan

Şirin xatirə tək əzizləyibdir.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Almışam əlindən rahatlığını,

Qovmuşam gözünün yuxusunu da.

Deyrilər, o məndən, tək mənim deyil,

Alıbdır anamın qoxusunu da.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Laylayım bir kövrək çoban bayatı,

Yüyrüyüm atamın qolları olub.

Yastığım bir nimdaş motalı papaq,

Beşiyim bənövşə kolları olub.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Bəzən gizləyərək öz aclığını,

 

Sonuncu tikəsin yedirib mənə.

Ancaq dil açanda hər şeydən qabaq,

"Ana" kəlməsini dedirib mənə.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Şehlər üz-gözümdən yuxunu yuyub,

Küləklər saçıma sığal veribdir.

Hər novruz bayramı yetişən zaman

Kəndimizdə neçə ana olubsa,

Hamısından mənə sovqat düşübdür,

Hərə bir bağlama qoğal veribdir.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Arabir girərək yuxularıma,

Üzünü ömrümdə görəmmədiyim

O gəlin anam da yoxlayıb məni.

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni.

 

Sarı tel

 

Sənli-sənsiz açan bir gün solacaq

Dünya ki, var boşalacaq, dolacaq.

Dərd gəldimi, ağlayanı olacaq

Sən ağlama, sən ağlama, sarı tel.

 

Qəm üstündə kökləyibdir kim səni?

Yandırırsan yaxın, uzaq kimsəni.

Dərdin nədir? Göyndir bir him səni

Gəl ağlama, gəl ağlama, sarı tel.

 

Acıyırsan mizrab tutan ələmi?

Həmdəm olan qəlb ovudar beləmi?

Qəsdin nədir? Yanıb dönəm küləmi?

Gəl ağlama, gəl ağlama. sarı tel.

 

Sadıqcanı, Qurbanımı anırsan?

Müşviqinmi taleyinə yanırsan?

Bəhramınmı yoxluğunu qanırsan?

Gəl ağlama, gəl ağlama, sarı tel.

 

Keçən keçib, köçən köçüb qayıtmaz.

Yatan bəxti top atıla ayıltmaz.

Gözün yaşı dərd odunu soyutmaz,

Gəl ağlama, gəl ağlama, sarı tel..

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

Adlayıb illərin üstdən harayla.

Hələ də barışmır ürəyim nədən

Taleyin bəxtimə yazdığı payla.

 

İstək bir tərəfə, qismət bir yana

Niyə belə olsun? Niyə? Bilmirəm!

Dünyanın dərdinə mən yana-yana

Kimsəyə dərdimi deyə bilmirəm.

 

Göydə uldularsa həyan olaydı,

Əlim çatmasa da, çataydı ünüm.

Məni bircə nəfər duyan olaydı,

Təsəllim olaydı tək bircə günüm.

 

Bu lal sükutların qulağı karmı?

Dinləyə dərdimi, bilə dərdimi.

Soyuq divarların insafı varmı

Barı bircə dəfə bölə dərdimi.

 

Mənim şeirlərim həsrət qoxuyan,

Hər misram özümə göz dağı olur.

Eh, axı bunları kimdir oxuyan?

Bütün nakamların yazmağı olur.

 

Bütövlük ömrümün naxışı, tacı

 

Yarımçıq nə varsa, heçdir, hədərdir.

Nakam məhəbbətin tüstüsü acı,

Yandırıb-yaxmağı qəbrə qədərdir.

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

Adlayıb illərin üstdən harayla.

Ürəyim barışmır heç cürə nədən?

Taleyin bəxtimə yazdığı payla.

ÜZÜM ÇƏYİRDƏYİ YAĞI - ƏSL GÖZƏLLİK VASİTƏSİ!

 

 

Mədəni, elmli və gözəl insan xalqın genfondunda əsas yer tutur. Bütün bu məziyyətlər isə sağlam yaşam tərzindən qaynaqlanır. Yəni, sağlam həyat sürən adamın beyni elmi dərk etməyə, ruhu mədəniyyəti qəbul etməyə, cismi də gözəl qalmağa rahatlıqla nail olur. Və sağlam yaşam tərzinin bir sirri də sağlam qidalanmaq, bütün vitamin və mikroekenenləri qədərincə qəbul etməkdir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının bu dəfə açmaq istədiyi mövzuya, düşünürük ki, heç bir oxucu biganə qalmayacaq. 

 

Ölkəmizin qida əlavələri və kosmetik məhsullar bazarında son vaxtlar sensasiyalı xəbərlər dolaşır. Millət vəkili Rüfət Quliyev bir neçə dəfə bitki yağı adı altında insanlara tərkibi məlum olmayan qatqılar sırıyan, bununla da insanlarımızın sağlamlıqlarına zərbə vuran işbazları sosial qınaq müstəvisinə çıxarıb. 

Bu arada sözügedən bazara qısa müddətdə ildırım surəti ilə daxil olan, üstün keyfiyyəti və nəfis tərtibatı ilə seçilən, apteklərdə böyük təlabat duyulan “Ataşah” yağ məhsulları diqqətimizi çəkməkdədir. Hazırda bu yağlar 6 çeşiddə alıcıya təqdim olunur. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının əməkdaşı şirkət rəsmiləri Paşa Məcidova və Fuad Nəsrullayevə müraciət edərək “Ataşah” yağları barədə ayrı-ayrılıqda oxucularımıza məlumat verməyi xahiş etmişdir. Və bir də, öyrənmək istəmişdir ki, niyə məhz bu yağlara alıcılar üstünlük verirlər. 

 

Həmsöhbətlərimiz bildirmişlər ki, “Ataşah” yağları ənənəvi soyuq sıxım üsulundan da irəli gedərək kriogen üsulla sıxımı həyata keçirir, bu da yağın sıxım zamanı faydalı xüsusiyyətləri tam qorumasına dəlalət edir. Bundan başqa, ölkə bazarındakı yağlarda əsas məhsula az qala yarıbayarı digər - daha ucuz başa gələn, aşağı keyfiyyətli bitki yağları (bəzən hətta pambıq yağı) əlavə edildiyi halda, “Ataşah” yağlarına üçdə bir nisbətdə keyfiyyətli zeytun yağı əlavə edilir. Və bu da yağın mükəmməlliyini təmin edir.

Paşa Məcidov və Fuad Nəsrullayev bildirmişlər ki, hazırda bazara çıxarılan 6 bitki yağı çeşidi aşağıdakılardır: 

Nar çəyirdəyi yağı;

Qara zirə yağı;

Üzüm çəyirdəyi yağı;

Balqabaq tumu yağı;

Çaytikanı yağı;

Kətan yağı.

 

Hər gün bu yağlardan biri barədə sizlərə məlumat verəcəyik. İlk olaraq mövzumuz Nar çəyirdəyi yağı barədə idi. 

 

Nar çəyirdəyi yağı

 Sağlamlığın əvəzsiz eliksiri!

 Orqanizm hüceyrələrini zərərli təsirlərdən qoruyan, ürəyin sağlamlığına kömək edən, bir çox xəstəliklərin yaranması riskini azaldan, dərinin keyfiyyətini yüksəldən, yaşlanma əlamətlərinə maneə törədən nar çəyirdəyi yağını ölkədə ilk dəfə “Ataşah” şirkəti ən son texnologiya ilə, heç bir qatqısız, 500 kiloqram xammaldan vur-tut 1 litr məhsul almaqla sizlərə çatdırır.

Bu məhsuldan necə imtina etmək olar?

 

Qara zirə yağı

 Günümüzün trendi

 Ümumi tonusu və iş qabiliyyətini yüksəldən, allergik reaksiyaları azaldan, çəkini normallaşdıran, qanda qlükozanın səviyyəsini salan, bakteriyalara, viruslara, parazitlərə, göbələklərə təsir göstərə bilən, qaraciyərin keşikçisi sayılan qara zirə yağı immun sistemini də möhkəmləndirən çox qiymətli bir vasitədir.

Stressli, viruslu dövrümüzdə bu yağ əvəzsizdir.

Təsəvvür edin ki, hətta müqəddəs “Quran” kitabında da bu yağın hədsiz faydalarından bəhs edilib.

 

Bu gün sizə üzüm çəyirdəyi yağı barədə danışacağıq. 

 

Üzüm çəyirdəyi yağı

 

Əsl gözəllik vasitəsi!

 

Tərkibində bol-bol andioksidant toplanan, ürək-damar sisteminin qüsursuz fəaliyyətinə kömək edən, yaşlanma əleyhinə güclü təsir xüsisiyyətlərinə malik olan, qida əlavəsi və kosmetoloji vasitə kimi əvəzsiz sayılan üzüm çəyirdəyi yağını soyuq sıxım vasitəsilə sizlərə əlçatan etdik.

Təki sağlam və gözəl olasınız!

 

 

Növbədə balqabaq tumu yağıdır.

Növbəti buraxılışımızı qaçırmayın!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.06.2023)

DAVAM EDİR 37

 

Meydanlar… Milli oyanış hərəkatının ön sırası… Sonra həbs, Lefortovo zindanı dönəmi…

Üsyançı, turançı, millətçi, radikal, həqiqət aşiqi, ən əsası, vətənpərvər şair! 

Ötən gün Xalq şairi Xəlil Rza Ulutürkün vəfatından 29 il ötdü.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Azərbaycan Sovet poeziyasının orijinal ədəbi siması olan Xəlil Rza Ulutürk ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndəsi, filosof və mütəfəkkir şair, milli-demokratik hərəkatımızın yorulmaz mücahididir. Şeirləri ilə o, Sovet dönəmində dissidentlik həyatı yaşamalı, zindanlara atılmalı, sürgünlərə yollanmalıydı. Yəni, 80-90-cı illər vətənpərvər ədiblər sırasında ən çəkililərdən biri - Bəxtiyar Vahabzadə, Sabir Rüstəmxanlı, Vaqif və Yusif Səmədoğularla birlikdə bir də o idi.

O, Azərbaycan ədəbiyyatında türkçülük, azərbaycançılıq və istiqlalçılıq ideologiyasının ən yaxşı davamçılarından biridir. Xəlil Rza Ulutürk çoxlarından fərqli olaraq, poeziyada şəxsiyyətini, şəxsiyyətində isə poeziyasındakı amallarını gerçəkləşdirmiş şairlərdəndir.

 

Xəlil Rza 1932-ci ildə Neftçalada anadan olub, cəmi 61 il yaşayıb, 1994-cü ildə Neftçalada vəfat edib. Bəli, cəmi 61 il! 

Onun ilk mətbu şeiri 1948-ci ildə “Azərbaycan pioneri” qəzetində dərc olunub. 1949-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olması, Bakı ədəbi mühiti onun yaradıcılıq imkanlarına geniş yol açıb. Universitetdə ədəbiyyatşünas alim Cəfər Xəndanın, sonralar şair Bəxtiyar Vahabzadənin rəhbərlik etdiyi ədəbi dərnəkdə, eləcə də Azərbaycan Yazıçılar Birliyində Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun başçılığı ilə keçirilən “Gənclər günü” məşğələlərində fəal iştirakı Xəlil Rzanın şair kimi yetişməsinə ciddi təsir göstərib.

1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetini bitirən Xəlil Rza əmək fəaliyyətinə “Azərbaycan qadını” jurnalında ədəbi işçi kimi başlayıb, mətbuatda çap etdirdiyi məqalə və şeirlərlə ədəbi ictimaiyyətin diqqətini cəlb edib.

1954-cü ildə Xəlil Rza SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü seçilir. 1957-ci ildə onun ilk şeirlər toplusu “Bahar gəlir” kitabı nəşr olunur. 1957-ci ilin avqust ayında Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı Xəlil Rzanı Moskvaya, M.Qorki adına Dünya Ədəbiyyat İnstitutu nəzdində olan iki illik Ali ədəbiyyat kurslarına göndərir.

Xəlil Rza institutda rus ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Pavel Antokolskinin rəhbərlik etdiyi bölmədə poeziyanın nəzəri əsaslarını öyrənməklə yanaşı, dünya xalqlarının mədəni irsi ilə də yaxından tanış olub.

1959-cu ildə Xəlil Rza Bakıya qayıtdıqdan sonra Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun aspiranturasında təhsilini davam etdirib. 1984-cü ildə şairin “Ömürdən uzun küçələr” kitabı və SSRİ xalqlarının dillərindən tərcümə edilmiş poetik əsərlərdən ibarət “Qardaşlıq çələngi” adlı toplusu cəmiyyət tərəfindən Azərbaycan SSR Dövlət mükafatına təqdim olunsa da, bu fikir hakim dairələrin etirazına səbəb olub. İstedadlı şair Xəlil Rza 1985-ci ildə “Maqsud Şeyxzadənin bədii yaradıcılığı və Azərbaycan özbək ədəbi-əlaqələrinin aktual problemləri” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edir. 1986-cı ildə Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətlərinə görə ona “Əməkdar incəsənət xadimi” adı verilir.

Ötən əsrin 80-ci illərinin axırlarında xalq azadlıq hərəkatı genişləndiyi zaman Xəlil Rzanın gur səsi Azərbaycanın hər yerindən eşidilir. Xəlil Rza 1990-cı il yanvarın 26-da SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi əməkdaşları tərəfindən həbs edilərək Moskvaya – Lefortovo həbsxanasına göndərilib. Aramsız sorğu-sual, ağır ittiham şairin iradəsini qıra bilmir, o, zindanda da azadlıq uğrunda mübarizəsini davam etdirir. 8 ay 13 gün öz mühitindən təcrid olunmuş şair, odlu-alovlu qəlbinin işığında “Lefortovo gündəliyi”ni, 200-dən çox şeir, poema və məktubunu qələmə alır.

“1991-ci ilin mayın 6-da şair “Türk milləti mükafatı laureatı” fəxri adına layiq görülüb. Bir ildən sonra ona “Xalq şairi” fəxri adı verilib. İstiqlaliyyəti uğrunda mübarizə aparan Azərbaycanı körpə ikən beşiyində boğmağa uzanan əlləri kəsmək üçün onu müdafiəyə qalxan və bu müqəddəs amal uğrunda ölümün şəhidlik zirvəsini fəth edən igidlərdən biri də məhz milli istiqlal şairi Xəlil Rza Ulutürkün oğlu Azərbaycanın Milli Qəhrəman Təbriz Xəlilbəylidir. Qəhrəmanlıq bir neçə anın, saniyənin işi deyil, qəhrəmanlıq fərdin, şəxsiyyətin iliyində, qanında, sümüyündədir.

Vətənini, millətini canından artıq sevən, “Biz Türküstan elləriyiz, qeyrət, qüdrət selləriyik” deyən Xəlil Rza Ulutürk 1994-cü il iyunun 22-də vəfat edib və Fəxri xiyabanda dəfn olunub!

Ruhu şad olsun!

Dünən ailəsi, yaxınları, ədəbi cameənin üzvləri onu andılar. Davam edir 37 deyən şair üçün dualar oxundu.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.06.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucuları üçün professor, yazıçı, motivasiya spikeri Əlibala Məhərrəmzadənin “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsinin təqdimini davam etdiririk.

Yaydır, demək, ali məktəblərə qəbul imtahanları zamanıdır. Abituriyentlər cidi-cəhdlə qəbul imtahanlarına hazırlaşırlar. Uğur sirləri bu yazılardadır.

          

     

Qeyd etdik ki, gənc yaşlarında insanların rastlaşdıqları ilk uğursuzluqlar sırasında uğursuz sevgi və ali təhsil ala bilməmək dominantlıq təşkil edir.

Əksər xalqlar kimi bizim azərbaycanlılar da mental xüsusiyyətlərdən irəli gələrək oxumağa, təhsilə həmişə önəm veriblər. Tarix boyu təhsillilərin, savadlıların statistikası bizim ölkədə yüksək olub. Məktəbə getməyən, təhsil almayan insanlardan hər eldə-obada birini taparsan, ya tapmazsan. Bizdə hətta belə bir adət də var: valideynlər gəlin köçürdükləri qızlarının cehizləri arasında ali məktəb diplomunun olmasının da qeydinə qalırlar. Düzdür, Azərbaycan BMT-nin təhsil səviyyəsinin indeksi reytinqinə (education index) görə ilk onluğa düşmür (1. Avstraliya; 2. Danimarka; 3. Yeni Zelandiya; 4. İrlandiya; 5. Norveç; 6. Niderland; 7. Almaniya; 8. ABŞ; 9. Böyük Britaniya; 10. Kanada), amma YUNESKO-nun nisbi savadlılıq statistikası cədvəlində bizim ölkəmiz SSRİ dönəmində təməli qoyulan məcburi təhsil qaydaları hesabına 99.5% savadlılıq göstəricisi ilə dünya üzrə 13-cü pillədə qərarlaşıb (Maraqlıdır ki, ilk pillələrdə yalnız postsovet və postsosialist ölkələri qərarlaşan bu siyahıda education index onluğunu təşkil edən Avstraliya yalnız 23-cü, Kanada 26-cı, Danimarka 29-cu, Almaniya 32-ci, ABŞ isə hətta 44-cü yerdədir).

Orta məktəbi bitirib ali məktəbə daxil ola bilməmək bizim ölkədə bir gənc üçün böyük faciə, onun valideynləri üçünsə böyük bədbəxtçilik hesab olunur. Əgər biz uğurdan danışırıqsa, statistik insan üçün ilk böyük həyat uğuru, təbii ki, orta məktəbi müvəffəqiyyətlə bitirib ali məktəbə daxil ola bilmək sayıla bilər. Və minlərlə gənc də bu uğura qovuşa bilməyəndə həyatdan küsür, depressiyaya uğrayır.

 

Gəlin çox sadə olan «abituriyent müvəffəqiyyətləri» şərtlərinə diqqət yetirək. Bu şərtlərin düzgünlüyünə mən zaman-zaman iki ali məktəbə daxil olub onları müvəffəqiyyətlə bitirərək öz üzərimdə apardığım çalışmalar hesabına əmin olmuşam.

Ali məktəbə qəbul olmaq istəyirsən? Gecə və gündüz oxumalısan, hazırlaşmalısan, repetitor yanına getməlisən, sınaq imtahanları verib gücünü sınamalısan. Bu hazırlıq müddətində gündəlik həyat rejimini dəyişib fərqli rejim qurmalısan. Hətta ən xırda detal belə sənin özünü yolunda fəda etdiyin uğuruna xidmət etməlidir. Hafizəni və şüuru gücləndirən qidalardan, təbii otlardan, vitamin və preparatlardan istifadə etməlisən, oxuduğun materialı daha yaxşı qavramaq üçün məlum üsullardan, sınaqlardan çıxmış psixoloji testlərdən, təmrinlərdən bəhrələnmisən.

Gəlin, çox sadədən başlayaq. Zaman az, oxunacaq, mənimsəniləcək biliklər çox. Dərslikləri öz axarı ilə, bədii ədəbiyyat oxuyurmuş kimi oxusanız imtahanlaradək tam hazırlıqlı olmağa zamanınız təbii ki, yetməyəcək. Bəs onda nə etməli? Əlbəttə ki, sürətli-effektiv oxu qaydalarına riayət etməli. Bu barədə o qədər çox metodika, kurslar, treninqlər var, saymaqla qurtarmaz. Tam dərinə getmədən gəlin bir neçə çox vacib qaydalara nəzər yetirək.

Sizə ötən günlər A və B bəndlərini təqdim etmişdik.

 

A. Diqqət və yaddaş

Mətn oxuyarkən ən vacib iki proses bunlardır: Diqqətlə oxumaq və oxuduğunu yaddaşa ötürmək.

Xüsusən biliklər almaqçün oxuyan zaman hədsiz diqqətli olmaq lazım gəlir. Amma beynimizi məşğul edən nəsnələr daim fikrimizi başqa səmtə yönəldir, biz əksərən mexaniki oxuyuruq, oxuduğumuz şüurumuza çata bilmir, yaddaşa da həkk olunmur. Heç kəsə sirr deyil ki, zehni əməyin məğzi konsentrasiya oluna bilməkdir. Ali məktəbə qəbul olunmaqçün hazırlıq mərhələsi, şübhəsiz, zehni əmək növüdür. «Mənim gələcək uğurumun yolu bax bu mətni oxuyub mənimsəməkdən keçir», «mən mütləq bunu öyrənməliyəm», «tam diqqətlə, tam səylə, tam məsuliyyətlə oxumalıyam» cümlələri ilə fikrini tam oxuduğun mətnə yönəldib, fikrini dağıda biləcək hər şeydən kənarda, ideal bir şəraitdə oxumağa çalışmalısan.

B. İnteqral alqoritm

Sürətli oxumada ən vacib olanı həqiqətən də sürətlə, tutalım, bir səhifəni bir neçə saniyə ərzində oxumaq deyil. Prosesin ən vacib olanı mövzunun mahiyyətini dərk etməyə yönəli seçdiyiniz proqramın düzgün olması, nəticədə də informasiyanın optimal və effektiv alınmasıdır.

Siz əlinizə bir kitab götürəndə heç vaxt öncədən planlaşdırmırsınız ki, onu necə, hansı ardıcıllıqla, sürətlə, intervallarla oxuyacaqsınız. Nəticədə mahiyyət etibarı ilə həmin kitabı aşağı tempdə, astagəlliklə oxumalı olursunuz.

Amma düşünmək lazımdır ki, oxunmanın istənilən texnikası və sürəti mütləq halda oxucunun öz qarşısına qoyduğu məqsəd və vəzifələrə tabe olmalıdır. Məhz qarşına müvafiq proqram qoymaq, onun hər bir bölümündən lazımi anda çevikliklə istifadə etmək sürətli oxumaq məharətini şərtləndirir.

 

Bugünsə  C bəndi ilə tanış edəcəyik.

 

C. Antireqressiya və antiartikulyasiya

 

Bəzən biz mətni oxuyanda bir sətri bitirən kimi gözümüz sətrin əvvəlinə – onu təkrar oxumaya yönəlir. Bu, mütaliədə ən geniş yayılmış qüsurdur və reqressiya adlanır. Düzdür, sətrin, cümlənin təkrar oxunmasının resipasiya adlı oxuduğun cümlədəki fikri daha dərindən mənimsəmək növü də var. Bu təmrin, əlbəttə ki, çox zəruri və vacibdir. Amma reqressiya isə boş vaxt itkisi, gözə verilən əlavə yükdür. İstənilən halda bu vərdişdən yaxa qurtarmaq zəruridir.

Məhsuldar oxumağımıza mane olan daha bir faktor oxuma zamanı artikulyasiya adlanan ağızın, dilin, udlağın hərəkətliliyidir. Biz öz-özümüzə oxuyanda bəzən istər-istəməz bu orqanlarımıza güc tətbiq edirik. Bəziləri, hətta ucadan oxuyaraq bu gücün təsirini ikiqata, üçqata çatdırırlar.

Amma istənilən halda mətn effektivlik üçün tam səssiz oxunmalıdır. Artikulyasiya oxunanı mənimsəmək üçün orqanlarımıza təsir edən bəlli əngəldir. Məşq edin, lap dilinizi dişinizlə tutub saxlayın, amma sakit, mütləq sakit oxuyun!

 

Sabah D bəndini qaçırmayın.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.06.2023)